VERSLAGEN DAG VAN HET LITERATUUR ONDERWIJS

Vrij, veel, vrolijk lezen
Door Iris Kouwen
Spreker: Janneke van Hardeveld
Het project Vrij, veel, vrolijk lezen is nu afgekort tot
Vrij lezen, omdat de volgorde van de woorden vrij,
veel en vrolijk nogal eens voor verwarring zorgde.
Vrij lezen is een driejarig project dat zich richt op
het verbeteren van leesvaardigheid. Leesplezier en
motivatie zijn hierbij de sleutelwoorden. Het project is
met groot enthousiasme ontvangen door schoolleiders,
taalcoördinatoren, mediathecarissen, docenten en
leerlingen van drie pilotscholen.
Uit onderzoek van wetenschappelijk adviseurs
Anneke Smits en Hilde Hacquebord blijkt dat
begrijpend lezen essentieel is, maar dat 17 tot 24
procent van de brugklassers er moeite mee heeft. Een
interventieprogramma dat steunt op onderzoek van
Atwell (2007), Smith en Wilhelm (2002) en Marzano
(2004) biedt uitkomst. Het project Vrij lezen verschuift
de aandacht van de expliciete naar de impliciete
aanpak. De focus op het werken aan woordenschat,
leesstrategieën en vlot technisch lezen verplaatst
zich naar leesplezier en leesmotivatie als ingang
om leeskilometers af te leggen en daarmee de
leesvaardigheid en leerprestaties te bevorderen.
Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap,
kortweg OCW, gaf het CPS de opdracht tot het
ontwikkelen van een aanpak binnen het project
Effectieve aanpak taal en lezen in het voortgezet
onderwijs. De aanpak is toegepast in de Nederlandse
onderwijssituatie. De pilotscholen, het Mariscollege
in Den Haag, CSG Augustinuscollege in Groningen
en CSG Reggesteyn in Nijverdal, vormen het
onderzoeksterrein. Vrij lezen als aanpak ter verbetering
van leesvaardigheid is zodoende door het hele land
vertegenwoordigd en richt zich dus niet alleen op
bijvoorbeeld scholen in de Randstad of zwarte scholen.
Waarom deze aandacht voor lezen?
– 17 tot 24 procent van de brugklassers heeft moeite
met het zelfstandig lezen van teksten. Succesvol
functioneren op school en in de maatschappij
worden hierdoor direct beïnvloed.
– Zonder taal geen zelfstandige kenniswerving. Lezen
is nodig om te leren en een goede leesvaardigheid
is essentieel om mee te kunnen draaien in de
maatschappij.
1 HOE KRIJG JE JONGEREN AAN HET LEZEN?
– Zonder taalvaardigheid geen diploma. Geen
diploma hebben, heeft direct invloed op de sociale
redzaamheid.
Waarom de inzet op leesmotivatie?
Als leerlingen moeite hebben met technisch en/of
begrijpend lezen, zijn ze minder gemotiveerd om te
lezen. Dan ontstaat er een vicieuze cirkel, waardoor
leerlingen steeds minder gemotiveerd zijn. De problemen
ontstaan als wat gelezen moet worden niet aansluit bij
wat leuk gevonden wordt. Daarnaast is de toegang
tot leuk bevonden leesmateriaal bij leerlingen niet
(voldoende) om ze te motiveren tot het maken van
leeskilometers. Het maken van leeskilometers is van
belang omdat het resulteert in een combinatie van
meer woordkennis, een vergrote achtergrondkennis en
een betere leesvaardigheid.
Niet alleen leesmotivatie is een belangrijke pijler
bij het verbeteren van de leesvaardigheid. Ook
het vergroten van de achtergrondkennis en de
woordenschat zijn essentieel. Achtergrondkennis geeft
context aan wat leerlingen lezen. En het stelt leerlingen
in staat verbanden te leggen tussen tekstdelen en
tussen de tekst en hun eigen leven. Het lezen van
meerdere boeken en teksten over hetzelfde onderwerp
leidt tot vergroting van de achtergrondkennis.
Door herhaling van inhoudelijk dezelfde informatie
onthouden ze beter wat ze hebben gelezen.
Verantwoording en fundering van de aanpak
Vrij lezen baseert zich onder andere op onderzoek van
Pilgreen. Hij formuleert acht voorwaarden waaraan
een interventieprogramma ter bevordering van
leesvaardigheid en leesmotivatie dient te voldoen.
Het SSR*-programma: stil en vrij lezen
1. Toegankelijkheid van leesmateriaal.
2. Aantrekkingskracht: vrije keuze in wat gelezen wordt.
3. Bevorderlijke omgeving: stil lezen op een ontspannen,
comfortabele en rustige plek.
4. Aanmoediging: positieve feedback op de keuze
voor bepaald leesmateriaal en op betrokkenheid
van de leerlingen bij het leesproces.
5. Teamtraining: de aanpak is alom vertegenwoordigd
onder docenten.
* SSR: Sustained Silent Reading
11