Jaarverslag 2011

Stichting Shell Pensioenfonds 

Jaarverslag 2011 

63ste boekjaar

JAARVERSLAG 2011 

Contact 


Postbus 65 

2501 CB Den Haag 

Nederland 

E-mail: 

Internetsite: 

pensioenfonds@shell.com 

www.shell.nl/pensioenfonds 

Handelsregister Den Haag no. 41151226 

BTW no. NL002870782B01

JAARVERSLAG 2011 

INHOUDSOPGAVE 

Belangrijke cijfers 2 

Verslag van het Bestuur 3 

Financiële positie 3 

Governance 6 

Uitvoering van het beleid 6 

Beleidswijzigingen 15 

Risicobeheer 19 

Bestuursaangelegenheden 22 

Verantwoording en toezicht 25 

Commissie Intern Toezicht 25 

Oordeel van het Verantwoordingsorgaan 26 

Geconsolideerde jaarrekening 2011 31 

Geconsolideerde balans van Stichting Shell Pensioenfonds 32 

Geconsolideerd totaalresultaat van Stichting Shell Pensioenfonds 33 

Geconsolideerd kasstroomoverzicht van Stichting Shell Pensioenfonds 34 

Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening van Stichting Shell Pensioenfonds 

van het jaar eindigend op 31 december 2011 35 

Overige gegevens 69 

Gebeurtenissen na balansdatum 69 

Actuariële verklaring 69 

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 71 

Historisch overzicht 2002 – 2011 73 

Bijlagen 74 

Bijlage 1: Bestuur, medezeggenschap, uitvoering en toezicht 74 

Bijlage 2: Personalia en benoemingen 77 

Bijlage 3: Mutaties deelnemersbestand 79 

Bijlage 4: Begrippenlijst 81 

Jaarverslag 2011 Stichting Shell Pensioenfonds 1

BELANGRIJKE CIJFERS 

BELANGRIJKE CIJFERS 

Deelnemers op 31 december 2011 2010 

Actieve deelnemers 10.879 10.933 

Ingegane pensioenen 19.522 19.471 

- ouderdom 13.090 13.051 

- arbeidsongeschiktheid 251 263 

- partner 6.003 5.970 

- wezen 178 187 

Gewezen deelnemers met premievrije aanspraken 6.717 6.855 

Totaal 37.118 37.259 

Financiële gegevens 2011 2010 

miljoen 

Vermogen op 1 januari 17.445 15.473 

Toevoegingen en onttrekkingen 

Werkgevers- en deelnemerspremies 332 336 

Inkomsten uit beleggingen 828 1.454 

Waardewijziging beleggingen 313 842 

Uitgekeerde pensioenen (641) (628) 

Vermogensbeheerkosten (33) (31) 

Pensioenbeheerkosten (7) (7) 

Overig 10 6 

Mutatie vermogen 802 1.972 

Vermogen op 31 december 18.247 17.445 

Voorziening pensioenverplichtingen op 1 januari 14.183 12.978 

Toevoeging door rente 2.207 1.311 

Indexatie 262 37 

Kosten pensioenopbouw actieven 328 259 

Uitkeringen (641) (628) 

Overige 80 226 

Voorziening pensioenverplichtingen op 31 december 16.419 14.183 

Dekkingsgraad 111% 123% 

Resultaat (1.434) 767 

Eigen vermogen (algemene reserve) 1.828 3.262 

Rendement return seeking assets 

(exclusief liability hedge) -0,8% 13,5% 

Totaal rendement op gemiddeld belegd vermogen 6,5% 14,8% 

(na kosten vermogensbeheer) 


VERSLAG VAN HET BESTUUR 


Financiële positie 

In 2011 steeg de voorziening pensioenverplichtingen met 2.236 miljoen van 14.183 miljoen naar 

16.419 miljoen. De belangrijkste oorzaak van deze stijging was de daling van de rentetermijnstructuur. 

De rentetermijnstructuur daalde in 2011 van gemiddeld 3,46% (ultimo 2010) naar gemiddeld 2,55% 

(ultimo 2011). Begin januari 2012 heeft De Nederlandsche Bank (DNB) besloten om de methodiek ter 

vaststelling van de rentetermijnstructuur per 31 december 2011 aan te passen. De rentetermijnstructuur 

per 31 december 2011 wordt gebaseerd op de 3-maands gemiddelde rentetermijnstructuur. Als gevolg 

van deze aanpassing steeg de gemiddelde rentetermijnstructuur naar 2,74%. 

Het vermogen steeg met 802 miljoen van 17.445 miljoen naar 18.247 miljoen. Deze toename werd 

met name veroorzaakt doordat een beleggingsrendement, inclusief het rendement op de liability hedge, 

van 6,5% werd gerealiseerd. Exclusief het rendement op de liability hedge was het beleggingsresultaat 

licht negatief: -0,8%. Doordat de voorziening pensioenverplichtingen meer steeg dan het vermogen is het 

totaal eigen vermogen met 1.434 miljoen gedaald van 3.262 miljoen naar 1.828 miljoen. 

De dekkingsgraad daalde van 123% naar 111%. Zonder aanpassing van de methodiek van vaststelling 

van de rentetermijnstructuur zou de dekkingsgraad naar 108% zijn gedaald per ultimo 2011. 

Onderstaande grafiek toont de ontwikkeling van de dekkingsgraad en de daarbij behorende gemiddelde 

rentetermijnstructuur (marktrente). 

Ontwikkeling dekkingsgraad 

130% 

5% 

Dekkingsgraad 

125% 

120% 

115% 

110% 

105% 

100% 

4% 

3% 

Marktrente 

95% 

Dec Jan Feb Maart April Mei Juni Juli Aug Sept Okt Nov Dec 

2% 

Dekkingsgraad Dekkingsgraad onaangepast Minimaal vereiste dekkingsgraad 

Vereiste dekkingsgraad Marktrente Martkrente onaangepast 

Op basis van de strategische beleggingsmix per 31 december 2011 bedraagt het vereist eigen vermogen 

25% van de voorziening pensioenverplichtingen (2010: 24%), waardoor de vereiste dekkingsgraad 125% 

bedraagt. 

De start van 2011 was optimistisch hetgeen in de eerste maanden van 2011 resulteerde in een lichte 

stijging van de dekkingsgraad van 123% ultimo 2010 tot 129% ultimo april 2011. 

Echter, al snel kwamen de zorgen met betrekking tot de voortdurende schuldencrisis en het effect 

daarvan op economische groei, met name in Europa, terug. De toenemende onzekerheid zorgde voor 

een kentering in het marksentiment. In het derde kwartaal verslechterden marktverwachtingen verder 

waardoor de dekkingsgraad uitkwam op 106% ultimo september 2011. Deze forse daling werd 



voornamelijk veroorzaakt doordat de rente met ruim 1%-punt daalde. Daarnaast waren aan de 

beleggingszijde de rendementen op de zakelijke waarden, met name aandelen, negatief in het derde 

kwartaal. 

In het vierde kwartaal herstelden de zakelijke waarden enigszins, maar de rente liet geen herstel zien. 

De dekkingsgraad ligt ultimo 2011 beneden de voor het Pensioenfonds vereiste dekkingsgraad van 

125%, zoals berekend op basis van de strategische beleggingsmix. Er is derhalve sprake van een 

reservetekort. 

In het gecombineerde korte- en langetermijnherstelplan van 2009 is beschreven hoe Stichting Shell 

Pensioenfonds (het Pensioenfonds/SSPF) verwacht de dekkingsgraad binnen een termijn van uiterlijk 

drie jaar (ultimo 2011) op het minimaal wettelijk vereiste niveau (105%) en in vijftien jaar (ultimo 2023) op 

het wettelijk vereiste niveau (125%) te brengen. Het kortetermijnherstelplan is beëindigd. De 

dekkingsgraad ligt ultimo 2011 boven het niveau dat in het door DNB goedgekeurde 

langetermijnherstelplan werd voorzien. 

De reële dekkingsgraad, zijnde de dekkingsgraad waarbij rekening is gehouden met 

inflatieverwachtingen, daalde in 2011 van 88% naar 76%. De gemiddelde reële rente daalde van 1,52% 

naar 0,57%. 

Ontwikkeling eigen vermogen (in miljoenen euro) 



In 2011 is een negatief resultaat geboekt van 1.434 miljoen. 

Hierdoor daalde het eigen vermogen van 3.262 miljoen naar 1.828 miljoen. 

Dit resultaat kan als volgt worden onderverdeeld: 

Beleggingen/marktrente (-/- 1.094 miljoen) 

Het resultaat op beleggingen/marktrente in 2011 is gelijk aan: 

- Rentetoevoeging aan voorziening pensioenverplichtingen: -/- 184 miljoen 

- De beleggingsopbrengsten exclusief rentehedges: -/- 135 miljoen 

-/- 319 miljoen 

- Stijging voorziening pensioenverplichtingen door daling marktrente: -/- 2.536 miljoen 

- Beleggingsopbrengsten op nominale en reële rentehedge: + 1.248 miljoen 

-/- 1.288 miljoen 

- Wijziging methodiek vaststellen rentetermijnstructuur + 513 miljoen 

Per saldo: -/- 1.094 miljoen 

Premies en pensioenopbouw (-/- 15 miljoen) 

Het resultaat op premies is het saldo van enerzijds de beschikbare premies voor de coming service 

koopsom en de backservice koopsom en anderzijds de werkelijke stijging van de voorziening 

pensioenverplichtingen als gevolg van het toenemen van de pensioenjaren en van salarisstijgingen. 

De in de rekening van baten en lasten opgenomen premie bedroeg 332 miljoen waarvan 313 miljoen 

beschikbaar was voor de toename van de voorziening pensioenverplichtingen als gevolg van het 

toenemen van de pensioenjaren en van salarisstijgingen. De resterende 19 miljoen is om de lasten te 

dekken die voortvloeien uit het overlijden of arbeidsongeschikt worden in actieve dienst en is in de post 

‘Overig’ opgenomen. 

De werkelijke toename van de voorziening pensioenverplichtingen door het toenemen van de 

deelnemerstijd bedroeg 157 miljoen en door salarisstijgingen 171 miljoen. In totaal was een premie 

van 328 miljoen benodigd. Per saldo was de premie net niet toereikend om de pensioenopbouw te 

dekken en resulteerde een verschil van -/- 15 miljoen ( 313 miljoen -/- 328 miljoen). 

Indexatie (-/- 262 miljoen) 

Voor de pensioenelementen die een onvoorwaardelijke indexatie kennen wordt op voorhand 

gefinancierd. Voor de voorwaardelijke indexatie wordt niet op voorhand gefinancierd. De 

pensioenelementen die een voorwaardelijke indexatie kennen zijn per 1 juli 2011 overeenkomstig de 

ambitie (= toename van het afgeleide prijsindexcijfer alle huishoudens) met 1,9% verhoogd. Daarnaast is 

per 1 juli 2011 de per 1 juli 2009 gemiste indexatie van 1,5% alsnog toegekend aan de gewezen 

deelnemers en pensioengerechtigden die deze hadden gemist (inhaalindexatie). Deze inhaalindexatie 

heeft alleen betrekking op toekomstige betalingen. 

Als gevolg van de voorwaardelijke en onvoorwaardelijke indexatie nam de voorziening 

pensioenverplichtingen met 262 miljoen toe. 



Aanpassing prognosetafel (-/- 61 miljoen) 

De overgang van de AG Prognosetafel 2005-2055 naar de AG Prognostafel 2010-2060 leidde tot een 

verhoging van de voorziening pensioenverplichtingen ultimo 2011. Voor deze overgang was reeds een 

voorziening onzekerheid sterftetrend getroffen van 3,6% van de voorziening pensioenverplichtingen. 

Die voorziening was niet geheel toereikend om de overgang van de AG Prognosetafel 2005-2055 naar de 

AG Prognosetafel 2010-2060 te dekken doordat de doorgevoerde aanpassing van de levensverwachting 

afweek van de veronderstelde aanpassing van de levensverwachting. Het verschil bedroeg 61 miljoen. 

Overig (-/- 2 miljoen) 

In deze post zijn onder andere de resultaten op technische grondslagen opgenomen, zoals saldo 

waardeoverdrachten, pensioenadministratie en uitbetalingskosten en sterfteresultaat. 

Governance 

In 2010 is een nieuwe governance structuur als onderdeel van het control framework geïmplementeerd. 

Hierop is uitgebreid ingegaan in het Jaarverslag 2010. In vervolg op de wijzigingen in 2010 is het control 

framework in het afgelopen jaar verder verfijnd en hebben het Bestuur, de Beleggingscommissie, het 

bestuursbureau en SAMCo langs de lijnen van de nieuwe governance structuur gewerkt. Op 1 oktober 

2011 is bovendien de nieuwe Commissie Intern Toezicht van start gegaan. Het verslag van 

werkzaamheden en bevindingen van de Commissie over 2011 is opgenomen op pagina 25. Hoe in het 

afgelopen jaar in de praktijk invulling is gegeven aan de nieuwe governance structuur heeft nadrukkelijk 

de aandacht gehad van de Commissie en van het Verantwoordingsorgaan. 

Nu de Commissie met haar werkzaamheden is begonnen, zal het proces van het intern toezicht 

gedurende 2012 verder vormgegeven worden. Ook zal het Bestuur plaats inruimen om met enige afstand 

terug te kijken en te reflecteren of de wijzigingen in de governance structuur en de nieuwe wijze van 

werken het gewenste effect hebben gehad. 

Uitvoering van het beleid 

Doelstelling 

Doelstelling van het beleid van het Bestuur is het nakomen van pensioenaanspraken en 

pensioenrechten, waarbij het streven is ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken 

waardevast te houden. De voor dat streven geldende maatstaf is het ‘afgeleide prijsindexcijfer alle 

huishoudens’. In de opzet van de pensioenregeling wordt gestreefd naar eenvoud en transparantie en 

naar onafhankelijkheid van de ontwikkelingen in de sociale zekerheid. 

Het Pensioenfonds streeft ernaar deze doelstelling te bereiken met aanvaardbare en stabiele premies. 

Het strategisch beleggingsbeleid van het Pensioenfonds is erop gericht om binnen de door het Bestuur 

aanvaarde risico’s maximale beleggingsresultaten te genereren, zodat het Pensioenfonds op lange 

termijn een gezonde financiële positie heeft. Hierbij wordt een afweging gemaakt tussen de doelstellingen 

en het risico dat wordt gelopen. Dit wordt middels een Asset Liability Management (ALM) studie getoetst. 

Deze ALM-studie wordt minimaal één maal per drie jaar uitgevoerd. 



Financiering van de pensioenregeling 

Kostendekkende en gedempte premie 

De kostendekkende premie voor het jaar 2011 is berekend op de per 1 januari 2011 geldende 

rentetermijnstructuur (gemiddeld 3,5%). 

De berekening van de gedempte premie wordt gebaseerd op het verwacht rendement, waarbij geen 

rekening is gehouden met verwachte extra rendementen als gevolg van diversificatie-effecten. 

Het verwacht rendement dat is gehanteerd voor de berekening van de gedempte premie voor 2011 

bedroeg 5,5%. 

Overzicht premies 2011 (in procenten van de pensioenpremiegrondslag) 

Rentetermijnstructuur (gemiddeld) 

Verwacht rendement 

Kostendekkende premie 

(in %) 

3,5 

5,5 

Totale premie 43,9 35,3 

Gedempte premie 

(in %) 

Werkgevers- en deelnemerspremie 

In het afgelopen jaar bedroeg de werkgeverspremie 32,1% van de pensioenpremiegrondslag. 

De gemiddelde deelnemerspremie bedroeg 3,4%. De deelnemerspremie over het deel van de 

pensioenpremiegrondslag dat ligt boven de pensioenpremiegrens bedroeg in 2011 de in het Reglement 

bepaalde 8% (onder de pensioenpremiegrens bedraagt de deelnemerspremie 2%). 

Tezamen bedroeg de totale feitelijke premie 35,5%. 

Indexatie 

Het Bestuur heeft besloten, conform het beleid zoals opgenomen op pagina 51, om de pensioenen die 

voorwaardelijk worden geïndexeerd, per 1 juli 2011 te verhogen met 1,9%. Tevens heeft het Bestuur, in 

het tweede kwartaal van 2011 op basis van het toen geldende indexatiebeleid en na zorgvuldige 

afweging, besloten om de in 2009 niet toegekende indexatie van 1,5% in te halen in 2011. 

De normale salarismaxima van Shell in Nederland voor niet CAO-ers zijn in 2011 met 3% verhoogd. 

Hierdoor werden zowel het overbruggingspensioen als de maxima voor de tegemoetkoming 65-min voor 

het ouderdomspensioen en voor het partnerpensioen eveneens met 3% verhoogd. 

Grensbedragen 

Voor de opbouw van de pensioenaanspraken worden verschillende percentages gebruikt, afhankelijk van 

de hoogte van het salaris. Daarvoor gelden drie grensbedragen, die jaarlijks per 1 juli worden aangepast 

aan de ontwikkelingen van de normale salarismaxima voor respectievelijk salarisgroep 15, 6 en 3. Alle 

normale salarismaxima, behalve het maximum van salarisgroep 15 dat niet werd verhoogd, zijn met 3% 

verhoogd. Als gevolg hiervan is het eerste grensbedrag per 1 juli 2011 op 28.506 gehandhaafd, het 

tweede grensbedrag verhoogd naar 65.569 en is het derde grensbedrag verhoogd naar 109.776. 

Beleggingen 

Tijdelijke afwijking van de strategische beleggingsmix 

In 2009 is in het kader van de ontwikkeling van het Herstelplan, een ALM-studie uitgevoerd en een 

strategisch beleggingsbeleid vastgesteld. Het Bestuur heeft destijds besloten dat, startend vanuit de 



tijdelijke strategische beleggingsmix die in oktober 2008 was geïmplementeerd vanwege de financiële 

crisis, uiterlijk eind 2011 zou zijn overgegaan op de nieuwe strategische beleggingsmix op basis van 65% 

zakelijke en 35% vastrentende waarden. Deze beleggingsmix was behoudender dan die van voor het 

uitbreken van de financiële crisis in 2008. 

Gezien de ontwikkeling op de financiële markten in 2011 is er bewust niet volledig toegegroeid naar de in 

het Herstelplan opgenomen strategische mix. Hiermee heeft het Bestuur tevens beoogd aansluiting te 

zoeken bij de verwachte uitkomsten uit de in 2011 uitgevoerde ALM-studie. Wel heeft het Bestuur 

besloten om het risico tijdelijk (verder) te mitigeren; meer over de tijdelijke maatregelen is opgenomen in 

de paragraaf ‘Financiële markten in 2011’. 

In het volgende overzicht is de strategische beleggingsmix per 31 december 2011 opgenomen: 

Strategische beleggingsmix per 31 december 2011 

Beleggingscategorie Minimum Strategisch Maximum 

Aandelen + Alternatieve beleggingen 55 60 65 

- Beursgenoteerde aandelen 40 40 50 

- Alternatieve beleggingen 

(o.a. private equity, vastgoed, hedgefondsen) 15 20 25 

Vastrentende waarden 35 40 45 

Kortlopende middelen (5) 0 5 

Totaal 

100 

Nominale liability hedge (in % nominale renterisico) 

Reële liability hedge (in % reële renterisico) 

23,5 

11,5 

24 

12 

24,5 

12,5 

Financiële markten in 2011 

De start van 2011 was optimistisch. Economische groeiverwachtingen werden naar boven bijgesteld en 

aandelenkoersen stegen. Na een eurozone GDP groei van 0,3% in het laatste kwartaal van 2010 volgde 

een groei van 0,8% in het eerste kwartaal van 2011. Er waren daarbij (grote) verschillen tussen landen 

als Griekenland, Spanje, Italië, Ierland en Portugal, landen in de gevarenzone, en andere landen, waar 

de economie groeide. Met de economische groei steeg aanvankelijk ook de inflatie- en renteverwachting, 

hetgeen aanleiding was voor de Europese Centrale Bank (ECB) om in het tweede kwartaal de rente met 

0,25% te verhogen naar uiteindelijk 1,50%, zij het tegen een achtergrond van groeiende onzekerheid. 

Er gebeurde nog meer begin 2011 zoals de volksprotesten die begonnen in Tunesië en oversloegen naar 

landen als Egypte, Jemen, Libië en Syrië, een zwakkere US dollar (EUR/USD boven de 1,40) als gevolg 

van het verschil in monetair beleid tussen de ECB en de Fed (het Amerikaanse stelsel van centrale 

banken) en een hogere olieprijs. De aardbeving met daaropvolgende tsunami en dreiging van een 

nucleaire ramp in Japan deed de markten geen goed. Ook moest Portugal voor hulp aankloppen bij het 

IMF en de EU. 

Toenemende onzekerheid was er onder meer op het schuldenfront: de Europese schuldencrisis verdiepte 

zich in de ‘GIIPS’-landen (Griekenland, Italië, Ierland, Portugal en Spanje) en de rente die deze landen 

moesten betalen om zich te kunnen blijven financieren steeg naar niveau’s die op langere termijn 

onhoudbaar zijn. Ook nam het besmettingsgevaar buiten die landen geleidelijk toe (Frankrijk, België) en 

infecteerde de crisis financiële instellingen die veel van dit staatspapier op hun balans hadden. Hiermee 

dreigde de crisis ook in toenemende mate de reële economie te raken. 



In de tweede helft van 2011 verslechterde de situatie. De economische groei in de eurozone bleef het 

tweede en derde kwartaal steken op 0,2%. Met een verwachte (verdere) terugval voor het vierde 

kwartaal, maakt inflatiegevaar plaats voor mogelijke deflatiescenario’s. Op 6 augustus 2011 verlaagde 

Standard & Poor’s (S&P) de kredietwaardigheid van Amerikaans schuldpapier van AAA naar AA+ (met 

een ‘negative outlook’). Deze verlaging volgde nadat de Democraten en de Republikeinen het niet eens 

konden worden over een verhoging van het schuldenplafond. Hiermee gaf S&P te kennen dat 

Amerikaans staatspapier niet langer tot het meest veilige in de wereld behoorde. Aandelenmarkten 

reageerden hier sterk negatief op, maar de rente op Amerikaans schuldpapier daalde verder als gevolg 

van een voortdurende ‘flight to quality’ bij gebrek aan andere ‘safe havens’. Later zou ook de rente op 

langerlopend Amerikaans schuldpapier dalen door tussenkomst van de Fed. Ook werd de US dollar 

sterker ten opzichte van de euro; aan het einde van het jaar was de EUR/USD koers gedaald tot onder 

de 1,30. Toenemende vrees dat ook een andere groeimotor van de wereldeconomie - China - zou 

vertragen, in combinatie met het mogelijk uiteenspatten van een onroerend goed bubbel daar, zorgde 

voor toenemende vrees voor een wereldwijde recessie. 

Intussen bleef in Europa de eurocrisis moeilijk beheersbaar en scenario’s dat de euro het wel eens niet 

zou kunnen overleven werden bespreekbaar. Er volgde de ene na de andere EU en EMU top. Structureel 

bleek er toch (te) weinig veranderd, waarna aandelenmarkten weer daalden, rente op staatsobligaties 

van veilige landen omlaag ging (en prijzen van die obligaties dus omhoog) en rente op staatsobligaties 

van de zwakkere landen in de eurozone omhoog ging (en prijzen van die obligaties dus omlaag). Ook 

daalde de rente op de euro swap-curve fors, resulterend in een aanzienlijke daling van de dekkingsgraad. 

Deze rente wordt gebruikt voor het afsluiten van renteswaps en daaruit wordt de rentetermijnstructuur 

afgeleid die wordt gebruikt voor de waardering van de verplichtingen van pensioenfondsen. Een euro 

zonder Griekenland bleef voor de politici ondenkbaar, maar niet voor de financiële markten die de rente 

op Grieks schuldpapier omhoog stuwde. Ook het vertrouwen in Spanje en Italië daalde. Zo werd de 

schuldencrisis een vertrouwenscrisis. 

Banken vertrouwden elkaar niet meer, leenden niet meer onderling en begonnen grote bedragen bij de 

ECB te plaatsen. Dit noopte de ECB om de liquiditeitskraan voor banken wijd open te zetten (goedkope 

3-jaarsleningen, ook lagere kwaliteit onderpand acceptabel) en in de secundaire markt toch over te gaan 

tot het opkopen van staatspapier van de landen die onder druk stonden. Dit laatste gebeurde zo beperkt 

mogelijk zolang zich geen politieke wil om de crisis nu echt te bezweren leek af te tekenen; de ECB 

weigerde om een echte ‘lender of last resort’ te worden. Ook het vertrouwen van ondernemers en 

consumenten nam aanzienlijk af, hetgeen een mogelijk diepere recessie meer aannemelijk maakte. 

Tenslotte moeten banken voldoen aan zwaardere kapitaalseisen. Hieraan kan alleen worden voldaan 

door het aantrekken van Tier-1 kapitaal (bij de huidige aandelenkoersen en dreigende verwatering geen 

aantrekkelijk alternatief) of door het afstoten van (risicodragende) bezittingen. Strengere voorwaarden 

voor het uitlenen van geld zullen de groeimotor in de eurozone, de midden- en kleinbedrijven, afremmen. 

Hiermee is de impact op de reële economie een feit. 

Bij de ECB werd de president de heer Trichet opgevolgd door de heer Draghi. Werd onder de heer 

Trichet tot het moment dat hij werd opgevolgd de interbancaire rente van de ECB gehandhaafd op 

1,50%, bij eerste voorzitterschap van de heer Draghi in november, en daarna in december, werd die 

rente verlaagd met twee keer 0,25% tot 1%. 

In de laatste maand van het jaar bleek dat ook de sterkere landen in de eurozone mogelijk niet 

ongeschonden uit de schuldencrisis komen: collectief werden zij door S&P op ‘Credit Watch With 

Negative Implications’ gezet met dus de mogelijkheid van verlaging van hun kredietwaardigheid in het 

verschiet. 



Tijdelijke risico beperkende maatregelen 

Het is tegen deze achtergrond geweest dat het Bestuur, mede op basis van een analyse van 

verschillende scenario’s over de mogelijke ontwikkeling van de schuldencrisis begin juli 2011 heeft 

besloten om een aantal tijdelijke risico beperkende maatregelen te nemen. Deze hielden onder meer in 

dat een deel van de afdekking van de US dollar tijdelijk ongedaan werd gemaakt en dat een tijdelijke 

verhoging van de rentehedge (beperking van de volatiliteit van de dekkingsgraad in de verwachting dat 

de rente zou dalen) ingesteld werd. Mede door deze maatregelen is de dekkingsgraad eind derde 

kwartaal 2011 net boven het minimaal vereiste niveau gebleven. 

Later in het jaar toen de rente reeds sterk was gedaald en het mogelijk neerwaarts potentieel van 

aandelenmarkten als groter werd ingeschat, heeft het Bestuur de tijdelijke verhoging van de rentehedge 

ongedaan gemaakt en een tijdelijke ‘short positie’ in aandelen (verkopen van aandelen ‘exposure’ met 

gebruikmaking van derivaten) ingenomen en de US dollar hedge nog iets verder beperkt (anticiperend op 

het nieuwe strategische valuta beleid dat vanaf 2012 zou gaan gelden). Onzekerheid over de 

vooruitzichten heeft het Bestuur in het verslagjaar doen besluiten om een tijdelijke onderweging in 

aandelen te handhaven over het jaareinde heen. 

Beleggingsresultaat 

Tegen de beschreven volatiele achtergrond heeft het pensioenfonds een beleggingsrendement, inclusief 

het rendement op de liability hedge (gedeeltelijke afdekking van het rente- en inflatierisico), over 2011 

behaald van 6,5% (2010: 14,8%). Het beleggingsrendement was daarmee gelijk aan het rendement van 

de samengestelde interne benchmark. Exclusief het rendement op de liability hedge was het 

beleggingsresultaat licht negatief: -0,8% (iets beter dan het rendement van de benchmark van -0,9%). 

