Sinterklaas zal blijven bestaan, zolang Nederland bestaat. De Kerstman z’n positie is anders, maar hij is dan ook geen heilige. Voor beide fenomenen is ruimte in ons land. Hier het verhaal over hoe het allemaal zo gekomen is. TEKST FRANS VAN DUIJN BEELD BURO BINNEN Sinterklaas en de Kerstman: opvoeder en grapjas 4
Sint en de kerstman In de anekdote ‘De waarheid omtrent Sinterklaas’ komt schrijver Godfried Bomans aan de weet, dat Sinterklaas in Madrid-Oost woont, aan het 5-Decemberplein. Hij vliegt naar Spanje om hem te interviewen en ontdekt dat dit plein een klein plantsoentje is, vol met kauwende kinderen. ‘Toen ik één van hen vroeg,’ schrijft Bomans, ‘of hier soms Sinterklaas woonde, viel er een stuk hart uit zijn mond.’ Al snel komt de befaamde schrijver bij de Goedheiligman in de huiskamer terecht. Dan beschrijft Bomans de volgende, onvergetelijke scène: ‘Kom, ga zitten. Wil je een stuk zeep?’ Hij gaf mij een flink stuk zeep. Ik begreep direct dat het marsepein was en beet er in. Het was zeep. ‘Een grapje,’ legde Sinterklaas uit. ‘Dat doe ik wel meer met bezoekers. Hier heb je een echt stuk.’ Spanje?! Ook humorist Bomans wist natuurlijk dat Sinterklaas oorspronkelijk niet uit Spanje komt, maar uit de stad Myra in het huidige Turkije. Daar was Nicolaas bisschop in de vierde eeuw na Christus. Na zijn dood in het jaar 340 werd hij heilig verklaard en begraven in de Italiaanse stad Bari. Maar hoe is Sinterklaas dan in vredesnaam van Turkije en Italië in Spanje verzeild geraakt? Wel, daar is kinderboekenschrijver Jan Schenkman (1806-1863) verantwoordelijk voor. In 1850 schreef hij het populaire prentenboek ‘Sint Nikolaas en zijn knecht’, waarin voor het eerst Sint z’n komst uit het verre Spanje (per stoomboot) wordt beschreven. Door dit kinderboek woont hij nog altijd in Spanje en het is Bomans dus zelfs gelukt om z’n privéadres te achterhalen. van cadeautjes aan brave kinderen. Daarnaast werden er in de loop der tijd andere zaken aan de traditie toegevoegd, zoals het over daken rijden met een paard en cadeautjes bezorgen via de schoorsteen. Maar het uiterlijk van de Sint, een oude ernstige man met mijter, staf en bisschopsmantel, bleef zeer dicht bij de oorspronkelijke Sint-Nicolaas uit Myra. Weg met de heiligen! En zo hadden de heilige Nicolaas en de armen eeuwenlang een mooi feest, totdat in de 16 de en 17 de eeuw de Reformatie aanbrak. De protestanten wilden niets weten van de katholieke heiligen. Weg ermee! In veel Noord- Europese landen werd Sinterklaas afgeschaft en werden de geschenken voortaan uitgedeeld met Kerstmis. Maar in Nederland liep het gek genoeg anders. Sint-Nicolaas is namelijk niet alleen de beschermheilige van de armen, maar ook van de zeelieden en die hadden we in de Lage Landen bij de zee genoeg. Als zeevarende natie, geleid door protestanten, hielden wij Hollanders de katholieke Sint tóch in ere! Het respect voor de oude bisschop overleefde alle beeldenstormen en het is daarom dat we nog altijd ons schoentje zetten, waarin de Goedheiligman munten (van chocola) achterlaat, met recht een oeroude traditie. Zakkenroller Goed, helder, Sinterklaas woont sinds 1850 in Spanje, maar waar woont de Kerstman dan? Volgens de moderne folklore in Finland, Groenland of zelfs ergens op de Noordpool. Maar voor de historische oorsprong van de Kerstman moeten we toch echt véél zuidelijker zijn. De inspiratie voor de Kerstman is namelijk, jawel, onze eigen Sint-Nicolaas uit Myra! Wat blijkt: de traditie van de Kerstman, die stamt uit de achttiende eeuw, is deels gebaseerd op de viering van Sinterklaas. Geen wonder dat Sinterklaas-fan Bomans de Kerstman in één van z’n andere verhalen voor ‘geestelijke zakkenroller’ uitschold! Gulle Bisschop Maar nu is het tijd om het Sinterklaasfeest te verklaren. Sinterklaas werd het eerst gevierd in de vroege middeleeuwen in Noord Europa. Het feest vond plaats op 6 december, de kerkelijke feestdag voor de heilig verklaarde Sint Nicolaas, die bekend stond om zijn anonieme gulheid. Zo legde hij ’s nachts munten in de schoenen van de armen! Op die zesde december werd er in navolging van de gulle bisschop geld aan noodlijdende mensen geschonken. Dit veranderde eeuwen later in het geven REDDINGBOOT PAUL JOHANNES VAN DE KNRM BRENGT DE SINT AAN WAL. 5
Change language