Het vaststellen van kwaliteit van leven bij cliënten in de ouderenzorg ...

1 Inleiding
1.1 Achtergrond
Kwaliteit van leven van cliënten is een belangrijke uitkomstmaat in de ouderenzorg
(Gerritsen, 2004). Deze uitkomstmaat is met name van belang omdat cliënten in verpleegen
verzorgingshuizen vaak langere tijd in de instelling verblijven. Een verblijf in een
verpleeg- of verzorgingshuis beïnvloedt daardoor meerdere aspecten van het leven dan
enkel de klinische gezondheidstoestand van de cliënt (Kane, 2001). Dit heeft als gevolg
dat de zorgverlening aan cliënten zich ook dient te richten op andere aspecten van het
leven, zoals de woonsituatie en de sociale contacten van cliënten (Van Nispen et al.,
2005). Kwaliteit van leven is daarnaast een belangrijke uitkomstmaat, omdat daarbij de
nadruk wordt gelegd op het perspectief van de cliënt. De laatste decennia is er veel
aandacht voor het actief betrekken van zorggebruikers bij het ontwikkelen van beleid dat
gericht is op kwaliteitsverbetering en kwaliteitsborging (Donabedian, 1992; Aharony et
al.; 1993, Van Nispen et al, 2005).
Cliënten in de ouderenzorg vormen een heterogene groep. Cliënten verschillen onder
andere in hun lichamelijke gezondheid, de aanwezigheid van cognitieve beperkingen, de
sociale contacten met familie en vrienden buiten de instelling en hun mentaal
welbevinden. Momenteel is het niet duidelijk hoe kwaliteit van leven voor deze
heterogene groep cliënten op een betrouwbare wijze in kaart kan worden gebracht. In dit
rapport worden twee meetinstrumenten voor het vaststellen van kwaliteit van leven van
cliënten in de ouderenzorg beschreven en getoetst: de vragenlijst ‘Zicht op eigen leven’
en de observatielijst ‘Zicht op eigen leven’. De observatielijst is opgesteld voor ouderen
met ernstige cognitieve beperkingen.
Kwaliteit van leven is een complex, multidimensionaal begrip. In de literatuur wordt
kwaliteit van leven veelal gedefinieerd als een concept waaraan tenminste een
somatische, een psychische en een sociale dimensie te onderscheiden zijn (Van Nispen et
al., 2005). In 2004 heeft Arcares aan de hand van een literatuuronderzoek en een groot
aantal interviews met cliënten kwaliteit van leven in de ouderenzorg vanuit
cliëntperspectief in kaart gebracht (Van Nispen et al., 2005). Daarbij zijn vier domeinen
van kwaliteit van leven gedefinieerd: lichamelijk welbevinden/gezondheid, woon-
/leefsituatie, participatie en mentaal welbevinden. Hieronder worden domeinen kort
beschreven.
Lichamelijk welbevinden/gezondheid
Lichamelijk welbevinden en gezondheid zijn belangrijke aspecten van kwaliteit van
leven. Lichamelijk welbevinden heeft niet alleen te maken met de ervaren gezondheid en
de lichamelijke beperkingen die men ervaart, maar ook met de lichamelijke verzorging en
Het vaststellen van kwaliteit van leven bij cliënten in de ouderenzorg, NIVEL 2006 7