Strategisch belegde het Pensioenfonds in 2011 voor 40% in vastrentende waarden, 40% in aandelen en 

20% in alternatieve beleggingen. De strategische mix van alternatieve beleggingen bestond voor 10% uit 

private equity (niet-beursgenoteerde aandelen), 4% uit hedgefondsen, 4% uit niet-beursgenoteerd 

vastgoed en voor 2% uit overige alternatieve beleggingen. Het negatieve rendement op aandelen 

bedroeg over 2011 -10,5% (benchmark -9,5%). Het positieve rendement van de andere 

beleggingscategorieën, met uitzondering van hedgefondsen, kon dit negatieve rendement net niet 

volledig compenseren. Ten opzichte van hun respectievelijke benchmarks lieten private equity en 

vastgoed een lager rendement (‘underperformance’) noteren van -2,5% en -6,3%, deels als gevolg van 

het gebrek aan relevante betrouwbare indices voor onroerend goedfondsen buiten de Verenigde Staten 

terwijl de werkelijke portefeuille bewust wereldwijd gespreid is en het herstel van onroerend goedprijzen 

buiten Amerika in 2011 beduidend lager lag. 

In onderstaande tabel worden de rendementen na valuta-afdekking en na kosten vergeleken met de 

interne rendements-benchmark na valuta-afdekking en na kosten, gebaseerd op de strategische 

beleggingsallocatie. 

Rendement in procenten 2011 2010 

Actueel Interne Exces Actueel Interne Exces 

benchmark 

benchmark 

Aandelen -10,5 -9,5 -1,0 18,6 17,1 1,4 

Vastrentende waarden 3,6 2,2 1,4 8,9 5,9 3,0 

Private Equity 11,3 13,8 -2,5 14,8 19,2 -4,4 

Hedgefondsen -0,5 -2,8 2,3 5,9 5,4 0,5 

Vastgoed 14,3 20,6 -6,3 15,4 8,0 7,4 

Overige alternatieve beleggingen 7,7 5,9 1,8 7,7 5,9 1,8 

Return seeking assets -0,8 -0,9 0,1 13,5 12,1 1,4 

Liability hedge fixed 23,1 23,1 0,0 3,2 3,2 0,0 

Liability hedge floating 1,3 1,3 - 0,9 0,9 - 

Actief valuta management -0,1 -0,1 

Totaal Rendement 6,5 6,6 -0,1 14,8 13,4 1,4 



Wijze van berekening van het rendement op het vermogen 

In de berekening van de rendementen zijn begrepen de directe inkomsten uit beleggingen en de 

opbrengsten respectievelijk kosten van het uitlenen en inlenen van effecten, vermogensbeheerkosten, de 

waardewijzigingen van de beleggingen en de resultaten op het afdekken van valutarisico. Het rendement 

is berekend op dagbasis waarbij de tijdsgewogen methode is toegepast, met uitzondering van niet 

beursgenoteerde beleggingen zoals Private Equity en Hedgefondsen waarbij de rendementen op maanden/of 

kwartaalbasis worden berekend. 

Beleggingsrendementen van het Pensioenfonds en rendementsvergelijking 

Het positieve totaalrendement van het Pensioenfonds werd gerealiseerd door een sterke daling van de 

rente. Omdat het Pensioenfonds het rente- en inflatierisico strategisch gedeeltelijk afdekt, leidde deze 

rentedaling tot een aanzienlijke stijging van de waarde van de gedeeltelijke liability hedge portefeuille. Per 

saldo daalde de dekkingsgraad echter omdat de waarde van de verplichtingen sterker steeg. 

De vastrentende portefeuille profiteerde van de daling van de rente. De rendementen op beleggingen in 

staatsobligaties van EMU landen lieten echter een grote divergentie zien; staatsobligaties uitgegeven 

door landen die als relatief veilig werden gezien stegen aanzienlijk in waarde, terwijl schuldpapier 

uitgegeven door perifere EMU landen stevige verliezen noteerden. De outperformance boven de 

benchmark was vooral het gevolg van posities op het langere eind van de rentecurve (waarbij meer wordt 

geprofiteerd van een rentedaling dan op het kortere deel van die curve), replicatie van de benchmark met 

gebruikmaking van derivaten en ‘off-benchmark’posities (posities die niet in de benchmark zitten) in de 

corporate credit portefeuille. 

Het Pensioenfonds heeft bewust een relatief hogere weging in aandelen van bedrijven in opkomende 

(groei)markten en kleinere ondernemingen (‘small cap’ aandelen). Deze laatste worden als meer risicovol 

gezien dan beleggingen in aandelen in grote(re) ondernemingen (‘mid en large cap’ aandelen). Als 

beleggers minder risico willen nemen (‘risk-off’), zoals duidelijk kon worden waargenomen in de tweede 

helft van 2011, doen beleggingen in aandelen van bedrijven in opkomende markten en ‘small caps’ het 

relatief slechter dan ‘large cap’ aandelen of aandelen in vermeend veilige havens als de Verenigde 

Staten. 

Ook heeft het Pensioenfonds er voor gekozen om een benchmark te gebruiken met vaste regionale 

wegingen waarbij niet alleen de marktwaarde maar ook het ‘Gross Domestic Product’ (GDP) meeweegt 

en daarom voor de regio Europa een hogere en voor de regio Noord-Amerika een lagere weging aan te 

houden dan wanneer uitsluitend naar marktwaarde zou worden gekeken. Een dergelijke vaste regionale 

allocatie veronderstelt permanente rebalancing, terwijl in werkelijkheid, gelet op de kosten die daarmee 

gemoeid zijn, niet à la minute of zelfs dagelijks wordt gerebalanced maar alleen wanneer bepaalde 

bandbreedtes worden overschreden. In volatiele markten, zoals in 2011, leidt dit tot relatieve 

underperformance ten opzichte van die benchmarks. Tenslotte deden de thematische 

aandelenportefeuilles en andere portefeuilles, die meer groei georiënteerd zijn (en het naar verwachting 

beter doen in markten die stijgen) het dit jaar minder goed dan de benchmark. 

De underperformance van private equity wordt voornamelijk veroorzaakt door het J-curve effect (zie 

hierna) van toezeggingen die in de meeste recente vier tot vijf jaren zijn gedaan maar nog niet volledig 

zijn geïnvesteerd, alsmede een aantal in het verleden geselecteerde US managers die achterblijven ten 

opzichte van de benchmark. 

In algemene zin blijft private equity op langere termijn ruimschoots voldoen aan de verwachtingen van het 

Pensioenfonds, namelijk dat deze het tenminste 3%-punten (na aftrek van alle kosten) beter moet doen 

dan het rendement op beursgenoteerde aandelen. 



De rendementen van de beleggingen in hedgefondsen waren licht negatief. Ten opzichte van de 

beleggingsresultaten van hedgefondsen in het algemeen, deden de hedgefondsen waarin het 

Pensioenfonds belegt het beduidend beter dan het gemiddelde van de sector, mede als gevolg van een 

defensievere positionering door deels te beleggen in hedgefondsen die het in neergaande markten beter 

doen. Keerzijde is dat deze fondsen in stijgende markten naar waarschijnlijkheid wat achter zullen blijven. 

De portefeuille niet-beursgenoteerd vastgoed is in opbouwfase. De achterblijvende performance ten 

opzichte van de benchmark is deels het gevolg van het feit dat er investeringen zijn toegezegd (waarover 

veelal wel een vergoeding moet worden betaald) die echter nog niet daadwerkelijk zijn belegd (waarover 

nog geen inkomsten worden gegenereerd); dit wordt ook wel het J-curve effect genoemd. Daarnaast is 

de benchmark een ‘US only’ benchmark (benchmark USD rendement gehedged naar EUR) terwijl ook 

buiten de VS wordt belegd. Onderzocht blijft worden of er voor de portefeuille van het Pensioenfonds 

meer representatieve en betrouwbare benchmarks beschikbaar komen. 

Het vermogen 

Het vermogen bedroeg ultimo 2011 18.247 miljoen (2010: 17.445 miljoen). 

Samenstelling van het vermogen 

De vermogenssamenstelling op basis van het economische of beleggingsrisico is relevant voor de 

vergelijking met de strategische beleggingsmix en de tactische ruimte. Hierin zijn de derivaten voor de 

bepaling van het economisch risico per beleggingscategorie verwerkt, waardoor de 

vermogenssamenstelling afwijkt van die in de geconsolideerde jaarrekening, welke gebaseerd is op 

verslaggevingsregels die voortvloeien uit Titel 9 Boek 2 Burgerlijk Wetboek en International Financial 

Reporting Standards (IFRS). 

Samenstelling vermogen op basis van beleggingsrisico 

2011 2010 

miljoen % miljoen % 

Aandelen* 7.026 42% 7.420 44% 

Vastrentende waarden 6.560 40% 6.435 38% 

Alternatieve beleggingen 3.201 19% 2.852 17% 

Overige activa en passiva (210) -1% 116 1% 

16.577 100% 16.823 100% 

Liability hedge fixed 7.586 5.585 

Liability hedge floating (5.916) (4.963) 

Liability hedge 1.670 622 

Leningen in verband met hedgefondsen - 0 - 0 

Vermogen 18.247 17.445 

*De waarde geeft niet weer de invloed van de tijdelijke ‘short positie’ in aandelen (zie pagina 10 ‘Tijdelijke risico 

beperkende maatregelen’) door middel van aandelenfutures met een totale contractwaarde van EUR 1,1 miljard. 

Uitvoeringskosten 

Gedurende 2011 is er in toenemende mate binnen politiek, toezichthouders, de media en het algemeen 

publiek belangstelling getoond voor de uitvoeringskosten van pensioenfondsen. Onder uitvoeringskosten 

wordt in dit kader verstaan de kosten van pensioenbeheer, vermogensbeheer en de transactiekosten. 

Dit heeft geresulteerd in een rapport van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) uitgebracht in april 2011 

met als titel ‘Kosten Pensioenfondsen verdienen meer aandacht’. Vanuit de politiek is aangedrongen om 

volledige openheid van zaken te geven. De Pensioenfederatie wenst regelgeving te voorkomen en heeft 



voorstellen voor zelfregulering opgesteld welke in november 2011 als ‘Aanbevelingen Uitvoeringskosten’ 

aangeboden zijn aan de Financiële Commissie van de Tweede Kamer. De Pensioenfederatie heeft 

daarbij een implementatietraject voor ogen waarbij de pensioensector in toenemende mate inzicht geeft 

in de totale vermogensbeheerkosten, met als doel dat over boekjaar 2014 voor 100% van het 

totaalvermogen van de Nederlandse pensioenfondsen op de voorgestelde wijze inzicht wordt gegeven in 

de uitvoeringskosten. De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft in een brief van 

14 februari 2012 aan de Tweede Kamer aangegeven dat hij van oordeel is dat de pensioensector met de 

aanbevelingen een belangrijke stap gezet heeft naar het transparant en inzichtelijk maken van de kosten 

en dat er vooralsnog geen aanleiding is voor nadere regelgeving. 

Onder kosten van pensioenbeheer wordt verstaan de kosten per deelnemer en gepensioneerde, de 

werkgeverskosten, de kosten van bestuur en financieel beheer en de projectkosten. 

In de Toelichting op de Jaarrekening onder punt 12 zijn de kosten voor pensioenbeheer opgenomen. 

Onder kosten van vermogensbeheer wordt verstaan de beheerkosten van de beleggingen, onderverdeeld 

in kosten van fiduciair beheer, kosten van portefeuillebeheer en prestatieafhankelijke vergoedingen, de 

kosten van bewaarloon en overige kosten voor onder andere accountants en juridisch adviseurs. 

In de Toelichting op de Jaarrekening onder punt 12 zijn in lijn met IFRS de kosten van fiduciair beheer 

opgenomen, alsmede de kosten van portefeuillebeheer en prestatieafhankelijke vergoedingen (voor 

zover ten behoeve van directe beleggingen en daardoor direct gefactureerd aan het Pensioenfonds), de 

kosten van bewaarloon en de overige kosten. Beheerkosten van externe vermogensbeheerders ten 

behoeve van indirecte beleggingen zijn niet separaat opgenomen in de Jaarrekening, maar zijn ten laste 

gebracht van de beleggingsrendementen. 

Onder transactiekosten wordt verstaan de kosten die gemaakt moeten worden om een 

beleggingstransactie tot stand te brengen en uit te voeren. Deze kosten worden gezien als onderdeel van 

het bedrag waarvoor beleggingsinstrumenten worden gekocht dan wel verkocht. Deze kosten worden 

conform IFRS niet separaat toegelicht in de Jaarrekening maar zijn impliciet onderdeel van de aankoop 

en verkoopprijs en onderdeel van het behaalde rendement. 

In de ‘Aanbevelingen Uitvoeringskosten’ opgesteld door de Pensioenfederatie wordt opgeroepen om 

gebruik te maken van een kostenbenchmarkonderzoek ter vergroting van de vergelijkbaarheid van 

uitvoeringskosten. Een dergelijk benchmarkonderzoek beschrijft de kosten van vermogens- en 

pensioenbeheer in relatie tot andere pensioenfondsen. Het Pensioenfonds maakt al jaren gebruik van de 

diensten van CEM Benchmarking Inc. om inzicht te verkrijgen in de hoogte van de kosten van 

vermogensbeheer en pensioenbeheer. De rapportages naar aanleiding van de onderzoeken worden 

jaarlijks door het Bestuur geanalyseerd en besproken. De CEM Benchmarking rapportages over 2011 

zullen pas later in 2012 beschikbaar komen en eventuele bevindingen zijn daardoor niet opgenomen in 

dit jaarverslag 2011. CEM Benchmarking Inc. is nauw betrokken bij het opstellen van de aanbevelingen 

van de Pensioenfederatie en zal in de toekomst haar benchmarking onderzoeken in lijn met de 

aanbevelingen van de Pensioenfederatie structureren. 

Het Pensioenfonds is ten aanzien van de rapportage over beheerkosten van externe vermogensbeheerders 

ten behoeve van indirecte beleggingen alsook ten aanzien van de transactiekosten 

afhankelijk van derde partijen. Op het moment van samenstellen van de jaarrekening over 2011 zijn 

onvoldoende gegevens beschikbaar om een nog verdere uitsplitsing van de vermogensbeheerkosten in 

het verslag van het Bestuur of de jaarrekening op te nemen. 



Het Bestuur streeft er naar om, in lijn met de aanbevelingen van de Pensioenfederatie en voorzover de 

beschikbaarheid van deze gegevens dat mogelijk maakt, in toenemende mate inzicht te geven in de 

indirecte vermogensbeheerkosten en transactiekosten en hiervoor gebruik te maken van de relevante 

communicatie-uitingen die het Pensioenfonds ter beschikking staan. 

Verantwoord Beleggen 

Het beleid inzake Verantwoord Beleggen is opgenomen op de website van het Pensioenfonds. 

In 2011 is ieder kwartaal op de website verslag gedaan over de uitvoering van het beleid. Er is door het 

Pensioenfonds in het verslagjaar op afstand gestemd op 4.948 aandeelhoudersvergaderingen. 

Bij 2.572 van deze aandeelhoudersvergaderingen werd bij één of meer besluiten tegen gestemd, 

voornamelijk op corporate governance onderwerpen, zoals bestuursstructuur, beloningssystemen, 

vermogensstructuur, succession planning, risicobeheer, kapitaalstructuur en controles. Het betrof 

ondernemingen wereldwijd. 

Mede namens het Pensioenfonds werd door Hermes Equity Owner Services, een gespecialiseerde 

dienstverlener die institutionele beleggers helpt om beleid inzake verantwoord beleggen in praktijk te 

brengen, gesproken met 538 ondernemingen over corporate governance en `verantwoord ondernemen´onderwerpen, 

waaronder bestuursstructuur, bedrijfscultuur, succession planning, interactie met 

werknemers en de gemeenschap, gezondheid en veiligheid, kinderarbeid, controversiële wapens, 

corruptie, klimaatverandering, waterbeheer, bosbeheer en andere onderwerpen betreffende het milieu. 

Communicatie 

Het resultaat van het eind 2010 uitgevoerde onderzoek naar het strategisch communicatiebeleid werd 

door het Bestuur besproken, maar gaf geen aanleiding tot het aanpassen van het geformuleeerde 

communicatiebeleid van het Pensioenfonds. Wel werd in de loop van het jaar een start gemaakt met het 

opvolgen van een aantal aanbevelingen voor de kortere termijn uit het rapport van de onderzoekers, 

zoals meer stakeholder-gerichte communicatie, bijvoorbeeld het richten op specifieke doelgroepen en 

‘life-events’ en pro-actieve communicatie in relatie tot externe gebeurtenissen, zodat belanghebbenden 

direct weten wat de gevolgen zijn voor het Pensioenfonds. In dat kader werd in 2011 twee maal een 

nieuwsbrief verzonden aan alle (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. De nieuwsbrieven 

bevatten informatie over het wetsvoorstel voor verhoging van de AOW leeftijd en het wetsvoorstel voor 

toekomstige bestuursmodellen voor pensioenfondsen, de gevolgen van de schuldencrisis voor het 

Pensioenfonds, de relatie tussen zekerheid en risico bij het beleggen en de ontwikkeling van de 

dekkingsgraad. Verder werd onder meer aandacht besteed aan de uitvoerings- en beleggingskosten bij 

het Pensioenfonds, de nieuwe Commissie Intern Toezicht, de hogere levensverwachting en 

communicatie. Verder werd de Indexatiebrochure geheel herzien en opnieuw uitgegeven. 

De Pensioencalculator werd op het internet beschikbaar gesteld voor gewezen deelnemers, voorzover 

deze na 1 januari 2006 uit dienst zijn gegaan. Sinds medio 2011 wordt de dekkingsgraad aan het eind 

van elke maand op de website gepubliceerd, met een directe link vanaf de welkom pagina. Hiermee 

worden de belanghebbenden pro-actiever geïnformeerd over de financiële situatie bij het Pensioenfonds. 

Er werd tegen het eind van 2011 online feedback gevraagd over de communicatie van het 

Pensioenfonds. Daartoe is een representatieve steekproef van deelnemers en gepensioneerden 

aangeschreven met het verzoek een enquête via internet in te vullen. In de enquête werd gevraagd naar 

de tevredenheid over het Pensioenfonds, de communicatiefrequentie en -kwaliteit en de gebruikte 

communicatiemiddelen. Daarnaast werd ook onderzocht in hoeverre respondenten zich bewust waren 

van hun pensioensituatie. De resultaten van het onderzoek waren positief en worden voor zover relevant 



gebruikt om de communicatie verder te verbeteren. Daarbij wordt voortgebouwd op de in 2011 ingezette 

weg van meer pro-actieve communicatie over externe ontwikkelingen. Verder zal aandacht worden 

gegeven aan segmentatie naar leeftijdscategorieën met de gebeurtenissen die voor deze categorieën 

van belang zijn. 

Beleidswijzigingen 

Financiële opzet 

Het Bestuur heeft in 2010 besloten om het jaar 2011 te gebruiken om het financieringsbeleid, het 

indexatiebeleid en het beleggingsbeleid integraal onder de loep te nemen voor de periode 2012-2014. 

Hierbij heeft het Bestuur de wens uitgesproken om vanuit de eigen risicoperceptie het beleid aan te 

passen, rekening houdend met de belangen van alle belanghebbenden bij SSPF: deelnemers, 

pensioengerechtigden en de toegetreden maatschappijen. Het overeind houden van het huidige 

pensioenstelsel in het huidige economische klimaat, stond hierbij centraal. 

Om tot een aanscherping van de risicoperceptie te komen hebben alle Bestuursleden begin 2011 

onafhankelijk van elkaar een enquête ingevuld. Aan de hand van de uitkomsten van de enquête zijn alle 

sturingsmiddelen integraal geëvalueerd door middel van een ALM-studie, waarbij de belangen van de 

belanghebbenden op evenwichtige wijze zijn gewogen. De beleidswijzigingen waren dusdanig dat alle 

belanghebbenden een bijdrage moeten leveren. 

De wijzigingen, welke per 1 januari 2012 van kracht zijn geworden, worden hierna toegelicht. 

Financieringsbeleid: gewijzigde premieverdeling, uitruil tussen hogere normale ex-ante contributie en 

lagere bijstortingen (ex-post contributies). 

• Verhoging van de reguliere contributie van 35,5% naar 45%. 

• De dekkingsgraadniveaus waarboven kortingen op de reguliere contributie kunnen worden toegekend 

werden verhoogd. 

• Introductie in het beleid van gefaseerde bijstortingen over drie jaar bij een dekkingstekort. 

• Beleid omtrent terugstortingen bleef ongewijzigd. In de ALM-studie is aangenomen dat 

terugstortingen gefaseerd, over een periode van drie jaar, plaatsvinden. Dit is mogelijk onder het 

huidige beleid. 

Indexatiebeleid: verhoogde dekkingsgraden waarbij (inhaal)indexatie wordt toegekend. 

• De dekkingsgraad waarboven indexatie in beginsel wordt toegekend, is verhoogd van 105% naar 

115%. 

• De dekkingsgraad waarboven inhaalindexatie in beginsel wordt toegekend, is verhoogd van 115% 

naar 125%. 

• Voor toekenning van (inhaal)indexatie geldt dat de dekkingsgraad bestendig boven de 

desbetreffende dekkingsgraadgrens moet hebben gelegen en door de (inhaal)indexatie niet onder de 

indexatiegrens uitkomt. 

Beleggingsbeleid: op termijn risicoreductie en verlaging van de ‘drempeldekkingsgraad’ waarbij risico 

wordt teruggenomen. 

• Het aandeel zakelijke waarden wordt stapsgewijs verlaagd van 60% naar 52,5% bij hogere nominale 

en reële dekkingsgraden. 

• Introductie van een meer dynamisch rentebeleid waarbij de daadwerkelijke nominale en reële 

afdekkingspercentages in beginsel afhankelijk zijn van zowel de dekkingsgraad als het niveau van de 

rente. Het nominale afdekkingspercentage bedraagt tussen de 20% (met discretie voor het Bestuur 

om in uitzonderlijke omstandigheden verder te verlagen, maar niet lager dan 10%) en 70%, het reële 



afdekkingspercentage bedraagt tussen de 0% en 100%. Wijzigingen van het nominale en reële 

afdekkingspercentage vergen een bestuursbesluit. 

• Verdere diversificatie door toevoeging van low volatility aandelen, infrastructuur (als toegestaan 

onderdeel van onroerend goed) en, op termijn bij een hogere dekkingsgraad, van commodities (als 

een nieuwe asset class). 

• Het is de opzet om naar de nieuwe strategische beleggingsmix toe te groeien, waarbij tijdstip en 

snelheid van overgang naar de nieuwe mix zullen afhangen van de marktomstandigheden en van de 

hoogte van de dekkingsgraad. 

Premie 2012 

Op basis van de herziene financiële opzet heeft het Bestuur in december 2011 besloten om de totale 

premie voor 2012 te verhogen naar 45% van de pensioenpremiegrondslag. De werkgeverspremie 

bedraagt 41,6% van de pensioenpremiegrondslag. De deelnemerspremie over het deel van de 

pensioenpremiegrondslag dat ligt boven de pensioenpremiegrens bedroeg in 2011 de in het Reglement 

bepaalde 8% (onder de pensioenpremiegrens bedraagt de deelnemerspremie 2%). 

Dit resulteert in een gemiddelde deelnemerspremie van 3,4% van de pensioenpremiegrondslag. 

AG Prognosetafels 2010-2060 

In augustus 2010 heeft het Actuarieel Genootschap de nieuwe AG Prognosetafel 2010-2060 

gepubliceerd als vervanger voor de AG Prognosetafel 2005-2055. In november 2010 heeft het Bestuur 

besloten om voorhands niet over te gaan naar het Prognosemodel 2010, maar om voorlopig – als 

tijdelijke maatregel – de opslag op de voorziening pensioenverplichtingen ultimo 2010 te verhogen van 

1,7% naar 3,6%. In 2011 is vervolgens onderzocht op welke wijze de opslag vertaald zou kunnen worden 

in aanpassing van het te hanteren Prognosemodel en de daarbij behorende correcties 

(vermenigvuldigingsfactoren). Het Bestuur heeft besloten om per 31 december 2011 over te gaan op de 

nieuwe AG Prognosetafel 2010-2060 waarbij de vermenigvuldigingsfactoren voor zowel mannen als 

vrouwen zijn aangepast. De overgang op de nieuwe Prognosetafel leidt tot een verhoging van de 

voorziening pensioenverplichtingen met 628 miljoen. De opslag van 3,6% komt overeen met een 

bedrag van 567 miljoen, zodat de voorziening pensioenverplichtingen als gevolg hiervan per saldo met 

61 miljoen stijgt. 

Beleid inzake verantwoord beleggen 

In het beleid inzake Verantwoord Beleggen ligt de nadruk op ‘engagement’ en worden als uitgangspunt 

de ‘Global Compact’ criteria gehanteerd, die in Verenigde Naties-verband zijn geformuleerd met 

betrekking tot verantwoord ondernemen. In beginsel worden geen ondernemingen à priori uitgesloten op 

basis van deze criteria. In 2011 heeft het Bestuur dit beleid ook verankerd in zijn beleggingsovertuigingen 

(‘Investment Beliefs’): ‘Betrokken aandeelhouderschap stimuleert goed bestuur en verantwoord 

ondernemen’. Hierna wordt nader ingegaan op deze Investment Beliefs. 

Gedurende 2011 heeft het Bestuur in een aantal vergaderingen en een speciale off site met externe 

sprekers van gedachten gewisseld over aanpassing van het beleid inzake Verantwoord Beleggen. 

Het Bestuur heeft eind 2011 besloten tot enkele accentwijzingen in de uitvoering van het beleid. 

Zo zal bijvoorbeeld de communicatie inzake verantwoord beleggen in 2012 worden uitgebreid. 

Medio 2011 heeft Eumedion ‘best practices’ voor betrokken aandeelhouderschap gepubliceerd. Deze 

best practices komen in grote lijnen overeen met (de uitvoering van) het beleid van het Pensioenfonds. 

Het Bestuur zal in 2012 onderzoeken hoe met deze best practices omgegaan zal worden. 



Investment Beliefs 

Het Bestuur van SSPF heeft de Investment Beliefs – de beleggingsovertuigingen – van SSPF 

heroverwogen en formeel vastgesteld. Deze beliefs zijn er op gericht om de doelstellingen van het 

Pensioenfonds te helpen realiseren: het nakomen van pensioenaanspraken en pensioenrechten, waarbij 

het streven is ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken waardevast te houden. 

De wijze waarop SSPF haar beleggingsorganisatie en de beleggingsportefeuille heeft ingericht sluit aan 

bij deze Investment Beliefs. 

Uitbestedingsbeleid 

Het uitbestedingsbeleid heeft tot doel de beheersing van risico’s die samenhangen met uitbesteding van 

(delen van) bedrijfsprocessen. Het Bestuur heeft in 2011 dit beleid geëvalueerd en herzien, waarbij 

gebruik is gemaakt van voorbeelden en ervaringen van andere pensioenfondsen. Het principle-based 

karakter van het beleid is behouden gebleven. Het uitbestedingsbeleid beschrijft de uitgangspunten voor 

uitbesteding, het uitbestedingsproces, de eisen die aan de uitvoerder gesteld worden, hoe de continuïteit 

van de uitbestede processen gewaarborgd wordt en hoe getoetst wordt of de wijze waarop de uitbestede 

processen worden uitgevoerd nog in overeenstemming is met de gemaakte afspraken. 

Het Bestuur is en blijft te allen tijde (eind)verantwoordelijk voor een beheerste en integere bedrijfsvoering, 

ook voor het gedeelte van de werkzaamheden dat is uitbesteed. 

Statuten 

De Statuten zijn op 19 mei 2011 aangepast. Op advies van de Deelnemersraad is het mogelijk gemaakt 

dat gewezen deelnemers met een uitgesteld pensioen (zogenoemde slapers) in de Deelnemersraad 

kunnen worden benoemd als vertegenwoordiger van de pensioengerechtigden. 



