VERSLAGEN DAG VAN HET LITERATUUR ONDERWIJS

Nu u! Als je dit gedicht herschrijft, hoe klinkt het dan?
Door Karin Poldervaart
Sprekers: Frank Tazelaar, Tsead Bruinja, Ruben van
Gogh, K. Michel
Nederland is de laatste jaren veel canons rijker
geworden: zo is er de canon van Nederland, de
canon van de kindertelevisie, en zelfs een canon van
Harderwijk. Ook Nederlandse poëzie is in een canon
te vatten. In een poging die poëzie levend te houden
en te verbinden met wat er vandaag in de moderne
poëzie gebeurt, stelde Literair Productiehuis Wintertuin
een verfrissende gedichtenbundel samen: Nu u!. Poëzie
van jonge dichters, gebaseerd op oude klassiekers.
En dat alles met handig materiaal om in de klas te
gebruiken. ‘We willen voorkomen dat de canonpoëzie
een mausoleum wordt waar niets gebeurt.’
Klassiekers in het nu
Frank Tazelaar, directeur van literair festival Wintertuin:
‘We laten met het project Nu u! zien wat moderne
poëzie te maken heeft met de klassiekers, de
gedichten die tot de canon van de poëzie worden
gerekend. Door die traditie mee te nemen in moderne
poëzie en andersom, maken we het verband ertussen
aanschouwelijk. We vroegen ons af: hoe zouden die
klassieke gedichten nu klinken? Zo maken we de canon
weer levend. We vroegen een aantal dichters van nu
om te reageren op een bekend gedicht en op basis
daarvan hun eigen versie te schrijven. We maakten er
een lesbrief en opdrachten bij, zodat de bundel goed
te gebruiken is in de klas.’ Het project Nu u! bestaat
naast de bundel uit een theatervoorstelling, waarin
dichters optreden en het werk een extra dimensie krijgt
door er livemuziek aan toe te voegen.
Hé’s en ha’s
Eén van die dichters die met een klassieker aan de
slag is gegaan is Tsead Bruinja. Hij bewerkte één van
de bekendste gedichten van Paul van Ostaijen, ‘Marc
groet ‘s morgens de dingen’:
hé blad aan de bomen hé
hé zon aan de lucht hé
hé blad aan de bomen hé
hé gebakken rode steen hé
hé deur hé
hé rook uit de schoorsteen hé
hé warmte van een ander hé
2 LITERATUUR IN DE KLAS EN DAARBUITEN
(eerste twee strofen uit het gedicht van Tsead Bruinja,
geciteerd uit: Nu u!)
De bewerking van Van Ostaijens gedicht was een
onbewust proces. Bruinja: ‘Het gedicht zat onbewust
in mijn hoofd. Ik deed een optreden bij het Kröller-
Müller Museum met een flamencomuzikant en een
flamencodanseres, dus dat was al erg ritmisch. Ik
begon met de hé’s en ha’s. Verder dronk ik veel
koffie, rookte dingen waar uw leerlingen zeker nog
niet aan mogen komen en luisterde veel muziek. Zo
ontstond langzaamaan mijn versie.’ Welke rol spelen
de klassiekers eigenlijk in Bruinja’s eigen werk? ‘Ik heb
Engels gestudeerd, mijn canon bestaat vooral uit
dichters als Milton en Blake. Inspiratie voor mijn werk
haal ik vooral uit hedendaagse dichters van na de
Tweede Wereldoorlog.’
Een korreltjie sand
Sommige dichters kozen zelf een gedicht voor de
bundel, andere hadden minder keuzevrijheid. Tazelaar:
‘We wilden een aantal dichters zoals Ingrid Jonker, een
Zuid-Afrikaanse dichteres, in ieder geval behandelen.
Vanwege de band die Ruben van Gogh heeft met
Zuid-Afrika, kwamen we daarvoor al snel bij hem
terecht.’ Van Gogh bewerkte een gedicht van Ingrid
Jonker, ‘Een korreltjie sand’. Van Gogh: ‘Toen ik op een
middelbare school in Den Bosch was, kwam ik erachter
dat ik telkens dezelfde gedichten schreef, alleen in een
andere vorm. De oerversie heette ”Een dubbeltje”,
jaren later schreef ik het gedicht nog een keer. Toen
werd het een bewerking van ”Een korreltjie sand”, maar
ik had niet door dat ik mijn gedicht daarop baseerde.’
Het begon met een korreltje zand, nee,
daar eindigde het mee, het begin
was de wereld, nee, het einde, nee, nee
in het begin was al het einde in zee gelegen,
als potentie, door niets vermoed, wemelend
met wat er daar te wemelen viel,
(eerste twee strofen uit het gedicht van Ruben van
Gogh, geciteerd uit: Nu u!)
23