Ook in China kan een glazen muiltje staan wachten: sprookjes ...

Hoewel Plato zegt, dat het verhaal over Atlantis waar gebeurd is, kan het natuurlijk ook zo zijn, dat hij
met zijn dialoog wilde beschrijven hoe de ideale staat eruit moest zien. De ideale staat volgens Plato is niet
democratisch en wordt geregeerd door wijze mannen, precies zoals in Atlantis het geval was.
Of het zou een les kunnen zijn voor de jeugd, met als boodschap dat ze deugdzaam moeten leven en dat luxe
en rijkdom niet de belangrijkste dingen in het leven zijn.
Ook als Plato zelf echt geloofde dat de mythe van Atlantis echt gebeurd is, dan is het nog maar de vraag in
hoeverre dat klopt. Aan de ene kant stonden de Egyptenaren in die tijd bekend als goede geschiedschrijvers:
ze hadden de beschikking over betrouwbare geschiedkundige documenten en Solon was een bekende Griek:
zijn reis naar Egypte en zijn ontmoetingen met Egyptische hogepriesters zijn ook door verschillende Griekse
geschiedschrijvers gedocumenteerd. Maar aan de andere kant zit er 200 jaar tussen de reis van Solon en de
dialoog van Plato, en in de loop van twee eeuwen kan een verhaal behoorlijk veranderen. Dus, als het verhaal
echt op waarheid berustte, is er een grote kans dat het verhaal opgeblazen is.
Maar de Atlantismythe heeft meer bronnen dan Plato alleen. De mythe is via Plato wel bekend geworden in
de Westerse wereld, en hij is ook de eerste die het verhaal heeft opgeschreven, maar Plato is niet de enige bij
wie we een verhaal tegen komen van een aards paradijs, dat ten onder ging door een natuurramp. Over de hele
wereld verspreid zijn er zo’n vijfhonderd mythen gevonden met een soortgelijke strekking. In de bijbel (ik
beweer niet dat de bijbel een mythe is) en bij de Sumeriërs komen we een verhaal tegen van slecht gedrag van
mensen, dat door een god bestraft wordt met een zondvloed. Bij de Azteken en Maya’s komt ook het element
‘god vernietigt mens met zondvloed’ voor. De Hopi indianen, een heilig boek uit India, de Boeddhisten en de
aboriginals beweren, dat er verschillende tijdperken voor het huidige tijdperk zijn geweest, waarvan sommige
werden verwoest door een zondvloed. Tevens zijn er verhalen bekend, waarin goden de mensen beschaving
bijbrengen (Egyptenaren, Babyloniërs en volken uit Midden-Zuid-Amerika).
Volkeren van over de hele wereld kennen dus een mythe van een aards paradijs dat later ten onder is gegaan.
Misschien weerspiegelt dit wel een soort universele waarde of gevoel dat mensen van over de hele wereld
delen. In mythen wordt vaak vertelt, hoe een volk en cultuur is ontstaan. In het geval van de Atlantismythe
zouden de inwoners van de koloniën van Atlantis en ook de huidige generaties mensen van de Atlantiërs
afstammen. De mythe van Atlantis zou de mensen dus laten zien dat zij een groots verleden hadden en blijkbaar
hadden mensen uit verschillende culturen allemaal de behoefte aan zo’n grootst verleden. Dit verklaart goed
de verschillen tussen de verschillende versies van de mythe van Atlantis, maar niet het punt waar het nu juist
om gaat: de overeenkomst van de zondvloed die Atlantis verwoest zou hebben.
Een alternatieve verklaring voor de wijde verbreiding van het Atlantisverhaal is natuurlijk, dat Atlantis echt
bestaan heeft. Misschien is er ooit wel een eiland geweest met een hoogstaande beschaving dat later verwoest
is. Als het echt bestaan heeft, is het bovendien te verwachten, dat verschillende culturen van dat bestaan
afwisten vanwege de globalisering in die tijd (‘cultural flows’ van en naar Atlantis en de internationale handel).
Dit verklaart ook de overeenkomsten tussen de verschillende versies van de mythe. De verschillen kunnen
verklaart worden met behulp van tot lokalisering 4 . Globalisering leidt immers tot lokalisering. Een andere
verklaring voor de verschillen is, dat toen Atlantis gezonken was, en daarmee ook de verbinding tussen de
verschillende culturen verdween, iedere cultuur zijn eigen versie ging vertellen van de geschiedenis van het
legendarische Atlantis. Verhalen veranderen bovendien in de loop der tijd, dus zijn de mythes steeds verder uit
elkaar gaan lopen en ontstonden er verschillende versies.
Hoewel veel mensen menen, dat Atlantis een mythe is, zijn er ook die werkelijk geloven dat Atlantis heeft
bestaan. Verschillende wetenschappers hebben onderzoek gedaan naar Atlantis op mogelijke plekken waar de
stad terug te vinden zou zijn en ook tegenwoordig is het zoeken naar Atlantis nog niet gestaakt. Zowat elke
plek op aarde is al voorgesteld als de plaats waar Atlantis zich bevonden zou hebben: Midden-Amerika, met
de verdwenen beschavingen van de Inca’s, Maya’s en Azteken, Cuba, onder het zand van de Sahara, Egypte,
38 - Globalisering: sprookjes, mythen en sagen - 38