12 magazine Leef!

16
Schaapsherder; dat zit in je
‘Ik ben opgegroeid in Voorschoten, maar kwam veel bij
mijn oma en opa in Drenthe. Daar had je een schaapskudde;
de Ruiner schaapskooi in Dwingelderveld. Dat
vond ik zo mooi. Ik weet nog dat we op school in de 5e
klas moesten vertellen wat we later wilden worden. Ik zei
‘schaapsherder’. Toen werd ik uitgelachen, dat vonden ze
gek. Waarom schaapsherder? Ik kan het niet goed uitleggen,
dat zit in je. Het is een soort virus. Het alleen zijn met
de beesten, buiten, in de natuur. Rust en ruimte…Ja, ook
als kind was ik heel veel buiten te vinden. Ik woonde niet
buiten, maar we waren wel heel veel op de volkstuin.’
Cadeau van mijn vrouw
‘Ik heb eerst de grafische lts gedaan. Een logische stap;
mijn hele familie komt uit het grafische vak. Na 2 jaar ben
ik overgestapt naar de tuinbouwschool en aansluitend
naar de bosbouwschool in Velp. Boswachter leek me ook
prachtig. Maar door een waarschuwing ‘er is geen droog
brood in dit werk te verdienen’ tijdens een stage bij Staatsbosbeheer
ben ik eruit gestapt. Had ik nooit moeten doen,
daar heb ik echt spijt van. Ik ben een beetje in de bloemen
gaan werken en daarna toch jarenlang in de grafische industrie.
Mijn vrouw kende mijn droom en vond dat ik er
toch iets mee moest doen. Dus zij heeft me een dag met
een schaapsherder cadeau gegeven, bij de kudde in Ruinen.
Dat klikte enorm. Eerst deed ik heel veel op vrijwillige
basis, naast mijn werk. Toen heb ik ontslag genomen en
ben ik bij een commercieel begrazingsbedrijf gaan werken.
Sinds 2010/2011 ben ik zelfstandig schaapsherder.
Met mijn eigen kudde.’
Als er een schaap over de dam is…
De kern van de kudde is 250 schapen. Een rekeneenheid,
waarmee hij voor opdrachtgevers berekent hoeveel werk
in hoeveel tijd kan worden gedaan. Elzo heeft 2 honden;
Django en Nevis. Of eigenlijk 3, Bax is met pensioen.
De herder stuurt de honden aan, de honden sturen de
Gemeente Noordwijk Ben van Laar
Beleidsmedewerker Groen
‘Elzo wordt inmiddels 3 seizoenen door ons ingehuurd.
De belangrijkste reden om met de schaapherder te werken was
het feit dat schapen op steile hellingen ingezet kunnen worden,
waar machines moeilijk kunnen komen. Schuine stukken (taluds)
zijn soms zo steil dat een maaimachine er niet of lastig kan rijden,
of met een maaiarm makkelijk schade rijdt (bijv. bij de bowling, de
flats in Boechorst, of de berm voor landgoed Offem). Daarnaast
worden de schapen ingezet om een wat meer natuurlijk maaibeheer
van de ecologische zones te krijgen. We noemen ze wel onze
‘natuurlijke grasmaaiers’ .
Er is een goede samenwerking tot stand gekomen met de
schaapsherder. Na een reguliere maaibeurt ligt alles er ‘strak bij’,
schapen laten toch een wat ‘plukkeriger’ beeld achter. Daar zijn
we vanuit de gemeente inmiddels aan gewend.
Mensen vinden het er leuk en gezellig uitzien. Het eerste bericht
over de ‘natuurlijke grasmaaiers’ heeft ruim 10.000 tijdlijnen van
Facebookgebruikers bereikt. We kregen vooral positieve reacties
en een enkele klacht. Waar mogelijk is bij een klacht in overleg
gezocht naar een passende oplossing.’
kudde. Zijn schapen noemt hij liefkozend ‘de dames’, een
beperkt aantal dames heeft een naam. Silke (vernoemd
naar zijn dochter, want net zo aanhankelijk) en Brokje (dol
op het bijvoeren met brokjes in de winterperiode). Anna
en Sophie zijn de leidschapen. Die lopen voorop en geven
het goede voorbeeld. Des te beter de leidschapen, des te
beter de kudde volgt. Ja, als er een schaap over de dam is…
Concurreren met een maaimachine
‘Dat is best lastig. Als de opdrachtgever alleen maar kijkt
naar ‘strak als een biljartlaken’, dan leg ik het af. Ook op
snelheid kunnen de dames zich niet meten met een
maaier. Maar begrazing heeft andere voordelen. Het is
natuurlijk, geeft ruimte aan biodiversiteit, kikkers e.d.
worden niet afgemaaid en er ontstaat geen schade. Ik zie
dagelijks de gevolgen van het verdwijnen van statiegeld.
‘Flikker maar weg die bierflesjes’. En dan? Een maaimachine
versplintert dat glas. En daar spelen wel kinderen hè op
dat terrein, en er worden honden uitgelaten. Mijn dames
grazen om alles heen, dus er wordt niks stukgemaaid.
Maar ja, ik heb er als herder een nieuwe taak bij; terreinopruimer.
Sommige dagen ga ik met wel twee zakken zooi
van een ander naar huis. Dat maakt me triest én boos.’
Altijd onderweg
Elzo maakt met de kudde rondes van 10 weken. Ze
beginnen in Noordwijk, dan naar Katwijk, Wassenaar,
Voorschoten, Leiden, Leiderdorp en Roelofarendsveen.
De kudde is altijd roulerend. Grazen en dan weer vertrekken
naar een volgend vak. En uiteindelijk weer opnieuw
beginnen. ‘Ik slaap niet bij de kudde, maar gewoon thuis
bij mijn gezin in Voorschoten, samen met de honden.
De schapen staan dan op een met netten en prikpalen
afgezet terrein, een plantsoen of zo, met schrikdraad.’
Genieten geeft rust
‘Kijk, de kudde zelf dat is over het algemeen genieten.
Maar wat erbij komt kijken, dat geeft toch stress. Financieel
is het zeker geen vetpot. Groenstroken en terreinen
verdwijnen, die worden volgebouwd. Dus minder te
begrazen en minder plek voor mijn kudde. Ze moeten
’s nachts en in de weekenden ook ergens staan. De omvang
van de te begrazen percelen wordt kleiner, waardoor
ik vaker moet verkassen. Ik ben veel van huis en heb
eigenlijk ook geen weekenden. Een schaap kun je niet
‘uitzetten’ en in de garage stallen. En ze houden ook geen
winterslaap. In de winter kan ik 3 maanden niet begrazen
en moet ik ze bijvoeren. Dat is duur terwijl er dan geen
inkomsten zijn. Ik kan eigenlijk geen vakantie nemen,
het inhuren van een collega is te kostbaar. En wat ik echt
naar vind; mensen kunnen steeds minder hebben.
Je moest eens weten hoe vaak ik negatieve reacties krijg.
Dan moeten ze even wachten op de kudde. Of ligt er
schapenpoep. Tja, dat hoort erbij. En nee, schapenpoep
is niet te vergelijken met hondenpoep. Ga er maar eens
instaan, dan hoef ik het verder niet uit te leggen.
Ik wil niemand tot last zijn. Gewoon mijn werk kunnen
doen en genieten met de kudde. Genieten geeft rust. Maar
ik houd steeds vaker mijn hart vast voor de toekomst.’
Bekijk meer beelden op
www.facebook.com/schapenaanhetwerk