Deze statutenwijziging stelt de Vereniging van Oud-Employés der “Koninklijke/Shell” (VOEKS) in staat 

om uit een bredere kring van voormalig Shell werknemers kandidaten voor het lidmaatschap van de 

Deelnemersraad voor te dragen. 

In het verslagjaar hebben overigens geen gewezen deelnemers zitting gehad in de Deelnemersraad. 

Reglement V 

Per 1 juli 2011 zijn de afkoopfactoren in Tabel 16 in de Bijlage bij Reglement V gewijzigd. 

Aangaande de jaarlijkse voorwaardelijke indexatie per 1 juli was in Reglement V bepaald, dat daarvoor 

alleen de pensioenrechten en pensioenaanspraken in aanmerking komen die zijn toegekend vóór 1 maart 

van het desbetreffende jaar. De datum van 1 maart sloot aan bij de datum van de jaarlijkse algemene 

salarisverhoging in de salarissen van Shell-werknemers. De werkgever heeft besloten om die verhoging 

voortaan een maand eerder toe te kennen, derhalve per 1 februari van het kalenderjaar. Reglement V is 

hierop aangepast per 20 oktober 2011. 

Uitvoeringsovereenkomst 

Per 6 juli 2011 is Bijlage D bij de Uitvoeringsovereenkomst over het indexatiebeleid van SSPF aangepast. 

De tekst van de bijlage is in lijn gebracht met die van artikel 19 Reglement V inzake indexatie van 

uitgestelde en ingegane pensioenen. Dat artikel was per 16 november 2010 bijgewerkt onder meer als 

gevolg van wijzigingen in de wettelijke Toeslagenmatrix. 

Per 1 januari 2012 heeft een tweede, meer uitgebreide aanpassing van de Uitvoeringsovereenkomst 

plaatsgehad. De wijzigingen in de financiële opzet van het Pensioenfonds (zie pagina 15 onder 

‘Beleidswijzigingen’) zijn doorvertaald in de Uitvoeringsovereenkomst. Verder is in de overeenkomst 

geregeld dat het Pensioenfonds en Shell Petroleum N.V. periodiek overleg zullen hebben over de 

risicotolerantie van de sponsor, de risicobereidheid van het Pensioenfonds en het sponsorrisico 

(‘Covenant Risk’) dat het Pensioenfonds loopt. Tevens heeft een algehele bijwerking van de tekst van de 

Uitvoeringsovereenkomst en de daarbij behorende bijlagen plaatsgehad. 

Pensioenakkoord 

Op 10 juni 2011 kwam het Pensioenakkoord tussen het kabinet en de Stichting van de Arbeid tot stand. 

Het is een ontwerpakkoord waarvan de uitwerking niet kon worden afgerond aangezien er aanzienlijke 

verdeeldheid was ontstaan over een aantal details. Aangezien het kabinet aangaf met de grootst 

mogelijke zorgvuldigheid om te willen gaan met de reeds bestaande pensioenrechten besloot de Minister 

van SZW dat er een aantal studies moet worden uitgevoerd voordat er een definitieve invulling kan 

worden gegeven aan de nieuwe pensioencontracten. Deze studies moeten in het tweede kwartaal 2012 

gereed zijn om voorstellen voor concrete aanpassingen van de Pensioenwet per 1 januari 2014 te 

faciliteren. Het Bestuur houdt de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. 

Pensioenrichtleeftijd naar 67 

De Minister diende medio 2011 een wetsvoorstel in om de richtleeftijd in pensioenregelingen te verhogen 

naar 66 jaar met ingang van 1 januari 2013 en de fiscale regels inzake pensioenen daarop aan te 

passen. In het voorstel is ook opgenomen dat de minimaal op te nemen franchise in pensioenregelingen 

jaarlijks aangepast zal worden aan de AOW ontwikkeling, inclusief een jaarlijkse extra verhoging van 

0,6% voor 15 jaar. Het eerdere voorstel hierover, waarin een verdere verhoging naar 67 jaar met ingang 

van 2015 en een verlaging van de maximaal toegestane opbouwpercentages was opgenomen werd 

ingetrokken door de Minister. Er werd een aanvang gemaakt met de voorbereiding van de benodigde 

aanpassingen in de pensioenregeling van het Pensioenfonds ten gevolge van deze wetswijzigingen. 

Op 27 januari 2012 informeerde de Minister van SZW de Tweede Kamer per brief over zijn besluit om de 

datum voor implementatie van de wetsvoorstellen uit te stellen tot 1 januari 2014. In de brief werd tevens 



aangegeven dat de beoogde verhoging van de pensioenrichtleeftijd in aanvullende pensioenregelingen 

naar 67 jaar per 1 januari 2015 ook op 1 januari 2014 zal worden ingevoerd. 

Sectoronderzoeken DNB 

In vervolg op de publikatie van ‘Thema’s DNB toezicht 2011’ heeft DNB een aantal onderzoeken 

uitgevoerd: ‘Governance en integriteit’, ‘Crisismanagement en crisisplannen’ en ‘Beleggingen en 

Uitbesteding Vermogensbeheer’. Veel initiatieven die SSPF in de loop van 2009 en 2010 heeft 

ontwikkeld, alsmede de onderwerpen Crisis Management Plan, integraal risicomanagement, beleggingen 

en uitbestedingsbeleid die o.a. in het plan voor 2011 werden geformuleerd, speelden in op de genoemde 

thema’s. Zo is in de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN) van het Pensioenfonds het Crisis 

Management Plan verankerd. 

Self assessment communicatie 

De AFM publiceerde een ‘Leidraad Communicatie’ waarin opgenomen een overzicht van belangrijkste 

wettelijke vereisten op het gebied van de informatieverstrekking aan de deelnemer en aanvullende 

handreikingen voor effectieve communicatie met de pensioendeelnemer. 

De AFM verwacht dat deze Leidraad kan helpen bij het naleven van weten regelgeving en dat daaruit 

nieuwe mogelijkheden kunnen worden geput om het belang van deelnemers centraal te stellen. 

Tevens hield de AFM een self assessment voor pensioenuitvoerders, waarmee inzicht werd verkregen 

in de naleving van de pensioenwetten door de pensioenuitvoerders. In de feedback naar de 

pensioenuitvoerders werden tevens mogelijkheden voor verbetering gegeven. 

Deelnemende pensioenuitvoerders kregen een score voor hun informatieverstrekking. 

SSPF ontving een hoge score in dit onderzoek. 

Risicobeheer 

Inleiding 

Het Bestuur van het Pensioenfonds is verantwoordelijk voor de beheersing van de risico’s. Om risico’s 

optimaal te beheersen is het noodzakelijk dat deze in hun onderlinge samenhang worden bezien. Het 

beleid van het Pensioenfonds, dat is beschreven in diverse fondsdocumenten, is erop gericht risico’s 

zodanig te beheersen dat sprake is van een verantwoorde en evenwichtige afweging tussen deze risico’s 

en rendement, uitvoeringsefficiency en kosten. Compliance met regelgeving, verschaffing van inzicht en 

dienstverlening aan deelnemers bepalen in hoge mate de inrichting van het geheel aan 

controlemaatregelen. 

Om continu een beheerste en integere bedrijfsvoering te waarborgen heeft het Pensioenfonds 

risicobeheersingsmaatregelen getroffen die onderdeel van het Control Framework vormen. 

Per kwartaal worden de impact en waarschijnlijkheid van geïdentificeerde risico’s vastgesteld en worden 

bestaande beheersingsmaatregelen getoetst en zonodig aangepast. Het Bestuur benadrukt echter dat 

sommige risico’s buiten zijn invloedssfeer liggen, bijvoorbeeld demografische ontwikkelingen, risico’s op 

looninflatie en ontwikkelingen op de financiële markten. Bovendien kan geen enkel systeem alle risico’s 

volledig uitsluiten. 

De belangrijkste risico’s van een pensioenfonds zijn de balansrisico’s, de financiële risico’s en de nietfinanciële 

risico’s. Om de risico’s op strategisch niveau te beheersen voert het Pensioenfonds regelmatig, 

minimaal driejaarlijks, een ALM-studie uit. Door middel van de ALM-studie worden de bezittingen 

afgestemd op de verplichtingen. 



Balansrisico’s 

Het Bestuur heeft in 2011 het beleid met betrekking tot ‘Beheersmaatregelen en interne controle’ 

uitgebreid met een beschrijving van de risicodraagkracht van het Pensioenfonds en daarbij tevens voor 

de monitoring van de eigen risicobereidheid van het Bestuur een aantal balansrisico’s vastgesteld. 

Deze balansrisico’s zullen worden uitgedrukt in normen, waarover vanaf 2012 op kwartaalbasis aan het 

Bestuur gerapporteerd zal worden. Bij afwijking buiten een bepaalde bandbreedte vindt nadere analyse 

plaats en kan het beleid eventueel (tijdelijk) worden bijgesteld. Het is dus een dynamisch proces waarin 

top-down gestelde normen bottom-up worden teruggekoppeld. 

Financiële risico’s 

Een belangrijk onderdeel van het beleggingsbeleid is het beheersen van financiële risico’s. SSPF 

verkleint deze risico’s primair door te zorgen voor een goede spreiding van de beleggingen over en 

binnen de diverse beleggingscategorieën. Beperking van het ‘risico van gebrek aan diversificatie’ is een 

essentieel element bij het vaststellen van het strategisch beleggingsbeleid. Diversificatie werkt goed in 

normale marktomstandigheden, maar in tijden van crisis (zoals in 2008) kan dat diversificatie effect (veel) 

minder groot zijn of zelfs (tijdelijk) niet meer opgaan. 

Het Bestuur onderkent dit en volgt niet normale marktomstandigheden middels scenario analyse. 

SSPF onderscheidt onder meer de volgende financiële risico’s met op hoofdlijnen de relevante 

risicobeheersingsmaatregelen: 

Marktrisico 

Beleggingen zijn onlosmakelijk met risico verbonden, maar het risico kan worden beperkt – althans in 

normale marktomstandigheden – door de beleggingen te spreiden. Het marktrisico van SSPF is een 

uitvloeisel van de keuze om te beleggen, of meer in het bijzonder van de keuze voor de strategische 

beleggingsmix die mede is gebaseerd op de uitkomsten van de ALM-studie. Het marktrisico wordt in 

grote lijnen bepaald door het zakelijke waarden risico, het renterisico vanwege de ‘duration mismatch’ (de 

rentegevoeligheid van de verplichtingen is hoger dan de rentegevoeligheid van de beleggingsportefeuille) 

en het valutarisico. 

Zakelijke waardenrisico 

Beleggen in zakelijke waarden (aandelen en alternatieve beleggingen zoals hedge funds, private equity 

en vastgoed) brengt risico’s met zich die worden beperkt door zoveel mogelijk te spreiden (te 

diversificeren) over landen en regio’s, sectoren en specifieke aandelen binnen die sectoren. 

Rente- en inflatierisico 

Rente- en inflatierisico is de mogelijke impact op de waarde van de beleggingen en de verplichtingen als 

gevolg van onzekerheid van de rente en de inflatie. Door de implementatie van rente- en inflatieswaps 

(derivaten) wordt het rente- en inflatierisico in de beleggingen en de verplichtingen, in samenhang met de 

ambitie van SSPF, gedeeltelijk afgedekt. 

Valutarisico 

SSPF loopt valutarisico’s omdat de pensioenverplichtingen in euro’s luiden, terwijl de beleggingen ook in 

andere valuta geschieden. Voor de vastrentende portefeuille en vastgoedbeleggingen worden de 

vreemde valuta (andere dan euro) strategisch volledig afgedekt, met uitzondering van valuta in 

opkomende markten. Voor aandelen en hedgefondsen worden de Amerikaanse dollar en de Japanse yen 

strategisch volledig afgedekt. 



Kredietrisico 

Kredietrisico, ook wel tegenpartijrisico genoemd, is onder meer het risico dat de uitgever van een 

obligatie niet meer aan zijn betalingsverplichting kan voldoen. Beleggingsrichtlijnen die zoveel mogelijk 

spreiding bevorderen over kredietwaardigheid (ratings) en sommige ratings uitsluiten in de portefeuille, 

moeten dit risico beperken. 

Liquiditeitsrisico 

Het liquiditeitsrisico is het risico dat SSPF op enig moment onvoldoende liquide middelen heeft om aan 

de lopende verplichtingen te voldoen. Onder normale omstandigheden is dit risico niet aanwezig. 

Aangezien zich ook niet normale marktomstandigheden kunnen voordoen, waarbij er geen normale 

prijsvorming meer is en markten feitelijk ‘opdrogen’, is dit één van de risico’s die extra aandacht heeft van 

het Bestuur. Dit risico wordt gemitigeerd door periodiek stresstesten uit te voeren en te allen tijde een 

afdoende hoeveelheid (zeer) liquide beleggingen aan te houden. 

Het Bestuur monitort de liquiditeit met behulp van de ‘liquidity coverage ratio’. 

Concentratierisico 

Er is sprake van concentratierisico als een adequate spreiding van beleggingen ontbreekt. 

Dit risico wordt gemitigeerd door diversificatie van de beleggingen op operationeel en tactisch niveau. 

Verzekeringstechnisch risico 

Dit betreft met name het risico dat pensioengerechtigden langer leven waardoor de verplichtingen hoger 

blijken dan is verondersteld op basis van de toegepaste overlevingstabellen. De bevindingen ten aanzien 

van sterfte van de aanspraak- en pensioengerechtigden worden jaarlijks beoordeeld. 

Niet financiële risico’s 

Het Pensioenfonds onderkent ook een aantal niet financiële risico’s die hierna kort worden toegelicht. 

Deze risico’s worden continu gemonitord door de Directie, in het bijzonder de compliance officer. 

Periodiek worden deze risico’s en daarvoor getroffen beheersmaatregelen gerapporteerd aan en 

besproken in het Bestuur, als onderdeel van de reguliere risico rapportage over alle geïdentificeerde 

risico’s. 

Omgevingsrisico 

Het risico dat de invloed van en ontwikkelingen bij onder andere de sponsor en polishouders (waaronder 

deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden) resulteren in conflicterende belangen met 

het Pensioenfonds. Hierbij kan onder andere gedacht worden aan de invloed van ontwikkelingen in de 

financiële positie van de sponsor (leidend tot meesleepgevaar), wijziging van het draagvlak als gevolg 

van grote wijzigingen in het verzekerdenbestand, het ontbreken van evenwichtige belangenbehartiging 

als gevolg van dominantie van de sponsor of dominantie van de door de sponsor benoemde bestuurders 

en de invloed van de sponsor op het beleggingsbeleid. 

Operationeel risico 

Het risico samenhangend met ondoelmatige of onvoldoende doeltreffende procesinrichting dan wel 

procesuitvoering. Hieronder wordt onder andere verstaan het risico van onvoldoende doelmatige en/of 

onvoldoende doeltreffende processen op het gebied van pensioenadministratie, het risico samenhangend 

met de vraag hoe cruciaal juiste, tijdige en volledige informatievoorziening is voor het adequaat sturen en 

beheersen van de geïdentificeerde risico’s en ter ondersteuning van adequate managementbeslissingen 

alsook het risico dat actuele of toekomstige (ontwikkeling in) kosten onvoldoende gefinancierd uit dan wel 

doorvertaald kunnen worden in toekomstige premies. Dit risico, alsmede de hierna genoemde risico’s 



omtrent uitbesteding en IT omgeving, worden onder meer gemitigeerd door adequate 

uitbestedingscontracten met SPN en SAMCo en door het periodiek verkrijgen van assurance door middel 

van interne en externe audits. 

Uitbestedingsrisico 

SSPF heeft delen van haar bedrijfsprocessen uitbesteed aan andere partijen. In de uitvoering van haar 

kernactiviteiten, het uitvoeren van de pensioenregeling, het beleggen van de ingelegde premies en het 

communiceren over pensioen, staan zowel vertrouwelijkheid als een goede kwaliteit van dienstverlening 

voorop. De belangen van (gewezen) deelnemers, pensioengerechtigden en overige belanghebbenden 

mogen geen gevaar lopen doordat SSPF delen van haar werkzaamheden heeft uitbesteed aan derde 

partijen. Het Bestuur heeft in 2011 het uitbestedingsbeleid aangescherpt. Doel van het 

uitbestedingsbeleid is het waarborgen van continuïteit en constante kwaliteit van dienstverlening en 

activiteiten. Hiermee blijven de reputatie en integriteit van SSPF gehandhaafd. 

IT-risico 

Het risico dat bedrijfsprocessen en informatievoorziening onvoldoende integer, niet continu of 

onvoldoende beveiligd worden ondersteund door IT. Hieronder wordt onder andere verstaan het risico dat 

de continuïteit van de (kritische) bedrijfsprocessen in gevaar komt als gevolg van het niet beschikbaar zijn 

van de IT-infrastructuur (waaronder applicaties en systemen). 

Integriteitsrisico 

Het risico dat de integriteit van het Pensioenfonds wordt beïnvloed als gevolg van niet integere, 

onethische gedragingen van de organisatie, medewerkers dan wel van de leiding, afgemeten aan weten 

regelgeving en maatschappelijke en door SSPF opgestelde normen. In het verslagjaar is de gedragscode 

uitgebreid met een insiderregeling die van toepassing is op leden van het Bestuur en de Commissie 

Intern Toezicht, de Directie van SPN en medewerkers van SPN met taken op beleggingsgebied. 

Juridisch risico 

Het risico samenhangend met (veranderingen in en naleving van) weten regelgeving, het mogelijk 

bedreigd worden van haar rechtspositie, met inbegrip van de mogelijkheid dat contractuele bepalingen 

niet afdwingbaar of niet correct gedocumenteerd zijn. De juridische afdelingen van SPN en SAMCo 

monitoren doorlopend veranderingen in weten regelgeving en informeren en adviseren het Bestuur op 

een pro-actieve wijze. Periodiek wordt de afdwingbaarheid van contracten (extern) getoetst. 

Bestuursaangelegenheden 

Evaluatie eigen functioneren van het Bestuur 

Op basis van de in december 2010 gevoerde discussie met een externe deskundige over mogelijkheden 

voor het verbeteren van het functioneren van het Bestuur en de evaluatie daarvan werd een 

verdiepingstraject ingezet. Daarin werden externe inzichten, de eigen wensen van het Bestuur en de 

verzwaarde deskundigheidseisen van DNB voor bestuurders in de pensioensector verwerkt. Het resultaat 

is vervolgens vastgelegd in een uitgebreider deskundigheidsplan waarin een meer gestructureerde 

procedure voor het evalueren van het eigen functioneren werd opgenomen. 

In de tweede helft van 2011 is de zelfevaluatie geheel volgens deze procedure uitgevoerd. In 2011 werd 

de intensivering van het toezicht op het vermogensbeheer voortgezet, inclusief het gebruik van extern 

advies. Het eind 2010 ingevoerde Control Framework wordt nu volledig gebruikt en in de loop van het 

jaar is er een project opgestart voor de ontwikkeling van een ‘dashboard’ voor het monitoren van risico. 



Door middel van workshops werd aan verdieping van het inzicht in diverse aspecten van 

vermogensbeheer en risicomanagement bij het Bestuur gewerkt. 

Deskundigheidsbevordering 

In het kader van de discussie over de verbetering van het functioneren van het Bestuur werd ook 

besloten om de deskundigheidsbevordering te intensiveren. Het gewenste deskundigheidsniveau voor elk 

bestuurslid en het gewenste collectieve niveau werden vastgelegd in het voornoemde aangepaste 

deskundigheidsplan 2011. De bestuursleden hebben deelgenomen aan diverse seminars, externe 

workshops en een reeks interne workshops, waarin onder meer uitgebreid aandacht is besteed aan 

risicomanagement. Tevens namen de bestuursleden deel aan een drietal ‘capita selecta’ avonden die 

gericht waren op het uitwisselen van ervaring en kennis met externe deskundigen. Al deze activiteiten 

hebben geleid tot een toename van de tijdsbesteding aan SSPF door alle bestuursleden. Daarnaast werd 

de ondersteuning van het Bestuur door de Directie versterkt, onder meer door verdere personele uitbouw 

van de organisatie. 

Het Bestuur besloot om de deskundigheidsbevordering te formaliseren in de SPN Academy die in het 

eerste kwartaal van 2012 zal worden opgestart. Deze Academy biedt de bestuursleden en leden van de 

andere organen van het pensioenfonds een structuur aan waarin door middel van ‘blended learning’ in 

externe en interne cursussen, masterclasses, zelfstudie en de bestuurspraktijk de deskundigheid op het 

gewenste niveau kan worden gebracht, respectievelijk gehouden. 

Deelnemersraad 

In 2011 werd door het Bestuur tweemaal een overlegvergadering gehouden met de Deelnemersraad. 

Daarnaast vond viermaal overleg plaats tussen de Deelnemersraad en de Directie. De Directie verzorgde 

verder gedurende het verslagjaar drie workshops voor de Deelnemersraad over de ALM-studie en de 

veranderingen in de financiële opzet van het Pensioenfonds per 1 januari 2012. 

De Deelnemersraad heeft deze aanpak als zeer effectief en constructief ervaren. 

De Deelnemersraad werd acht keer advies gevraagd over de volgende onderwerpen: 

Maart Statutenwijziging 

April Indexatie en aanpassingen per 1 juli 2011 

Mei SSPF Jaarverslag 2010 

Aanpassing Bijlage bij Reglement V per 1 juli 2011 

Actuariële en Bedrijfstechnische Nota 

Aanpassing Uitvoeringsovereenkomst 

September Aanpassing Reglement V en Actuariële en Bedrijfstechnische Nota 

Oktober Wijziging Actuariële en Bedrijfstechnische Nota, premie 2012 en wijziging 

uitvoeringsovereenkomst 

De adviesaanvragen gingen vergezeld van een toelichting, waarin de overwegingen voor het 

voorgestelde besluit werden vermeld. De adviezen van de Deelnemersraad gingen veelal vergezeld van 

opmerkingen en kanttekeningen, die vervolgens in het overleg van de Directie met het Bestuur werden 

besproken. Daarna vond definitieve besluitvorming door het Bestuur plaats en werd de Deelnemersraad 

daarover schriftelijk geïnformeerd. 

Hierna worden de belangrijkste punten van discussie tussen het Bestuur en de Deelnemersraad nader 

toegelicht. 



In de eerste helft van 2011 hebben het Bestuur, de Directie en de Deelnemersraad in goed overleg de 

jarenlange discussie over het Indexatiebeleid en de vastlegging daarvan afgerond. Met de uitspraak van 

de Ondernemingskamer van 12 april 2011 over het besluit van het Bestuur om de gemiste indexatie van 

2009 niet al per 1 juli 2010 in te halen, is een antwoord gekomen op de vraag hoever de beleidsvrijheid 

van het Bestuur reikt bij de besluitvorming over indexatieverlening. In het jaarverslag 2010 is uitgebreid 

ingegaan op deze materie. 

De tweede helft van 2011 stond vrijwel geheel in het teken van de ALM-studie en de daaruit 

voortvloeiende wijzigingen per 1 januari 2012 van de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota, de 

Uitvoeringsovereenkomst en de vaststelling van de premie voor 2012. De Deelnemersraad heeft bij zijn 

advisering over de voorgestelde beleidsmaatregelen de nadruk gelegd op een aantal punten. 

Zo sprak de Deelnemersraad ten aanzien van de verhoging van de dekkingsgraadgrenzen voor indexatie 

en inhaalindexatie naar resp. 115 en 125% de vrees uit dat een ruime hantering door het Bestuur van het 

criterium dat de dekkingsgraad zich ‘bestendig’ boven genoemde grenzen dient te bevinden, zou kunnen 

leiden tot een conservatief indexatiebeleid. Het Bestuur heeft goede nota genomen van de zorg van de 

Deelnemersraad en is van mening dat het reguliere besluitvormingstraject betreffende indexatiebesluiten, 

waarbij de Deelnemersraad adviseert voordat een besluit wordt genomen, en de bestaande 

vijfjaarsevaluatie van de uitvoering van het Indexatiebeleid tezamen voldoende waarborgen bieden voor 

een adequate uitvoering van het beleid. 

Ook was de Deelnemersraad van oordeel dat het aangepaste beleid helder en concreet aan actieven en 

gepensioneerden dient te worden gecommuniceerd. Het Bestuur onderschreef dit en communicatie aan 

alle belanghebbenden heeft plaatsgevonden door middel van een extra nieuwsbrief in februari 2012. 

De Deelnemersraad heeft met voldoening geconstateerd dat de bijstortingsplicht van de werkgever, zij 

het in enigszins gewijzigde vorm, wordt gecontinueerd. 


VERANTWOORDING EN TOEZICHT 


Commissie Intern Toezicht 

De Commissie Intern Toezicht (de Commissie) is op 1 oktober 2011 geïnstalleerd. Het onderhavige 

verslag is een samenvatting van het rapport dat de Commissie op 1 maart 2012 heeft uitgebracht aan het 

Bestuur en is gebaseerd op de werkzaamheden die de Commissie in de periode vanaf 1 oktober 2011 tot 

het uitbrengen van het rapport heeft verricht. 

Conform de ‘Principes voor goed pensioenfondsbestuur’ van de Stichting van de Arbeid en de statuten 

van SSPF, beziet de Commissie kritisch het functioneren van (het Bestuur van) SSPF. Binnen dat kader 

heeft de Commissie ten minste de volgende taken: 

• het beoordelen van beleids - en bestuursprocedures en - processen en de checks and balances 

binnen SSPF; 

• het beoordelen van de wijze waarop SSPF wordt aangestuurd; en 

• het beoordelen van de wijze waarop door het Bestuur wordt omgegaan met de risico’s op de 

langere termijn. 

De Commissie heeft allereerst naar de follow-up van de aanbevelingen van de Visitatiecommissie 2010 

gekeken en heeft vastgesteld dat uitvoering is gegeven aan die aanbevelingen. Een aandachtspunt blijft 

om systematisch onderzoek achteraf te doen naar de effectiviteit van de bijdrage van bepaalde 

beleggingstrategieën aan de lange termijn financiering. 

De Commissie heeft zich verder door middel van gesprekken met bij het Pensioenfonds betrokken 

personen en door bestudering van relevante fondsdocumentatie, een beeld gevormd van het 

functioneren van (het Bestuur van) het Pensioenfonds. De Commissie stelt vast dat Stichting Shell 

Pensioenfonds de afgelopen jaren, tegen de achtergrond van de zeer negatieve effecten van de 

financiële crisis op het Pensioenfonds in 2008, serieus werk heeft gemaakt van het proces van herstel en 

professionalisering. Het Bestuur heeft in 2011 gewerkt aan een robuuste financieringsopzet van het fonds 

in goed overleg met de sponsor en de Deelnemersraad. De opgaande lijn blijkt ook uit de strakker 

ingerichte processen, de toegenomen tijdbesteding van bestuursleden en grotere aandacht voor het dayto-day 

management van het Pensioenfonds. Een van de thema’s daarbij is het verhogen van het 

kennisniveau bij pensioenfondsbestuurders, waaraan zowel aandacht wordt gegeven bij de voordracht 

van nieuwe (kandidaat)bestuurders als door middel van opleidingen. Het Bestuur van het Pensioenfonds 

heeft zich met name verdiept in de kennisgebieden van risicomanagement en beleggingsbeleid en heeft 

daarmee de afgelopen jaren zichtbaar aan effectiviteit gewonnen. 

De omgeving waar het Pensioenfonds in opereert is de afgelopen jaren hevig in verandering, met 

opeenvolgende crises en grote onzekerheden op de korte en middellange termijn in de financiële 

markten. Belangrijke ontwikkelingen zijn verder de volatiliteit in de dekkingsgraad, de verwachtingen 

omtrent het Pensioenakkoord en de ontwikkelingen in het toezicht op de pensioenfondsen. 

Daarnaast heeft het Bestuur van het Pensioenfonds te maken met interne factoren zoals het 

internationale karakter van de Shell Groep, de lange termijn planning van de sponsor, de risicobereidheid 

van de sponsor en de wensen ten aanzien van de arbeidsvoorwaarden. 

Deze ontwikkelingen leiden in de optiek van de Commissie tot enkele aandachtsgebieden voor het 

Pensioenfonds in de komende jaren, die hieronder worden uitgewerkt. 



