Biobased Economy: de potentie van eiwitten voor technische ...

3.1.4 Melkeiwitten
Melk wordt voornamelijk gebruikt als melkdrank en in zuivelproducten. Gemiddeld bestaat melk
uit eiwit 3,5 %, mineralen 1 %, vet 4,5 %, lactose 5% en water 86 %. Melkeiwitten bestaan uit een
complex mengsel en de twee meeste voorkomende eiwitten zijn caseïne (80 %) en wei-eiwitten
(20 %).
Caseïne komt voor als grote aggregaten in melk die kunnen neerslaan bij pH 4.6 (20 °C). Vier
verschillende vormen zijn beschreven αs1-, αs2-, β-, and κ-caseine. Αlpha en beta-caseine zijn
fosfo-eiwitten die verscheidende gefosforyleerde serine aminozuren bevat, waarvan sommige
geclusterd zijn. Caseines zijn onstabiel maar ze spelen een zeer belangrijke rol in de structuur,
textuur en smaak van zuivelproducten. De eiwitten bezitten een open random-coil structuur en
zijn daarom makkelijk te verwerken. Door zuur-geprecipiteerde caseïne met alkalische
oplossingen te behandelen kan men caseïnaten krijgen. Caseïnaten (zouten van caseine) spelen
een belangrijke rol in toepassingen buiten de zuivelindustrie. Caseïne en caseïnaten vormen
zonder enige behandeling transparante en flexibele films uit waterige oplossingen en dit komt
door hun random-coil structuur en de vele waterstofbruggen die onderling gevormd worden. Het
is daarom ook niet verwonderlijk dat caseïne gebruikt wordt voor inkapselingsdoeleinden in
voedingsmiddelen en hydroculturen. Al tientallen jaren wordt een lijm gebruikt, die gebaseerd is
op caseïne, om flessen te labelen . Het gebruik van caseïne maakte het mogelijk om deze lijm toe
te passen bij hoge verwerkingstijden.
Wei-eiwitten zijn voornamelijk globulaire eiwitten en het zijn restproducten van de kaasbereiding.
Wei-eiwitten worden gekarakteriseerd door hun wateroplosbaarheid bij pH 4.6. Het meest
voorkomende wei-eiwit is β-lactoglobulin. Commerciële wei-eiwitpreparaten zijn weiconcentraat
(WPC) en isolaat (WPI) en worden vooral gebruikt om hun nutritionele waarde. Het weieiwitconcentraat
heeft een eiwitgehalte tussen 75-80 % en het isolaat tussen de 90 en 95 %.
WPCs worden geproduceerd door gedeeltelijk lactose (melksuiker) en mineralen uit de wei te
verwijderen. Het gedeeltelijke lactosevrije wei word verder gezuiverd door middel van dialyse en
filtratie. Wei-eiwitten worden in de gehele wereld op grote schaal geproduceerd. Door hun
globulaire structuur moeten de bestaand disulfide-bindingen verbroken worden door een hitte
behandeling om films te kunnen maken. Door deze behandeling worden nieuwe disulfidebindingen
maar ook hydrofobe verbindingen gevormd. Wei-eiwitten worden ook gebruikt als
inkapselmateriaal. Echter door de hoge prijs worden wei-eiwitten nauwelijks gebruikt in andere
technische toepassingen.
3.1.5 Erwteneiwitten (peulvruchten)
Erwten worden al sinds eeuwen verbouwd en zijn een belangrijk landbouwgewas in Europa. Het
eiwitgehalte van erwten is ongeveer 20-25 % op droge stof gehalte waarvan 65-70% van de
erwteneiwitten zoals globulines, vicilines en conviciline met behulp van zout kunnen worden
geëxtraheerd. De eigenschappen en samenstelling van erwteneiwitten komen grotendeels overeen
met de hierboven beschreven soja-eiwitten. Globulines (65-85% van de water oplosbare eiwitten)
kunnen onderverdeeld worden in twee hoofdgroepen namelijk de legumines en (con)vicilines.
© Wageningen UR Food & Biobased Research, instituut binnen de rechtspersoon Stichting Dienst Landbouwkundig Onderzoek 22