01.02.2013 Views

Gedragscode OR - Adviesbureau ATIM

Gedragscode OR - Adviesbureau ATIM

Gedragscode OR - Adviesbureau ATIM

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

<strong>Gedragscode</strong> <strong>OR</strong>:<br />

door rob Kusters<br />

<strong>Gedragscode</strong>s worden in Nederland vaak ingezet.<br />

De oorsprong van de hausse ligt aan<br />

het begin van het huidige millennium toen<br />

in korte tijd wereldwijd een aantal bedrijfsschandalen<br />

desastreus afliep. Het Amerikaanse<br />

energiebedrijf Enron ging failliet,<br />

Parmalat, Worldcom en in Nederland Ahold<br />

kwamen in problemen, Ahold door de Amerikaanse<br />

dochter US Foodservices. In alle<br />

gevallen was er sprake van falend toezicht: de<br />

betrokkenen, Raden van Commissarissen,<br />

accountants, overheden, wisten van elkaar<br />

niet wat ze deden. Daardoor vielen er ‘gaten’<br />

in het toezicht en grepen ambitieuze bestuurders<br />

hun kans om riskant beleid te voeren.<br />

Complete bedrijven vielen om en duizenden<br />

mensen werden ontslagen.<br />

Betere afstemming<br />

Een brede roep om betere afstemming tussen<br />

de toezichthouders was het gevolg. In de<br />

Verenigde Staten gebeurde dat vooral door<br />

meer dwang: strengere wetgeving. Daardoor<br />

veranderde wel het gedrag, maar vaak niet de<br />

intentie. Het gevolg was een nieuw zoeken<br />

naar de mazen in het wet. Wat weer nieuwe<br />

regels en procedures tot gevolg had. In<br />

Nederland werd vooral een andere oplossing<br />

gekozen: gedragscodes waarin de betrokken<br />

achtergronden<br />

een middel om verwachtingen te managen<br />

Een belangrijke marketingregel: beloof nooit meer dan je kunt waarmaken.<br />

Onvervulde verwachtingen leiden áltijd tot teleurstelling, ook als de verwachtingen<br />

eigenlijk onterecht zijn. Ondernemingsraden hebben te maken met uiteenlopende<br />

verwachtingen. Medewerkers verwachten een belangenbehartiger, bestuurders een<br />

gesprekspartner op hoofdlijnen en vakbonden een medestrijder. Voldoen aan al die<br />

verwachtingen is vrijwel onmogelijk. Daarom is het belangrijk deze terug te brengen<br />

naar een realistisch niveau. Bijvoorbeeld met een gedragscode.<br />

partijen samen afspreken voor welk deel van<br />

het toezicht zij verantwoordelijk zijn.<br />

De in Nederland bekendste gedragscode is<br />

die voor beursgenoteerde bedrijven, de code-Tabaksblat.<br />

Deze bevat behalve afspraken<br />

over bonussen ook regels over de taken,<br />

werkwijze en verantwoordelijkheden van<br />

bestuurders en commissarissen. Invoering<br />

van de code is niet verplicht, maar wel geldt:<br />

pas toe of leg uit. Wie zich aan de code onttrekt,<br />

moet dat kunnen verantwoorden. Een<br />

morele dwang die vaak effectiever is dan<br />

wettelijke dwang.<br />

Ondernemingsraden<br />

Ook de ondernemingsraad heeft een toezichthoudende<br />

rol. Die is voor een belangrijk<br />

deel geregeld bij wet: in de Wet op de<br />

ondernemingsraden (W<strong>OR</strong>). Ook hier zijn<br />

de nadelen van regels via wetgeving merkbaar.<br />

Veel bestuurders vinden dat hun <strong>OR</strong><br />

meer aandacht heeft voor procedures dan<br />

voor inhoud. En talloze <strong>OR</strong>’s hebben de indruk<br />

dat hun bestuurder voortdurend op<br />

zoek is naar de mazen in de wet.<br />

Gelukkig wordt vaak wel vanuit de geest van<br />

de wet gewerkt en geldt de W<strong>OR</strong> als een ‘gebruiksaanwijzing’<br />

die de rol van bestuurder<br />

en <strong>OR</strong> duidelijk maakt. Maar ook dan biedt<br />

de W<strong>OR</strong> vaak onvoldoende houvast. Voor<br />

veel bestuurders en <strong>OR</strong>-leden zijn wetteksten<br />

weinig toegankelijke stof. Verwijzen naar<br />

de wet voorkomt daardoor lang niet altijd<br />

onjuiste verwachtingen. Met een ondernemingsovereenkomst<br />

(Art. 32) waarin termen<br />

als ‘in het belang van de organisatie in al<br />

zijn doelstellingen’ (Art. 2) of ‘in redelijkheid<br />

nodig’ (Art. 31) nader worden gespecificeerd,<br />

kan de relatie tussen <strong>OR</strong> en bestuurder worden<br />

verduidelijkt. Maar afspraken met andere<br />

partijen staan er niet in.<br />

Or-gedragscode vrij beschikbaar<br />

Als aanvulling op de W<strong>OR</strong> en de ondernemingsovereenkomst<br />

kan een goed doordachte<br />

gedragscode voor ondernemingsraden<br />

bijdragen aan het verbeteren van het<br />

‘verwachtingen-management’. De code moet<br />

dan wel aan een aantal eisen voldoen: alle betrokken<br />

partijen moeten de code kennen, de<br />

code moet eenvoudig leesbaar zijn en taken<br />

moeten voldoende gedetailleerd zijn beschreven.<br />

Voorbeeld gedragscode<br />

<strong>ATIM</strong> heeft in samenwerking met een aantal<br />

ondernemingsraden een <strong>OR</strong>-gedragscode<br />

ont wikkeld. De code bestaat uit acht stellingen<br />

en een bijlage. De stellingen beschrijven<br />

in algemene termen de verwachtingen die de<br />

belangrijkste gesprekspartners mogen hebben<br />

van de <strong>OR</strong>. In de bijlage worden de stellingen<br />

nader gespecificeerd in controleerbaar<br />

gedrag. De code is vrij beschikbaar. U kunt<br />

hem gebruiken en naar eigen inzicht aanvullen<br />

of er in schrappen of wijzigen. Wel zijn<br />

we benieuwd naar ervaringen. Die kunnen<br />

immers helpen om de code en de effectiviteit<br />

ervan nog te verbeteren.<br />

De voorbeeldcode is te vinden op onze site<br />

www.atim.eu onder Service > Checklists en<br />

voorbeeldbrieven. Ik nodig u graag uit uw<br />

ervaringen met mij te delen. •<br />

i<br />

rob Kusters, rkusters@atim.eu<br />

www.atim.eu<br />

13

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!