1. De Commissie adviseert om met voldoende prioriteit aandacht te schenken aan de uitbouw van de 

expertise van de bestuursleden en daarbij de aandacht te richten op inzicht, overzicht en tegenwicht, 

ofwel op invulling van de bestuursrol in het algemeen en de aansturingsrol naar derden, waaronder 

SAMCo, in het bijzonder. De uitdaging is voorts om voldoende back-up in bestuurlijke kring te 

organiseren en om de beleggingsdeskundigheid binnen het bestuursbureau verder te verankeren. 

Ook wordt geadviseerd om te bezien op welke wijze de positie van pensioenfondsbestuurder in het 

HR-beleid van Shell (carrièreplanning en tijdbesteding) verder versterkt kan worden en de continuïteit 

in het Bestuur verder gewaarborgd kan worden. 

2. De Commissie adviseert om voldoende aandacht voor de consolidatie van de succesvolle 

veranderingen te hebben en gewenste vernieuwing zorgvuldig af te hechten. Het verdient 

aanbeveling op niet al te lange termijn en in reflectie (met enige afstand) te bezien of de gewenste 

doelen ook daadwerkelijk zijn gehaald. 

3. De Commissie adviseert om meer aandacht te hebben voor integraal balansmanagement en om, nog 

meer dan al wordt gedaan, prioriteiten te benoemen voor het Bestuur en het directiebureau in 2012. 

4. De Commissie adviseert om alert te zijn op het noodzakelijke abstractieniveau van de 

informatievoorziening voor adequate besluitvorming in het Bestuur. 

5. Is het mogelijk om meer op controls en overkoepelende analyses te sturen? 

6. Gegeven de door Shell Nederland B.V. aangekondigde wijzigingen in de pensioenregeling en in het 

licht van de overige aspecten die hiervoor zijn geduid, adviseert de Commissie om de ALM-studie te 

vernieuwen en alle betrokkenen in voldoende mate te betrekken bij c.q. te consulteren over de 

voorgenomen komende veranderingen op pensioenterrein. De verdieping van de ALM-studie kan 

tevens aangewend worden om het genoemde staartrisico, dat de sponsor in de toekomst ook in 

crisissituaties de verplichting kan waarmaken, te toetsen. 

7. De Commissie adviseert om te onderzoeken of het gevolgde ‘benchmark’ beleggen bijdraagt aan 

optimaal balansmanagement vanuit het lange termijn perspectief van het Shell Pensioenfonds. 

8. De Commissie adviseert om het Crisis Management Plan en hoe in de praktijk het 

besluitvormingsproces in en rondom het crisis management team heeft gefunctioneerd, te evalueren 

en zonodig aan te passen. 

9. De Commissie adviseert om de wenselijkheid van een splitsing van actuariële certificering en 

advisering naar kantoor te onderzoeken. 

Oordeel van het Verantwoordingsorgaan 

Het Verantwoordingsorgaan heeft zijn oordeel over 2011 gevormd. Dat oordeel wordt hieronder 

weergeven. 

Specifieke punten zijn besproken en toegelicht in : 

• Kwartaaloverleg van het Verantwoordingsorgaan met SPN. 

• Overleg van het Verantwoordingsorgaan met de Commissie Intern Toezicht. 

• Overleg van het Verantwoordingsorgaan met het Bestuur van het Pensioenfonds. 



Naast haar reguliere activiteiten heeft het Bestuur zich in 2011 ook uitvoerig gebogen over de ALM-studie 

voor de jaren 2012-2014. Naar het oordeel van het Verantwoordingsorgaan, heeft het Bestuur dit plan op 

een gestructureerde manier aangepakt en zijn de aangekondigde maatregelen evenwichtig en in lijn met 

het lange termijn beleid. 

Financieringsbeleid 

De besluitvorming rondom de uitvoering van het Financieringsbeleid is zorgvuldig geweest met 

inachtneming van langetermijn- en kortetermijnbelangen van aanspraak- en pensioengerechtigden en de 

Sponsor. 

Het Verantwoordingsorgaan heeft vastgesteld dat de door het Bestuur aangekondigde premieverhoging 

voor 2012 van 35,5% naar 45% zal leiden tot een steviger financiering vooraf en de afhankelijkheid van 

bijstortingen door de werkgever zal verminderen. 

Indexatiebeleid 

In 2011 heeft indexatie conform het vastgestelde beleid plaatsgevonden. 

Aan het besluit om inhaalindexatie te verlenen in 2011 ligt een weloverwogen proces ten grondslag 

waarbij conform het beleid en de toen geldende marktomstandigheden en dekkingsgraad is gehandeld. 

De aangekondigde wijzigingen in de toepassing van indexatie (bij een bestendige dekkingsgraad van 

minimaal 115%) en inhaalindexatie (bij een bestendige dekkingsgraad van minimaal 125%) zijn naar het 

oordeel van het Verantwoordingsorgaan in lijn met het lange termijn beleid. 

Beleggingsbeleid 

De in 2010 in gang gezette versterking van Beleggingsbeleid is in 2011 door het Bestuur verder 

doorgezet. Hierdoor is naar mening van het Verantwoordingsorgaan het Beleggingsbeleid verbeterd met 

name op het gebied van risico beheersing. 

Het Verantwoordingsorgaan komt tot deze conclusie op basis van: 

• De op de ALM-studie in 2011 volgende aanpassing van het Beleggingsbeleid vanaf 2012 streeft naar 

risicoreductie bij stijgende dekkingsgraden en kent meer diversificatie en een dynamische 

renteafdekking. 

• De ALM-studie in 2011 met actieve Bestuursparticipatie en overleg met Group Pensions, Pensions 

Forum en Shell Nederland. 

• Het gedegen adviserings- en beslissingsproces met name door de rol van de Beleggingscommissie 

in samenwerking met de SPN Risk and Investment Officer, SAMCo en Mercer. 

• De Investment Management Agreement met SAMCo is in lijn met het SSPF Control Framework 

getoetst, zowel intern als extern. SAMCo heeft de contracten met de onderuitbestedingsrelaties 

getoetst en tevens de frontoffice voor alternatieve beleggingen versterkt. 

Governance en Deskundigheid 

De in 2010 in gang gezette versterking van governance en deskundigheid is in 2011 door het Bestuur 

verder doorgezet. Het Bestuur heeft haar deskundigheid verbeterd door met name een aantal specifieke 

werkzaamheden (analyse van de portefeuille, ALM-studie en SSPF Control Framework) en overleg met 

andere pensioenfondsen. Ook heeft het Bestuur het deskundigheidsplan volledig herzien en 

aangescherpt. Toch blijft, zoals ook door de Commissie Intern Toezicht geconstateerd, de continuïteit van 

deskundigheid en afhankelijkheid van individuele bestuursleden een punt van aandacht. 



Het Bestuur heeft het intern toezicht anders vormgegeven met het instellen van de Commissie Intern 

Toezicht bestaande uit 4 externe leden. Alhoewel de nieuwe opzet van die commissie overlap kent met 

die van het Verantwoordingsorgaan kunnen externe leden additionele expertise inbrengen in discussies 

met het Bestuur. 

In september 2011 is het Crisis Management Plan in werking gezet, toen een dekkingstekort dreigde. 

Reflectie op de werking van het Crisis Management Plan is in 2012 voorzien. 

Het Verantwoordingsorgaan heeft er met genoegen kennis van genomen dat de in 2010 ingezette 

verbetering van communicatie en samenwerking tussen Bestuur en Deelnemersraad zich in 2011 verder 

positief ontwikkeld heeft. 

Communicatiebeleid 

Het Verantwoordingsorgaan constateert dat het Communicatiebeleid voldoende onder de aandacht is van 

het Bestuur. De communicatie is op diverse punten verbeterd en wordt ook inhoudelijk getoetst. Er wordt 

structureel aan de verbetering van de communicatie gewerkt. 

Reactie van het Bestuur 

Het Bestuur heeft met belangstelling kennis genomen van de adviezen van de Commissie Intern Toezicht 

en het oordeel van het Verantwoordingsorgaan over het jaar 2011 en spreekt zijn waardering uit voor de 

tijd en aandacht die hieraan is besteed. Het Bestuur stelt met genoegen vast dat de verdere verdieping 

van en continuering in het intern toezicht door middel van de in 2011 ingestelde Commissie Intern 

Toezicht zijn vruchten begint af te werpen. Het is nu zaak om de constructieve dialoog die tussen het 

Bestuur en de Commissie op gang is gekomen, verder gestalte te geven. 

Het Bestuur is tevreden over de constatering dat goede opvolging is gegeven aan de adviezen van de 

Visitatiecommissie 2010. Het Bestuur omarmt de verkregen adviezen van de Commissie Intern Toezicht 

en zal die in de bestuurscyclus voor 2012 adresseren. 

De externe omgeving van het Pensioenfonds verandert in hoog tempo. Het Pensioenakkoord, nieuwe 

solvabiliteitseisen, veranderende regels voor goed pensioenfondsbestuur: dit zijn slechts een paar van de 

onderwerpen die de aandacht vragen van het Bestuur. Al deze veranderingen baren het Bestuur 

overigens ook zorgen, omdat de kans bestaat dat in de afgelopen jaren doorgevoerde aanpassingen in 

de governance en bedrijfsvoering van het Pensioenfonds onvoldoende kans krijgen om te beklijven. 

Bovendien vraagt het Bestuur zich af of de alsmaar toenemende regeldruk altijd in het belang van 

pensioenfondsen en hun belanghebbenden is. 

Het Bestuur heeft de komende periode bijzondere aandacht voor de door de werkgever aangekondigde 

sluiting van de pensioenregeling voor nieuwe werknemers. 

Voor het Bestuur is het zaak om te midden van al deze veranderingen de regie te behouden en te blijven 

waarborgen dat het Bestuur slagvaardig kan besturen en zijn (eind)verantwoordelijkheid voor het reilen 

en zeilen van het Pensioenfonds kan blijven nemen. Het opzoeken van bestuurlijke ruimte voor reflectie 

en het bepalen van een duidelijke focus voor de nabije toekomst zijn hiervoor onontbeerlijk. In dit kader 

blijft het vergroten van de deskundigheid van het Bestuur en het waar nodig verder professionaliseren 

van de pensioenorganisatie een speerpunt, zoals dat ook door het Verantwoordingsorgaan is benoemd. 



Toezicht door DNB en AFM 

Overeenkomstig artikel 96 Pensioenwet wordt vermeld dat de DNB en AFM in 2011 géén corrigerende 

maatregelen hebben getroffen. 

Ombudsman Pensioenen 

In 2011 heeft de Ombudsman Pensioenen één klacht van een belanghebbende bij het Pensioenfonds in 

behandeling genomen. De klacht werd ongegrond verklaard. 

Het Bestuur 

Den Haag, 19 april 2012 


JAARREKENING 2011 



GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 2011 



Geconsolideerde balans van Stichting Shell Pensioenfonds 

miljoen per jaareinde 2011 2010 

Toelichting 

Activa 

Financiële activa tegen reële waarde met 3 

verwerking van waardeveranderingen in het 

overzicht van het totaalresultaat 

Aandelen 3.1/3.8 6.910 7.072 

Vastrentende waarden 3.2/3.8 7.079 6.807 

Alternatieve beleggingen 3.3 3.201 2.920 

Derivaten 3.4 1.280 604 

Totaal vaste activa 18.470 17.403 

Vorderingen en overlopende activa 

Overlopende activa 3.5 42 207 

Vorderingen toegetreden maatschappijen 36 39 

Lopende rente 3.6 131 130 

Liquide middelen vrij beschikbaar 3.7 74 86 

Liquide middelen niet vrij beschikbaar 3.7 319 811 

Totaal vlottende activa 602 1.273 

Totaal activa 19.072 18.676 

Passiva 

Eigen vermogen 

Algemene reserve 4 1.828 3.262 

Totaal eigen vermogen 1.828 3.262 

Voorziening pensioenverplichtingen 

Voorziening pensioenverplichtingen 5 16.419 14.183 

Totaal verplichtingen 16.419 14.183 

Kortlopende schulden 

Financiële passiva tegen reële waarde met 6 

verwerking van waardeveranderingen in het 

overzicht van het totaalresultaat 

Short posities aandelen en vastrentende waarden 6.1 141 325 

Derivaten 3.4 603 873 

Totaal financiële passiva 744 1.198 

Overige passiva 

Overlopende passiva 6.2 81 33 

Totaal overige passiva 81 33 

Totaal kortlopende schulden 825 1.231 

Totaal passiva 19.072 18.676 



Geconsolideerd totaalresultaat van Stichting Shell Pensioenfonds 

miljoen 2011 2010 

Toelichting 

Baten 

In verband met pensioenen 

Premie deelnemers en werkgever 7 332 336 

Saldo waardeoverdrachten 8 5 4 

In verband met beleggingen 9 

Directe beleggingsopbrengsten 9.1 828 1.454 

Indirecte beleggingsopbrengsten 9.2 313 842 

Rentebaten en (-lasten) 13 5 2 

Totaal baten 1.483 2.638 

Lasten 

In verband met pensioenen 

Mutatie pensioenverplichtingen 10 2.236 1.205 

Pensioenuitkeringen 11 641 628 

Kosten pensioenbeheer 12 7 7 

In verband met beleggingen 

Kosten vermogensbeheer 12 33 31 

Totaal lasten 2.917 1.871 

Totaalresultaat (1.434) 767 

Geconsolideerd overzicht van mutaties in het eigen vermogen van Stichting Shell Pensioenfonds 


Stand einde vorig boekjaar 3.262 2.495 

Toevoeging totaalresultaat (1.434) 767 

Stand einde boekjaar 1.828 3.262 



Geconsolideerd kasstroomoverzicht van Stichting Shell Pensioenfonds 


Toelichting 

Kasstroom uit operationele activiteiten 

Kasstroom uit beleggingsactiviteiten 

Inkomsten uit beleggingen 9.1 828 1.454 

Aankopen van beleggingen (10.090) (8.502) 

Verkopen van beleggingen 9.090 8.151 

Betaalde kosten vermogensbeheer 12 (33) (31) 

Overige uitgaven - - 

Mutatie overige activa en passiva 7 (770) 

Totale kasstroom uit beleggingsactiviteiten (198) 302 

Kasstroom uit pensioenactiviteiten 

Ontvangen premie 7 332 336 

Ontvangen waardeoverdrachten/inkoop 8 8 6 

Uitgekeerde pensioenen 11 (641) (628) 

Betaalde waardeoverdrachten 8 (3) (2) 

Betaalde kosten pensioenbeheer 12 (7) (7) 

Totale kasstroom uit pensioenactiviteiten (311) (295) 

Totale kasstroom uit operationele activiteiten (509) 7 

Kasstroom uit financieringsactiviteiten 

Ontvangen rente op uitgezette gelden 13 5 3 

Betaalde rente voor opgenomen gelden 13 (1) - 

Totale kasstroom uit financieringsactiviteiten 4 3 

Mutatie liquide middelen (505) 10 

Liquide middelen begin van de periode 3.7 897 887 

Liquide middelen einde van de periode 3.7 392 897 

Mutatie liquide middelen (505) 10 

De in de geconsolideerde balans, het geconsolideerde totaalresultaat en het geconsolideerde 

kasstroomoverzicht opgenomen nummers van toelichting verwijzen naar de corresponderende nummers 

in de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. De toelichting op pagina 35 t/m 68 vormt een 

geïntegreerd onderdeel van deze geconsolideerde jaarrekening. 



Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening van Stichting Shell Pensioenfonds van het jaar 

eindigend op 31 december 2011 

1 Algemeen 

Stichting Shell Pensioenfonds (het Pensioenfonds) heeft haar statutaire zetel in Den Haag. 

Het Pensioenfonds heeft tot doel het verstrekken van pensioenen en andere uitkeringen aan gewezen 

werknemers van de Groep en aan hun betrekkingen, alsmede het herverzekeren van op andere Shell 

Groepspensioenfondsen rustende pensioenverplichtingen. 

Het Pensioenfonds houdt deels beleggingen via (klein)dochtermaatschappijen (deelnemingen). 

Het Pensioenfonds financiert de beleggingen van zijn deelnemingen. Om inzicht te geven in de totale 

samenstelling van de beleggingsportefeuille van het Pensioenfonds worden de financiële gegevens van 

de beleggingen via deelnemingen toegewezen aan de desbetreffende categorie in de jaarrekening van 

het Pensioenfonds. Het Pensioenfonds stelt uitsluitend een geconsolideerde jaarrekening op omdat met 

de presentatie onder de betreffende beleggingscategorieën is voldaan aan het vereiste inzicht in de 

financiële positie van het Pensioenfonds. Daarnaast zijn de onderlinge financieringsverhoudingen geheel 

afgedekt door de waarde van de beleggingen. 

Een lijst van deelnemingen van het Pensioenfonds per 31 december 2011, opgesteld met inachtneming 

van het bepaalde in de artikelen 2:379 en 2:414 BW, is ten kantore van het Handelsregister te Den Haag 

gedeponeerd. 

Er waren in 2011 geen personeelsleden in dienst bij het Pensioenfonds (2010: 0). 

Het totaal van bezoldigingen van het Bestuur in 2011 was nihil (2010: 0). 

De geconsolideerde jaarrekening van het Pensioenfonds is door het Bestuur vastgesteld op 

19 april 2012. 

1.1 Toelichting op het geconsolideerde kasstroomoverzicht 

Voor de opstelling van het geconsolideerde kasstroomoverzicht is de directe methode gehanteerd. 

Hierbij worden alle ontvangsten en uitgaven als zodanig gepresenteerd. Er wordt onderscheid gemaakt 

tussen kasstromen uit pensioenactiviteiten, beleggingsactiviteiten en financieringsactiviteiten. 

2 Belangrijkste waarderingsgrondslagen 

Begin januari 2012 heeft DNB besloten om de methodiek ter vaststelling van de rentetermijnstructuur per 

31 december 2011 aan te passen. De rentetermijnstructuur per 31 december 2011 wordt gebaseerd op 

de 3-maands gemiddelde rentetermijnstructuur. Als gevolg van deze aanpassing steeg de gemiddelde 

rentetermijnstructuur van 2,55% naar 2,74%. De gewijzigde methodiek ter vaststelling van de 

rentetermijnstructuur leidde per saldo tot een 513 miljoen lagere voorziening pensioenverplichting per 

31 december 2011. De wijziging wordt aangemerkt als schattingswijziging. 



2.1 Algemeen 

Het Pensioenfonds stelt zijn geconsolideerde jaarrekening op conform Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk 

Wetboek. Hierbij is gebruik gemaakt van de mogelijkheid om de geconsolideerde jaarrekening op basis 

van IFRS op te stellen zoals aanvaard in de Europese Unie. De financiële verslagen zijn opgesteld op 

grond van de historische kosten conventie, waarbij financiële beleggingen en verplichtingen (incl. 

derivaten) echter gewaardeerd worden tegen de reële waarde (werkelijke marktwaarde) en waarbij de 

waardeveranderingen in het overzicht van het geconsolideerd totaalresultaat worden verantwoord. 

De geconsolideerde balans is opgesteld in volgorde van liquiditeit. 

2.2 Veranderingen in waarderingsgrondslagen en toelichtingen 

(a) Aanpassingen en interpretaties op gepubliceerde standaarden effectief in 2011 en van toepassing op 

het Pensioenfonds: 

De wijzigingen in IAS24, ‘Toelichting verbonden partijen’, verklaart de definitie van een verbonden partij. 

De nieuwe definitie verklaart in welke omstandigheden personen en managers in sleutelposities van 

invloed zijn op relaties met verbonden partijen van een entiteit. De wijziging introduceert ook een 

uitzondering van de algemene verbonden partijen toelichtingsvereisten voor transacties met overheden 

en entiteiten die gecontroleerd worden, gezamenlijk gecontroleerd worden danwel significant worden 

beinvloed door dezelfde overheid als de rapporterende entiteit. Het toepassen van de wijziging heeft 

geen invloed op de financiële positie of het resultaat van SSPF. 

IFRS 7 (aanpassing) ‘Financiële instrumenten: Toelichtingen’. Deze wijziging was onderdeel van het 

jaarlijkse verbeteringsproces van de IASB als gepubliceerd in mei 2010. De wijziging benadrukt de 

interactie tussen kwantitatieve en kwalitatieve toelichtingen omtrent de aard en omvang van de risico’s 

inherent aan financiële instrumenten. Het toepassen van deze wijziging heeft geen materiële invloed 

gehad op de financiële positie of het resultaat van SSPF. 

Er zijn geen andere standaarden, interpretaties of wijzigingen op bestaande standaarden die effectief zijn 

en waarvan verwacht mag worden dat die een materiële impact hebben op SSPF. 

‘Verbeteringen van IFRS’ is uitgebracht in mei 2010 en bevat verschillende wijzigingen van IFRS, welke 

de IASB niet urgent, maar wel noodzakelijk vindt. ‘Verbeteringen van IFRS’ omvat wijzigingen die 

resulteren in boekhoudkundige veranderingen voor presentatie, resultaatbepalings doeleinden of 

berekeningsdoeleinden, alsmede terminologische of redactionele wijzigingen gerelateerd aan 

verschillende individuele standaarden. De meeste wijzigingen hebben een effectieve toepassingsdatum 

op boekjaren beginnend op of na 1 januari 2011. Er zijn geen materiële veranderingen in de 

waarderingsgrondslagen als gevolg van deze wijzigingen. 

(b) Nieuwe standaarden, veranderingen en interpretaties gepubliceerd maar niet van toepassing op 

boekjaren beginnend op 1 januari 2011 en niet eerder toegepast door SSPF. 

IFRS 9, ‘Financiële instrumenten’, met effectieve toepassingsdatum op boekjaren beginnend op of na 

1 januari 2015, beschrijft hoe een entiteit zijn financiële activa en passiva zou moeten classificeren en 

waarderen, inclusief sommige hybride contracten. De standaard verbetert en vereenvoudigt de manier 

waarop classificatie en waardering van financiële activa tot stand komt in vergelijking met de vereisten 

van IAS 39. De meeste vereisten van IAS 39 voor classificatie en waardering van financiële passiva zijn 

onveranderd overgenomen. De standaard hanteert een consistente toepassing van de wijze van 

classificatie van financiële activa en vervangt de talloze categorieën van financiële activa in IAS 39, welke 



ieder zijn eigen classificatie criteria had. Het is niet de verwachting dat de standaard van materiële 

invloed is op de financiële positie of het resultaat van SSPF, omdat het de verwachting is dat SSPF haar 

financiële activa en passiva (zowel kort- als langlopend) onveranderd zal waarderen op reële waarde met 

verwerking van mutaties via de verlies- en winstrekening. 

IFRS 10, ‘Geconsolideerde jaarrekening’, met effectieve toepassingsdatum op boekjaren beginnend op of 

na 1 januari 2013, bouwt voort op bestaande grondslagen door introductie van het begrip beslissende 

zeggenschap als de bepalende factor of een entiteit opgenomen zou moeten worden in de 

geconsolideerde jaarrekening van de moedermaatschappij. De standaard geeft aanvullende richtlijnen 

voor het vaststellen van de mate van zeggenschap waar dit moeilijk in te schatten is. 

Het is de verwachting dat de nieuwe standaard geen invloed heeft op de financiële positie of het resultaat 

van SSPF. 

IFRS 12, ‘Toelichten van belangen in andere entiteiten’, met effectieve toepassingsdatum op boekjaren 

beginnend op of na 1 januari 2013, bevat toelichtingsvereisten voor alle vormen van belangen in andere 

entiteiten, inclusief gemeenschappelijke regelingen, associaties, ‘Special Purpose Vehicles’ en andere 

entiteiten die niet op de balans staan. Het is de verwachting dat de nieuwe standaard geen invloed heeft 

op de financiële positie of het resultaat van SSPF. 

Er zijn geen andere standaarden, interpretaties of wijzigingen op bestaande standaarden die nog niet 

effectief zijn waarvan verwacht mag worden dat die een significante invloed hebben op SSPF. 

2.3 Consolidatie 

Dochterondernemingen 

Dochterondernemingen zijn alle entiteiten (waaronder voor een speciaal doel opgerichte ondernemingen) 

waarover SSPF, direct of indirect, beslissende zeggenschap kan uitoefenen doordat zij beschikt over de 

meerderheid van stemrechten of op enig andere wijze de financiële en operationele activiteiten kan 

beheersen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met potentiële stemrechten die per balansdatum 

direct kunnen worden uitgeoefend. Dochterondernemingen worden volledig geconsolideerd vanaf de 

datum waarop de beslissende zeggenschap kan worden uitgeoefend door SSPF. Deconsolidatie vindt 

plaats op het moment dat beslissende zeggenschap is overgedragen. 

De overnamemethode wordt toegepast op de verwerving van dochterondernemingen door SSPF. 

De verkrijgingsprijs van de overgenomen onderneming wordt bepaald door de reële waarde van de 

activa, de uitgegeven eigen vermogensinstrumenten en de verplichtingen aangegaan of overgenomen op 

de transactiedatum, plus de kosten die direct toerekenbaar zijn aan de overname. 

Identificeerbare activa en (voorwaardelijke) verplichtingen die overgenomen zijn in een 

bedrijfscombinatie, worden bij de eerste verwerking in de jaarrekening gewaardeerd tegen de reële 

waarde per overnamedatum, ongeacht het bestaan van minderheidsbelangen. 

Intercompanytransacties, balansposten en ongerealiseerde winsten op transacties tussen groepsmaatschappijen 

worden geëlimineerd. Ongerealiseerde verliezen worden ook geëlimineerd. 

Waar noodzakelijk worden waarderingsgrondslagen van dochterondernemingen in overeenstemming 

gebracht met die van SSPF. 



2.4 Omrekening buitenlandse valuta 

(a) Functionele munteenheid en presentatiemunteenheid 

De posten die opgenomen zijn in de financiële verslaglegging van het Pensioenfonds worden 

aangegeven in Euro, zijnde de functionele munteenheid van het Pensioenfonds. 

(b) Transacties en verrekeningen 

Transacties in niet-Euro valuta worden omgerekend naar de functionele munteenheid door gebruik te 

maken van de wisselkoersen die golden op het tijdstip van de respectievelijke transacties. Winsten en 

verliezen op wisselkoersen van buitenlandse valuta die het resultaat zijn van de afrekening van dergelijke 

transacties en van de omrekening van monetaire activa en passiva in buitenlandse valuta aan het eind 

van het boekjaar, worden opgenomen in het overzicht van het geconsolideerd totaalresultaat. 

Omrekeningsverschillen van niet-monetaire activa en passiva, zoals aandelen, waarvoor een reële 

waarde gehanteerd wordt, worden via het overzicht van het geconsolideerd totaalresultaat gerapporteerd 

als onderdeel van de indirecte beleggingsopbrengsten. 

2.5 Financiële activa en passiva 

Het Pensioenfonds classificeert alle financiële activa en passiva als financiële activa en passiva tegen 

reële waarde met verwerking van waardeveranderingen via het overzicht van het geconsolideerd 

totaalresultaat. 

Deze categorie bevat twee subcategorieën: 

(a) Financiële activa en passiva die door het Bestuur zijn aangewezen als financiële activa en passiva 

met verwerking van waardeveranderingen via het overzicht van het geconsolideerd totaalresultaat. 

Deze categorie geldt voor alle financiële activa en passiva met uitzondering van derivaten. 

(b) Financiële activa en passiva die voor handelsdoeleinden gehouden worden. Deze worden primair 

verworven of aangegaan om deze op korte termijn te verkopen of terug te kopen. Deze categorie 

geldt voor derivaten. 

De onder (b) genoemde financiële activa en passiva van het Pensioenfonds worden aangehouden met 

als oogmerk te worden verhandeld of zullen naar verwachting binnen een jaar te gelde worden gemaakt. 

