Ook in China kan een glazen muiltje staan wachten: sprookjes ...

een wenselijke cultuur op te leggen aan anderen en zo weer invloed op de cultuur van herkomst uit te oefenen.
Samengevat: terwijl sprookjes vooral gaan over de algemene menselijke natuur en het ideale doen en denken,
zijn mythen en sagen juist verhalen over hoe de cultuur is ontstaan en waarom de cultuur juist zo is zoals hij
nu is en wat dat inhoudt.
Sprookjes, mythen en sagen hebben, naast hun vergelijkbare rol in samenlevingen, over de hele wereld
gemeenschappelijke elementen. Zo zijn er over de hele wereld varianten met het motief van het Assepoesterverhaal
bekend (een wees wordt mishandeld door haar stiefzusters, maar krijgt uiteindelijk haar prins). 5 Dit
kan aan de ene kant komen doordat verschillende sprookjes met één en dezelfde bron zich gedurende lange tijd
verspreiden en overal verschillende vormen aannemen. Aan de andere kant kan het ook zo zijn dat sprookjes
voortkomen uit een algemene menselijke beleving en daardoor op meer dan één plaats onafhankelijk van elkaar
ontstaan in overeenkomstige vormen. 6 De twee mogelijkheden zijn zeker niet equivalent. Zonder culturele
uitwisselingen zou het aannemelijker zijn dat sprookjes voortkomen uit een algemene menselijke beleving.
Bij een minder intensieve mondiale verbondenheid zijn er ook minder culturele uitwisselingen.
Dat sprookjes met gemeenschappelijke elementen zich uit eenzelfde bron ontwikkelen, zich gedurende
lange tijd verspreiden en dat deze originele bron zich dientengevolge op uiteenlopende wijzen manifesteert is
op natuurlijke wijze in overeenstemming met het vervagen van grenzen van ruimte en tijd, ofwel globalisering.
Culturele uitwisselingen worden frequenter met het vervagen van grenzen van ruimte en tijd. Een bepaald
verhaal krijgt zo meer kans om over te waaien naar andere samenlevingen en daar in een andere vorm gegoten
te worden.
Sprookjes hebben dan wel gemeenschappelijke elementen, maar er zijn natuurlijk ook meer dan genoeg
verschillen. Deze verschillen tussen sprookjes, mythen en sagen van verschillende samenlevingen hebben
vaak te maken met een onderling verschil in cultuur. Een cross-cultural vergelijking van sprookjes kan veel
vertellen over hoe symbolisme in een bepaalde sociale en culturele context. kan veranderen. 7 Ook de vorm
waarin de moraal gegoten wordt, verschilt per samenleving en wordt vaak aangepast aan de belevingswereld
van de cultuur.
Dat bepaalde elementen in sprookjes op cultuurafhankelijke wijze kunnen verschillen moge blijken
uit het volgende voorbeeld. In oude Japanse sprookjes staan spinnen vaak voor het kwaad. Normale spinnen
veranderen ’s nachts in zogenaamde Goblin spinnen en doen allerlei slechte dingen. West-Afrikaanse en
Caribische sprookjes draaien vaak om Anansi, een spin met veel kennis en wijsheid. Terwijl in Japan, en
vaak ook in Westerse sprookjes, de spin het kwade representeert, staat de spin in West-Afrika symbool voor
het goede. Daarmee correspondeert dat spinnen in de Afrikaanse en Caribische cultuur meer gewaardeerd
worden, met name omdat ze andere insecten opeten. 8 Kennelijk kan een verschil in leefomgeving leiden tot
een verschil in gebruik van symbolisme in de sprookjes bij verschillende samenlevingen.
Ook de vorm en inhoud van de sprookjes verschilt per samenleving, terwijl ze toch allemaal een gelijke
moraal over willen brengen. 9 Een sprookje wil laten zien welke waarden en normen horen bij het goede en
welke bij het kwade. Het ligt voor de hand dat een sprookje uit een bepaalde samenleving de kenmerken van
de leefomgeving van die samenleving aanneemt om een geloofwaardig beeld te scheppen en zijn boodschap
overtuigend over te kunnen brengen.
Sprookjes, mythen en sagen zijn verschillend in verschillende samenlevingen, omdat de culturen
van die samenlevingen ook verschillen. Hoewel symbolisme anders gebruikt kan worden, is de moraal in
uiteenlopende sprookjes voor het grootste deel wel in onderlinge overeenstemming.
Sprookjes, mythen en sagen van verschillende volkeren kunnen op verschillende manieren met elkaar
in aanraking komen. Met de kolonisatie die begon in de zeventiende en achttiende eeuw werden veel aspecten
van de westerse cultuur, zo ook de westerse sprookjes, mythen en sagen, de wereld over gestuurd en aan andere
samenlevingen opgedrongen. Hierdoor zijn veel niet-westerse volkeren in aanraking gekomen met westerse
sprookjes, mythen en sagen, maar zijn ook westerse samenlevingen als gevolg van hun kolonisatiedrang meer
te weten gekomen over niet-westerse samenlevingen. Een voorbeeld daarvan zijn opnieuw de sprookjes over
de spin Anansi. Deze hebben hun oorsprong in West- Afrika en zijn in de zeventiende eeuw ten tijde van de
17 - Globalisering: sprookjes, mythen en sagen - 17