De wrakingsprocedure. Een rechtsvergelijkend ... - Rechtspraak.nl

geval gaat het om de persoonlijke instelling
en overtuiging van een bepaalde rechter in
een specifieke zaak. In het tweede geval gaat
het om de vraag of er objectief gezien feiten
en omstandigheden bestaan die ongeacht de
persoonlijke instelling van de rechter reden
geven om te vrezen dat deze partijdig is. Het
gaat daarbij ook om (het vermijden van) de
schijn van partijdigheid; ook de aanwezigheid
van de objectief gerechtvaardigde schijn van
partijdigheid kan reden zijn voor het aannemen
van een inbreuk op het recht op berechting
door een onpartijdig gerecht. 44
Bij dit alles staat echter voorop dat een rechter
uit hoofde van zijn aanstelling in beginsel
vermoed wordt onpartijdig te zijn, tenzij zich
uitzonderlijke omstandigheden voordoen die
een zwaarwegende aanwijzing vormen dat
een rechter jegens een procespartij voor -
ingenomen is (althans dat de bij die partij
bestaande vrees daarvoor objectief gerechtvaardigd
is). 45 Dit uitgangspunt geldt overigens
in alle onderzochte rechtsstelsels, die
alle, met uitzondering van de Verenigde
Staten, gebonden zijn aan het EVRM en de
rechtspraak van het EHRM.
2.1.2 Intermezzo: de bijzondere positie van
de Raad van State
In aanmerking genomen dat ook de bestuursrechter
veelal zaken behandelt die binnen het
bereik van artikel 6 lid 1 EVRM vallen (civil
rights and obligations en soms ook criminal
charges), zal bij de toepassing van de wrakingsregeling
in het bestuursrecht ook moeten
worden gelet op de jurisprudentie van het
EHRM over de vereiste onpartijdigheid van de
rechter. Zoals zojuist al is opgemerkt, wordt in
deze jurisprudentie een onderscheid gemaakt
tussen subjectieve en objectieve aspecten van
onpartijdigheid. De positie van het rechterlijk
college waarvan de rechter deel uitmaakt, kan
aan de orde komen bij de objective test van
het EHRM. Het gaat dan om de onafhankelijkheid
van een rechterlijk college als zodanig.
Dat verschilt van de rechterlijke onpartijdigheid
die in het kader van de wrakingsregeling
en dus ook in dit onderzoek centraal staat,
namelijk dat een rechter door zijn optreden
inbreuk maakt op de vereiste rechterlijke
onpartijdigheid en onafhankelijkheid en zich
daarmee vatbaar maakt voor wraking. De
wrakingsregeling biedt dan de rechtzoekende
een instrument om het optreden van een
rechter aan de orde te stellen in het licht van
de fundamentele norm van de rechterlijke
onpartijdigheid en onafhankelijkheid.
Bij de positie van de Raad van State gaat het
echter om de institutionele borging van de
onafhankelijkheid van de Raad van State als
rechtsprekend orgaan. Deze ziet onder meer
op de structurele inbedding van de rechterlijke
instantie en de institutionele positie van de
Raad van State. De Raad van State adviseert
regering en parlement over wetgeving en
bestuur en is de hoogste algemene bestuursrechter.
Per 1 september 2010 is de Wet
herstructurering Raad van State in werking
getreden. Die bracht geen wijziging in de
44 Zie bijvoorbeeld: Aanbeveling wrakingsprotocol gerechtshoven en rechtbanken (november 2006), gepubliceerd
op
(hierna: Aanbeveling wrakingsprotocol), § 3, en uitvoerig: Kuijer 2004.
45 Vergelijk bijvoorbeeld: HR 18 november 1997, NJ 1998, 244, r.o. 5.2, en de hiervoor genoemde bronnen.
30