2.6 Aankopen en verkopen 

Reguliere aankopen en verkopen van financiële activa worden opgenomen op de transactiedatum - de 

datum waarop het Pensioenfonds de verplichting aangaat om het financiële instrument te kopen of te 

verkopen. De transactiekosten voor alle financiële activa en passiva worden via het overzicht van het 

geconsolideerd totaalresultaat tegen de daadwerkelijke kosten opgevoerd. Financiële activa worden niet 

meer op de balans opgenomen, wanneer het recht op cash flows uit de investeringen te ontvangen 

verlopen is of wanneer het Pensioenfonds in substantiële mate alle risico’s en voordelen van het 

eigenaarschap overgedragen heeft. 

Zowel gerealiseerde als niet-gerealiseerde winsten en verliezen op financiële activa en passiva worden 

op het overzicht van het geconsolideerd totaalresultaat verantwoord onder indirecte 

beleggingsopbrengsten. Gerealiseerde winsten en verliezen op de verkoop van financiële activa en 

passiva worden berekend op basis van het verschil tussen de verkoopprijs en de laatst bekende reële 

waarde. 



2.7 Bijzondere waardeverminderingen 

Tegen reële waarde opgenomen financiële activa en passiva waarvoor waardeveranderingen zijn 

verwerkt in het overzicht van het geconsolideerd totaalresultaat worden niet onderworpen aan een toets 

op bijzondere waardeverminderingen. In de reële waarde van deze activa en passiva komen mogelijke 

bijzondere waardeverminderingen reeds tot uitdrukking. 

2.8 Aandelen 

Beursgenoteerde aandelen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen reële waarde en daarna 

opnieuw gewaardeerd tegen de laatst gepubliceerde biedprijs. 

2.9 Vastrentende waarden 

Obligaties 

Beursgenoteerde obligaties worden bij eerste verwerking opgenomen tegen reële waarde en daarna 

opnieuw gewaardeerd tegen de laatst gepubliceerde biedprijs. 

Niet beursgenoteerde obligaties worden bij eerste verwerking opgenomen tegen reële waarde en daarna 

opnieuw gewaardeerd op basis van onafhankelijke waarderingen van dataleveranciers. Indien dit niet 

mogelijk is wordt de prijs gebaseerd op de opgaven van brokers op de balansdatum. 

Zie toelichting 2.19 (Schattingen van de reële waarde). 

Onderhandse leningen 

Onderhandse leningen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen reële waarde en daarna opnieuw 

gewaardeerd tegen de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen, waarbij gebruik 

wordt gemaakt van de op ultimo boekjaar geldende rentevoet voor de resterende looptijd van de 

onderhandse leningen. 

2.10 Alternatieve Beleggingen 

Private Equity 

Private Equity wordt bij eerste verwerking opgenomen tegen reële waarde en daarna opnieuw 

gewaardeerd tegen de laatst bekende reële waarde en verhoogd of verlaagd met eventuele 

(des)investeringen tot ultimo boekjaar. In dit opzicht worden beleggingen in andere investeringsbedrijven 

ultimo boekjaar gewaardeerd tegen de intrinsieke waarde per aandeel. 

Hedgefondsen 

Beleggingen in hedgefondsen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde die 

verkregen wordt via de administrator van elk hedgefonds en daarna opnieuw gewaardeerd tegen de 

laatst bekende reële waarde en verhoogd of verlaagd met eventuele (des)investeringen tot ultimo 

boekjaar. 

Direct Vastgoed 

Onroerend goed wordt bij eerste verwerking opgenomen tegen reële waarde en daarna opnieuw 

gewaardeerd tegen de taxatiewaarde zoals wordt bepaald door externe taxateurs. De onroerend goed 

portefeuille is voor het laatst getaxeerd in 2010. 

2.11 Derivaten 

Derivaten worden gecategoriseerd als handelscategorie, omdat het Pensioenfonds geen derivaten 

aanwijst als hedges in een hedging relatie. 



Derivaten waaronder valutacontracten, valutaswaps, futures, renteswaps en andere afgeleide financiële 

instrumenten worden bij eerste verwerking opgenomen op de balans tegen de reële waarde en zij worden 

daarna opnieuw gewaardeerd tegen hun reële waarde, waarbij waardeveranderingen in het overzicht van 

het geconsolideerd totaalresultaat worden verantwoord. De reële waarden worden ontleend aan 

genoteerde marktprijzen of, indien niet beschikbaar, met behulp van waarderingstechnieken zoals 

contante-waardemethoden berekend. Zie toelichting 2.19 (Schattingen van de reële waarde). 

Derivaten worden opgenomen als activa in geval van een positieve reële waarde en als passiva in geval 

van een negatieve reële waarde. 

Derivatencontracten kunnen zowel ter beurze als niet ter beurze (‘over-the-counter’ of OTC) worden 

verhandeld. Ter beurze verhandelde derivaten zijn gestandaardiseerd en omvatten bepaalde futures en 

optiecontracten. OTC-derivaten komen op individuele basis tot stand door onderhandelingen tussen 

contractpartijen en omvatten o.a. forwards, renteswaps en andere afgeleide financiële instrumenten. 

De nominale gecontracteerde bedragen van de derivaten worden niet als activa of verplichtingen op de 

balans opgenomen, omdat zij niet de potentiële winsten of verliezen van dergelijke transacties 

weergeven. De gecontracteerde bedragen zijn vermeld in toelichting 3.4 (Derivaten). 

2.12 Vorderingen en overlopende activa 

‘Overige vorderingen’ zijn niet-afgeleide financiële activa met vaste of vooraf te bepalen betalingen die 

niet vermeld worden in een actieve markt. Zij doen zich voor, wanneer het Pensioenfonds effecten of 

diensten rechtstreeks aan een tussenpersoon verkoopt zonder de intentie om de ‘receivable’ te 

verhandelen of wanneer het Pensioenfonds effecten inkoopt onder een overeenkomst waarin 

terugverkoop afgesproken is (‘reverse repos'). 

Overige vorderingen worden in eerste instantie opgenomen tegen hun reële waarde plus de 

transactiekosten die direct aan hun verwerving of creatie toe te schrijven zijn. Voor vorderingen die 

binnen drie maanden na ultimo boekjaar vervallen, wordt de bij verwerving opgenomen reële waarde 

geacht een afspiegeling te zijn van de reële waarde per ultimo boekjaar. Alle overige vorderingen met 

een looptijd langer dan drie maanden na ultimo boekjaar worden contant gemaakt, waarbij gebruik wordt 

gemaakt van de op ultimo boekjaar geldende rentevoet voor de resterende looptijd van de vorderingen. 

2.13 Liquide middelen 

Ten behoeve van het geconsolideerde kasstroomoverzicht omvatten de liquide middelen en de 

equivalenten daarvan het geld in kas en opvraagbare deposito’s bij banken. 

2.14 Voorziening pensioenverplichtingen 

Informatie over de hoogte en de ontwikkeling van de voorziening pensioenverplichtingen wordt verstrekt 

in de toelichting. De voorziening pensioenverplichtingen van de deelnemers is gebaseerd op de bij 

beëindiging van de deelneming op 31 december 2011 toe te kennen rechten op basis van Reglement V. 

Voor de gepensioneerden en de gewezen deelnemers bestaat de verplichting uit de contante waarde van 

de toegekende rechten en aanspraken. 

Bij de vaststelling van de voorziening pensioenverplichtingen wordt geen rekening gehouden met 

toekomstige salarisverhogingen, op grond van prestatie, promotie en anciënniteit, met toekomstige 

salarisverhogingen uit hoofde van algemene loonronden en met toekomstige voorwaardelijke indexaties. 

De bij de berekening van de contante waarden gehanteerde grondslagen zijn met name: 

• Actuele marktrente (de door DNB gepubliceerde nominale rentetermijnstructuur per de balansdatum). 

Per 31 december 2011 bedraagt deze gemiddeld 2,74% (2010: 3,46%); 

voorwaardelijke en onvoorwaardelijke indexatie: bij de vaststelling van de voorziening 

pensioenverplichtingen wordt geen rekening gehouden met voorwaardelijke indexatie. 



De onvoorwaardelijke indexaties zijn wel in de voorziening pensioenverplichtingen opgenomen. 

Onvoorwaardelijke indexaties die gekoppeld zijn aan de AOW/Anw zijn op 2% per jaar gesteld 

en onvoorwaardelijke indexaties die gekoppeld zijn aan de algemene salarisstijgingen zijn op 

3% per jaar gesteld; 

• Overlevingstafels 

Mannen: de AG prognosetafel mannen 2010-2060, waarbij de sterftekansen met de in de 

onderstaande tabel opgenomen factoren worden vermenigvuldigd (2010: AG 2005-2055 

mannen met voorziening voor daling sterftekans); 

Vrouwen: de AG prognosetafel vrouwen 2010-2060, waarbij de sterftekansen met de in de 

onderstaande tabel opgenomen factoren worden vermenigvuldigd (2010: AG 2005-2055 

vrouwen met voorziening voor daling sterftekans). 

Leeftijdscategorie 

Vermenigvuldigingsfactor voor 

sterftekansen mannen 

Vermenigvuldigingsfactor voor 

sterftekansen vrouwen 

25-54 50% 70% 

55-64 55% 70% 

65-74 60% 80% 

75-84 75% 85% 

≥ 85 

80% op leeftijd 85 oplopend met 

2% per jaar tot het maximum van 

100% is bereikt. 

85% op leeftijd 85 oplopend met 2% 

per jaar tot het maximum van 100% 

is bereikt. 

• Gezinssamenstelling 

Voor de deelnemers, de deelnemers met ingegaan arbeidsongeschiktheidspensioen en de 

gewezen deelnemers met een uitgesteld pensioen toegekend na 30 juni 1996, wordt bij 

berekening van de contante waarde van de partnerpensioenen uitgegaan van een 

gehuwdheidsfrequentie van 100% op de 65-jarige leeftijd, die daarna afloopt met de 

sterftekansen van de partner volgens de gebezigde overlevingstafels. 

Voor gewezen deelnemers met een uitgesteld pensioen toegekend vóór 1 juli 1996 en 

gepensioneerden wordt uitgegaan van de werkelijke burgerlijke staat of, indien van toepassing, 

de status met betrekking tot de medeverzekering van partnerpensioen. 

Aangenomen wordt dat bij (echt)paren de man 3 jaar ouder is dan de vrouw. 

De voorziening voor toekomstig wezenpensioen is gelijkgesteld aan 0,6% van de contante 

waarde van het partnerpensioen voor de deelnemers, voor de gewezen deelnemers en de 

deelnemers met een arbeidsongeschiktheidspensioen. 

De aldus berekende voorziening pensioenverplichtingen wordt verhoogd met een voorziening voor 

toekomstige uitbetalingskosten, die 2% bedraagt van bovengenoemde voorziening. 

Omschrijving van de pensioenregeling 

De pensioenregeling voorziet in een ouderdomspensioen en arbeidsongeschiktheidspensioen ten 

behoeve van de deelnemers, in een partnerpensioen voor gehuwde, geregistreerde en aangemelde 

partners en in een wezenpensioen. 

• De reglementaire pensioenleeftijd is 65 jaar. Op grond van individuele keuze van de deelnemer 

of gewezen deelnemer kan deze leeftijd lager liggen, maar niet lager dan 55 jaar. Met instemming 

van de werkgever kan die leeftijd ook hoger liggen, maar niet hoger dan 70 jaar. 



• Het ouderdomspensioen wordt gebaseerd op de pensioengrondslag onmiddellijk voorafgaand aan 

de datum van pensionering, de diensttijd en een getrapte opbouwformule. 

• Het arbeidsongeschiktheidspensioen bedraagt 100% van de pensioengrondslag tot een bedrag van 

74.881 (niveau 1 maart 2011) plus 70% van de pensioengrondslag daarboven. 

• Het partnerpensioen bestaat uit een levenslang pensioen van 70% van het ouderdomspensioen plus 

een aanvullend partnerpensioen dat wordt uitgekeerd tot het bereiken van de 65-jarige leeftijd van de 

partner. 

• Het wezenpensioen bestaat uit een uitkering van 14% van het totaal van het doorlopende en 

aanvullende partnerpensioen totdat de leeftijd van 18 jaar is bereikt of 24 jaar in geval van 

voltijdstudie. 

• De regeling bevat een aantal flexibiliseringsmogelijkheden, zoals deeltijdpensionering, eerder of later 

met pensioen dan op 65-jarige leeftijd (tussen 55 en 70 jaar, zoals in het eerste punt toegelicht), 

variatie in de hoogte van de pensioenuitkering en uitruil van ouderdoms- en partnerpensioen. 

• Er is een indexatieregeling van toepassing die betrekking heeft op ingegane pensioenrechten en 

premievrije pensioenaanspraken. De indexatieregeling kent drie onderdelen: onvoorwaardelijke 

indexatie, voorwaardelijke indexatie en discretionaire indexatie. Het volledige Indexatiebeleid is 

opgenomen op pagina 51 en 52. 

2.15 Short posities aandelen en vastrentende waarden 

Short posities op aandelen en vastrentende waarden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen 

reële waarde en daarna gewaardeerd tegen de laatst gepubliceerde laatprijs. 

2.16 Overlopende passiva en kortlopende leningen 

Overlopende passiva, kortlopende leningen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen reële 

waarde, onder verrekening van transactiekosten. Voor overlopende passiva en kortlopende leningen die 

binnen drie maanden vervallen na ultimo boekjaar, wordt de bij eerste verwerking opgenomen reële 

waarde geacht een afspiegeling te zijn van de reële waarde per ultimo boekjaar. 

Alle overige overlopende passiva en kortlopende leningen met een looptijd langer dan drie maanden na 

ultimo boekjaar worden contant gemaakt, waarbij gebruik wordt gemaakt van de op ultimo boekjaar 

geldende rentevoet voor de resterende looptijd van de overlopende passiva en kortlopende leningen. 

2.17 Directe beleggingsopbrengsten 

De inkomsten uit beleggingen worden als volgt opgenomen: 

• aandelen: de in het boekjaar gedeclareerde dividenden, respectievelijk de aan het boekjaar toe te 

rekenen inkomsten; 

• vastrentende waarden: de aan het boekjaar toe te rekenen rentebedragen; 

• onroerend goed: de aan het boekjaar toe te rekenen huuropbrengsten verminderd met de aan het 

boekjaar toe te rekenen exploitatiekosten; en 

• kosten uit hoofde van aan- en verkoop alsmede opbrengsten en kosten voor het uitlenen en inlenen 

van effecten. 

Dividendinkomsten 

Dividendinkomsten en dividend op shortposities worden opgenomen vanaf het moment dat het recht op 

ontvangst van betalingen ontstaat (ex dividend datum). Dividendinkomsten die door het Pensioenfonds 

ontvangen/betaald worden kunnen onder buitenlandse belastingheffingen vallen. In dat geval worden de 

dividendinkomsten netto verantwoord. 



Rentebaten en -lasten 

Rentebaten en -lasten worden in het overzicht van het geconsolideerd totaalresultaat opgenomen voor 

alle financiële instrumenten met behulp van de effectieve rentemethode. De effectieve rentemethode is 

een methode om de toerekening van de rentebaten of -lasten aan de relevante periode te bepalen. De 

effectieve rentevoet is de rentevoet die de verwachte stroom van toekomstige betalingen of ontvangsten 

tijdens de verwachte looptijd van het financiële instrument of, indien relevant, een kortere periode, exact 

disconteert tot de netto balanswaarde van de financiële belegging of van de financiële verplichting. 

Bij de berekening van de effectieve rentevoet maakt het Pensioenfonds een schatting van de cash flows, 

waarbij rekening wordt gehouden met alle contractuele bepalingen van het financiële instrument 

(bijvoorbeeld bij opties voor vervroegde aflossing), maar niet met toekomstige waarderingsverliezen. 

2.18 Indirecte beleggingsopbrengsten 

Hieronder worden de op het boekjaar betrekking hebbende resultaten verantwoord bij verkoop van 

beleggingen, alsmede de resultaten op derivaten, de koersverschillen die in het boekjaar zijn opgetreden 

bij de waardering van de overige activa en kortlopende schulden, en de koersverschillen met betrekking 

tot in vreemde valuta ontvangen bedragen. Daarnaast worden de in het boekjaar opgetreden mutaties in 

de reële waarde van de diverse beleggingen verantwoord. 

2.19 Schattingen van de reële waarde 

De reële waarde van financiële instrumenten die in actieve markten verhandeld worden, is gebaseerd op 

de marktprijzen die aangegeven worden op de peildatum voor de balans. De vermelde marktprijs die voor 

de financiële beleggingen in bezit van het Pensioenfonds gebruikt wordt, is de actuele marktprijs. Het 

Pensioenfonds kan van tijd tot tijd financiële instrumenten aanhouden die niet op actieve markten zijn 

genoteerd, zoals afgeleide ‘over-the-counter’ instrumenten. Reële waarden van deze instrumenten 

worden met behulp van waarderingstechnieken vastgesteld. Ook via brokers worden op basis van 

marktconforme waarderingstechnieken waarden verkregen van financiële instrumenten. In geval 

waarderingstechnieken (bijvoorbeeld modellen) worden toegepast om reële waarden te bepalen, worden 

de technieken periodiek door ervaren personen gevalideerd en getoetst, onafhankelijk van de partij die de 

technieken heeft ontwikkeld. Modellen worden geijkt met feitelijke transacties om te zorgen dat 

uitkomsten betrouwbaar zijn. 

Modellen maken voor zover mogelijk gebruik van waarneembare gegevens. Op het gebied van 

kredietrisico (zowel eigen als van tegenpartij), fluctuaties en correlaties moeten echter schattingen 

worden gemaakt. Veranderingen in aannames over deze factoren kunnen van invloed zijn op de gemelde 

reële waarde van financiële instrumenten. Indien er goede redenen zijn dat een dergelijke waardering niet 

de meest correcte indicatie van de reële waarde zal zijn, kan het Bestuur hiervan afwijken. 

2.20 Belastingen 

Het Pensioenfonds is vrijgesteld van vennootschapsbelasting. Voor buitenlandse belastingheffingen op 

dividendinkomsten van het Pensioenfonds wordt verwezen naar toelichting 2.17 (Directe 

beleggingsopbrengsten). 



3 Financiële activa tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in het overzicht 

van het geconsolideerd totaalresultaat 

3.1 Aandelen 

Het verloop van de waarde van de aandelen was als volgt: 


Stand per 1 januari 7.072 5.969 

Aankopen 4.351 3.577 

Verkopen (3.911) (3.759) 

Indirecte beleggingsopbrengsten (602) 1.285 

Stand per 31 december 6.910 7.072 

Beleggingsportefeuille 



Short-posities per 31 december (141) (168) 

Beleggingsportefeuille per 31 december 6.769 6.904 

Beursgenoteerd/Niet-beursgenoteerd 


Beursgenoteerd 6.769 6.899 

Niet-beursgenoteerd - 5 

6.769 6.904 

De stand ultimo boekjaar bevat aandelen ter waarde van 469 miljoen (ultimo 2010: 201 miljoen) die 

door het Pensioenfonds zijn uitgeleend en waarvoor zekerheden zijn gevraagd en verkregen ter dekking 

van het uit deze transacties voortvloeiende risico van niet-teruglevering. De desbetreffende zekerheden 

hadden ultimo boekjaar een waarde van 498 miljoen (ultimo 2010: 212 miljoen). 

Zie toelichting 3.8 (Securities Lending overeenkomsten). 

Per ultimo boekjaar zijn geen aandelen als zekerheid verstrekt ter verkrijging van leningen. 

Geografische spreiding aandelen op risicobasis per jaareinde* 

In % totaal vermogen 

Strategische 

benchmark 


Europa 14,8 16,2 15,4 

Verenigde Staten 12,0 12,5 11,1 

Pacific Rim 5,2 4,7 4,7 

Emerging Markets 8,0 8,5 8,3 

Totaal 40,0 41,9 39,5 

*Op risicobasis dus inclusief equity swaps als opgenomen onder Derivaten, toelichting 3.4 



3.2 Vastrentende waarden 

Het verloop van de waarde van de vastrentende waarden was als volgt: 

miljoen Obligaties Onderhandse Totaal 

leningen 

Stand per 31 december 2009 5.871 58 5.929 

Verstrekte leningen en aankopen 4.389 - 4.389 

Aflossingen en verkopen (3.809) (48) (3.857) 

Indirecte beleggingsopbrengsten 346 - 346 


Verstrekte leningen en aankopen 4.895 - 4.895 

Aflossingen en verkopen (4.636) (3) (4.639) 

Indirecte beleggingsopbrengsten 16 - 16 

Stand per 31 december 2011 7.072 7 7.079 

Beleggingsportefeuille 

miljoen Obligaties Onderhandse Totaal 

leningen 


Short-posities per 31 december 2010 (157) - (157) 

Beleggingsportefeuille per 31 december 2010 6.640 10 6.650 

Stand per 31 december 2011 7.072 7 7.079 

Beleggingsportefeuille per 31 december 2011 7.072 7 7.079 

Beursgenoteerd per 31 december 2010 6.636 - 6.636 

Niet-beursgenoteerd per 31 december 2010 4 10 14 

6.640 10 6.650 

Beursgenoteerd per 31 december 2011 7.071 - 7.071 

Niet-beursgenoteerd per 31 december 2011 1 7 8 

7.072 7 7.079 

De stand ultimo boekjaar bevat obligaties ter waarde van 1.283 miljoen (ultimo 2010: 296 miljoen) die 

door het Pensioenfonds zijn uitgeleend en waarvoor zekerheden zijn gevraagd en verkregen ter dekking 

van het uit deze transacties voortvloeiende risico van niet-teruglevering. De desbetreffende zekerheden 

hadden ultimo boekjaar een waarde van 1.327 miljoen (ultimo 2010: 312 miljoen). Daarnaast is ultimo 

2011 voor 76 miljoen (2010: nihil) aan obligaties ingeleend waarvoor 80 miljoen aan zekerheden is 

verstrekt. Zie toelichting 3.8 (Securities Lending overeenkomsten). 

Spreiding vastrentende waarden op risicocategorie per jaareinde 

In % totaal vermogen 

Strategische 

benchmark 


Liquide staatsobligaties wereldwijd 16 15,9 15,3 

EU Kandidaten en Emerging Markets* 9 8,8 8,5 

Bedrijfsobligaties 15 14,5 14,3 

Totaal 40 39,2 38,1 

* Bevat zowel staatsobligaties als bedrijfsobligaties 



3.3 Alternatieve beleggingen 

Het verloop van de waarde van de alternatieve beleggingen was als volgt: 

miljoen 

Totaal 

Stand per 31 december 2009 2.428 

Aankopen 516 

Verkopen (465) 

Indirecte beleggingsopbrengsten 441 



Aankopen 614 

Verkopen (524) 

Indirecte beleggingsopbrengsten 191 

Stand per 31 december 2011 3.201 


Stand per 31 december 2011 en 2010 

Private Equity 1.675 1.549 

Hedgefondsen 678 708 

Vastgoed 464 248 

Overige 384 415 

Totaal alternatieve beleggingen 3.201 2.920 

Ultimo boekjaar zijn de niet uit de balans blijkende financiële verplichtingen uit hoofde van toegezegde 

toekomstige investeringen in private equity maatschappijen 1.233 miljoen (ultimo 2010: 1.329 miljoen) 

met een looptijd van circa 5 jaar. 

Deelnemingen 

Een deel van de beleggingen van het Pensioenfonds, met name vastgoedactiviteiten, vindt plaats via 

deelnemingen. Deze deelnemingen bestaan per ultimo 2011 uit 6 (klein)dochtermaatschappijen die 

volledig eigendom zijn van het Pensioenfonds en waar het Pensioenfonds volledige zeggenschap over 

heeft. Alle beleggingen van deze deelnemingen worden volledig door het Pensioenfonds gefinancierd en 

zijn toegewezen aan de categorie alternatieve beleggingen in de jaarrekening van het Pensioenfonds. 

Het Pensioenfonds heeft vorderingen op deelnemingen van 307 miljoen (ultimo 2010: 303 miljoen). 

De deelnemingen beheren beleggingen ter waarde van 508 miljoen (ultimo 2010: 446 miljoen). 

Hieruit kan worden afgeleid dat de leningen en/of rekening-courantverhoudingen toereikend worden 

afgedekt door de beleggingen in deze deelnemingen waardoor er voor het Pensioenfonds geen 

additioneel risico bestaat anders dan de gewone waardefluctuaties van de beleggingen. 



Op genoemde leningen en rekening-courantverhoudingen wordt een marktconforme rente berekend. 

Over de verstrekte leningen door het Pensioenfonds wordt 6% rente per jaar berekend en op de 

rekening-courantverhoudingen wordt de gemiddelde 3-maands EURIBOR rente per jaar berekend. 


Activa 

Waarde beleggingen in deelnemingen 508 446 

Rekening-courantvorderingen op het Pensioenfonds 3 5 

Totaal 511 451 

Passiva 

Eigen vermogen 204 148 

Leningen en/of rekening-courantschulden aan het Pensioenfonds 307 303 

Totaal 511 451 

3.4 Derivaten 

Derivaten worden uitsluitend gebruikt voor zover deze passen binnen het Beleggingsbeleid en worden 

onder andere toegepast om waardeveranderingen door valutakoersfluctuaties van bepaalde beleggingen 

te beperken. Futures worden gebruikt voor het snel en efficiënt uitvoeren van rebalancing en asset 

allocatie beslissingen, zowel voor het innemen van posities als voor het beïnvloeden van de gemiddelde 

looptijd van vastrentende waarden. Daarnaast wordt gebruik gemaakt van equity, inflatie, rente- en credit 

default swaps. De derivatenpositie wordt integraal meegenomen in de risico- en rendement afweging per 

portefeuille. De contractwaarden van de derivaten geven een indicatie van de mate waarin van derivaten 

gebruik wordt gemaakt. Deze contractwaarden geven geen inzicht in het marktrisico aangezien dit mede 

afhankelijk is van het type contract, de onderliggende waarden en de mate waarin sprake is van 

risicoafdekking. 

Het verloop van de marktwaarde van de derivaten was als volgt: 

miljoen Aandelen Vastrentende Valuta Totaal 

Waarden 

Stand per 31 december 2009 11 540 (126) 425 

Netto (des) investering (63) 18 590 545 

Indirecte beleggingsopbrengsten 67 (759) (547) (1.239) 

Stand per 31 december 2010 15 (201) (84) (270) 

Netto (des) investering 229 (15) 34 248 

Indirecte beleggingsopbrengsten (249) 1.059 (111) 699 

Stand per 31 december 2011 (5) 843 (161) 677 



Contractwaarden financiële derivaten per jaareinde 


Valutacontracten 

OTC (niet beursgenoteerd) 

Valutacontracten aankopen (5.848) (7.064) 

Valutacontracten verkopen 6.004 7.143 

Totaal valutacontracten 156 79 

Aandelen 


Equity Swaps 402 801 

Beursgenoteerd 

Futures 1.260 148 

Totaal aandelen 1.662 949 

Vastrentende waarden 


Renteswaps 9.561 8.880 

Inflatieswaps 3.366 3.373 

Valutaswaps 19 19 

Credit Default Swaps 2.045 2.130 

Beursgenoteerd 

Futures 3.453 3.925 

Totaal vastrentende waarden 18.444 18.327 

Balanswaarden financiële derivaten uitgesplitst naar type contract 

miljoen 

Reële Reële Reële Reële 

waarde waarde waarde waarde 

actief 2011 passief 2011 actief 2010 passief 2010 

Valutacontracten 


Valutacontracten 10 171 48 132 

Aandelen 


Equity Swaps 6 11 24 8 



Renteswaps 136 161 35 192 

Inflatieswaps 1.091 174 473 476 

Valutaswaps - 2 - 1 

Credit Default Swaps 37 84 24 64 

1.264 421 532 733 

Totaal 1.280 603 604 873 

Ten behoeve van de financiële derivaten is collateral ontvangen voor 763 miljoen en afgegeven voor 

83 miljoen. 



3.5 Overlopende activa 

Deze post ( 42 miljoen) bestaat met name uit transacties die voor het jaareinde zijn aangegaan, maar 

die in het nieuwe jaar nog moesten worden afgewikkeld ( 26 miljoen), alsmede nog te ontvangen 

dividenden en gelden uit transactieafwikkelingen ( 14 miljoen). 

