De Wet openbaarheid van bestuur in de journalistieke praktijk - VVOJ

6. De journalistiek moet een platform bieden voor publieke discussie en
compromissen.
7. De journalistiek moet ernaar streven het belangrijke nieuws interessant en
relevant te maken.
8. De journalistiek moet het nieuws begrijpelijk houden en in de juiste
verhouding brengen.
9. Journalisten moeten hun eigen geweten mogen gebruiken. 12
Uit deze eigenschappen volgt dat de WOB een belangrijk instrument is voor de
journalistiek. Het is immers een basisprincipe van de journalistiek dat journalisten
waarheidsgetrouw berichten. Op basis van hun berichtgeving moeten lezers, kijkers
en luisteraars zich een zo volledig mogelijk en controleerbaar beeld kunnen vormen
van een nieuwsfeit of een ontwikkeling. Openbaarheid van overheidsinformatie is
hierbij essentieel. 13
De Nederlandse journalisten hebben in het verleden al laten zien dat zij hun
taak serieus nemen en niet bang zijn de overheid te bevragen. In grote
maatschappelijke kwesties zoals rampen; de kwaliteit van het onderwijs; fraude- en
declaratiezaken; reconstructies van veiligheidskwesties; de omvang van wapenhandel
via Nederland; inspectiegegevens en hun kwaliteit; de problematiek rond handhaving,
en zo meer blijkt keer op keer dat burgers, vooral journalisten, via de WOB inzichten
aandragen die via de parlementaire controle tot dan toe niet aan de orde kwamen. 14
Maar de onderzoeksjournalistiek in Nederland is van beperkte omvang. De
Nederlandse overheid heeft het relatief gemakkelijk in vergelijking met bijvoorbeeld
de Amerikaanse overheid. 15 Wanneer men in ogenschouw neemt dat alleen al de
redactie van de The Washington Post ieder jaar tussen de twee- à drieduizend maal
een beroep doet op de Amerikaanse versie van de WOB, de Freedom of Information Act
(FOIA), verbleekt daarbij het aantal van hooguit 1500 verzoeken per jaar aan de
landelijke overheid van alle Nederlandse redacties samen. 16
Het geringe gebruik van de openbaarheidwet heeft veelal te maken met de
knelpunten die bij het opvragen van gegevens met behulp van de WOB naar voren
Damman 8
12 Bill Kovach en Tom Rosenstiel, The Elements of Journalism: what newspeople should know and the
public should expect, Three Rivers Press, New York 2007, p. 5.
13 Smit, Een muur van, p. 1.
14 Roger Vleugels, ‘Openbaarheid van bestuur: sneller en ruimhartiger’ mei 2005
http://www.wobsite.be/uploads/documentenbank/7e81c5f338b04c976b2bdba51a9e673d.pdf.
15 Taco Brandsen en Eefke Cornelissen, ‘Een wet omhuld door wantrouwen: de WOB’, in: Openbaar
Bestuur 15(2005)3, p. 18-21.
16 Janna van Veen, ‘Negen jaar wachten op antwoord’, in: Nieuwstribune 16(1999)17, p. 22-23.