Agressie & Agon - Filosofie.info

Inleiding
Dierenpark Arnhem bevat sinds 1971 ‘s werelds grootste chimpanseekolonie. Dit is niet vreemd:
vanwege de angst voor geweld zijn er maar weinig dierenparken die een grote groep chimpansees bij
elkaar durven te zetten. 1 Daarom zien we steeds dat gorilla’s en orang-oetans, die veel rustiger zijn,
grote verblijven krijgen, terwijl chimpansees nog altijd in kooien worden gehouden.
Dit is lange tijd goed gegaan. Vreedzaam sociaal contact sloeg pas op de nacht van 12 september
1979 om met een hevig gevecht tussen drie chimpanseemannetjes, waarbij het alfamannetje (Luit)
van de kolonie zwaar gewond raakte. Primatoloog De Waal beschrijft het voorval in zijn boek
Peacemaking among Primates:
Luit had many deep gashes on his head, flanks, back, around the anus, and in the scrotum. His
feet in particular were badly injured (from one foot a toe was missing, from the other foot
several toes). He also had sustained bites in his hands (several nails were missing). The most
gruesome discovery was that he had lost both testicles. All the missing body parts were later
found on the cage floor. 2
De alfaman stierf later op de operatietafel. Gezien de zware verwondingen van het slachtoffer, en de
relatief lichte verwondingen die de twee daders hadden opgelopen, moest worden aangenomen dat er
een opmerkelijke samenwerking was geweest tussen de twee castrerende mannetjes.
Soortgelijke conflicten komen overigens ook bij groepen wilde chimpansees voor.
Het bloedige incident heeft De Waals denken over agressie diepgaand beïnvloed. 3 Tot die tijd had hij
naar eigen zeggen een romantische kijk 4 op het gedrag bij chimpansees en de wijze waarop
onenigheden werden opgelost: hij zag dat onderlinge dreigingen vaak op niets uitlopen en dat de kans
op escalatie en wraaklust klein is. Dit beeld verandert bij de moord op Luit. De Waal benadrukt
1 De Waal, Peacemaking among Primates, p.5
2 De Waal, Peacemaking among Primates, p.65
3 De Waal, Een tijd voor empathie, p.57: “Pas later raakte ik geïnteresseerd in samenwerking en de oplossing van
conflicten. De laatste zet in die richting werd gevormd door de dood van mijn favoriete chimpansee tijdens de
machiavellistische machtstrijd die ik in Chimpanseepolitiek heb beschreven.
4 De Waal, Peacemaking among Primates, p.69: “Some romantic notions were left behind, a change that occurred at
a time when field-workers too were discovering a darker side to ape nature.”
4