You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
THEMA GEZONDE OPENBARE RUIMTE<br />
De waarde van ontmoeting<br />
In het denken over een gezonde en zorgzame<br />
maatschappij is op dit moment veel<br />
aandacht voor de waarde van ontmoeting.<br />
De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving<br />
publiceerde het advies Ruimte<br />
maken voor ontmoeting (2021) en pleitte<br />
voor een zodanige inrichting van de<br />
publieke ruimte in buurten dat het sociale<br />
contacten versterkt. Na het uitroepen van<br />
de participatiemaatschappij hebben wij in<br />
2014 en 2015 in Maastricht twee burgertoppen<br />
georganiseerd over de vraag wat<br />
bewoners dachten over een gezonde en<br />
zorgzame stad. Om zoveel mogelijk stemmen<br />
mee te laten spreken, waren mensen<br />
uitgenodigd na loting uit de basisadministratie.<br />
Meer ’ontmoetingsplekken’ stond<br />
met stip bovenaan hun prioriteitenlijst. Er<br />
werd gepleit voor broedplaatsen, wijkcentra<br />
en buurthuizen. Het pleidooi voor de<br />
‘zorgkroeg’ kreeg de meeste stemmen.<br />
Deze uitkomsten werden verbonden met<br />
een verhaal over de mismatch tussen de<br />
eisen van de participatiemaatschappij en<br />
de leefomgeving. ’We willen elkaar wel<br />
helpen, maar we kennen elkaar niet meer.<br />
We komen elkaar niet meer tegen.’<br />
Bewoners van buitenwijken met relatief<br />
veel sociale- en gezondheidsproblemen<br />
hadden vrijwel alle publieke ontmoetingsplekken<br />
- kerken, winkels, kleine sportparken<br />
en bedrijfjes - zien verdwijnen: er<br />
werd in hun wijken alleen nog maar<br />
gewoond. In parken in de buitenwijken<br />
werd ontmoeting ontmoedigd door weinig<br />
bankjes te plaatsen en de buurthuizen fungeerden<br />
meer als zalencentrum dan als<br />
ontmoetingsplek. Bewoners legden met<br />
hun pleidooi voor ’de zorgkroeg’ de vinger<br />
op de zere plek. In de vormgeving van de<br />
publieke ruimte had decennialang sociale<br />
kaalslag plaatsgevonden. Het informele<br />
gesprek was verdwenen.<br />
Een plek voor democratie<br />
Dat impliceerde echter niet alleen een<br />
ondermijning van gezondheid en welzijn,<br />
maar ook een verschraling van democratie.<br />
Democratie gedijt slecht in het luchtledige<br />
- het heeft een plek nodig. Het centrum<br />
van de politiek, het gemeentehuis, is<br />
voor veel stadsbewoners ver van het bed<br />
en ze voelen zich daar niet thuis. Op de<br />
burgertoppen konden ze in een betrekkelijk<br />
informele sfeer wel formuleren wat ze<br />
nodig hadden. Door luchtige, ernstige en<br />
soms schurende gesprekken met onbekende<br />
mede stadsbewoners werden ervaringen<br />
ontsloten, kwamen botsende perspectieven<br />
naar voren, en kregen impliciete<br />
verlangens woorden. ‘Een zorgkroeg’.<br />
Kaalslag qua publieke ontmoetingsplekken<br />
impliceert echter dat plekken voor een<br />
continue conversatie als ruimtelijke drager<br />
van democratie ontbreken. Er is dan geen<br />
plek om onbehagen over de leefomgeving<br />
te uiten en vele andere vormen van onbehagen<br />
blijven eveneens onbesproken. Bij<br />
gebrek aan fysieke ontmoetingen en informele<br />
uitwisseling van ideeën en emoties,<br />
is voor velen internet het enige alternatief.<br />
Tenslotte: meer aandacht voor ‘waar’<br />
Terwijl er in participatieve experimenten<br />
over het leven in de stad veel aandacht is<br />
voor de vraag wíe meespreekt en hoe de<br />
stemmen van meer mensen geïncludeerd<br />
kunnen worden, is er veel minder ruimte<br />
voor de vraag wáár stemmen gevormd<br />
geworden. De dringende behoefte aan<br />
meer ‘zorgkroegen’ is niet alleen een roep<br />
om gezelligheid, het is ook een roep om<br />
anderen te leren kennen en om ongeorganiseerde<br />
en informele, zinvolle en inhoudelijke<br />
uitwisseling van ervaringen en<br />
visies over de inrichting van de stad. Het<br />
verlangen naar een breed scala aan publieke<br />
ontmoetingsplekken is vanuit dat perspectief<br />
niet alleen een protest tegen ziekmakende<br />
eenzaamheid maar ook tegen de<br />
gebrekkige alledaagse ruimtelijke infrastructuur<br />
van democratie. Democratie<br />
zetelt niet alleen in het centrum van de<br />
stad in het gemeentehuis. De verbinding<br />
tussen burgers en politiek moet in het bredere<br />
landschap van publieke ontmoetingsplekken<br />
tot uitdrukking komen. Informele<br />
ontmoetingsplekken, ook in de buitenwijken,<br />
zijn cruciaal voor een vitale alledaagse<br />
stedelijke democratie.<br />
Noten<br />
1. Floor Milikowski (2018) Van wie is de stad?<br />
De strijd om Amsterdam. Atlas Contact.<br />
2. David van Reijbrouck (2016) Tegen verkiezingen.<br />
Bezige Bij.<br />
3. Zie https://g1000.nu/.<br />
4. Jürgen Habermas (2023) A New Structural<br />
Transformation of the Public Sphere and<br />
Deliberative Politic. Cambridge, Polity.<br />
10 <strong>Stadswerk</strong> 01/<strong>2024</strong>
Change language