De looptijd van de overlopende activa is korter dan 3 maanden. 

3.6 Lopende rente 

De post lopende rente betreft opgebouwde rente op vastrentende waarden. 

3.7 Liquide middelen 

Van de totale liquide middelen is ultimo boekjaar een bedrag van 319 miljoen (ultimo 2010: 

811 miljoen) niet ter vrije beschikking. 

De niet vrij ter beschikking staande middelen kunnen, indien nodig, binnen drie maanden ter vrije 

beschikking worden gebracht. Van de totale liquide middelen van 393 miljoen berust een gedeelte, 

180 miljoen (ultimo 2010: 178 miljoen), bij buitenlandse vermogensbeheerders. 

Overzicht naar rating van de financiële instellingen waar de Liquide middelen gehouden worden 1 


AAA - 94 

AA 339 630 

A 54 173 

Totaal liquide middelen 393 897 

3.8 Securities Lending overeenkomsten 

Met diverse tegenpartijen zijn overeenkomsten afgesloten voor het in- en uitlenen van effecten. In deze 

overeenkomsten is onder andere opgenomen dat zekerheden moeten worden verstrekt of verkregen voor 

het in- en uitlenen van effecten. In de meeste gevallen is de waarde van deze zekerheden gelijk aan de 

marktwaarde van de in- of uitgeleende effecten plus een verhoging van 5% van deze marktwaarde. 

Contractueel is onder andere ook vastgelegd dat de ontvangen zekerheden niet beschikbaar zijn voor 

herbelegging door het Pensioenfonds en dat partijen de uitgeleende stukken direct kunnen terugvragen. 

4 Algemene Reserve 

Het positieve of negatieve totaalresultaat wordt toegevoegd respectievelijk onttrokken aan de algemene reserve. 

De dekkingsgraad per ultimo 2011 bedraagt 111% (2010: 123%). 


Algemene reserve einde vorig boekjaar 3.262 2.495 

Toevoeging totaalresultaat (1.434) 767 

Algemene reserve einde boekjaar 1.828 3.262 

Overzicht vermogen 


Totaal activa 19.072 18.676 

Totaal schulden 825 1.231 

Vermogen (netto activa) 18.247 17.445 

1 Dit overzicht is opgesteld op basis van de minimumratings van Standard & Poors, Moody’s of Fitch 



Het vermogen zoals deze blijkt uit de geconsolideerde balans is beschikbaar voor uitkering en bedroeg 

ultimo boekjaar 18.247 miljoen (ultimo 2010: 17.445 miljoen). De voorziening pensioenverplichtingen 

bedroeg ultimo boekjaar 16.419 miljoen (ultimo 2010: 14.183 miljoen). De voorziening 

pensioenverplichtingen is gebaseerd op de bij beëindiging van de deelneming op de balansdatum toe te 

kennen rechten. 

Herstelplannen 

In het gecombineerde korte- en langetermijnherstelplan is beschreven hoe het Pensioenfonds verwacht 

de dekkingsgraad binnen een termijn van uiterlijk drie jaar (ultimo 2011) op het minimaal wettelijk vereiste 

niveau en in vijftien jaar (ultimo 2023) op het wettelijk vereiste niveau te brengen. Het kortetermijnherstelplan 

is beëindigd. De dekkingsgraad ligt ultimo 2011 boven het niveau dat in het door DNB goedgekeurde 

langetermijnherstelplan werd voorzien. 

5 Voorziening pensioenverplichtingen 

Aantal 

Voorziening 

Pensioen 

verplichtingen 

Aantal 

Voorziening 

Pensioen 

verplichtingen 

Actieve deelnemers 10.879 10.933 

Ouderdomspensioenen 5.406 4.194 

Meeverzekerde partnerpensioenen 663 544 

Arbeidsongeschikten 251 263 

Ouderdoms- en arbeidsongeschiktheidspensioenen 

237 208 


Gewezen deelnemers 6.717 6.855 

Ouderdomspensioenen 1.498 1.216 


Deelnemers met ingegaan 

ouderdomspensioen 13.090 13.051 

Ouderdoms- en arbeidsongeschiktheidspensioenen 

6.020 5.332 

Meeverzekerde partnerpensioenen 1.126 915 

Nabestaanden 

Partnerpensioenen 6.003 1.275 5.970 1.095 

Wezenpensioenen 178 5 187 6 

Onzekerheid sterftetrend - - - 515 

Totaal 37.118 16.419 37.259 14.183 



Indexatiebeleid in 2011 

Indexatie is het aanpassen van ingegane pensioenen en/of uitgestelde pensioenen (premievrije 

pensioenaanspraken) met een toeslag. 

Onvoorwaardelijke indexatie 

Voor een aantal onderdelen van het pensioen is de indexatie onvoorwaardelijk. Deze onderdelen zijn 

expliciet in Reglement V beschreven. Ze worden jaarlijks per 1 juli aangepast (ongeacht de datum van 

toekenning van het betreffende pensioen). De aanpassing vindt plaats op grond van ontwikkelingen in de 

sociale zekerheid of in de salarissen van de deelnemers. Deze onderdelen zijn: 

• De compensatie niet-verzekerde jaren, opgebouwd vóór 1 januari 2006, wordt aangepast 

overeenkomstig de ontwikkeling van de AOW-uitkering. Onder AOW-uitkering wordt verstaan de 

AOW-uitkering voor een echtpaar, dat alleen AOW-inkomen heeft, dat altijd in Nederland heeft 

gewoond en waarbij beide partners de AOW-gerechtigde leeftijd bereikt hebben. 

• De compensatie voor de gederfde AWW-uitkering aan de overblijvende partner in geval van 

overlijden van een deelnemer vóór 1 juli 1996, indien ten gevolge van dienstverband in het buitenland 

er geen recht was op een AWW-uitkering, volgt de relevante ontwikkelingen in de Anw-uitkering. 

• De ingegane partner- en wezenpensioenen waarbij de oorspronkelijke pensioendatum van de 

overleden deelnemer nog niet is bereikt, het overbruggingspensioen en het overbruggingsweduwepensioen 

bij de toegekende pensioenen, en de tegemoetkoming 65-min worden aangepast 

overeenkomstig het bedrag van de Eerste Grens. Dit bedrag en daarmee de voormelde 

overbruggingspensioenen volgen de ontwikkeling van het normale maximum van salarisgroep 15, 

zoals dit wordt gebruikt in het beloningssysteem van Shell Nederland B.V. 

• Het arbeidsongeschiktheidspensioen wordt jaarlijks per 1 juli opnieuw vastgesteld aan de hand van 

ontwikkelingen van de salarismaxima bij Shell in Nederland. 

Onvoorwaardelijke indexatie is in de voorziening pensioenverplichtingen opgenomen. 

Voorwaardelijke indexatie 

Voor alle overige ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken is de indexatie 

voorwaardelijk. Voor indexatie komen in aanmerking ingegane pensioenen en premievrije 

pensioenaanspraken die zijn toegekend vóór 1 maart van het desbetreffende jaar. Jaarlijks besluit het 

Bestuur of aanpassing plaats vindt. Het streven is het waardevast houden van de ingegane 

pensioenrechten en premievrije pensioenaanspraken. De daarvoor geldende maatstaf is het ‘afgeleide 

prijsindexcijfer alle huishoudens’. 

Het Pensioenfonds probeert de ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken jaarlijks per 

1 juli aan te passen met maximaal de toename van het ‘afgeleide prijsindexcijfer alle huishoudens’ zoals 

dat wordt gepubliceerd door het Centraal Bureau voor de Statistiek over de referentieperiode van maart 

van het voorafgaande jaar tot maart van het lopende jaar. Dat zal in principe gebeuren indien de 

dekkingsgraad zich op dat moment boven de 105% bevindt en door het toekennen van indexatie niet 

onder de 105% kan komen. Dit laat onverlet dat het al dan niet toekennen van indexatie een besluit van 

het Bestuur is. 

Indien de financiële middelen dat toestaan kan het Bestuur besluiten dat in het verleden niet toegekende 

of gedeeltelijk niet toegekende indexaties (gedeeltelijk) worden ingehaald. Inhaalindexatie heeft alleen 

betrekking op toekomstige betalingen. 



In aanvulling op het voorafgaande heeft het Bestuur de volgende richtlijnen vastgesteld met betrekking tot 

inhaalindexatie: 

• Inhaalindexatie kan uitsluitend plaatsvinden voor zover de dekkingsgraad door de inhaalindexatie niet 

onder de 115% komt. 

• Als peildatum voor het bepalen van de dekkingsgraad wordt de laatste dag van het eerste kwartaal 

genomen, met dien verstande dat indien de dekkingsgraad zich op dat moment vlakbij de inhaalgrens 

van 115% bevindt, het Bestuur bij de besluitvorming over inhaalindexatie naar bevind van zaken en in 

redelijkheid zal handelen. 

• De inhaalperiode is maximaal 5 jaar, waarbij inhaalindexatie alleen wordt toegekend indien en voor 

zover indexatie ook daadwerkelijk is gemist. 

• Bij gedeeltelijke inhaalindexatie wordt de verste in het verleden niet toegekende indexatie het eerst 

ingehaald. 

Voor deze voorwaardelijke toeslagverlening is geen reserve gevormd en wordt geen premie betaald. De 

toeslagverlening wordt uit beleggingsrendement gefinancierd. 

Overige factoren 

Daarnaast kan het Bestuur besluiten om op basis van overige factoren, zoals de ontwikkelingen in de 

sociale zekerheid, de gezondheidszorg of de ontwikkeling van de salarissen bij Shell in Nederland een 

toeslag te verlenen in aanvulling op de hierboven vermelde voorwaardelijke indexatie. Een dergelijk 

besluit is ter discretie van het Bestuur. 

Vijfjaarsevaluatie 

Om de 5 jaar zal de indexatie zoals die in de praktijk is toegepast, worden geëvalueerd. De evaluatie 

betreft de toegekende indexaties en de gehanteerde maatstaf. In de evaluatie kunnen ook de hiervoor 

vermelde overige factoren aan bod komen. Aan het gegeven dat een evaluatie zal plaatsvinden kan geen 

recht worden ontleend op een aanvulling op de reeds toegekende indexaties door het Bestuur. 

6 Financiële passiva tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in het overzicht 

van het geconsolideerd totaalresultaat 

6.1 Short posities aandelen en vastrentende waarden 

Deze post bestaat ultimo boekjaar uit verplichtingen ter zake van niet afgewikkelde shortposities ter 

grootte van 141 miljoen (2010: 325 miljoen). In 2011 betreft het gehele bedrag niet afgewikkelde 

shortposities in het kader van zogenaamde ‘long-short’-strategieën overeenkomstig het mandaat dat is 

verstrekt aan een selectie van externe managers. Zekerheden voor deze shortposities zijn binnen de 

mandaten vastgelegd middels specifieke voorwaarden aan de corresponderende longposities. 

6.2 Overlopende passiva 

Hieronder zijn begrepen schulden uit hoofde van beleggingstransacties voor gekochte beleggingen die 

aan het einde van het jaar nog niet zijn geleverd 12 miljoen (2010: 5 miljoen) alsmede overige 

schulden en overlopende posten. De looptijd van de overlopende passiva is korter dan 3 maanden. 



7 Premie deelnemers en werkgever 

In 2011 bedroeg de werkgeverspremie 32,1% van de pensioenpremiegrondslag (2010: ook 32,1%). In 

2011 is deelnemerspremie ontvangen op basis van 2% over de pensioenpremiegrondslag tot de 

pensioenpremiegrens plus 8% over het meerdere (2010: idem). De pensioenpremiegrens bedroeg tot 1 

juli 2011 74.881 en vanaf 1 juli 2011 77.128. De totale deelnemersbijdrage bedroeg 32 miljoen 

(2010: 31 miljoen), de werkgeversbijdrage bedroeg 300 miljoen (2010: 305 miljoen). 

De pensioenpremiegrondslag ultimo boekjaar bedroeg 931 miljoen (ultimo 2010: 918 miljoen). 

De premieontvangsten zijn: 


Premie van deelnemers en werkgever 332 336 

Totaal premie 332 336 

Overzicht premies 2011 (in procenten van de pensioenpremiegrondslag) 

Rentetermijnstructuur (gemiddeld) 

Verwacht rendement 


(in %) 

3,5 

5,5 

Totaal premie 43,9 35,3 


(in %) 

7.1 Financieringsbeleid in 2011 

Binnen het FTK wordt onderscheid gemaakt tussen de kostendekkende premie, de gedempte premie en 

de feitelijke premie: 

• De kostendekkende premie dient te worden bepaald op basis van de rentetermijnstructuur 

• De gedempte premie wordt voor het Pensioenfonds vastgesteld op basis van het verwachte 

rendement (exclusief diversificatie-effecten) en de verwachte salarisstijgingen voor de langere 

termijn. Indien de gedempte premie in enig boekjaar lager is dan de premie die actuarieel benodigd is 

in verband met de aangroei van de voorziening pensioenverplichtingen in het desbetreffende 

boekjaar én er in dat boekjaar sprake is van een dekkings- of reservetekort, kan het Bestuur na 

overleg met Shell Petroleum N.V. (SPNV) besluiten om de gedempte premie opwaarts aan te 

passen. 

• De feitelijke premie is gelijk aan de gedempte premie gecorrigeerd voor eventuele inhaalpremies of 

premiekortingen. 


In het financieringsmodel van SSPF wordt de gedempte premie eerst uitgesplitst in een gedempte 

werkgevers- en een gedempte deelnemerspremie. 

• De gedempte deelnemerspremie is reglementair bepaald en bedraagt 2% over het deel van de 

pensioenpremiegrondslag tot aan de pensioenpremiegrens, het normale maximum van salarisgroep 

5, plus 8% over het deel van de pensioenpremiegrondslag dat ligt boven de pensioenpremiegrens. 

• De gedempte werkgeverspremie is in beginsel gelijk aan de gedempte premie minus de gedempte 

deelnemerspremie. 



Feitelijke werkgeverspremie 

Het Bestuur kan besluiten lagere deelnemers- en werkgeverspremies te heffen waarbij de feitelijke 

werkgeverspremie altijd ten minste 5% van de totale pensioenpremiegrondslag zal bedragen. Het 

Bestuur heeft hiervoor de volgende richtlijnen vastgesteld. 

1. Dekkingsgraad ligt gedurende een periode van zes maanden regelmatig beneden 105%: 

• bijstorting door de werkgever tot een dekkingsgraad van 105%; 

• feitelijke werkgeverspremie in één stap naar de gedempte werkgeverspremie; 

2. Dekkingsgraad ligt gedurende een periode van zes maanden regelmatig tussen 105% en 130%: 

• feitelijke werkgeverspremie in één stap naar de gedempte werkgeverspremie; 

3. Dekkingsgraad ligt gedurende een periode van zes maanden regelmatig boven 130%: 

• geen solvabiliteitstoeslag (feitelijke werkgeverspremie is maximaal de gedempte 

werkgeverspremie excl. solvabiliteitstoeslag); overigens geen wijziging van de feitelijke 

werkgeverspremie; 

4. Dekkingsgraad ligt gedurende een kalenderjaar regelmatig tussen 145% en 173%: 

• verlaging van de feitelijke werkgeverspremie met 2 tot 5%-punten per jaar tot de minimumpremie 

van 5% bereikt is; 

5. Dekkingsgraad ligt gedurende een kalenderjaar regelmatig boven 173%: 

• verlaging van de feitelijke werkgeverspremie in één stap tot de minimumpremie van 5%; 

6. Dekkingsgraad ligt op 31 december van enig boekjaar hoger dan 200% én hoger dan 155% reëel: 

• gehele dan wel gedeeltelijke toevoeging van de buffer boven 200% aan de overschotreserve 

volgens de hieronder omschreven systematiek. 

Een overschotreserve kan op verzoek van SPNV in het kader van de financieringsregeling geheel of 

gedeeltelijk worden uitbetaald aan SPNV of een door deze aan te wijzen rechtspersoon. Daadwerkelijke 

uitbetaling behoeft een besluit van het Bestuur, waarbij de volgende randvoorwaarden zullen worden 

gehanteerd: 

• er zal rekening worden gehouden met de voorschriften die alsdan door DNB zullen worden vereist; 

• daadwerkelijke betaling kan niet eerder plaatsvinden dan één jaar na de vorige betaling; 

• er zal geen uitbetaling plaatsvinden, indien de nominale dekkingsgraad lager is dan 173% of de reële 

dekkingsgraad lager is dan 135%; 

• daadwerkelijke betaling zal begrensd worden zodanig dat de nominale dekkingsgraad door die 

betaling niet beneden 173% daalt of de reële dekkingsgraad niet beneden 135% daalt; 

• op het moment van terugbetaling zijn de voorwaardelijke indexaties met betrekking tot de voorgaande 

10 jaar verleend; 

• er is goedkeuring verkregen van de externe actuaris. 

Feitelijke deelnemerspremie 

De hoogte van de feitelijke deelnemerspremie over het deel van de pensioenpremiegrondslag tot aan de 

pensioenpremiegrens bedraagt te allen tijde 2%. De hoogte van de deelnemerspremie over het deel van 

de pensioenpremiegrondslag dat ligt boven de pensioenpremiegrens is afhankelijk van de hoogte van de 

werkgeverspremie waarbij de feitelijke deelnemerspremie altijd ten minste 2% van de 

pensioenpremiegrondslag zal bedragen. De feitelijke deelnemerspremie over het deel van de 

pensioenpremiegrondslag dat ligt boven de pensioenpremiegrens bedraagt: 

• feitelijke werkgeverspremie 16% of hoger: 8%; 

• feitelijke werkgeverspremie hoger dan 5% maar lager dan 16%: de helft van de feitelijke 

werkgeverspremie; 

• feitelijke werkgeverspremie 5%: 2%. 



Schema: 

Financieringsbeleid voor de werkgeverspremie 

5% (minimumpremie) 

Dekkingsgraad 

gehele of gedeeltelijke toevoeging aan overschotreserve 200%* 

5% (minimumpremie) 173%# 

verlaging met 2 tot 5% per jaar tot minimaal 5% 145% 

geen verandering; max. gedempte werkgeverspremie 

excl. solvabiliteitstoeslag 

130% 

verhoging tot gedempte werkgeverspremie 105% 

bijstorting tot dekkingsgraad van 105%: 

verhoging tot gedempte werkgeverspremie 

* en 155% reëel 

# en 135% reëel als ondergrens voor uitbetaling 

Schema: Hoogte deelnemerspremie ten opzichte van de werkgeverspremie 

Bij een feitelijke 

werkgeverspremie van 

(percentage van de 

totale pensioenpremiegrondslag) 

Bedraagt de feitelijke deelnemerspremie 

percentage van de 

pensioenpremie 

grondslag* tot het 

normale maximum van 

SG 5 

percentage van deel van 

de pensioenpremie 

grondslag boven het 

normale maximum van 

SG 5 

16% of hoger 2% 8% 

hoger dan 5%, maar 

lager dan 16% 

2% de helft van de feitelijke 

werkgeverspremie 

5% 2% 2% 

* Pensioenpremiegrondslag is het jaarsalaris plus de uitkering ineens in april en/of december plus 

eventuele pensionabele toeslagen. 



8 Saldo waardeoverdrachten 


Overgedragen pensioenrechten (3) (2) 

Overgenomen pensioenrechten 8 6 

Totaal saldo waardeoverdrachten 5 4 

9 Beleggingsopbrengsten 

Kosten van aan- en verkoop van beleggingen worden verrekend met de directe en indirecte 

beleggingsopbrengsten. 

9.1 Directe beleggingsopbrengsten 

De netto opbrengst van het inlenen en uitlenen van aandelen en vastrentende waarden bedroeg 

5 miljoen (2010: 6 miljoen) en is opgenomen onder directe beleggingsopbrengsten. 


Dividendinkomsten 200 164 

Rente-inkomsten 628 1.290 

828 1.454 

9.2 Indirecte beleggingsopbrengsten 

Het Bestuur heeft alle financiële beleggingen en verplichtingen - met uitzondering van derivaten - 

bij aanvang aangewezen als financiële beleggingen en verplichtingen met verwerking van 

waardeveranderingen via het overzicht van het geconsolideerd totaalresultaat. 

Derivaten worden gecategoriseerd als handelscategorie, omdat het Pensioenfonds geen derivaten 

aanwijst als hedges in een hedging relatie. 

De beleggingsopbrengsten zijn weergegeven in onderstaand overzicht. 


Aandelen (602) 1.285 

Vastrentende waarden 12 346 

Alternatieve Beleggingen 204 441 

Derivaten 699 (1.230) 

313 842 

Totaal beleggingsopbrengsten 1.141 2.296 

Het strategisch afdekken van valuta ten opzichte van de euro heeft in 2011 een negatief effect gehad op 

de indirecte beleggingsopbrengsten. Naast het strategisch valutamanagement is er een actief 

valutabeheer gevoerd. De resultaten van het actief valutabeheer leverden een rendement op van 0,1% 

negatief (2010: 0,1% negatief). In totaal heeft het valutabeheer het beleggingsrendement met 0,8% 

negatief beïnvloed (2010: 3,5% negatief). 



10 Mutatie voorziening pensioenverplichtingen 


Stand per 1 januari 14.183 12.978 

Rentetoevoeging 

184 167 

Wijziging rentetermijnstructuur 2.023 1.144 

Indexatie 262 37 

Pensioenopbouw 157 134 

Salarisstijgingen 171 125 

Waardeoverdrachten 8 5 

Uitkeringen (641) (628) 

Vrijval administratiekosten (13) (12) 

Sterfte 14 (20) 

Arbeidsongeschiktheid 4 1 

Wijziging grondslagen en overig 67 252 


Mutatie voorziening pensioenverplichtingen 2.236 1.205 

11 Pensioenuitkeringen 


Ouderdomspensioen 506 499 

Arbeidsongeschikheidspensioen 8 7 

Partnerpensioen 124 119 

Wezenpensioen 1 1 

Uitkeringen bij overlijden 2 2 

Totaal pensioenuitkeringen 641 628 

12 Kosten Pensioenbeheer (inclusief pensioenadministratie) en vermogensbeheer 

Het Pensioenfonds heeft geen personeel in dienst en betaalt derhalve geen salarissen en sociale lasten. 

Het Bestuur van het Pensioenfonds is onbezoldigd. De dagelijkse pensioenbeheer-activiteiten, inclusief 

de pensioenadministratie, worden gevoerd door Shell Pensioenbureau Nederland B.V. (SPN) en het 

vermogensbeheer door Shell Asset Management Company B.V. (SAMCo). De kosten van de activiteiten 

van SPN en SAMCo worden aan het Pensioenfonds in rekening gebracht conform de in de 

beheersovereenkomsten afgesproken procedures. 

In de kosten van vermogensbeheer zijn de uitgaven voor vermogensbeheer door SAMCo, het extern 

vermogensbeheer en de kosten in verband met de bewaring van effecten begrepen. Resultaten uit 

hoofde van het uitlenen en inlenen van effecten zijn verwerkt in de directe beleggingsopbrengsten en niet 

op de vermogensbeheerkosten in mindering gebracht. De transactiekosten van aan- en verkopen zijn 

verrekend met de indirecte beleggingsopbrengsten. Kosten voor private equity, hedgefondsen en 

onroerend goed zijn verwerkt in de indirecte beleggingsopbrengsten. 



Overzicht kosten pensioenbeheer (inclusief pensioenadministratie), vermogensbeheerkosten en 

overige kosten 


Beheerkosten SAMCo 17 15 

Kosten externe vermogensbeheerders 12 12 

Bewaarkosten effecten en overige kosten 4 4 

Kosten vermogensbeheer 33 31 

Kosten SPN (Pensioenbeheer en pensioenadministratie) 6 6 

Overige SSPF-uitvoeringskosten 1 1 

Kosten SPN en overige kosten SSPF 7 7 

Totaal kosten 40 38 

De kosten voor het niet door SAMCo beheerde vermogen bedroegen 12 miljoen in 2011 

(2010: 12 miljoen). 

13 Rentelasten en -baten 

De rentelasten bestaan uit betaalde rente op leningen 1 miljoen (2010: 0 miljoen) en rentebaten van 

5,5 miljoen (2010: 2 miljoen). 

14 Omzet 

Onder de ‘omzet’ (volgens de definitie van DNB) van het Pensioenfonds wordt verstaan het totaal van de 

premie-inkomsten en de directe beleggingsopbrengsten. Dit bedrag is in 2011 1.160 miljoen (2010: 

1.790 miljoen). 

15 Verbonden partijen 

Het Pensioenfonds heeft het dagelijks beheer van de pensioenadministratie ondergebracht bij SPN, een 

deelneming van Shell Petroleum N.V. Het dagelijks beheer van de bezittingen van het Pensioenfonds 

wordt uitgevoerd door SAMCo, eveneens een deelneming van Shell Petroleum N.V.. Voor de kosten van 

het dagelijks beheer van SPN en SAMCo wordt verwezen naar toelichting 12 (kosten Bestuursbureau 

(inclusief pensioenadministratie), vermogensbeheerkosten en overige kosten). 

16 Accountantskosten 

De accountantskosten hebben uitsluitend betrekking op de controle van de jaarrekening van het 

Pensioenfonds en bedroegen 0,4 miljoen (2010: 0,3 miljoen). Deze kosten zijn opgenomen onder 

‘Kosten Bestuursbureau (inclusief pensioenadministratie), vermogensbeheerkosten en overige kosten’ 

(toelichting 12). 



Risicobeheer 

Beleggingsbeleid als risicobeheerinstrument 

Het risicobeheer in het kader van het Beleggingsbeleid van het Pensioenfonds wordt in hoofdlijnen vorm 

gegeven door het strategisch, tactisch en operationeel beleggingsbeleid. 

Het strategisch beleggingsbeleid wordt door middel van een ALM-studie afgestemd op de verplichtingen 

van het Pensioenfonds. In beginsel wordt het Beleggingsbeleid telkens voor drie jaar vastgesteld aan de 

hand van een ALM-studie (uitgevoerd 2011). Binnen deze studie worden simulatieberekeningen 

uitgevoerd met veronderstellingen ten aanzien van de ontwikkeling van onder meer het 

deelnemersbestand, de rente, de inflatie, rendementen, volatiliteit en correlaties van en tussen 

verschillende beleggingscategorieën. Op basis van de uitkomsten kan er worden ingespeeld op 

wijzigingen in het risicoprofiel van de pensioentoezeggingen en in de risicoperceptie van het Bestuur. Dit 

tezamen mondt uit in de keuze voor een strategische beleggingsmix. Bij de keuze van de strategische 

beleggingsmix spelen de risicofactoren en het incasseringsvermogen van het Pensioenfonds als ook de 

sponsor een belangrijke rol. 

Het Beleggingsbeleid omvat een normverdeling over verschillende beleggingscategorieën en 

normspreidingen van de aandelen en de vastrentende waarden. Een programma van rentetermijnswaps 

en inflatieswaps is onderdeel van het strategisch beleggingsbeleid en beoogt de duration van de 

beleggingen meer in lijn te brengen met de duration en inflatiekarakteristieken van de verplichtingen. 

Van de strategische beleggingsmix kan op tactisch niveau, binnen door het Bestuur goedgekeurde 

grenzen, worden afgeweken om in te spelen op wijzigende marktomstandigheden. Per sector, per land of 

per werelddeel beleggen portefeuillebeheerders binnen beleggingsrichtlijnen en operationele 

risicobeheermaatregelen, waaronder procedures, systemen, organisatie en toezicht. 

De resultaten en de ingenomen markten valutaposities van de financiële beleggingen worden indien 

mogelijk dagelijks berekend, gerapporteerd en getoetst aan geformuleerde criteria en toegestane 

afwijkingen van de desbetreffende vergelijkingsmaatstaven. 

Vereist eigen vermogen 

Volgens de Pensioenwet dient een pensioenfonds voldoende eigen vermogen aan te houden, het vereist 

eigen vermogen. Voor de bepaling van het vereist eigen vermogen wordt het standaardmodel van De 

Nederlandsche Bank gehanteerd waarbij het Pensioenfonds een aantal aanpassingen heeft gemaakt. 

