VERSLAGEN DAG VAN HET LITERATUUR ONDERWIJS

AFSLUITING
Door Erik Brus
Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr praat met
Pieter Steinz over zijn ervaringen op de helft van dit
dichterschap. Ook draagt hij voor uit eigen werk.
Dit moet een halve thuiswedstrijd voor je zijn, zegt Pieter
Steinz aan het begin van het gesprek. Ramsey Nasr
heeft inderdaad zijn lagere en middelbare schooltijd
in Rotterdam doorgebracht. Daarna volgde hij de
toneelschool in Antwerpen. Nu is hij dichter en acteur.
Onlangs, zo vertelt hij, heeft hij de opnames voor
een VARA tv-serie afgerond, een ‘psychologische
liefdesthriller’. Nasr probeert acteren en dichten
gescheiden te houden. Hij wil voorkomen dat hij gezien
wordt als een acteur die ook gedichten schrijft. Als
acteur moet je het met je lichaam doen, maar het
mooie van poëzie is dat je, op de beste momenten,
wordt opgenomen door de taal. ‘Als dichter wil je
bij een performance – al hou ik eigenlijk niet van
dat woord – de schoonheid van de taal naar voren
brengen. Je verdwijnt als het ware in de poëzie.’
Nasr is een jaar lang stadsdichter van Antwerpen
geweest. In 2009 werd hij vervolgens tot Dichter
des Vaderlands benoemd. Hoe heeft hij het
stadsdichterschap ervaren? Nasr zegt dat hij alles
gedaan heeft wat erin zat. Hij heeft in Antwerpen
allerlei projecten gedaan, veel geschreven en veel
opgetreden. Hij wilde laten zien dat poëzie niet los staat
van de maatschappij. Men ziet poëzie nogal eens als
iets etherisch: de dichter die op zijn zolderkamer over
verloren liefde schrijft. Maar het gaat juist over het hier
en nu.
Daarom schreef hij over zaken die in Antwerpen
de gemoederen bezighielden, bijvoorbeeld over
een winkelmedewerkster die gevraagd was haar
hoofddoekje af te doen. En hij schreef een gedicht
vanuit het perspectief van bewoners van een oude
volkswijk in Antwerpen, naar aanleiding van de
komst van een nieuwe stadsbibliotheek. Nasr stelde
namens deze mensen de vraag of dichters niet net zo
goed overlast kunnen geven, net zoals al die andere
veranderingen in de bevolkingssamenstelling van
hun wijk. Nasr merkte dat deze mensen helemaal niet
gekwetst waren door dit gedicht. Juist doordat ze
zichzelf erin herkenden vonden ze het mooi. Zo kun je
mensen de poëzie binnenlokken.
Deadline
Inmiddels is Nasr Dichter des Vaderlands geworden. Hij
schrijft in die hoedanigheid regelmatig gedichten naar
aanleiding van actuele gebeurtenissen in Nederland.
Steinz vraagt Nasr het gedicht voor te dragen dat hij
schreef na het recente overlijden van Harry Mulisch.
Nasr zegt ter inleiding dat Mulisch zichzelf een beetje
als een god beschouwde, vandaar dat Nasrs gedicht
een grafrede is die als het ware door Mulisch zelf
wordt uitgesproken. – Met de tocht in mijn botten en
een uitzicht zonder god zo blijf ik, / Harry Mulisch, de
ontdekker van uw hemel. / Ik was de brenger van letter
en stof. En als u sterft, dan leef ik nog. – zo luidt het slot
van het gedicht.
Is het moeilijk door de actualiteit geregeerd te
worden? vraagt Steinz. Nasr kan dat alleen maar
bevestigen. Toch geeft een keiharde deadline
– de Dichter des Vaderlands-gedichten worden
gepubliceerd in NRC Handelsblad – ook rust. ‘Ik zeg
tegen mezelf terwijl ik aan het gedicht werk: morgen
staat het in de krant. Het is er dus in zekere zin al’
(lacht). Toen hij als een van de eersten het nieuws van
Mulisch’ dood te horen kreeg, zei Mulisch’ redactrice
dat ze wel een zware taak op Nasrs schouder legde.
Nu moest hij meteen aan de slag om een gedicht te
maken. Maar zo’n zware taak maakt dat het werk
allesbehalve etherisch is.
Ziet Nasr het als zijn taak om als Dichter des
Vaderlands de jeugd te bereiken? Ja, hij treedt dan
ook veel op op scholen. Dat is best zwaar, je moet
vragen om aandacht. Tijdens de schooloptredens
weegt hij steeds af hoe de voordracht ‘valt’, en welk
gedicht hij als volgende zal kiezen. Hij vraagt wel altijd
of de docenten zijn komst enigszins willen voorbereiden.
Nasr ziet dat kinderen met allerlei verschillende
achtergronden, van Bosnië tot Kaapverdië, ook
anders reageren. Al die nieuwe invloeden zullen in de
toekomst ongetwijfeld de Nederlandse literatuur doen
veranderen.
Nasr benadrukt dat het doceren van literatuur niet
zou moeten neerkomen op het uiteenrafelen van een
tekst, of uitleggen wat de dichter ermee wilde zeggen.
‘Het ontleden van een gedicht is iets anders dan het
ervaren ervan’. Een gedicht is meerlagig en maakt
meerdere interpretaties mogelijk.
46