Agressie & Agon - Filosofie.info

oksen, worstelen, speergooien, boogschieten, gewapend duelleren als hardlopen en wagenrennen
waren vormen van geritualiseerd gedrag. 149 Daarnaast werd er tijdens een wedkamp gewed om iets.
Dat wil zeggen: er was een onderpand voor het conflict. Ook dit duidt op verdere ritualisering van
geweld. Rivalen streden om een bepaalde prijs of erkenning. De ritualisering van een gevecht betrof
een inperking van dreigend geweld. Dat betekent niet dat er geen felle concurrentie was, maar deze
strijd was gereglementeerd om bloedvergieten aan banden te leggen en vergeldingsdrang te
voorkomen. Zo was er een scheidsrechter aanwezig, die erop toezag dat de regels werden nageleefd
en gewelddadige uitbarstingen werden voorkomen. Ook was er een publiek, dat een zekere inbreng
had in de competitie. 150 Het enige gewapende duel tijdens de begrafenisrituelen in de Ilias, werd
stilgelegd door het publiek als één van de vechters gewond was geraakt. 151
In dit voorbeeld blijkt: hoewel in een wedstrijd overwinning en verlies centraal staan, gaan ze maar
zelden gepaard met bloedvergieten. Via wedstrijd wordt de agressie beteugeld, raken krachtmetingen
gekanaliseerd en wordt de escalatie van geweld tegengehouden.
§ 3. Tijden van overvloed
We moeten hier oppassen om agressie en gewelddadigheid niet enkel in verband te brengen met de
(pre-)Homerische situatie. 152 Burckhardt is van mening dat de Griekse samenleving een opwaartse
ontwikkeling heeft doorgemaakt van de archaïsche en heroïsche tijdperken in de richting van het
agonale tijdperk – een overgang aus Kampf zu Spiel. 153 Nietzsche wijst erop dat we de opkomst van
agon niet moeten begrijpen als een ontwikkeling van een primitieve toestand naar agon. De strijd van
allen tegen allen blijft altijd op de achtergrond, als dreiging. 154 De opkomst van agon blijkt enkel
mogelijk onder een tijdelijke opschorting van de toestand van schaarste.
149 Redfield, Nature and Culture in the Iliad, p.206
150 Barker, Entering the Agon, p.127: “Contest spills over into the group looking on, which demonstrates the
activity of the audience in the agon.”
151 Redfield, Nature and Culture in the Iliad, p.207
152 Lungstrum & Sauer, Agonistics, p.50
153 Huizinga, Homo ludens, p.102: “Volgens de opvatting, waarmee Ehrenberg aansluit bij Burckhardt, beweegt
de Grieksche samenleving zich na het archaïsche en heroïsche tijdperk van haar cultuur secundair in de richting
van het agonale als allesbeheerschend sociaal beginsel, doordat zij in den ernstigen strijd haar beste krachten
uitput. Het is een overgang, “aus Kampf zu Spiel.”
154 Nietzsche, KSA 1, p.784: “Was aber liegt, als der Geburtsschooß alles Hellenischen, hinter der homerischen
Welt?”
44