De belangrijkste aanpassing bij de bepaling van het vereist eigen vermogen is dat een deel van het eigen 

vermogen moet worden aangehouden voor het actief risico dat de vermogensbeheerder mag nemen. 



In onderstaande grafiek is het vereist eigen vermogen uitgesplitst naar de verschillende (risico)bronnen, 

op bruto-basis voor aftrek van diversificatie effecten. Het aandeel van de risicobronnen op nettobasis in 

het vereist eigen vermogen is dienovereenkomstig lager dan getoond in de grafiek. 

Zoals de bovenstaande grafiek laat zien is het zakelijke waarden risico het meest dominante risico. 

Marktrisico 

Het marktrisico van het Pensioenfonds is een uitvloeisel van de keuze van de strategische beleggingsmix 

die mede is gebaseerd op de uitkomsten van de ALM-studie. Het marktrisico wordt in grote lijnen bepaald 

door het aandelenrisico, het renterisico vanwege de duration mismatch en het valutarisico. Voor het 

Pensioenfonds wordt structureel een eigen vermogen (totaal vermogen verminderd met de waarde van 

de voorziening pensioenverplichtingen) nagestreefd dat ruim ligt boven het door de Pensioenwet vereist 

eigen vermogen, gegeven de geldende beleggingsmix. In normale marktomstandigheden vormt het eigen 

vermogen van het Pensioenfonds een adequate buffer voor – onder meer – het opvangen van het 

marktrisico. Om dit risico adequaat te kunnen beheersen, verkrijgt het Pensioenfonds periodiek 

uitgebreide rapportages van SAMCo dat daartoe de risicomanagementafdeling heeft versterkt. 

Het totale marktrisico wordt uitgedrukt met behulp van verschillende risicomaatstaven. 

De belangrijkste hiervan zijn Value-at-Risk (VaR), relatieve Value-at-Risk (R-VaR) en tracking error. 

• De VaR is het ten minste verwachte waardeverlies van de beleggingsportefeuille met een 

zekerheidsniveau van 95% en een horizon van 1 jaar. Deze waarde is gebaseerd op de huidige 

posities in de beleggingsportefeuille, waarbij het risicoprofiel per positie over de afgelopen 5 jaar in 

acht wordt genomen. Dit betekent dat er op basis van de gekozen methode een kans van 5% is, bij 

een gelijkblijvende beleggingsstrategie, dat er een waardeverlies op de beleggingen optreedt dat 

groter is dan deze VaR. Onder deze aannames zou er in een periode van 20 jaar 1 jaar voorkomen 

met een waardeverlies groter dan de VaR. Ultimo 2011 bedroeg de VaR voor het Pensioenfonds 

2,6 miljard (ultimo 2010: 3,4 miljard). 



• De R-VaR staat voor relatieve VaR, het ten minste verwachte waardeverlies ten opzichte van de 

benchmark met een zekerheidsniveau van 95% en een horizon van 1 maand. Deze waarde is 

gebaseerd op de huidige posities in de beleggingsportefeuille, waarbij het risicoprofiel per positie over 

de afgelopen 5 jaar in acht wordt genomen. Net zoals bij VaR, wil dit zeggen dat er op basis van de 

gekozen methode een kans van 5% is, bij een gelijkblijvende beleggingsstrategie, dat er een relatief 

waardeverlies op de beleggingen optreedt dat groter is dan deze R-VaR. Onder deze aannames zou 

er in een periode van 20 maanden 1 maand voorkomen met een relatief waardeverlies groter dan de 

R-VaR. De 1-jaars R-VaR voor liquide financiële activa bedroeg ultimo 2011 141 miljoen (ultimo 

2010: 199 miljoen). 

• De tracking error betreft de volatiliteit van de afwijkingen tussen de rendementen van het 

Pensioenfonds en de benchmark. Hierbij wordt een plafond van 2% voor de liquide beleggingen 

nagestreefd. 

Per ultimo 2011 bedraagt de tracking error van de liquide beleggingen 0,6% (2010: 0,9%). 

Zakelijke waarden risico 

Bij het vaststellen van de strategische beleggingsmix wordt expliciet rekening gehouden met het 

marktrisico van de totale aandelenbeleggingen van het Pensioenfonds. Met het eigen vermogen wordt 

onder normale omstandigheden gezorgd voor een adequate buffer voor het opvangen van 

schommelingen in de aandelenportefeuille. Het risico van de aandelenportefeuille wordt beperkt door 

spreiding van de beleggingen over landen en regio’s, sectoren en onderliggende aandelen. 

Renterisico 

Het renterisico wordt veroorzaakt doordat de duration van de beleggingen afwijkt van de duration van de 

voorziening pensioenverplichtingen (nominaal 16 jaar) (2010: 15 jaar), waarbij het kan worden uitgesplitst 

naar nominaal en reëel renterisico. Beide risico’s zijn gedeeltelijk afgedekt. 

De nominale rentehedge bedraagt 24% van de nominale voorziening pensioenverplichtingen. 

Vanuit het perspectief van een indexatieambitie vormt een langdurige, onvoorziene toename van de 

inflatie op lange termijn ook een risico. Hoge inflatie leidt naar verwachting tot hogere uitkeringen. 

Dit reële renterisico is gedeeltelijk (12%) (2010: 12%) afgedekt middels een reële renteswap. 

Valutarisico 

Bij het formuleren van het strategische valutabeleid spelen drie overwegingen een rol. Enerzijds is er de 

veronderstelling dat het valutarisico op lange termijn niet tot additioneel rendement maar slechts tot 

additionele volatiliteit leidt. Dit pleit voor het afdekken van het gehele valutarisico. Anderzijds leidt het 

afdekken van valutarisico tot liquiditeitsrisico, omdat als gevolg van valutaschommelingen op korte termijn 

grote verliezen kunnen ontstaan op ingenomen valutatermijncontracten. Daarnaast wordt er rekening 

gehouden met de transactiekosten van de uitvoering van deze valutatermijncontracten, die in een aantal 

kleinere valuta’s (vooral opkomende markten) relatief hoog kunnen zijn. 

Het valutarisico van vastrentende waarden, tenzij het valutarisico een expliciet onderdeel vormt van een 

bepaalde beleggingsstrategie (bijv. ‘EMU convergence’), en onroerend goed wordt volledig afgedekt. 

Voor alle overige beleggingscategorieën is afdekking van de valutarisico’s beperkt tot die met betrekking 

tot de Amerikaanse dollar en de Japanse yen. 



Overzicht van totale valutaposities per 31 december 2011 

miljoen 

Bruto 

positie 

Afdekkingspositie 

Netto 

positie 

US Dollar 5.482 3.908 1.574 

Britse Pond 1.242 333 909 

Japanse Yen 686 679 7 

Zwitserse Frank 316 16 300 

Hong-Kong Dollar 268 - 268 

Singapore Dollar 45 - 45 

Canadese Dollar 169 - 169 

Australische Dollar 205 14 191 

Nieuw-Zeeland dollar 9 3 6 

Emerging Markets valuta 1.040 - 1.040 

Niet-strategisch afgedekte overige valuta 1.304 - 1.304 

Totaal non Euro valuta 10.766 4.953 5.813 

Euro 7.481 - 7.481 

Totaal 18.247 4.953 13.294 

Overzicht van totale valutaposities per 31 december 2010 

miljoen 

Bruto 

positie 

Afdekkingspositie 

Netto 

positie 

US Dollar 5.084 5.115 (31) 

Britse Pond 1.070 212 858 

Japanse Yen 730 703 27 

Zwitserse Frank 322 63 259 

Hong-Kong Dollar 226 - 226 

Singapore Dollar 72 1 71 

Canadese Dollar 203 31 172 

Australische Dollar 202 (24) 226 

Emerging Markets valuta 829 (51) 880 

Niet-strategisch afgedekte overige valuta 1.635 57 1.578 

Totaal non Euro valuta 10.373 6.107 4.266 

Euro 7.072 - 7.072 

Totaal 17.445 6.107 11.338 



Wegens het gewijzigd valutarisicobeheer geeft onderstaande tabel de totale valutaposities gesplitst naar 

type belegging en bijbehorende hedge ratio, overeenkomstig het valutarisicobeheer. 

Overzicht van totale valutaposities per 31 december 2011, 

gesplitst naar type belegging en bijbehorende hedge ratio 

Vastrentende 

waarden 

Overige 

activa/ 

passiva 

Hedge Alternatieve Hedge 

Hedge 

Hedge 

miljoen 

Aandelen ratio beleggingen ratio 

ratio 

ratio Totaal 

US Dollar 1.768 100% 2.167 44% 1.180 100% 367 100% 5.482 

Britse Pond 909 0% 33 100% 299 100% 1 0% 1.242 

Japanse Yen 582 100% - 0% 103 100% 1 100% 686 

Zw itserse Frank 298 0% - 0% 17 100% 1 0% 316 

Hong-Kong Dollar 268 0% - 0% - 100% - 0% 268 

Singapore Dollar 42 0% - 0% 3 100% - 0% 45 

Canadese Dollar 169 0% - 0% - 100% - 0% 169 

Australische Dollar 193 0% - 0% 11 100% 1 0% 205 

Nieuw -Zeeland dollar 5 - 4 100% - 9 

Emerging Markets Valuta 782 0% - 0% 241 0% 17 0% 1.040 

Niet-strategisch 

afgedekte overige valuta 628 0% 1 0% 672 0% 3 0% 1.304 

Totaal non Euro Valuta 5.644 2.201 2.530 391 10.766 

Euro 1.382 616 5.700 (217) 7.481 

Totaal 7.026 2.817 8.230 174 18.247 

Overzicht van totale valutaposities per 31 december 2010, 

gesplitst naar type belegging en bijbehorende hedge ratio 

Vastrentende 

waarden 

Overige 

activa/ 

passiva 

Hedge Alternatieve Hedge 

Hedge 

Hedge 

miljoen 

Aandelen ratio beleggingen ratio 

ratio 

ratio Totaal 

US Dollar 1.456 100% 2.361 100% 1.256 100% 11 100% 5.084 

Britse Pond 865 0% 2 0% 195 100% 8 0% 1.070 

Japanse Yen 637 100% - 100% 92 100% 1 100% 730 

Zw itserse Frank 299 0% - 0% 23 100% - 0% 322 

Hong-Kong Dollar 225 0% - 0% - 100% 1 0% 226 

Singapore Dollar 69 0% - 0% 3 100% - 0% 72 

Canadese Dollar 203 0% - 0% - 100% - 0% 203 

Australische Dollar 191 0% - 0% 9 100% 2 0% 202 

Emerging Markets Valuta 652 0% 15 0% 159 100% 3 0% 829 

Niet-strategisch 

afgedekte overige valuta 1.107 0% - 0% 525 0% 3 0% 1.635 

Totaal non Euro Valuta 5.704 2.378 2.262 29 10.373 

Euro 1.716 520 4.795 41 7.072 

Totaal 7.420 2.898 7.057 70 17.445 

De alternatieve beleggingen zijn inclusief hedgefondsen. 



Kredietrisico 

Het kredietrisico wordt beperkt door een goede spreiding van de portefeuille enerzijds, en actieve 

monitoring van de kredietwaardigheid van de beleggingen anderzijds. Met betrekking tot het laatste zijn 

er specifieke limieten voor de blootstelling van het Pensioenfonds per kredietwaardigheidsklasse, die 

voortdurend worden getoetst. Voorts wordt gebruik gemaakt van credit default swaps om in individuele 

gevallen het faillissementsrisico te beperken. De kredietwaardigheidspositie vanuit integraal 

Pensioenfondsperspectief wordt maandelijks besproken in SAMCo’s investment compliance committee 

en voorzover relevant besproken in de Beleggingscommissie en het Bestuur van SSPF. 

Overzicht exposure GIIPS landen 

miljoen 2011 

Italie 526 

Spanje 287 

Ierland 44 

Totaal 857 

De exposure op GIIPS landen bestaat uit staatsobligaties en Credit Default Swaps. 

Overzicht naar rating op basis van beleggingsrisico 2 


Investment grade (BBB/Baa en hoger) 5.220 6.102 

Non-investment grade (BB/Ba en lager) 1.550 657 

Vastrentende waarden zonder rating* (210) 298 

Totaal netto-positie 6.560 7.057 

* Hierin begrepen 280 miljoen met betrekking tot Credit Default Swaps. 

De marktwaarde van een Credit Default Swap beslaat twee delen: 

Deel 1 – Financierings deel – Positieve waarde indien bescherming gekocht is, negatieve waarde indien 

bescherming verkocht is. 

Deel 2 – Exposure deel – Negatieve waarde indien bescherming gekocht is, positieve waarde indien 

bescherming verkocht is. 

Alleen het exposure deel ontvangt een krediet beoordeling om de totale exposure en bijbehorende rating 

van de CDS te reflecteren. Het financierings deel is opgenomen onder ‘Vastrentende waarde zonder 

rating’. 

Buiten het kredietrisico dat voortkomt uit de kredietwaardigheid van de uitgevende instanties, is er ook 

kredietrisico dat voortkomt uit het uitstaan van niet-gerealiseerde winsten en uitgeleende bedragen bij 

tegenpartijen. Een deel van dit risico wordt afgedekt door voor zulke posities zekerheden (‘collateral’) van 

de tegenpartij te vragen. Dit gebeurt bijvoorbeeld voor securities lending. Daarbij zijn de voorwaarden met 

betrekking tot het geven/ontvangen van zekerheden vastgelegd in contracten zoals OSLA’s en GMSLA’s. 

Alle uitgeleende posities zijn volledig ‘collateralised’; met andere woorden de waarde van het onderpand 

is ten minste gelijk aan de waarde van de uitgeleende posities, maar vrijwel altijd hoger (gemiddeld 

105%). 

2 Dit overzicht is opgesteld op basis van de minimumratings van Standard & Poors of Moody’s 



Ook voor een groot deel van de derivaten is middels CSA’s afgesproken dagelijks onderpand ter grootte 

van de netto waarde van de winsten/verliezen op die derivaten middels uitwisseling te effenen. Daarnaast 

is voor alle derivaten in de vorm van ISDA’s vastgelegd dat bij eventueel faillissement van de tegenpartij 

het nettobedrag van alle uitstaande winsten en verliezen, gecorrigeerd met eventueel verkregen 

zekerheden, wordt afgerekend. 

Onderpand wordt alleen geaccepteerd indien dit Europese staatsobligaties, obligaties van supranationale 

instellingen of cash betreft. In uitzonderlijke gevallen kan een ander soort onderpand worden 

overeengekomen. 

Niet voor alle beleggingsinstrumenten worden zekerheden verkregen, bijvoorbeeld niet voor deposito’s, 

equity swaps en valutacontracten. Het totale tegenpartijrisico wordt beperkt door dagelijks te berekenen 

hoeveel er afgerekend zou moeten worden met de tegenpartij indien deze failliet zou gaan. Dit bedrag 

moet lager zijn dan een limiet die onder meer wordt gebaseerd op de kredietrating van de tegenpartij, en 

die dagelijks wordt beoordeeld. Ultimo 2011 bedroeg het totale tegenpartijrisico van het Pensioenfonds 

408 miljoen, waarvan 1, 206, 177 en 24 miljoen bij partijen met credit rating van respectievelijk 

AAA, AA, A en BBB (2010: totaal 1.093 miljoen, waarvan 92, 724 en 277 miljoen bij partijen met 

credit rating van respectievelijk AAA, AA en A). 

Liquiditeitsrisico 

Per jaareinde 2011 was het bedrag geïnvesteerd in illiquide instrumenten ten opzichte van de totale 

portefeuille gering. 

Concentratierisico 

Het Pensioenfonds voert een beleid van internationale spreiding van beleggingen over landen, 

overheden, sectoren en bedrijven. Hierdoor is het risico van verliezen door negatieve ontwikkelingen in 

afzonderlijke beleggingen, landen, sectoren en bedrijven beperkt. Op bepaalde terreinen werden 

additionele beleggingsrichtlijnen geïntroduceerd om concentratierisico’s verder te beperken. 

Naast het spreiden van beleggingen zijn er ook duidelijke regels om mogelijke verliezen door het niet 

kunnen voldoen aan transactieafspraken door tegenpartijen te beperken. Dit betreft vooral eisen aan de 

kwaliteit van de tegenpartijen en beperkingen aan de maximale bedragen waarmee risico gelopen mag 

worden op tegenpartijen. 

Het Pensioenfonds heeft ultimo boekjaar geen posities in individuele bedrijven groter dan 1% van het 

balanstotaal. 

Verzekeringstechnisch risico 

Dit betreft met name het risico dat pensioengerechtigden langer leven waardoor de verplichtingen hoger 

blijken dan is verondersteld op basis van de toegepaste overlevingstabellen. De bevindingen ten aanzien 

van sterfte van de aanspraak- en pensioengerechtigden worden jaarlijks beoordeeld door de certificerend 

actuaris. 



Ultimo 2011 is overgegaan van de AG Prognosetafel 2005-2055 naar de AG Prognostafel 2010-2060 

hetgeen leidde tot een verhoging van de voorziening pensioenverplichtingen ultimo 2011. Voor deze 

overgang was reeds een voorziening onzekerheid sterftetrend getroffen van 3,6% van de voorziening 

pensioenverplichtingen. Deze voorziening onzekerheid sterftetrend was niet toereikend om de overgang 

van de AG Prognosetafel 2005-2055 naar de AG Prognosetafel 2010-2060 te dekken doordat de 

werkelijke aanpassing van de levensverwachting afweek van de veronderstelde aanpassing van de 

levensverwachting. Het tekort bedroeg 61 miljoen. 

Schatting reële waarde 

Diverse waarderingsmethodieken worden gebruikt om de reële waarden van de financiële instrumenten 

vast te stellen (zie toelichting 2.20, Schattingen van de reële waarde). In onderstaande tabel wordt een 

totaal overzicht gegeven welke waarderingsmethodiek gebruikt is om de reële waarde te bepalen. 

miljoen 2011 % 2010 % 

Gerelateerd aan gepubliceerde prijsnotering in een actieve 12.151 63 11.773 63 

markt 

Aandelen 5.539 29 5.428 29 

Vastrentende waarden 6.471 34 6.020 32 

Alternatieve beleggingen - - - - 

Derivaten - - - - 

Short posities aandelen en vastrentende waarden 141 0 325 2 

Waarderingsmethode op basis van marktinformatie 6.933 36 6.649 36 

Aandelen 1.371 7 1.644 9 

Vastrentende waarden 495 3 619 3 

Alternatieve beleggingen 3.184 17 2.909 16 

Derivaten 1.883 10 1.477 8 

Short posities aandelen en vastrentende waarden - - - - 

Waarderingsmethode niet op basis van 

126 1 179 1 

marktinformatie 

Aandelen - - - - 

Vastrentende waarden 113 1 168 1 

Alternatieve beleggingen 13 0 11 0 

Derivaten - - - - 

Shortposities aandelen en vastrentende waarden - - - - 

Totaal reële waarde financiële vaste activa en passiva 19.210 100 18.601 100 

- waarvan activa 18.466 17.403 

- waarvan passiva 744 1.198 



Onderstaande tabel geeft inzicht in het verloop van de waarderingen die niet op basis van 

marktinformatie tot stand zijn gekomen. 


Stand per 1 januari 179 579 

Aankopen 1 - 

Herrubricering naar andere waarderingsmethode* (19) (299) 

Verkopen (36) (154) 

Baten en lasten zoals verantwoord in totaalresultaat 1 53 

Stand per 31 december 126 179 

* Betreft vastrentende waarden welke voorheen niet op basis van marktinformatie gewaardeerd konden worden maar per ultimo 

2011 wel op basis van marktinformatie gewaardeerd zijn. 

Gerelateerd aan gepubliceerde prijsnoteringen in een actieve markt 

In deze categorie zijn financiële instrumenten opgenomen waarvan de reële waarde direct wordt bepaald 

op basis van gepubliceerde noteringen in een actieve markt. Een financieel instrument wordt beschouwd 

als genoteerd in een actieve markt als de genoteerde prijs eenvoudig en regelmatig beschikbaar is van 

een beurs, handelaar, effectenmakelaar, branchegroep, prijsinstelling of toezichthoudende instelling en 

als deze prijzen de actuele en regelmatig voorkomende markttransacties, op basis van 

marktvoorwaarden, weergeven. 

Waarderingsmethode op basis van marktinformatie 

In deze categorie zijn financiële instrumenten opgenomen waarvan de reële waarde niet direct wordt 

bepaald op basis van gepubliceerde noteringen in een actieve markt, maar waarbij inputs worden 

gehanteerd van een actieve markt of welke waarneembaar zijn in de markt. Wanneer bepaalde inputs 

niet waarneembaar zijn in de markt, maar alle overige significante inputs dat wel zijn, dan wordt dit 

instrument nog steeds geclassificeerd in deze categorie, ervan uitgaande dat de impact van deze 

elementen op de totale waardering niet-significant zijn. Deze categorie bevat voornamelijk de alternatieve 

beleggingen, zijnde private equity en hedgefondsen. Daarnaast zijn hieronder opgenomen de 

instrumenten waarvan de waarde is afgeleid van genoteerde prijzen of vergelijkbare instrumenten. 

Waarderingsmethode niet op basis van marktinformatie 

In deze categorie zijn financiële activa en passiva opgenomen waarvan de reële waarde is bepaald met 

behulp van een waarderingstechniek (een model) en waarbij voor meer dan een niet-significant deel van 

de input ten behoeve van de totale waardering niet waarneembaar is in de markt. In deze categorie zijn 

ook financiële activa en passiva opgenomen waarvan de reële waarde bepaald is op basis van 

genoteerde prijzen, maar waarvoor de markt als niet-actief wordt beschouwd en of waarbij aanpassing 

heeft plaatsgevonden op basis van managementevaluatie. 



Gevoeligheidsanalyse* 

miljoen Variabiliteit Effect op Algemene Reserve 


Categorie (inclusief derivaten) 

Vastrentende Waarden rente stijgt 1%-punt (1.020) (787) 

Voorziening 

rente stijgt 1%-punt 2.344 1.897) 

Pensioenverplichtingen 

Totaal effect rente stijgt 1%-punt 1.324 1.110) 

Vastrentende Waarden rente daalt 1%-punt 1.270 979) 

Voorziening 

rente daalt 1%-punt (3.011) (2.417) 

Pensioenverplichtingen 

Totaal effect rente daalt 1%-punt (1.741) (1.438) 

Aandelen/Alternatieve Beleggingen aandelenbeurzen stijgen 1%-punt 77 85) 

Aandelen/Alternatieve Beleggingen aandelenbeurzen dalen 1%-punt (77) (85) 

* De impact van een nominale renteverandering op de reële hedge met betrekking tot renterisico wordt in deze analyse buiten 

beschouwing gelaten 

Bovenstaande tabel laat het effect zien van een wijziging in een van de hoofdaannames bij overigens 

ongewijzigde aannames. In werkelijkheid is het vanwege de correlatie tussen factoren zeer 

onwaarschijnlijk dat dit zich zal voordoen. Voorts dient men zich te realiseren dat deze gevoeligheden 

niet-lineair zijn; grotere en kleinere effecten kunnen niet gemakkelijk aan deze uitkomsten worden 

afgelezen. 

Het Bestuur 

Den Haag, 19 april 2012 


OVERIGE GEGEVENS 


Gebeurtenissen na balansdatum 

Er waren geen gebeurtenissen na balansdatum. 

Actuariële verklaring 

Opdracht 

Door Stichting Shell Pensioenfonds te ‘s Gravenhage is aan Towers Watson Netherlands B.V. de 

opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaring als bedoeld in de Pensioenwet over het 

verslagjaar 2011. 

Gegevens 

De gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot stand gekomen onder de 

verantwoordelijkheid van het Bestuur van het pensioenfonds. Voor de toetsing van de fondsmiddelen en 

voor de beoordeling van de vermogenspositie heb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten 

grondslag liggen aan de jaarrekening. In overeenstemming met de richtlijn ‘Samenwerking tussen 

accountant en actuaris ter zake van de controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen’ heeft 

de accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over zijn bevindingen ten aanzien van de 

betrouwbaarheid en de volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspunten 

die voor mijn oordeelsvorming van belang zijn. 

Werkzaamheden 

Ter uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen 126 tot en met 140 van 

de Pensioenwet. De door het pensioenfonds verstrekte administratieve basisgegevens en de bevindingen 

van de accountant ten aanzien hiervan zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspunt voor mijn 

beoordelingswerkzaamheden heb aanvaard. 

Als onderdeel van de werkzaamheden voor de opdracht: 

• heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereist eigen vermogen 

en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld; en 

• heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds. 

Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de 

resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten. Ik heb mij een oordeel gevormd over de 

waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfonds de tot balansdatum aangegane verplichtingen kan 

nakomen, mede in aanmerking nemend het financieel beleid van het pensioenfonds. 

De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemming met de binnen het 

Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormen naar mijn mening een deugdelijke 

grondslag voor mijn oordeel. 



Oordeel 

De voorziening pensioenverplichtingen is, overeenkomstig de beschreven berekeningsregels en 

uitgangspunten, als geheel bezien, toereikend vastgesteld. 

Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum lager dan het wettelijk vereist eigen 

vermogen, maar niet lager dan het wettelijk minimaal vereist eigen vermogen 

Gemeten naar de wettelijke maatstaf is ten aanzien van de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, 

sprake van een reservetekort. 

Met inachtneming van het voorafgaande heb ik mij ervan overtuigd dat is voldaan aan de artikelen 126 tot 

en met 140 van de Pensioenwet, met uitzondering van artikel 132 vanwege het reservetekort. 

De vermogenspositie van Stichting Shell Pensioenfonds is naar mijn mening niet voldoende, vanwege het 

reservetekort. 

Apeldoorn, 19 april 2012 

D. den Heijer AAG 

Verbonden aan Towers Watson Netherlands B.V. 



Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 

Aan het Bestuur van Stichting Shell Pensioenfonds 

Verklaring betreffende de geconsolideerde jaarrekening 

Wij hebben de in dit verslag op pagina 31 tot en met 68 opgenomen geconsolideerde jaarrekening 2011 

van Stichting Shell Pensioenfonds te Den Haag gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de 

geconsolideerde balans per 31 december 2011, het geconsolideerde totaalresultaat, het geconsolideerde 

overzicht van mutaties in het eigen vermogen en het geconsolideerde kasstroomoverzicht over 2011 met 

de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële 

verslaggeving en andere toelichtingen. 

Verantwoordelijkheid van het Bestuur 

Het Bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening 

die het vermogen en het totaalresultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het 

verslag van het Bestuur, beide in overeenstemming met International Financial Reporting Standards 

zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk 

Wetboek (BW), alsmede voor het opstellen van het verslag van het Bestuur in overeenstemming met 

Titel9 Boek 2 BW. Het Bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het 

Bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening mogelijk te maken 

zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. 

Verantwoordelijkheid van de accountant 

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de geconsolideerde jaarrekening op basis 

van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, 

waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende 

ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van 

zekerheid wordt verkregen dat de geconsolideerde jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang 

bevat. 

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de 

bedragen en de toelichtingen in de geconsolideerde jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn 

afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van 

de risico’s dat de geconsolideerde jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van 

fraude of fouten. 

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking 

die relevant is voor het opmaken van de geconsolideerde jaarrekening en voor het getrouwe beeld 

daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. 

Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de 

effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de 

geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de 

door het Bestuur van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld 

van de geconsolideerde jaarrekening. 

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een 

onderbouwing voor ons oordeel te bieden. 



Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening 

Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de 

samenstelling van het vermogen van Stichting Shell Pensioenfonds per 31 december 2011 en van het 

totaalresultaat en de kasstromen over 2011 in overeenstemming met International Financial Reporting 

Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en Titel 9 Boek 2 BW. 

Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen 

Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken 

naar aanleiding van het onderzoek of het verslag van het Bestuur, voor zover wij dat kunnen beoordelen, 

overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW 

vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het verslag van het Bestuur, voor zover wij 

dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de geconsolideerde jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 

lid 4 BW. 

