deJacobsstaf 79 - Santiago

Pelgrim met of zonder God?
Herman Vuijsje liep zonder God van Santiago
de Compostela naar Amsterdam. Leo
Jacobs mist iets in de analyse van Vuijsje en
denkt dat er ‘meer’ is op de camino. Maar
wat?
Wat zoekt/vindt een pelgrim op de camino?
In het voorwoord bij de zesde druk van Pelgrim
zonder God stelt Herman Vuijsje dat
de tocht naar Compostela voor hedendaagse
pelgrims meer dan ooit een persoonlijke
onderneming is geworden. En hij vervolgt:
‘Daarmee sluit de tocht naadloos aan op de
huidige tijdgeest, gericht op zelfontplooiing,
individualiteit en bijzondere “belevenissen”’.
Anders dan de middeleeuwse pelgrim, want:
‘Je had toen niet veel te kiezen, zowel hier als
in het hiernamaals moest je maar afwachten
wat de Almachtige voor je in petto had’, aldus
Vuijsje. Dus kwam het, volgens de schrijver,
tot ‘(...) een soort ruilhandel met God,
waarbij de heilige Jacobus optrad als agent.’
Heden ten dage zijn we ‘(...) veel meer meester
geworden over ons eigen bestaan.’ Daarbij
formuleert Vuijsje een viertal ‘vrijheden van
de pelgrim’ die voor hem de huidige aantrekkelijkheid
van de camino verklaren. Kort
gezegd zijn dat: de vrijheid van expressie, de
vrijheid van denken, de vrijwaring van tijdgebrek
en de vrijwaring van het te veel aan
keuzen, waaronder de hedendaagse mens gebukt
gaat.
Mensenwerk
Vuijsje geeft hiermee mijns inziens een waardevolle
analyse van wat de hedendaagse caminando
ervaart/bezighoudt. Zijn Pelgrim
zonder God illustreert veelvuldig deze vier
vrijheden. En – dat moet gezegd – de titel
– 3 –
DE JACOBSSTAF 79
Leo Jacobs
van zijn boek is geheel in overeenstemming
met zijn analyse. Ik herinner me dat Herman
Vuijsje, al geruime tijd geleden, op een van
de ledenbijeenkomsten van het Genootschap
van Sint Jacob een lezing hield over de camino.
Een boeiende en geestige voordracht.
En ik herinner me dat na afloop daarvan een
toehoorder hem toesprak. De kern van die
reactie was: meneer Vuijsje, u zegt wel dat u
een atheïst bent en als pelgrim zonder God de
camino hebt gedaan, maar in wezen bent u
een gelovig mens als ik uw boek goed gelezen
heb. De reactie van Vuijsje was gevat, waarbij
hij zei zich aangenaam verrast te voelen om
van een ander te horen wat hij bij zichzelf nog
niet ontdekt had. Ik veronderstel dat Vuijsje
trouw is gebleven aan zichzelf, getuige ook
zijn hierboven genoemde analyse van de vier
vrijheden van de pelgrim. Daar komt geen
God aan te pas, het blijft ‘mensenwerk’.*
En toch mis ik iets in die analyse, iets wezenlijks.
Een vijftal keren heb ik nu de tocht naar
Santiago gemaakt, zowel vanuit het noorden,
het oosten als het zuiden. Ik herken ­ en heb
ervaren ­ de vier vrijheden van de pelgrim.
En ik heb ervan genoten. Maar er is mijns inziens
meer. Meer dan op andere, ook langere,
tochten die ik maakte op dezelfde manier als
de camino. Bijvoorbeeld van Faro langs de
kust naar het oosten en dan naar Sevilla en
weer terug; van Alicante naar Almeria, ook
langs de kust, van Motril door de Alpujarras
naar Almeria en nog enkele andere tochten.
Prachtige tochten waren het. Mét de vier
vrijheden duidelijk aanwezig. Maar er ontbrak
iets. Het waren geen camino’s. Er was geen
* Of vergis ik me? Recent heb ik ergens gelezen dat Vuijsje
‘be­keerd’ is; hij is nógmaals de camino gaan lopen, maar nu
naar Santiago...