Het vaststellen van kwaliteit van leven bij cliënten in de ouderenzorg ...

(Lawton et al., 1996). Affect wordt geobserveerd aan de hand van gezichtuitdrukkingen,
lichaamsbewegingen en interacties met anderen.De observatielijst is geschikt voor
mensen met matige tot ernstige dementie.
Het onderzoek van Lawton et al. (1996) toont aan dat de afzonderlijke schalen
betrouwbaar zijn. Er zijn aanwijzingen voor een voldoende validiteit van de afzonderlijke
schalen wanneer zij worden vergeleken met overeenkomstige uitkomsten zoals
bijvoorbeeld sociaal contact met anderen, depressie en boosheid. Er is echter nauwelijks
bewijs voor het 2 factor-model waarvan de PGC uitgaat; positief en negatief affect lijken
geen verschillende dimensies te zijn (Lawton et al., 1996).
Short Observational Method (SOM)
De SOM (Macdonald et al., 1985) brengt activiteiten van cliënten en de context waarin
deze activiteiten plaatsvinden in kaart. De volgende gedragscategorieën worden
geobserveerd: zitten, bewegen, eten, bezigheidstherapie, bewegingstherapie, persoonlijke
zorg, behandeling, recreatie en social contacten (Brooker, 1995). De methode maakt
gebruik van observaties tijdens verschillende periodes die worden gescheiden door een
interval van 10 seconden. Volgens de auteurs kan de activiteit gedurende de dag worden
vastgesteld door het uur voorafgaande aan de lunch de cliënt te observeren (Brooker,
1995). De observatielijst is geschikt voor ouderen met matige tot ernstige dementie in
ziekenhuizen en verzorgingshuizen. Lindesay et al. (1991) rapporteerden dat een hoge
inter observator betrouwbaarheid mogelijk is met de SOM. Brooker, 1995, concludeert
dat de SOM een betrouwbaar meetinstrument is om activiteiten van cliënten in kaart te
brengen. Het lijkt eveneens sensitief genoeg te zijn om veranderingen in de zorgprocessen
vast te stellen.
Quality of Interactions Schedule (QUIS)
De QUIS (Dean et al., 1993) wordt ingevuld gedurende observatieperioden van vijftien
minuten die viermaal na elkaar worden afgenomen (meestal tussen 9.00 uur ’s ochtends
en 18.00 ’s avonds), gedurende twee weken. De observaties worden uitgevoerd door één
observator en na afloop gecodeerd. Met de QUIS worden activiteiten en sociale
interacties vastgesteld, ingedeeld naar verschillende oordelen: positief sociaal, positief
zorgend, neutraal, negatief beschermend en negatief beperkend. De observatielijst is
geschikt voor mensen met matige tot ernstige dementie.
De codering van de observaties en de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid lijkt voldoende
te zijn. Een uitzondering vormt de neutrale categorie, deze is slechts matig betrouwbaar
(kappa coëfficiënt van .60). Er zijn aanwijzingen dat de codering van de observaties
achteraf, de validiteit van de observaties beïnvloedt (Brooker, 1995).
Qualidem
De Qualidem (Ettema et al., 2005) is bedoeld om de kwaliteit van leven te meten van
cliënten met lichte tot ernstige cognitieve beperkingen in de ouderenzorg. De Qualidem
gaat uit van een observatieperiode van één week door verzorgenden. Het invullen van de
vragenlijst neem ongeveer 15 minuten in beslag.
Het meetinstrument bestaat uit negen verschillende subschalen: zorgrelatie, positief
affect, negatief affect, rusteloos gespannen gedrag, positief zelfbeeld, sociale relaties,
sociaal isolement, zich thuis voelen, en iets om handen hebben. Daarnaast bevat het
meetinstrument drie items die apart worden gescoord. Dat zijn de items ‘geniet van de
Het vaststellen van kwaliteit van leven bij cliënten in de ouderenzorg, NIVEL 2006 17