Kansen en barrieres voor maatschappijwetenschappen in ... - NVLM

3. Beleidscontext263.2. Nieuw eindexamenprogrammamaatschappijwetenschappen in 2016Het vak maatschappijleer is sinds de invoering van de tweede fase in 1998 eenverplicht schoolexamenvak in het gemeenschappelijk deel van de tweede fase vanhet voortgezet onderwijs, en heeft een studielast van 120 uren voor zowel Havo enVWO. Het accent van dit vak ligt vooral op burgerschapskunde, staatsinrichting, ende werking van de democratische rechtsstaat. Het vak is ondergebracht in hetgemeenschappelijke deel, en dus verplicht voor alle profielen. Het wordt afgeslotenmet een schoolexamen.sociologische en politicologische kernbegrippen, die in verschillende contextenworden toegepast. Een inhoudelijke bespreking van het nieuweeindexamenprogramma MW valt buiten het bestek van dit onderzoek. Uit onzeenquête (zie hoofdstuk 5) komt wel naar voren dat enkele docenten bedenkingenhebben over het nieuwe programma, bijvoorbeeld aangaande het abstractieniveauen de vraag of dat niet een struikelblok zal gaan vormen voor havo leerlingen. Dit zijnsignalen dat niet alle docenten overtuigd zijn van de verbeteringen die het nieuweprogramma voor het vak meebrengt. Uiteindelijk hebben dergelijke percepties,positief of negatief, ook hun weerslag op de bereidheid van docenten en scholen omhet vak te handhaven of in te voeren.Het keuzevak "maatschappijleer-2" is met de invoering van de vernieuwde tweedefase in 2007 omgedoopt tot "maatschappijwetenschappen"(MW). Het aantalstudielasturen werd uitgebreid van 360 naar 440 uren voor VWO en van 200 naar320 uren voor de Havo. Hoewel de naam en het aantal uren wijzigden, bleven deeindtermen ongewijzigd. Idealiter zou het nieuwe programma tegelijk met de startvan de vernieuwde tweede fase in 2007/2008 van start zijn gegaan, maar hetontwikkelen van nieuwe eindtermen is een zaak van lange adem waar veel partijenbij betrokken moeten zijn om voldoende draagvlak te bereiken.In 2016 wordt het nieuwe eindexamenprogramma maatschappijwetenschappeningevoerd, gebaseerd op het voorstel dat van 2005 tot 2007 is ontwikkeld door decommissie Schnabel (Commissie Maatschappijwetenschappen 2007,Vervolgcommissie Maatschappijwetenschappen 2009). De totstandkoming van ditnieuwe eindexamenprogramma heeft een lange voorgeschiedenis. Huub Philippensheeft dit proces beschreven en vergeleken met een Echternach-processie: tweestappen vooruit en één achteruit (Philippens 2007).Een belangrijk verschil van het nieuwe curriculum ten opzichte van het huidige is datde vertrouwde maar ook bekritiseerde thematische aanpak wordt vervangen door deconcept-context benadering. Waar de thematische aanpak uitnodigt tot het`stapelen` van inhoud, zal het vak worden opgebouwd rondom een beperkter aantalVan 2011 tot 2014 voeren 14 scholen onder leiding van de SLO een pilot uit om hetnieuwe programma te testen, voorbeeldmateriaal te ontwikkelen en aanbevelingen teformuleren voor de integrale invoering. Zeker is dat er vanaf 2016 het nodige gaatveranderen in de opbouw en inhoud van dit vak. Docenten zullen zich de nieuweeindtermen eigen moeten maken en bijscholing volgen. Methodeauteurs enuitgevers zullen nieuw lesmateriaal ontwikkelen, en op scholen zullen de PTA's enlesplanners worden aangepast aan de nieuwe stof.3.3. Demografische ontwikkelingenScholen hebben naast een beleidscontext - waarin politieke keuzes zoals hierbovengeschetst doorwerken en de speelruimte van scholen beïnvloeden - ook te makenmet demografische ontwikkelingen die hun leerlingenaantal beïnvloeden. De meestescholen zetten elk jaar hun beste beentje voor om zoveel mogelijk leerlingen aan tetrekken. Gezien demografische ontwikkelingen zal het aantal leerlingen in het VO tot2015-2016 nog licht stijgen van 935.000 naar 977.000 leerlingen. Daarna is deverwachting dat het aantal leerlingen in het VO sterk zal dalen. Niet alleen deinstroom van leerlingen op scholen zal hiermee onder druk komen te staan, maarook binnen de scholen wordt de spoeling dunner en zullen keuzevakken onder drukkomen te staan (VO-Raad 2011: 32).