Moet alles wat kan? - Agora landelijk ondersteuningspunt palliatieve ...

verantwoordelijkheid over de kosten van de zorg te nemen. 65ZonMw – signalement ‘Moet alles wat kan?’april 2013Verder bleek al in hoofdstuk vier dat hulpverleners voor een goede besluitvorming in deze fase goedmet hun patiënten kunnen communiceren. Niet voor niets is communicatie nu een van de zevenvereiste competenties waaraan elke specialist moet voldoen 66 . Het is echter nog zoeken naarmanieren hoe deze competentie het beste aan de aankomend artsen kan worden bijgebracht, zowelin de basisopleiding als tijdens de specialisatie. De opleidingen voor specialisten oudergeneeskundeen huisartsen lopen hierin vaak voorop. Overigens gaat het bij deze competentie ook overcommunicatie met andere hulpverleners, niet alleen over die met patiënten.Aan alle universiteiten is er op dit gebied al veel aanbod, zoals rollenspelen, trainingen ingesprekstechnieken met echte patiënten, nabespreken van video-opnames 67 , meelopen met ervarenartsen, reflectie, sensitivity-training, werken volgens de train-de-trainers methodiek, enzovoorts. Heteffect van al deze onderwijsvormen is echter nog onduidelijk, zowel als het gaat om het aanleren vankennis als van vaardigheden. Hoeveel tijd wordt hieraan in de diverse curricula besteed en wat levertdit op? Hoeveel uren tijdens de basisopleiding, hoeveel tijdens de specialisatie? Daarbij is ookrelevant hoeveel tijd er wordt besteed aan communicatie in het algemeen, en hoeveel specifiek aanhet voeren van moeilijke gesprekken.In de opleiding voor internisten is sinds kort het aanleren van de competentie reflecteren opgenomen.De gedachte hierachter is dat dit een belangrijke competentie is voor artsen die zulke moeilijkebesluitvormingsprocessen moeten begeleiden. Maar werkt dit, is dit inderdaad ook effectief? ‘Wedenken dat je hierdoor bij dit soort ingrijpende beslissingen een betere dokter wordt, maar daar isgeen onderbouwing voor’, erkent initiatiefnemer Joris Slaets.Het is opvallend dat scholingsprogramma’s nog maar zelden op hun effectiviteit worden getoetst. Heellangzaam komt daar meer aandacht voor. De Radboud Universiteit Nijmegen spreekt bijvoorbeeldover positieve resultaten bij het geïntegreerd aanleren van competenties. Communicatieonderwijswordt hier tegelijk aangeboden met medisch-technische vaardigheden, samenwerken, kennis enprobleemoplossend vermogen. Dergelijk geïntegreerd onderwijs staat nog in de kinderschoenen,maar moet zeker goed blijven worden gevolgd.Het belang van effectmetingen blijkt uit een recente studie bij praktijkondersteuners die een training inmotiverende gespreksvoering hebben gehad 68 . Uit de resultaten blijkt dat deze praktijkondersteunershet geleerde in de praktijk nauwelijks toepassen. Toch worden deze trainingen nog steeds aanpraktijkondersteuners gegeven, stelt Sandra van Dulmen vast. ‘Aan deze training wordt nog steedsveel geld uitgegeven, in plaats van eerst uit te zoeken wat er moeten veranderen om de implementatiete doen slagen.’ 69Om het nog moeilijker te maken, is het vaak de combinatie van kennis en vaardigheden die doktersnodig hebben om een goede afweging bij patiënten in deze fase van hun leven te kunnen maken. Eengoed voorbeeld hiervan is de besluitvorming over een heupfractuur bij ernstig dementerendepatiënten, waar ook in paragraaf 6 (richtlijnen) al op gewezen is. Wanneer besluit je tot opereren,wanneer zie je daarvan af?‘Als je de patiënt niet naar het ziekenhuis verwijst, moet je wel de moed hebben om hem in kritieketoestand bij je te houden, een toestand die in de dood kan eindigen’’, schrijft hierover Bert Keizer.Volgens hem wordt hier in de medische opleiding geen aandacht aan besteed. ‘Een arts zal zich dezevaardigheid, en het is echt een vaardigheid, zelf eigen moeten maken. Abstineren is vaak veelarbeidsintensiever dan behandelen.’ 70 Een van de geïnterviewden beaamt dit: ‘Het kost maar tienminuten om een ambulance te regelen om iemand van het verpleeghuis naar ziekenhuis te brengen.Het kost een uur om het niet te doen. Alleen dat al vereist moed.’65 Scheele, F. et al, 2012. De medische faculteit van de toekomst, S. de Paauw, 2012. Opleidinggeneeskunde niet toekomstproof.66 Dit zijn de zogeheten CanMEDS competenties, in navolging van de Canadian Medical EducationDirectives for Specialists. Naast communicatie zijn dit medisch handelen, samenwerken, kennis enwetenschap, maatschappelijk handelen, organisatie en professionaliteit67 Zie bijvoorbeeld Staal et al, 2012. Communicatie train je op de werkvloer, Medisch Contact68 Noordman et al, 2012 (submitted). Hier wordt naar verwezen door S. van Dulmen in haar oratieKom communiceren.69 Dulmen, S. van. 2012. Kom communiceren, oratie aan Radboud Universiteit Nijmegen.70 Het woord abstineren wordt steeds minder gebruikt, onder andere omdat het suggereert dat er metbehandelen wordt gestopt, terwijl er juist nog heel veel gebeurt en nodig is.44