Kansen en barrieres voor maatschappijwetenschappen in ... - NVLM

More documents

Recommendations

Info

1. Inleiding121.1. AchtergrondHet profielkeuzevak "maatschappijwetenschappen" heeft bij de invoering van devernieuwde tweede fase in 2007/2008 een flinke groei doorgemaakt en wordtmomenteel aangeboden op 40% van de havo scholen en 30% van de vwo scholen.Vooral leerlingen die in de bovenbouw één van beide maatschappijprofielen volgenkiezen voor dit vak, dat hen goed voorbereidt op een HBO of WO vervolgopleiding instudierichtingen als rechten, sociologie, politicologie, sociaaljuridische en /ofsociaalpedagogische hulpverlening. Een betere aansluiting van het voortgezetonderwijs met het hoger onderwijs is al jaren de inzet van onderwijshervormingen,beginnend bij de invoering van het studiehuis in 1999, tot en met de vernieuwdetweede fase in 2007/2008. Het blijft een zoektocht naar de heilige graal. Het juisteevenwicht tussen landelijk gestelde kaders en keuzevrijheid voor scholen enleerlingen laat zich niet eenvoudig definiëren. De 4 profielen werden ingevoerd ommeer samenhang in vakkenkeuze te waarborgen en het verschijnsel "pretpakketten"terug te dringen. Scholen kregen bij de invoering van de vernieuwde tweede fasemeer keuzevrijheid om eigen accenten te leggen in hun onderwijsaanbod. Leerlingenop hun beurt krijgen al op jonge leeftijd te maken met tal van keuzes die bepalendzijn voor hun verdere schoolcarrière en studieloopbaan. Het begint met de keuzevoor middelbare school. Daarop volgt de keuze voor een profiel, en het eindigt metde keuze voor profielkeuzevakken en voor keuzevakken in het vrije deel.1.2. Hoofd- en deelvragenDe hoofdvraag luidt: "Welke factoren en overwegingen spelen een rol bij het besluitvan docenten en schoolbesturen om het vak maatschappijwetenschappen al danniet in te voeren?". Deelvragen luiden:1. Binnen welke (beleids)context heeft het vak MW zich de afgelopen jarenontwikkeld, en welke mogelijkheden en beperkingen biedt deze context om hetvak MW in te voeren?2. Welke overwegingen spelen een rol bij de beslissing van scholen om het vak aldan niet in te voeren? Welke overwegingen zijn daarbij doorslaggevend?3. Welke barrières moeten in het proces van besluitvorming worden genomen enwat zijn in dat proces kritische succesfactoren?4. Welke kansen en bedreigingen biedt de invoering van het nieuwe curriculum MWin 2016 voor het vak, zowel voor scholen waar het al is ingevoerd als ook voorscholen waar dit niet het geval is?5. Welke adviezen kunnen op basis van dit onderzoek worden geformuleerd voorleraren en/of scholen die het vak willen invoeren en/of behouden?1.3. Theoretisch kaderPolitieke partijen, bewindslieden, ambtenaren, deskundigen en belangenbehartigersvechten onderling uit hoe de verplichte kaders en eindtermen eruit moeten zien.Moeten meer leerlingen een bèta profiel kiezen? Moeten er minimale cijfers gaangelden voor bepaalde kernvakken? Wat kunnen scholen en docenten doen aan devermeende "zesjescultuur" onder leerlingen? Deze door de politiek gestelde kadersbepalen het speelveld waarbinnen schoolbesturen hun eigen afwegingen maken,o.a. met betrekking tot de vakken die op lestabel komen te staan. Schoolbesturenkijken daarbij niet alleen naar hun eigen mogelijkheden en wensen, maar ook naarwat de concurrentie doet. Is het (onderwijs)aanbod van de school nogonderscheidend en aansprekend genoeg, vergeleken bij andere scholen in deomgeving? De docent(e) maatschappijleer die het vak maatschappijwetenschappengraag zou willen invoeren maakt ook een afweging. Maakt invoering van dit vak opdeze school wel een kans? Hoe zullen directie en collega's reageren op een voorstelom het vak in te voeren? Welke argumenten kan de docente(e) het beste in stellingbrengen? Welke vakken of secties zullen mogelijk tegenstand bieden? De leerlingmaakt tot slot zijn/haar eigen afweging uit het vakkenaanbod van de school. Kiest deleerling voor één profiel of voor een combinatie van twee profielen? Welke vakkenzijn verplicht voor de gewenste vervolgstudie, als de leerling dit al weet? Welkevakken zijn voor hem/haar een struikelblok, en welke vakken gaan hem/haar goed af
