Stadswerk Magazine 1 2024

TEKST MICHIEL G.J. SMIT, REDACTIE STADSWERK MAGAZINE
BEELD SVP ARCHITECTUUR EN STEDENBOUW
WWW.BUITENSTADHOORN.NL
WWW.COPIJN.NL, WWW.SVP-SVP.NL
Groen is misschien wel het eerste
waar je aan denkt bij gezonde
woongebieden, maar het staat nooit
op zichzelf. ‘Je ziet overal in Nederland
groene woonwijken verrijzen’, zegt Tibor
Kis, architect en partner bij SVP Architectuur
en Stedenbouw en betrokken bij de
ontwikkeling van BuitenStad. ‘Dat groene
karakter springt in het oog, maar wordt in
veel gevallen mogelijk gemaakt door iets
wat je in zekere zin juist niet ziet: een
onderliggend concept gericht op duurzame
mobiliteit. Door bijvoorbeeld goede
ov-bereikbaarheid en het faciliteren van
deelmobiliteit kun je de parkeernormen zo
laag mogelijk houden. Daardoor zijn er
minder geparkeerde en rijdende auto’s in
het gebied en kun je meer ruimte bieden
aan groen.’
Ook BuitenStad in Hoorn (circa 600 woningen)
is zo’n nieuw woongebied met een uitgesproken
groen karakter, wat ook wordt uitgedragen
met citaten als ‘Elegante gebouwen
op een “tapijt” van groene hoven’, en ‘Groene
buitenruimte voor iedereen, geen auto’s in
beeld’. En ook hier is mobiliteit de drijvende
kracht geweest, legt Tibor uit. ‘Het station
van Hoorn ligt vlakbij en doorgaande buslijnen
stoppen er, dus de uitgangspositie is al
goed. En door goed naar de huishoudenssamenstelling
voor deze stedelijke woonwijk te
kijken - veel kleinere huishoudens - kun je de
parkeernorm nog wat verder omlaag schroeven.
Daardoor konden we ook uit de voeten
met het ontwerpprincipe “al het parkeren uit
het zicht”.’
Stedelijk én groen?
Stedelijk wonen in een uitgesproken groene
woonwijk - het lijkt een contradictie. ‘Maar
stedelijkheid gaat over meer dan de verschijningsvorm’,
merkt Sander Rombout terecht
op. Hij is landschapsarchitect en creatief
directeur bij Copijn Landschapsarchitecten.
‘Stedelijkheid gaat vooral over mensen die
relatief dicht op elkaar wonen en, mede
BUITENSTAD ALS STEDEN-
BOUWKUNDIG CONCEPT
BuitenStad maakt onderdeel uit van De
Poort van Hoorn, een strategische ontwikkeling
om Hoorn een meer stedelijk karakter
te geven. Het grenst aan de oude binnenstad
én aan het buitengebied en is in
die zin een (nu nog) ontbrekende schakel.
Het ontwerp sluit daarop aan: een verloop
van hogere gebouwen richting het centrum
naar lagere gebouwen en fijnmaziger
groen de andere kant op, aansluitend op
de structuur van het landelijk gebied. Ook
de diverse ‘gezichten’ van de oude stad
komen terug, met een afwisseling van
drukkere plekken zoals winkelstraten of
stadspleinen en direct om de hoek rustige
plekken naar de gelijkenis van hofjes.
daardoor, relatief veel samen doen, een hoge
mate van collectiviteit hebben. Het kan dus
zijn dat er ondanks het vele groen een hoge,
“stedelijke” dichtheid is zoals bij BuitenStad.’
Hoe komt die collectiviteit uit de verf bij BuitenStad?
Sander: ‘We hebben met onze partners
nadrukkelijk ingezet op onderlinge
nabijheid van voorzieningen en het optimaal
verweven van verplaatsingspatronen. Dat is
belangrijk, want van nature neigt dit type
gebiedsontwikkeling naar “campusvorming”:
een verzameling grote, maar ver uit elkaar
staande gebouwen met weinig interactie.’
Collectiviteit wordt ook bevorderd doordat
het ontwerp een open structuur heeft,
onder meer bij de overgang van privégroen
naar openbaar groen. Tibor: ‘Zodra je je
woning uitloopt, kom je een “doorwaadbaar”
landschap binnen; het groen houdt
niet op bij je tuin.’ Sander geeft nog een
ander voorbeeld van hoe je met groen een
collectieve levensstijl kunt bevorderen. ‘Als
etagewoningen een gemeenschappelijke
tuin hebben, zorg er dan voor dat die voor
iedereen op dezelfde manier toegankelijk is,
via de hoofdentree. Daarmee voorkom je
dat bewoners van de begane grond zich de
tuin onbewust toe-eigenen. En het voorkomt
gekissebis: moeten de onderburen
niet meer afdragen aan de VVE? Zij hebben
veel meer aan de tuin dan wij.’
En de gezondheid?
Nog even terug naar de hamvraag: wat betekent
dit nu allemaal voor de gezondheid?
Sander: ‘Je kunt op verschillende manieren
naar gezondheid kijken. Bijvoorbeeld in termen
van luchtkwaliteit en voldoende verkoeling
in de zomer. Maar ook het bevorderen
van een gezonde levensstijl, zoals vaker de
fiets pakken in plaats van de auto. Of een
ontspannen sfeer in het gebied creëren die
uitnodigt tot interactie - ook dat is goed voor
de gezondheid in brede zin. Met een uitgekiend
beplantingsplan kun je daar optimaal
aan bijdragen. Daarbij moet je overigens ook
de gezondheid van het groen zelf niet vergeten:
goede groeiomstandigheden, want dat
is zeker geen vanzelfsprekendheid.’
En hoe kom je tot plannen die allerlei doelstellingen
- groen, gezondheid, een specifieke
verstedelijkingstrategie - aan elkaar
verbinden? Tibor: ‘Integraal denken en werken
door alle partijen is onontbeerlijk bij dit
soort herontwikkelingsopgaven in hoge
dichtheid waar meerdere doelstellingen
samenkomen. Iedereen moet van elkaar
weten wat er mogelijk is en wat er nodig is.
Je kunt dan in onderling overleg schuiven
met doelstellingen en vanuit stedenbouw de
juiste randvoorwaarden scheppen voor
andere disciplines en ingrepen.‘ Sander
besluit: ‘Ook bij de gemeente is deze manier
van denken en werken noodzakelijk om creatief
bij te dragen. Dus geen sectoraal gedreven
wensenlijstjes, maar een open gesprek
waarbij de samenhang tussen de wensen
goed in beeld komt, en van daaruit keuzes
maken voor een optimaal totaalresultaat.’
01/2024 Stadswerk 27