De Wet openbaarheid van bestuur in de journalistieke praktijk - VVOJ

met de vraag welke informatie aan het parlement moest worden gegeven. Na de
oorlog kwam de vraag naar voren wanneer voorlichting aan burgers nodig is. Met de
oorlog nog vers in het geheugen, was de grote angst dat voorlichting zou vervallen in
overheidspropaganda. In 1946 verscheen een belangwekkend rapport van de
Commissie-Van Heuven Goedhart, getiteld Overheidsvoorlichting: Rapport der
adviescommissie overheidsbeleid inzake voorlichting. Dit rapport was lange tijd het
standaardwerk als het ging om het openbaarheidbeleid van de regering. 20
In de jaren zestig, een tijd waarin democratisering en openheid centraal stond,
kwam een discussie op gang onder bestuurskundigen, juristen en politicologen over
de vraag of er een afdwingbaar wettelijk recht op informatie van de overheid moest
komen. Maar om ook het kabinet overstag te laten gaan was een katalysator nodig,
schrijft Daalder. ‘Als katalysator voor de grote stap naar een wet met betrekking tot
openbaarheid van overheidsinformatie fungeerde […] met name de affaire-Korsten.’ 21
Ben Korsten was sinds begin jaren zestig een betaald public-relationsadviseur
voor een groot aantal KVP-bewindslieden. In interviews met de Haagsche Post en de
Volkskrant op respectievelijk 16 en 17 september 1967 klapte hij uit de school over
enkele politici, onder wie de toenmalige minister-president De Jong. Ook vertelde
Korsten, die de bijnaam ‘de mannetjesmaker’ had, openhartig over zijn grote invloed
in de Haagse politiek. 22 De interviews brachten een discussie op gang over de vraag of
het passend was dat de overheid betaalde adviseurs in dienst had die sturing gaven aan
de voorlichting door en van de overheid. De ministers schrokken zo van de publicaties
dat Korsten twee weken later werd ontslagen.
De affaire Korsten en enkele andere zaken waren aanleiding voor de instelling
van de Commissie heroriëntatie overheidsvoorlichting onder B. W. Biesheuvel. De
commissie kreeg als taak mee om advies aan de regering uit te brengen over de
maatschappelijke functie van de voorlichting van het Rijk en over de openheid van de
bestuursdienst. Ook moest een regeringsstandpunt worden voorbereid over een
wettelijk omschreven recht op informatie.
Op 9 juni 1970 werd het eindrapport gepresenteerd en adviseerde de
Commissie-Biesheuvel om een wet openbaarheid van bestuur in het leven te roepen
en gaf daarbij een wetsontwerp. De motivering van de wet was een goede en
Damman 12
20 Daalder, Toegang tot overheidsinformatie, p. 77.
21 Daalder, Toegang tot overheidsinformatie, p. 78.
22 Luuk Hajema, De Glazenwassers van het bestuur: lokale overheid, massamedia, burgers en
communicatie: Groningen in landelijk perspectief 1945-2001, Van Gorcum, Assen 2001, p. 41-42.