De Wet openbaarheid van bestuur in de journalistieke praktijk - VVOJ

2. De Nederlandse WOB in de praktijk
In de tussenbalans van oktober 1981 toont de evaluatiecommissie wet openbaarheid
van bestuur haar verontrustheid. ‘De vrees bekruipt ons, dat bestuur en burger zich
behaaglijk nestelen in een nieuw evenwicht. Het bestuur vertelt niet zoveel, omdat de
burger niet veel vraagt. En de burger vraagt niet zoveel, omdat het bestuur hem niet
duidelijk maakt waarnaar hij zou moeten vragen. De WOB zou dan de afsluiting blijken
van de ontwikkeling naar een zeker mate van openbaarheid en niet een stimulans om
de belanghebbende en belangstellende burgers meer bij het beleid, met name de
voorbereiding daarvan, te betrekken. 62
In het interim-rapport dat daarop volgde wordt het bestaan van politieke
opportuniteit gesignaleerd; bestuurders die de uitzonderinggronden creatief gebruiken
om openbaarmaking tegen te gaan. Daarom besluit de commissie het derde rapport
met een scherpere formulering: ‘De vrees wordt klemmender. Want de openbaarheid
staat onder druk.’ 63
Veel van de problemen die vijfentwintig jaar geleden al benoemd zijn, zijn
heden ten dage nog aan de orde. De evaluatie uit januari 2004 uitgevoerd door
Brandsen is op dit moment de recentste evaluatie van de WOB. Ook dit rapport komt
niet tot positieve conclusies over het gebruik van de wet. ‘De conflicten die voor de
rechter worden uitgevochten spitsen zich in veel gevallen toe op de betekenis van een
aantal centrale begrippen in de wet. De uitgangspunten van de WOB kunnen daarbij op
de achtergrond raken. De geest van de wet en de praktijk van de toepassing ervan
liggen in de beleving van zowel overheid als burger verder uit elkaar dan
aanvaardbaar is.’ 64
Instanties als de NVJ en de VVOJ klagen dat het kabinet alle adviezen over de
verbetering van de WOB links laat liggen. En dat terwijl ‘eigen verantwoordelijkheid
van de burger’ en ‘het terugwinnen van het vertrouwen in de overheid’ twee van de
speerpunten waren van het kabinetsbeleid van Balkenende II. 65 Corien Prins,
hoogleraar recht en informatiesering verbonden aan de Universiteit van Tilburg,
Damman 26
schrijft in 2005, het jaar van vijfentwintigjarig bestaan van de WOB: ‘Maar de adviezen
62 Evaluatiecommissie Wet Openbaarheid, Openbaarheid tussen hoop en vrees: eerste ervaringen met
de wob, interimrapport 2 oktober 1981, p. 44.
63 Evaluatiecommissie Wet Openbaarheid, Openbaarheid onder druk: discussiebijeenkomsten over de
wob, interimrapport 3 juni 1982, p. 53-54.
64 Brandsen [e.a.], Over wetten en, p. 56.
65 Brandsen [e.a.], Over wetten en, p. 55.