Rotterdam, 19 april 2012 

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 

Origineel getekend door: drs. S. Barendregt-Roojers RA 


HISTORISCH OVERZICHT 2002 – 2011 

HISTORISCH OVERZICHT 2002 – 2011 

Aantallen per einde jaar 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 

Actieve deelnemers 10.879 10.933 11.517 11.690 11.655 11.226 10.589 10.591 10.927 10.780 

Ingegane pensioenen 19.522 19.471 19.562 19.554 19.509 19.300 19.003 18.878 18.656 18.596 

Gewezen deelnemers 6.717 6.855 6.616 6.701 6.639 7.010 7.458 7.605 7.789 8.125 

Totaal 37.118 37.259 37.695 37.945 37.803 37.536 37.050 37.074 37.372 37.501 

miljoen 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 

Premie, uitkeringen, inkomsten 

en waardewijzigingen 

Premie deelnemers en maatschappijen 332 336 2.302 69 181 197 179 276 133 8 

Uitgekeerde pensioenen en saldo 

waardeoverdrachten 636 624 623 597 575 552 536 529 495 488 

Directe beleggingsopbrengsten 828 1.454 587 529 516 545 561 439 382 416 

Indirecte beleggingsopbrengsten 313 842 2.648 (8.496) 735 2.403 2.307 1.505 1.781 (2.138) 

miljoen 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005** 2004 2003 2002 

Samenstelling 

beleggingsportefeuille 

Aandelen 7.026 7.420 6.329 2.962 12.278 12.004 11.056 9.171 8.258 6.339 

Alternatieve beleggingen* 2.519 1.961 1.555 1.821 1.415 1.022 610 402 307 298 

Hedgefondsen 678 927 840 704 1.422 1.123 1.063 755 584 501 

Vastrentende waarden 8.230 7.057 6.819 5.950 5.559 4.881 4.089 3.736 3.507 3.590 

Onroerende zaken (netto) 4 10 12 12 12 13 13 11 11 10 

Overige activa en passiva 

(exclusief shortposities) (210) 70 (82) (138) (25) 632 376 445 73 162 

Leningen hedgefondsen - - (713) (1.404) (1.105) (1.054) (750) (582) (496) 

Totaal vermogen 18.247 17.445 15.473 10.598 19.257 18.570 16.153 13.770 12.158 10.404 

* Alternatieve beleggingen bevatten Private Equity, Indirect Vastgoed en overige alternatieve beleggingen 

** vanaf 2005 o.b.v. IFRS 

Voorziening pensioenve 

rplichting 16.419 14.183 12.978 13.213 10.679 11.256 11.120 10.197 

Dekkingsgraad (in procenten)*** 111 123 119 80 180 165 145 135 

Rendementen (in procenten) 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 

(na aftrek van kosten) 

Totaal rendement 

(incl. Resultaat valuta afdekking) 6,5 14,8 27,5 -43,3 5,9 17,3 20,4 15,8 21,7 -14,4 

Gemiddeld 10 jaars pensioenrendement 4,8 3,5 1,7 1,7 8,8 10,2 10,6 9,5 7,5 8,0 

Indices en indexaties 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 2004 2003 2002 

CBS afgeleide consumentenprijsindex 

voor alle huishoudens (periode 

maart/maart) 1,9 0,8 1,5 2,0 1,6 1,4 1,4 0,8 *2,3 3,7 

Indexatie doorlopend pensioen 1,9** 0,8 0,0 2,0 1,6 1,4 1,4 0,6 2,5 3,7 

MSCI aandelenwereldindex -5,0 10,6 26,5 -38,3 5,2 16,1 16,3 11,8 25,5 -23,8 

JPM staatsobligatieswereldindex 6,3 4,2 0,7 9,2 4,0 0,8 3,7 4,9 2,2 8,5 

* oorspronkelijk 2,5%, later door CBS aangepast tot 2,3% 

** exclusief inhaalindexatie uit 2009 van 1,5%, die in 2011 is verleend. 

***Vanaf 2004 gebaseerd op de methodiek van het financieel toetsingskader. Begin januari 2012 heeft DNB besloten om de 

methodiek ter vaststelling van de rentetermijnstructuur per 31 december 2011 aan te passen. De rentetermijnstructuur 

per 31 december 2011, waarmee de dekkingsgraad berekend is, wordt gebaseerd op de 3-maands gemiddelde rentetermijnstructuur. 


BIJLAGEN 

BIJLAGEN 

Bijlage 1: Bestuur, medezeggenschap, uitvoering en toezicht 


In de Stichting Shell Pensioenfonds (het Pensioenfonds) zijn pensioenregelingen ondergebracht van 

maatschappijen van de Royal Dutch Shell Groep die tot het Pensioenfonds zijn toegetreden. 

Het Pensioenfonds wordt bestuurd door het Bestuur. 

De inhoud van de pensioenregelingen is vastgelegd in de reglementen van het Pensioenfonds. 

Bestuur 

Het Bestuur bestaat uit vier werkgeversvertegenwoordigers (leden A) en vier werknemersvertegenwoordigers 

(leden B). De leden A van het Bestuur worden benoemd door Shell Petroleum N.V. 

De leden B worden benoemd door Shell Petroleum N.V. op voordracht van de Centrale 

Ondernemingsraad van Shell in Nederland. Bij het vervullen van hun taak dienen de leden van het 

Bestuur ervoor te zorgen dat alle belanghebbenden van het Pensioenfonds zich door het Bestuur op 

evenwichtige wijze vertegenwoordigd kunnen voelen. 


Het Pensioenfonds heeft een Deelnemersraad van twaalf personen, die het Bestuur gevraagd en 

ongevraagd adviseert over belangrijke aangelegenheden betreffende het Pensioenfonds. In de 

Deelnemersraad worden de deelnemers door vier leden en de pensioengerechtigden door acht leden 

vertegenwoordigd. De vertegenwoordigers van de deelnemers worden benoemd op voordracht van de 

Centrale Ondernemingsraad van Shell in Nederland en de vertegenwoordigers van de 

pensioengerechtigden worden benoemd op voordracht van de Vereniging van Oud-Employés der 

"Koninklijke/Shell". De benoemingen worden gedaan door Shell Petroleum N.V. 

Verantwoordingsorgaan 

Het Pensioenfonds heeft een Verantwoordingsorgaan van zes personen. Het Verantwoordingsorgaan 

geeft jaarlijks achteraf een oordeel over het door het Bestuur vastgestelde beleid en de wijze waarop het 

beleid is uitgevoerd en over de naleving van de Principes voor Goed Pensioenfondsbestuur zoals 

vastgesteld door de Stichting van de Arbeid op 16 december 2005. Het Verantwoordingsorgaan baseert 

zich bij zijn oordeel mede op de bevindingen van de Commissie Intern Toezicht. Verder heeft het 

Verantwoordingsorgaan enkele specifieke adviesrechten. 

In het Verantwoordingsorgaan worden de werkgever, de werknemers en de pensioengerechtigden ieder 

door twee leden vertegenwoordigd. De leden van het Verantwoordingsorgaan worden benoemd door het 

Bestuur, de vertegenwoordigers van de werkgever (leden A) op voordracht van Shell Petroleum N.V., de 

vertegenwoordigers van de deelnemers (leden B) op voordracht van de Centrale Ondernemingsraad van 

Shell in Nederland en de vertegenwoordigers van de gepensioneerden (leden C) op voordracht van de 

Vereniging van Oud-Employés der "Koninklijke/Shell". 

Commissie Intern Toezicht 

Intern toezicht vindt plaats door een Commissie Intern Toezicht die bestaat uit vier externe deskundigen 

die, gehoord het Verantwoordingsorgaan, worden benoemd door het Bestuur. 


BIJLAGEN 

Beleggingscommissie 

Het Pensioenfonds heeft een Beleggingscommissie van vier personen. De Beleggingscommissie 

adviseert het Bestuur, gevraagd en ongevraagd, over het Beleggingsbeleid en risicobeheersing. De 

Beleggingscommissie wordt gevormd door twee werkgeversvertegenwoordigers (leden A) en twee 

werknemersvertegenwoordigers (leden B) uit het Bestuur. Het Bestuur benoemt de leden van de 

Beleggingscommissie. De Beleggingscommissie wordt bijgestaan door een externe onafhankelijke 

beleggingsadvisieur. 

Directie en vermogensbeheer 

Het Pensioenfonds heeft Shell Pensioenbureau Nederland B.V. (SPN) aangesteld als Directeur van het 

Pensioenfonds. SPN ondersteunt het Bestuur, voert de pensioenadministratie en adviseert het Bestuur 

over het pensioenbeleid. Tevens ondersteunt SPN het Bestuur bij het toezicht op het vermogensbeheer 

en op het terrein van risicobeheersing. SPN heeft een Raad van Commissarissen bestaande uit twee 

personen die zijn benoemd door de aandeelhouder. De Raad van Commissarissen heeft tot taak toezicht 

te houden op het beleid van en de uitvoering door de Directie en op de algemene gang van zaken, 

waaronder de interne controle, en daarnaast de Directie van SPN van advies te dienen. 

Shell Asset Management Company B.V. (SAMCo) is door het Pensioenfonds aangesteld voor het 

beheren van het vermogen en het adviseren van het Bestuur over het Beleggingsbeleid. 

SPN en SAMCo zijn vennootschappen behorende tot de Royal Dutch Shell Groep. 

SSPF/SPN Gedragscode 

De SSPF/SPN Gedragscode geldt voor de leden van het Bestuur en de Commissie Intern Toezicht van 

het Pensioenfonds en voor alle medewerkers van SPN. De gedragscode heeft tot doel te verzekeren dat 

alle activiteiten van het Pensioenfonds en SPN op een integere wijze worden uitgevoerd en dat (de schijn 

van) verstrengeling van zakelijke en privé-belangen wordt vermeden. Jaarlijks wordt door betrokkenen de 

naleving over het afgelopen jaar en de naleving in het komende jaar bevestigd. De gedragscode voldoet 

aan de door de Pensioenwet en de Wet op het financieel toezicht gestelde eisen. De compliance officer 

van SPN houdt toezicht op de uitvoering en effectiviteit van de gedragscode. 

De Nederlandsche Bank N.V. (DNB) 

De taak van DNB omvat onder meer toezicht op de Statuten, de Reglementen en de 

Uitvoeringsovereenkomst van het Pensioenfonds met de werkgever, toezicht op de financiële en 

actuariële opzet van het Pensioenfonds en een betrouwbaarheids- en deskundigheidstoets van de 

bestuursleden en de medebeleidsbepalers van het Pensioenfonds. Voorts worden de actuariële en 

bedrijfstechnische nota (ABTN) en de uitvoering daarvan, de jaarstukken en overige relevante 

bescheiden van het Pensioenfonds door DNB beoordeeld. 

Autoriteit Financiële Markten (AFM) 

De AFM houdt toezicht op het gedrag van het Pensioenfonds ten aanzien van de wettelijk verplichte 

informatieverstrekking. Doel van die informatie is het verhogen van het bewustzijn over de individuele 

pensioenvoorziening, zodat (gewezen) deelnemers, (gewezen) partners en pensioengerechtigden een 

goed inzicht kunnen krijgen in hun pensioen. 


BIJLAGEN 

Certificerend actuaris 

De certificerend actuaris geeft jaarlijks een verklaring af of het Pensioenfonds heeft voldaan aan de eisen 

als bedoeld in artikel 126 tot en met 140 van de Pensioenwet. Hiertoe worden alle door de certificerend 

actuaris noodzakelijk geachte controles uitgevoerd. 

Externe accountant 

De externe accountant geeft jaarlijks een accountantsverklaring af bij de door het Pensioenfonds 

gepubliceerde jaarrekening en bij de jaarlijkse DNB staten. 

Hieraan voorafgaand worden alle hiertoe door de accountant noodzakelijk geachte controles uitgevoerd. 


BIJLAGEN 

Bijlage 2: Personalia en benoemingen 

Bestuur 

Leden A 

G.J.A. Louw, voorzitter 

mw. A.J.M. Belilos-Wessels, waarnemend voorzitter (tot 15 juni 2011) 

B.A. Fermin 

mw. N.A.P. van Ingen (vanaf 9 maart 2012) 

P.A. Morshuis, waarnemend voorzitter (vanaf 19 december 2011) 

Leden B 

E.A. Breunesse 

mw. C.J.H. Hes (vanaf 9 maart 2012) 

N.C. van Luijk 

L.R. Riedstra 

G.J. Tap (tot 1 september 2011) 


Vertegenwoordigers van deelnemers 

R. Bouwens (tot 1 maart 2012) 

G.M.M. Hertogh (vanaf 19 oktober 2011) 

J.M. Kemper 

M. Keulers, plaatsvervangend voorzitter 

M.T.J. Parren (tot 15 oktober 2011) 

E. Pijpe (vanaf 1 maart 2012) 

Vertegenwoordigers van pensioengerechtigden 

D. Swier, voorzitter 

W.J. Deelen (vanaf 1 maart 2012) 

P.H.M. Deiters (vanaf 1 maart 2012) 

L.F.B. Goudsmit (tot 1 maart 2012) 

P.J. van Herk 

K. Kooijman 

J.F. Leeuwerik (tot 22 juni 2011) 

W.J. Ouwerkerk 

W.G. Reman, secretaris (tot 1 maart 2012) 

Mw. J.E. Tutein Nolthenius (vanaf 22 augustus 2011) 

E.S.E. Werner, secretaris (vanaf 1 maart 2012) 


BIJLAGEN 

Verantwoordingsorgaan 

Leden A 

B.P.T. de Wit, voorzitter (tot 1 mei 2011) 

D.A. Benschop, voorzitter (vanaf 1 mei 2011) 

T.P.K. Huysinga, plaatsvervangend voorzitter 

Leden B 

F.P.G. Paulides 

B.C. van der Leer (tot 1 maart 2012) 

Leden C 

R. van der Vlist 

P.H.M. Deiters (tot 1 maart 2012) 

L.F.B. Goudsmit (vanaf 1 maart 2012) 

Commissie Intern Toezicht (vanaf 1 oktober 2011) 

mw. H. Kapteijn, voorzitter 

A.B.J. ten Damme 

C. van Eykelenburg 

J.A. Nijssen 

Beleggingscommissie 

Leden A 

B.A. Fermin, voorzitter 

P.A. Morshuis 

Leden B 

E.A. Breunesse 

G.J. Tap (tot 1 september 2011) 

mw. C.J.H. Hes (vanaf 9 maart 2012) 

Directeur 

Shell Pensioenbureau Nederland B.V. 

Directie 

J. Bouma, algemeen directeur 

S.R. Tabak, directeur 

Raad van Commissarissen 

G.B.G. Craven, voorzitter (tot 1 oktober 2011) 

Mw. D. Jansen Heijtmajer, voorzitter (vanaf 1 november 2011) 

G.I.F.M. Menane 

Actuaris 

Towers Watson 

Accountant 

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. 


BIJLAGEN 

Bijlage 3: Mutaties deelnemersbestand 

Het volgende overzicht toont de mutaties in het deelnemersbestand. Het aantal actieve deelnemers van 

het Pensioenfonds is in 2011 verder afgenomen maar de afname is veel kleiner dan in 2010. Het aantal 

uitdiensttredingen halveerde ten opzichte van 2010, het jaar waarin reorganisaties in de ondernemingen 

plaatsvonden. Tevens was er sprake van een stijging in het aantal nieuw toegetreden deelnemers. 

Het totaal aantal actieve deelnemers, gewezen deelnemers en ingegane pensioenen is gedaald ten 

opzichte van 2010 met 141 tot 37.118. 

Mutaties aantal actieve deelnemers 2011 2010 

Aantal op 1 januari 10.933 11.517 

Toename als gevolg van: 

- nieuw toegetreden deelnemers 433 223 

- herindienst - - 

- overige oorzaken 30 42 

Totale toename 463 265 

Afname als gevolg van: 

- toekennen van ouderdomspensioen 114 104 

- toekennen van arbeidsongeschiktheidspensioen 12 5 

- uitdiensttredingen 366 725 

- overlijden 14 14 

- vervallen 11 1 

Totale afname 517 849 

Aantal op 31 december 10.879 10.933 

Mutaties aantal in betaling zijnde pensioenen 2011 2010 


Toename als gevolg van in betaling komen van: 

- ouderdomspensioen 114 104 

- overige oorzaken (o.a. ingang deeltijdpensioen) - - 

- arbeidsongeschiktheidspensioen 12 5 

- partnerpensioen 366 383 

- wezenpensioen 32 14 

- uitgestelde pensioenen 431 455 



- overlijden gepensioneerden 491 529 

- overlijden partners 311 363 

- beëindiging wezenpensioen 41 34 

- afkoop kleine pensioenen 46 46 


Totale afname 904 1.052 



BIJLAGEN 

Mutaties aantal gewezen deelnemers 2011 2010 


Toename als gevolg van: 

- uitdiensttredingen 366 725 




- overlijden 17 15 

- waardeoverdracht 48 38 

- herindiensttredingen met overdracht - - 

- pensionering 431 455 


Totale afname 507 523 


Totaal aantal op 31 december 37.118 37.259 


BIJLAGEN 

Bijlage 4: Begrippenlijst 

Pensioenen 

ABTN 

Actuariële en bedrijfstechnische nota. Een document van het Bestuur waarin het uitvoeringsbeleid en de 

beheersstructuur van het Pensioenfonds zijn vastgelegd. 

Arbeidsongeschiktheidspensioen 

Pensioen dat een deelnemer ontvangt als hij door arbeidsongeschiktheid niet meer kan werken. 

Autoriteit Financiële Markten (AFM) 

Toezichthouder op pensioenfondsen (gedragstoezicht) sinds 1 januari 2007. 

Dekkingsgraad 

De verhouding tussen het vermogen en de voorziening pensioenverplichtingen. 

Dekkingstekort 

Van een dekkingstekort is sprake indien de dekkingsgraad minder bedaagt dan de wettelijke minimaal 

vereiste dekkingsgraad van 105%. 

De Nederlandsche Bank N.V. (DNB) 

Toezichthouder op pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. 

Eigen vermogen 

Verschil tussen bezittingen (vermogen) en schulden (voorziening pensioenverplichtingen). 

Feitelijke premie 

De premie die door de werkgever en de deelnemers wordt betaald. 

FTK 

Het Financieel Toetsingskader is het onderdeel van de Pensioenwet waarin de wettelijke financiële eisen 

aan pensioenfondsen zijn vastgelegd. 


Pensioenpremie die wordt berekend op basis van het verwachte rendement exclusief diversificatieeffecten. 


Pensioenpremie die wordt berekend op basis van de door DNB gepubliceerde rentetermijnstructuur. 

Ouderdomspensioen 

Het pensioen dat vanaf de reglementaire pensioenleeftijd aan de deelnemer wordt uitgekeerd. 

Partnerpensioen 

Het pensioen dat aan de nabestaande wordt uitgekeerd nadat de deelnemer is overleden. 

Pensioenpremiegrens 

Het normale maximum van salarisgroep 5, zoals dit gebruikt wordt in het beloningssysteem van Shell 

Nederland B.V. De Pensioenpremiegrens wordt jaarlijks per 1 juli aangepast. 

Pensioenpremiegrondslag 

Het salaris (12 maanden plus uitkering ineens in april en/of december) plus eventuele pensionabele 

toeslag(en). De pensioenpremie wordt op deze basis berekend. 

Reservetekort 

Van een reservetekort is sprake indien de dekkingsgraad minder bedraagt dan de wettelijke vereiste 

dekkingsgraad (voor strategische beleggingsmix per 31 december 2011). 

Rentetermijnstructuur 

De yield curve, of rentetermijnstructuur, is een grafiek die het verband weergeeft tussen de looptijden van 

vastrentende beleggingen enerzijds en de daarop te ontvangen marktrente anderzijds. 

Vermogen 

Het saldo van alle bezittingen en schulden van het Pensioenfonds, dat beschikbaar is om de voorziening 

pensioenverplichtingen na te komen. 


BIJLAGEN 

Voorziening pensioenverplichtingen 

De met de rentetermijnstructuur verdisconteerde op de balansdatum opgebouwde pensioenaanspraken 

en pensioenrechten. 

Uitgesteld pensioen 

Opgebouwd pensioenrecht van gewezen deelnemers die de Shell-dienst voor het bereiken van de 

pensioenleeftijd hebben verlaten en van wie het pensioen nog niet is ingegaan. 

Waardeoverdracht 

Wettelijk recht om opgebouwde pensioenrechten over te dragen aan de pensioenuitvoerder van de 

nieuwe werkgever met als doel pensioenbreuk zoveel mogelijk te beperken en/of om versnippering van 

pensioenaanspraken over verschillende pensioenuitvoerders zo veel mogelijk te beperken. 

Waardevast 

Meegroeiend met de algemene prijsstijgingen. 

Beleggingen 

ALM-model 

Een ‘Asset/ Liability Management’ model waarbij de ontwikkeling van de beleggingen en de voorziening 

pensioenverplichtingen met verschillende economische en demografische veronderstellingen kan worden 

gesimuleerd over een reeks van jaren. 

Alternatieve beleggingen 

Private equity, hedgefondsen, niet beursgenoteerd vastgoed en overige alternatieve beleggingen. 

Beleggingsmix 

Verhouding van (beursgenoteerde) aandelen, alternatieve beleggingen, vastrentende waarden en 

kortlopende middelen in de beleggingsportefeuille. 

Benchmark 

Objectieve maatstaf, bijvoorbeeld een beursindex, waarmee door het Pensioenfonds behaalde 

rendementen kunnen worden vergeleken. 

Compliance 

De naleving van regelgeving. 

CSA’s 

Credit Support Annex, een bijlage bij de standaard derivatendocumentatie op basis waarvan zekerheid 

wordt verstrekt voor de nakoming van verplichtingen o.g.v. de derivatentransacties die tussen partijen zijn 

aangegaan. 

Credit spread 

Verschil tussen rentetarief op een bedrijfsobligatie en staatsobligatie. 

Credit default swap 

Een credit default swap is een overeenkomst tussen twee partijen waarbij het kredietrisico dat een van 

die twee partijen loopt op een derde partij wordt overgedragen aan de andere partij. 

Derivaten 

Afgeleide financiële instrumenten, zoals: opties, futures, forwards en swaps. 

Duration 

Een maatstaf voor de rentegevoeligheid van beleggingen of verplichtingen (dit is ongeveer gelijk aan de 

gewogen gemiddelde looptijd). 

Emerging Markets 

Opkomende, nog niet tot volwassen economiën uitgegroeide regio’s of landen. 

Equity swap 

Overeenkomst tot ruil van aandelenrisico’s met een andere partij. 


BIJLAGEN 

Eurozone 

De landen die de euro als eigen munteenheid gebruiken. 

EU kandidaten 

Landen die naar verwachting op termijn lid kunnen worden van de Europese Unie en de landen die lid 

zijn maar de euro niet als eigen munteenheid hebben ingevoerd. 

Exposure 

Bedrag waarover risico wordt gelopen. De risico’s voor de beleggingen kunnen bijvoorbeeld zijn valuta-, 

rente- en koersfluctuaties. 

Forward 

Een niet op de beurs verhandeld termijncontract met verplichte levering van de onderliggende waarden in 

de toekomst tegen een vooraf vastgestelde prijs. 

Fund of fund hedgefondsen 

Een beleggingsfonds dat alleen maar andere beleggingsfondsen selecteert en daarin namens haar 

beleggers belegt. 

Future 

Op de beurs verhandeld termijncontract met verplichte levering van de onderliggende waarden in de 

toekomst tegen een vooraf vastgestelde prijs. 

GMSLA 

Global Master Securities Lending Agreement, een raamovereenkomst waaronder twee partijen van 

elkaar, tegen een vergoeding, over en weer effecten kunnen lenen die na een bepaalde periode weer 

worden dienen te worden geretourneerd. Deze effecten worden in de tussentijd door de inlener gebruikt 

bij het totstandkomen van financiële transacties. 

Hedgen 

Afdekken van (beleggings)risico. 

Hedgefondsen 

Fondsen waarbij gebruik wordt gemaakt van een breed scala aan beleggingsstrategieën en 

beleggingsinstrumenten om onder verschillende marktomstandigheden een absoluut (positief) rendement 

te behalen. 

Inflatieswap 

Overeenkomst tot ruil van inflatiestromen of inflatierisico’s met een andere partij. 

Investment Grade 

Een obligatie met een beperkt faillissementsrisico (S&P rating BBB of hoger, Moody’s rating Baa of 

hoger). 

ISDA 

International Swaps and Derivatives Association, een wereldwijde organisatie voor instellingen die 

gebruik maken van, en handelen in, derivaten. De ISDA publiceert standaard raamovereenkomsten (o.a. 

de ISDA Master Agreement en de CSA (zie boven)) die derivatenpartijen kunnen gebruiken bij het 

aangaan van derivatentransacties. 

Large cap aandelen 

Verzamelnaam voor aandelen die een grote marktkapitalisatie vertegenwoordigen. 

Liability hedge 

Een liability hedge bestaat uit langlopende staatsobligaties en rente- en inflatieswaps. 

Long positie 

Positie na het kopen van beleggingstitels. 

Optie 

Opties geven het recht om tot of op een bepaalde datum een bepaalde hoeveelheid onderliggende 

waarden, bijvoorbeeld aandelen of valuta, tegen een vooraf vastgestelde koers te kopen (calloptie) of te 

verkopen (putoptie). 


BIJLAGEN 

OSLA 

Overseas Securities Lending Agreement. Een variant op de GMSLA’s (zie boven). 

OTC 

Over the counter, dat wil zeggen niet op de beurs verhandeld. 

Private Equity 

Beleggingen in niet-beursgenoteerde ondernemingen. 

Receivable 

Vordering. 

Renteswap 

Overeenkomst tot ruil van rentestromen of renterisico’s met een andere partij. 

Sale en repurchase (repo) and reverse sale en repurchase (reverse repo) 

Een gecombineerde verkooptransactie met een afspraak tot terugkoop. Wordt gebruikt voor het 

aantrekken van liquide middelen en/of arbitrage. 

Securities Lending 

Het uitlenen van effecten tegen een vergoeding, waarbij onderpand wordt ontvangen ter dekking van het 

risico van niet-teruglevering. 

Short positie 

Een positie die is ontstaan door het verkopen van beleggingstitels zonder deze te bezitten. Om de 

verkochte activa te kunnen leveren, dienen beleggingstitels te worden geleend van derden waarvoor in 

het algemeen onderpand moet worden gegeven. 

Small cap aandelen 

Verzamelnaam voor aandelen die een kleine marktkapitalisatie vertegenwoordigen. 

Standaarddeviatie 

Maat voor volatiliteit respectievelijk risico. Geeft de spreiding van de rendementen. 

Swap 

Overeenkomst tot ruil van bijvoorbeeld valutastromen, rentestromen of risico. 

Termijncontract 

Een overeenkomst waarbij de koper zich verplicht op een bepaalde datum een vermogenstitel van de 

verkoper te kopen tegen een vastgestelde prijs. 

Tracking error 

De afwijking van de gebruikte beleggingsindex als benchmark (bijvoorbeeld de AEX) en het 

beleggingsresultaat. Deze wordt onder andere gebruikt als risicomaatstaf en om de maximale ruimte aan 

te geven die beleggers mogen afwijken van een beleggingsindex (actief risico). 

VaR - Value at risk 

Vermogensverlies dat met een bepaalde waarschijnlijkheid in een bepaalde periode zal optreden. 

Vastgoed 

Beleggingen in niet beurs genoteerd vastgoed. 


Beleggingen met een vaste opbrengst, zoals: obligaties, pandbrieven, spaarbrieven en hypothecaire 

leningen. 

Volatiliteit (van koersen) 

De beweeglijkheid van koersen. Heeft betrekking op het aantal fluctuaties en de grootte van de fluctuaties 

in het koersverloop van bijvoorbeeld aandelen, obligaties en valuta’s. 

Zakelijke waarden 

Aandelen en alternatieve beleggingen.

Jaarverslag 2011

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?