Agressie & Agon - Filosofie.info

Wanneer je beroep doet op iets specifiek menselijks, verzand je onherroepelijk in onto-theologie. Je zal
namelijk moeten uitleggen hoe een dergelijke essentiële eigenschap ontstaat. Als die niet uit de
mechanische natuur opkomt blijft er weinig anders over dan een bovennatuurlijke of goddelijke
grond. 25
Darwin was, na Leibniz, de eerste die deze categorische scheiding tussen mens en dier bekritiseert.
Hij laat zien dat de soorten uit elkaar voorkomen. Volgens hem is de mens net als alle andere
organismen opgekomen uit het evolutionair proces van variatie en selectie. Wij kunnen ons, ter
verklaring van sociaal gedrag in een staat, niet beroepen op een fundamenteel onderscheid tussen de
rationele mens en het irrationele dier, of tussen de dierlijke en rationele aard van de mens.
Darwin heeft daarmee in één klap een eind gemaakt aan het essentialisme. Er zijn geen harde
scheidingen tussen de verschillende soorten. In de fylogenetische boom van het leven is nergens een
punt waar je kunt zeggen: ‘hier komt iets wezenlijks op, waardoor er plotsklaps sprake is van een
nieuwe soort.’
The Descent of Man
De toepassing van de evolutietheorie op de menselijke oorsprong behelst een ommekeer van tal van
vanzelfsprekendheden ten aanzien van wat het heet mens te zijn. Darwin wist dat dit met aanzienlijke
controverses gepaard zou gaan. Twee jaar voor de publicatie van The Origin of Species vraagt Wallace,
de mede-ontdekker van natuurlijke selectie, in een brief aan Darwin of hij ook van plan is om de
mens te betrekken in zijn boek over het ontstaan der soorten. Darwin antwoordt:
You ask whether I shall discuss “man”;—I think I shall avoid the whole subject, as so
surrounded with prejudices, though I fully admit that it is the highest & most interesting
problem for the naturalist. 26
Om de controverse rondom het ontstaan van de mens niet verder aan te wakkeren besluit Darwin
niet in te gaan op de menselijke oorsprong. In The Origin of Species laat hij de menselijke evolutie
vrijwel geheel buiten beschouwing. Toch kwam na de publicatie juist hier het zwaartepunt te liggen.
25 Oudemans, Echte filosofie, p.100: “Iedere vorm van leven of geest is het product van mechanische oorzaken,
van onderop. Alles is omhooggetrokken via mechanische kranen. Geestelijke oorzaken van bovenaf zijn
onmogelijk: dat zijn hemelse haken, skyhooks, die nergens aan vasthangen.”
26 Darwin, The life and letters Vol. 2., p.109
10