1. Inleiding13en kunnen een laag eindexamencijfer op zwakke vakken compenseren? En, nietonbelangrijk, waar liggen zijn/haar interesses en wat doen klasgenoten?Wij passen het bij MW -docenten bekende "barrièremodel" van politiekebesluitvorming toe op besluitvorming binnen de schoolcontext aangaande deinvoering van een nieuw vak. Dit model (Bachrach & Baratz 1970) schetst politiekebesluitvorming als een proces waarbij vier barrières moeten worden genomen omeen verlangen tot een besluit en vervolgens tot uitvoering te brengen:(individuele) wensen -> (collectieve) eisen -> (legitieme) besluiten -> (praktische)uitvoering.Wij beschouwen besluitvorming op school als een systeem waarbinnen verschillendestakeholders met uiteenlopende en soms conflicterende belangen hun eigenwaarden, doelen en belangen proberen te realiseren. In dit onderzoek proberen wijde beschrijvende en verklarende waarde van het model uit. Dit model vestigt onderandere de aandacht op "non-decisions", d.w.z. besluiten die niet genomen wordenomdat ze de besluitvormingsarena niet bereiken. In het bestek van dit onderzoekstellen wij daarom niet alleen de vraag waarom scholen besluiten het vak al dan nietin te voeren, maar tevens de vraag waarom sommige scholen het niet overwegen.Welke factoren spelen daar een rol?1.4. Methodologische verantwoordingHet onderzoek heeft hoofdzakelijk een explorerend en kwalitatief karakter. Wehebben 20 half gestructureerde open interviews gehouden met schoolleiders endocenten op scholen die het vak MW wel en niet aanbieden. Daarnaast hebben wijeen enquête gehouden onder een grotere groep docentenmaatschappijleer/maatschappijwetenschappen. Deze enquête werd insamenwerking met de NVLM uitgezet en leverde een goede respons op, zowelgemeten naar het aantal respondenten alsook naar de moeite die veel respondentennamen om hun antwoorden toe te lichten. We hebben geprobeerd om deze schataan informatie zo goed mogelijk in de presentatie van uitkomsten naar voren te latenkomen. Tot slot hebben wij ook enkele deskundigen en belangenbehartigersgeïnterviewd (SLO, CITO, NVLM).Ons onderzoek richt zich uitsluitend op het eerstegraads gebied, havo en vwo. HetVMBO hebben wij buiten beschouwing gelaten. Hiermee is helemaal niet gezegd dathet VMBO minder relevant is voor het vak, of andersom.1.4.1. Open interviewsVan de scholen die wij via ons eigen netwerk hebben geïnterviewd had 70% MW welingevoerd. Dit percentage ligt aanzienlijk hoger dan het landelijk gemiddelde, maardat heeft wellicht te maken met het feit dat de Universiteit van Utrecht bij het zoekennaar stageplekken eerder aanklopt bij scholen die zowel maatschappijleer als MWaanbieden.Dit onderdeel van het onderzoek was vooral kwalitatief en explorerend van aard. Deopen interviews waren deels gestructureerd. Met zo min mogelijk inhoudelijke sturinghebben wij gevraagd naar factoren en beweegredenen die een rol speelden bij hetbesluit om MW als dan niet in te voeren. Vragen die daarbij aan de orde kwamenwaren o.a. welke actoren/partijen betrokken zijn geweest, de organisatorische,inhoudelijke en relationele afwegingen en de interne en externe factoren waarmeerekening moest worden gehouden.We nemen de invoering van de herziene tweede fase als referentiepunt. Debeleidscontext van 2007 en later (invoering herziene tweede fase) beschouwen weals een externe constante die voor alle scholen geldt. Verder teruggaan in degeschiedenis zou een grotere variatie aan beleidscontexten opleveren, en minderbetrouwbare informatie opleveren.De informatie die tijdens de interviews is verkregen is na afloop verwerkt inkwalitatieve verslagen. De uitkomsten van de interviews dienden als input voor de
Page 1 and 2: Kansen en barrières voor het profi
Page 3 and 4: InhoudsopagaveSamenvatting64. Open
Page 5 and 6: SamenvattingDankwoord
Page 7 and 8: Kansen Samenvattingbarrières voor
Page 9 and 10: Dankwoord 9Wij willen graag onze da
Page 11: 1. Inleiding 11In dit onderzoeksrap
Page 15 and 16: 1. Inleiding15In totaal hebben 133
Page 17 and 18: 2. Het barrièremodel van politieke
Page 19 and 20: 2. Het barrièremodel van politieke
Page 21 and 22: 3. Beleidscontext 21De kansen en ba
Page 23 and 24: 3. Beleidscontext23Figuur 3.1 Aanta
Page 25 and 26: 3. Beleidscontext25Figuur 3.3 VWO e
Page 27 and 28: 3. Beleidscontext27De financiering
Page 29 and 30: 4. Open interviews 294.1. Het proce
Page 31 and 32: 4. Open interviews 31Box: Houding d
Page 33 and 34: 4. Open interviews 334.2. Factoren
Page 35 and 36: 4. Open interviews35Tabel: Overzich
Page 37 and 38: 5. Enquête docentenmaatschappijlee
Page 39 and 40: 5. Enquête docenten maatschappijle
Page 63 and 64:
6. Conclusies en aanbevelingen 63In
Page 65 and 66:
6. Conclusies en aanbevelingen 65ha
Page 67 and 68:
6. Conclusies en aanbevelingen 67ar
Page 69 and 70:
7. Bijlagen 697.1. Geraadpleegde li
Page 71 and 72:
7. Bijlagen 717.4. Statistische ond
Page 73 and 74:
7. Bijlagen 73Geeft de school MW *
Page 75:
7. Bijlagen 75Geeft de school MW *
Page 78 and 79:
Kansen en barrieres Maatschappijwet
Page 80 and 81:
Page 82 and 83:
Page 84 and 85:
Page 86 and 87:
Page 88 and 89:
Page 90:
show all

Kansen en barrieres voor maatschappijwetenschappen in ... - NVLM

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?