Ook in China kan een glazen muiltje staan wachten: sprookjes ...

of groep tot een ander. Anderzijds kan dit gunstig uitpakken en zal het kind zich identificeren met de
achtergestelde persoon dan wel groep en inzien dat het onjuist behandelen van mensen “slecht” is, en zich
realiseren dat hij niet zou willen dat iemand hem op een dergelijke manier zou behandelen. Hieruit vloeit
vanzelf voort dat het kind anderen dus ook niet zo “slecht” zal behandelen. Naarmate een kind met dit begrip
ouder wordt zal hij zich gaan realiseren dat dit in een breder perspectief ook zo werkt. Als dit kind een tiener
wordt en het broeikaseffect ontdekt, en alle problemen ziet die hierdoor zullen ontstaan in zijn toekomst en
zich hier zorgen over gaat maken, zal hij inzien dat zijn acties met betrekking tot milieuvervuiling effect
hebben op de gehele wereldbevolking. Dit is natuurlijk een voorbeeld wat niet bij alle kinderen optreed,
maar het kan wel een bewustwording zijn die grondslagen heeft in de sprookjes en verhalen die de tiener als
kind gehoord heeft. Het voorstel van Martha Nussbaum om cosmopolitanisme een onderdeel van onderwijs
te maken hoopt op deze reactie in kinderen. Ik ben van mening dat kinderen er baat bij hebben om hier zo
vroeg mogelijk onderwijs over te krijgen, dus zou je het voor kleuters en jonge kinderen in sprookjes kunnen
verpakken. In onze hedendaagse multiculturele samenleving worden kinderen zich al heel jong bewust van
andere nationaliteiten, maar vatten ze niet als zodanig op. Een klasgenootje met een andere huidskleur of
geloof is ook maar klasgenootje. Maar dit klasgenootje komt misschien wel uit een cultuur waar we vanuit
ethisch oogpunt iets zouden kunnen leren. Een moslimkindje leert al vroeg de normen en waarden van zijn
specifieke geloof, iets wat bij Nederlandse kinderen nauwelijks meer voorkomt. In de islam is het helpen
van de medemens heel belangrijk. Kinderen hebben respect voor hun ouders en andere familieleden, en er
wordt meer voor elkaar gezorgd dan in onze cultuur. Oude oma’s en opa’s gaan bij hun kinderen in huis
als ze niet meer zelfstandig kunnen wonen, de hulpbehoevende ouderen in een bejaardentehuis stoppen
zoals wij dat doen is geen optie. Ook vinden moslims het belangrijk om voor de armen te zorgen, ze geven
allemaal een deel van hun inkomen aan de armen. Daarnaast is de islam natuurlijk een transnationaal geloof,
overal ter wereld wonen wel moslims, in sommige landen die compleet op de islam gericht zijn of in de
westerse wereld als immigranten, die toch eigenlijk best een flinke invloed hebben op ons dagelijks leven.
Moslim sprookjes zijn vaak erg moraliserend, wat ze eigenlijk perfect maakt om kinderen iets te leren. Ook
onze Nederlandse kinderen zouden dus islam sprookjes voorgeschoteld moeten krijgen, mits het aanzet tot
nadenken over de rest van de wereldbevolking en rekening houden met elkaar.
Zoals het voorbeeld van de feministische kijk op Assepoester voor kinderen misschien iets te vergezocht
is, zijn er ook sprookjes met een hele duidelijke moraal. Een bekend voorbeeld hiervan is Robin Hood,
met als centraal idee “steel van de rijken en geef aan de armen”. Nou is het verhaal van Robin Hood niet
echt een sprookje, er zijn theorieën dat er wel een Robin Hood-achtige figuur heeft bestaan, hij komt voor
in Middeleeuwse liederen. Robin Hood was natuurlijk een dief, maar omdat hij van de rijken steelt om
het aan de armen te geven wordt dit tijdverdrijf verheerlijkt, wat het idee geeft dat criminele acties alleen
rechtvaardig zijn als er hulpbehoevenden mee geholpen worden. Toch is het een goede moraal, je leert van
dit sprookje dat je je medemens moet helpen als deze zichzelf niet kan helpen, en er ook best een beetje
moeite voor mag doen. Je zou immers ook willen dat mensen dit in een omgekeerde situatie voor jou zouden
doen.
Cosmopolitanisme drijft eigenlijk op dit begrip. Kijken naar wat je niet voor jezelf zou willen, en dus ook
niet voor de rest van de wereld en omgekeerd. Hier volgens leven is het kernidee van wereldburgerschap
naar mijns inziens. Jezelf beter vinden dan een bepaalde bevolkingsgroep is in essentie hetzelfde als een
hele natie die zichzelf beter vindt dan de rest van de wereld, zoals het patriottistische Amerika dat Martha
Nussbaum beschrijft. Het is belangrijk dat kinderen leren dat de een niet beter is dan de ander, en dus ook
niet zo behandeld worden. Hoe slim je bent, hoe rijk je ouders zijn of hoe knap je bent mogen geen verschil
maken in de mate van respect die je voor iemand hebt. Kinderen moeten leren dat iedereen gelijk is en
dat we met z’n alleen verantwoordelijk zijn voor onze wereld, zowel voor de wereldbevolking als voor de
planeet zelf.
Ondanks dat dit niet het belangrijkste aspect van de meeste sprookjes is, vind ik wel dat bepaalde normen en
waarden in sprookjes naar voren komen en kinderen hiervan kunnen leren. Jonge kinderen hebben vaak een
heel duidelijk van goed en kwaad en hier spelen sprookjes op in.
Ik ben van mening dat sprookjes kinderen bewust kunnen maken van hun rol als wereldburger, en zo
27 - Globalisering: sprookjes, mythen en sagen - 27