De wrakingsprocedure. Een rechtsvergelijkend ... - Rechtspraak.nl

2.1.3 Wraking van rechters in Nederland:
de praktijk
In de praktijk echter was en is wraking van
rechters in Nederland eerder uitzondering dan
regel. Een in 2002 gepubliceerd WODC-rapport
liet zien dat het aantal wrakingsverzoeken
op dat moment op jaarbasis in de buurt van
de 139 lag; 50 slechts een klein percentage van
de ingediende verzoeken tot wraking werd
ook daadwerkelijk toegewezen. Uit later
onderzoek is naar voren gekomen dat het aantal
wrakingsverzoeken jaarlijks is gestegen en
verder lijkt te stijgen. 51 De Raad voor de rechtspraak
telt voor 2009 368 wrakingsverzoeken,
voor 2010 495 wrakingsverzoeken en voor
2011 loopt dat op naar 557 wrakingsverzoeken.
Daarvan zijn in 2009 15 verzoeken gehonoreerd,
in 2010 21 verzoeken en in 2011 36
verzoeken. 52 Procentueel gezien fluctueert het
aantal gehonoreerde verzoeken tussen
10,89% in (piekjaar) 2008, via 4,07% in 2009
en 4,24% in 2010 naar 6,46% in 2011. Het
empirisch onderzoek van Van Rossum e.a. zal
deze cijfers aanvullen. Bij dit alles moet worden
bedacht dat het totaal aantal zaken per jaar
ongeveer 1,8 miljoen bedraagt. Dat plaatst
het aantal wrakingsverzoeken en het aantal
dat wordt gehonoreerd wel in perspectief.
Verzoeken tot wraking kwamen volgens
genoemd WODC-onderzoek verhoudings -
gewijs het meest voor in strafrechtelijke pro -
cedures en vonden meestal plaats bij recht -
banken; het percentage ingestelde verzoeken
tot wraking lag in strafzaken voor de meer -
voudige strafkamer iets lager dan in strafzaken
voor de enkelvoudige kamer, maar het verschil
was niet groot. De belangrijkste redenen voor
het indienen van een verzoek tot wraking
betroffen de bejegening of behandeling van
de zaak door de rechter (bijv. onwelgevallige
beslissingen, de wijze van communiceren) en
de betrokkenheid van de rechter bij eerdere
beslissingen in dezelfde zaak of in aanverwante
zaken. 53 Dit beeld wordt overigens bevestigd
door het empirisch onderzoek van Van Rossum
e.a.
Er bestaan verschillende alternatieven voor
het wrakingsmechanisme die een rol kunnen
spelen in zaken waar de (schijn van) partijdigheid
van de rechter in het geding is. Een
Nederlandse rechter die een zaak behandelt,
kan bijvoorbeeld zelf verzoeken zich te mogen
verschonen als hij van mening is dat bij hem
de (subjectieve of objectieve) onpartijdigheid
ontbreekt ten aanzien van een aan hem voor-
50 De onderzoekers plaatsen de kanttekening dat er verschillende redenen zijn om aan te nemen dat het aantal
opgetekende wrakingsverzoeken (139) in de onderzochte periode (tussen 1 oktober 2000 en 1 oktober 2001) wat
lager zou kunnen zijn dan het daadwerkelijke aantal ingediende verzoeken in die periode (p. 22 en 23).
51 Zie: L. Chrit & R.L. Venneman, ‘Wraking en de legitimiteit van de Rechterlijke Macht. Een evaluatie van het wrakingsinstituut’,
Trema 2011-1, p. 11-18, en voor cijfers over gehonoreerde verzoeken, zie: R.J.J. Eshuis e.a. (red.),
Rechtspleging Civiel en Bestuur 2010, Den Haag: BJu 2011, p. 152 en 153 en tabel 7.4. op p. 263.
52 Zie: . Zie ook: de Volkskrant
d.d. 20 april 2012, p. 8; Chrit & Venneman 2011 (die overigens voor 2009 een lager aantal verzoeken noemen).
53 Zie: uitvoeriger en met cijfers onderbouwd: M. ter Voert & J. Kuppens, Schijn van partijdigheid van rechters,
WODC-reeks 199, Den Haag: BJu 2002 (hierna: WODC 2002), p. 22-40. Zie voor het bestuursrecht: M. Schreuder-
Vlasblom, Rechtsbescherming en bestuurlijke voorprocedure, Alphen aan den Rijn: Kluwer 2011, p. 683.
32