VERSLAGEN DAG VAN HET LITERATUUR ONDERWIJS

Poëzie in de klas
Door Ruben Meintema
Presentator: Sanna Andrea-Dia
Spreker: Kees Spiering
‘Als mama iets vertelt bewaar ik het in mijn hoofd tot
het september is’
Een doe-middag is het, de workshop ‘Poëzie in de
klas’ van de goedlachse Groningse dichter Kees
Spiering (geboren op Terschelling in 1958). Leerlingen
moeten volgens Spiering niet verteld krijgen wat
gedichten precies zijn of zouden moeten zijn, ze
moeten poëzie zelf meemaken en zelf ook aan
de slag gaan als dichter. Wat is immers een betere
manier om over poëzie te leren dan om het zelf te
maken? Het bovenstaande gedicht Als mama iets
vertelt is geschreven door een kind van vier jaar oud,
maar heeft alle kwaliteiten van goede poëzie. De
deelnemers aan de workshop, in het dagelijks leven
veelal docenten, zijn op deze dag zelf even leerlingen,
en gaan dus de lesmethode van Spiering aan den
lijve ondervinden. Deelnemers schrijven zelf gedichten,
waarvan sommige zo goed blijken te zijn dat Spiering
gekscherend opmerkt de opbrengst van de sessie te
bundelen.
Kees Spiering, oud-docent Letterkunde maar zelf
ook dichter, combineert graag zijn vakgebieden om
zo tot leuke maar ook effectieve methoden te komen.
Als dichter debuteerde hij 25 jaar geleden en viert dit
jaar dus zijn jubileum. Door de organisatie van Doe
Maar Dicht Maar werd Spiering gevraagd een lesbrief
te schrijven. Dit strookte niet met zijn lesopvatting, en
hij wilde aanvankelijk weigeren, maar hij presenteerde
Doe Maar Dicht Maar een alternatief. In plaats van
een lesbrief schreef Spiering een projectbrief, waarin
hij zijn methode van poëzieonderwijs uiteenzette. Deze
methode is geen klassieke les maar een project dat
bestaat uit vijf fasen. Deze vijf fasen doorloopt Spiering
vaak zelf ook bij zijn eigen gedichten.
De eerste fase is ‘Introductie.’ In deze fase moet
de leerling bekend en gewend worden gemaakt met
het verschijnsel poëzie. Dit kan door het ophangen van
gedichten op posters in de klas, maar vanzelfsprekend
ook door het voorlezen van gedichten. Bloemlezingen
zijn hierbij een aanrader, bijvoorbeeld Het Poëzie
Spektakel en Wie heeft hier met verf lopen smijten dat
bij Querido uitkwam, maar ook de kinderversbundels
van de Vlaamse letterkundige Jan van Coillie.
2 LITERATUUR IN DE KLAS EN DAARBUITEN
Bij voorlezen is het van het allergrootste belang dat er
twee gedichten elk twee keer worden voorgelezen. De
eerste keer wordt het gedicht namelijk onvoorbereid
door de leerling tot zich genomen, de tweede keer
gaat hij of zij al verbanden leggen binnen het gedicht,
met andere gedichten, of zelfs met de bredere
culturele context. De deelnemers van de sessie zouden
de gedichten maar één keer te horen krijgen, maar
deze groep van docenten en dergelijke wordt geacht
door een tweede keer de gedichten over te lezen
verbanden te kunnen leggen.
De tweede fase is ‘Oefenen.’ In deze fase leren
de leerlingen materiaal met poëtische potentie te
verzamelen, en hiermee te oefenen in het schrijven
van een gedicht uit dit ‘raw material.’ De belangrijkste
boodschap die kinderen (maar ook de deelnemers
van de sessie) meekrijgen is dat we af moeten van
de gedachte dat een gedicht altijd spontaan uit het
diepste binnenste komt opborrelen. Alsof de dichter
altijd simpelweg achter een houten bureautje gaat
zitten en wacht tot zijn gekwelde hart als vanzelf een
gedicht uitstort over het papier. Deze Romantische
gedachte overheerst nog steeds het beeld van de
kunstenaar, schrijver, en met name de dichter, maar
Spiering wijst er op dat dichten een vak is. Je moet
een gedicht zien als iets wat ook van buiten jezelf kan
komen, en waar je vervolgens aan kan schaven en
boetseren, totdat het voltooid is.
De volgende fasen zijn achtereenvolgend
‘Schrijven,’ ‘Bespreken,’ en ‘Herschrijven.’ Deze fasen
spreken voor zich, en worden ook niet tijdens de
workshop behandeld. De deelnemers aan de workshop
beginnen net als een schoolklas bij de eerste fase. Er
worden twee gedichten voorgelezen. Beide hebben
hetzelfde thema: dierenleed, iets wat volwassenen
maar vooral kinderen sterk aan kan grijpen. Beide
gedichten zijn van Spiering zelf. De naam van het
eerste gedicht is ‘Flat of the Living Dead’. De eerste
strofe luidt:
We zaten in de auto, wachtend op groen
toen naast ons een flatgebouw stopte.
Ik geloofde mijn ogen
maar zag niet meteen wat ik zag
In de laatste strofe wordt duidelijk dat het rijdende
flatgebouw een veetransport voor kippen is. We gaan
21