De wrakingsprocedure. Een rechtsvergelijkend ... - Rechtspraak.nl

Reflectie op wraking
Wraking van rechters is een eerbiedwaardig instituut in onze proceswetten. Een “meubelstuk” is
het genoemd door Eddy Bauw in een artikel in Ars Aequi van maart 2011. Maar wel een belangrijk
meubelstuk, zou ik willen zeggen, want het gaat over de harde kern van het rechterlijk functio -
neren, de onpartijdigheid van de rechter, en de mogelijkheden voor de procesdeelnemers om
die ter discussie te stellen. Ook een antiek meubelstuk, inmiddels een beetje gedateerd en lange
jaren weinig gebruikt. Theorievorming over de wettelijke regeling van de wraking is er, goed
beschouwd, weinig en de wetgever heeft, oneerbiedig gezegd, bij vernieuwing van de proceswetten
de aloude wettelijke regeling van de behandeling van een wrakingsverzoek als vanzelfsprekend
steeds weer in de nieuwe wet opgenomen. Ook in de praktijk was er met wraking
weinig aan de hand. Gerelateerd aan het aantal zaken dat jaarlijks door rechters in Nederland
werd afgedaan, waren er maar heel weinig wrakingen. De wrakingen die er wel waren werden
keurig en betrekkelijk geruisloos afgehandeld. Bijna alle verzoeken om wraking werden afgewezen.
Theorievorming over de wettelijke regeling van de wraking is er, goed
beschouwd, weinig en de wetgever heeft, oneerbiedig gezegd, bij
vernieuwing van de proceswetten de aloude wettelijke regeling van de
behandeling van een wrakingsverzoek als vanzelfsprekend steeds weer in
de nieuwe wet opgenomen.
De laatste tijd wordt de wettelijke regeling van de wraking van rechters om verschillende redenen
als meer problematisch ervaren. Voor mij zijn de belangrijkste de volgende.
Ten eerste zijn er de laatste jaren méér wrakingsverzoeken, hoewel het, afgezet tegen het totaal
aantal zaken, relatief gezien nog steeds om een zeer gering aantal gaat. Dat neemt niet weg dat
de voortvarende afdoening van een toenemend aantal zaken erg wordt belemmerd, omdat een
wrakingsverzoek de zaak volgens de huidige wettelijke regeling in alle gevallen stillegt.
Ten tweede vergt de behandeling van een wrakingsverzoek volgens de wettelijke regeling veel
rechterstijd, en daarmee overheidsgeld. Hoe klein de zaak ook is, het wrakingsverzoek moet
immers volgens de huidige wettelijke regeling door een meervoudige kamer op een zitting
worden behandeld, ongeacht de kwaliteit van de onderbouwing van het wrakingsverzoek. Naarmate
méér, en niet zelden zeer summier onderbouwde, wrakingsverzoeken in kleine zaken
worden ingediend, wordt dit toenemend als bezwaar gevoeld.
Ten derde is van verschillende kanten en om verschillende redenen kritiek geuit op het wettelijke
systeem dat op een wrakingsverzoek wordt beslist door hetzelfde gerecht, waartoe ook de
gewraakte rechters behoren. Zo zou dit kunnen afdoen aan de (door partijen beleefde) onpartijdigheid
van de rechters, die op het wrakingsverzoek beslissen, en de collegiale verhoudingen
binnen het gerecht onder druk kunnen zetten.
3