12 magazine Leef!

Sint en de kerstman
In de anekdote ‘De waarheid omtrent Sinterklaas’ komt
schrijver Godfried Bomans aan de weet, dat Sinterklaas in
Madrid-Oost woont, aan het 5-Decemberplein. Hij vliegt
naar Spanje om hem te interviewen en ontdekt dat dit
plein een klein plantsoentje is, vol met kauwende kinderen.
‘Toen ik één van hen vroeg,’ schrijft Bomans, ‘of hier
soms Sinterklaas woonde, viel er een stuk hart uit zijn
mond.’ Al snel komt de befaamde schrijver bij de Goedheiligman
in de huiskamer terecht. Dan beschrijft
Bomans de volgende, onvergetelijke scène:
‘Kom, ga zitten. Wil je een stuk zeep?’
Hij gaf mij een flink stuk zeep. Ik begreep direct dat het
marsepein was en beet er in. Het was zeep.
‘Een grapje,’ legde Sinterklaas uit. ‘Dat doe ik wel meer
met bezoekers. Hier heb je een echt stuk.’
Spanje?!
Ook humorist Bomans wist natuurlijk dat Sinterklaas
oorspronkelijk niet uit Spanje komt, maar uit de stad
Myra in het huidige Turkije. Daar was Nicolaas bisschop
in de vierde eeuw na Christus. Na zijn dood in het jaar
340 werd hij heilig verklaard en begraven in de Italiaanse
stad Bari. Maar hoe is Sinterklaas dan in vredesnaam van
Turkije en Italië in Spanje verzeild geraakt? Wel, daar is
kinderboekenschrijver Jan Schenkman (1806-1863) verantwoordelijk
voor. In 1850 schreef hij het populaire
prentenboek ‘Sint Nikolaas en zijn knecht’, waarin voor
het eerst Sint z’n komst uit het verre Spanje (per stoomboot)
wordt beschreven. Door dit kinderboek woont hij
nog altijd in Spanje en het is Bomans dus zelfs gelukt om
z’n privéadres te achterhalen.
van cadeautjes aan brave kinderen. Daarnaast werden
er in de loop der tijd andere zaken aan de traditie toegevoegd,
zoals het over daken rijden met een paard en
cadeautjes bezorgen via de schoorsteen. Maar het uiterlijk
van de Sint, een oude ernstige man met mijter, staf en
bisschopsmantel, bleef zeer dicht bij de oorspronkelijke
Sint-Nicolaas uit Myra.
Weg met de heiligen!
En zo hadden de heilige Nicolaas en de armen eeuwenlang
een mooi feest, totdat in de 16 de en 17 de eeuw de
Reformatie aanbrak. De protestanten wilden niets weten
van de katholieke heiligen. Weg ermee! In veel Noord-
Europese landen werd Sinterklaas afgeschaft en werden
de geschenken voortaan uitgedeeld met Kerstmis. Maar
in Nederland liep het gek genoeg anders. Sint-Nicolaas
is namelijk niet alleen de beschermheilige van de armen,
maar ook van de zeelieden en die hadden we in de Lage
Landen bij de zee genoeg. Als zeevarende natie, geleid
door protestanten, hielden wij Hollanders de katholieke
Sint tóch in ere! Het respect voor de oude bisschop overleefde
alle beeldenstormen en het is daarom dat we nog
altijd ons schoentje zetten, waarin de Goedheiligman
munten (van chocola) achterlaat, met recht een oeroude
traditie.
Zakkenroller
Goed, helder, Sinterklaas woont sinds 1850 in Spanje,
maar waar woont de Kerstman dan? Volgens de moderne
folklore in Finland, Groenland of zelfs ergens op de
Noordpool. Maar voor de historische oorsprong van
de Kerstman moeten we toch echt véél zuidelijker zijn.
De inspiratie voor de Kerstman is namelijk, jawel, onze
eigen Sint-Nicolaas uit Myra! Wat blijkt: de traditie van
de Kerstman, die stamt uit de achttiende eeuw, is deels
gebaseerd op de viering van Sinterklaas. Geen wonder
dat Sinterklaas-fan Bomans de Kerstman in één van z’n
andere verhalen voor ‘geestelijke zakkenroller’ uitschold!
Gulle Bisschop
Maar nu is het tijd om het Sinterklaasfeest te verklaren.
Sinterklaas werd het eerst gevierd in de vroege middeleeuwen
in Noord Europa. Het feest vond plaats op 6 december,
de kerkelijke feestdag voor de heilig verklaarde
Sint Nicolaas, die bekend stond om zijn anonieme gulheid.
Zo legde hij ’s nachts munten in de schoenen van
de armen! Op die zesde december werd er in navolging
van de gulle bisschop geld aan noodlijdende mensen
geschonken. Dit veranderde eeuwen later in het geven
REDDINGBOOT PAUL JOHANNES VAN DE KNRM BRENGT DE SINT AAN WAL.
5