Gedragscode OR - Adviesbureau ATIM
Gedragscode OR - Adviesbureau ATIM
Gedragscode OR - Adviesbureau ATIM
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
<strong>Gedragscode</strong> <strong>OR</strong>:<br />
door rob Kusters<br />
<strong>Gedragscode</strong>s worden in Nederland vaak ingezet.<br />
De oorsprong van de hausse ligt aan<br />
het begin van het huidige millennium toen<br />
in korte tijd wereldwijd een aantal bedrijfsschandalen<br />
desastreus afliep. Het Amerikaanse<br />
energiebedrijf Enron ging failliet,<br />
Parmalat, Worldcom en in Nederland Ahold<br />
kwamen in problemen, Ahold door de Amerikaanse<br />
dochter US Foodservices. In alle<br />
gevallen was er sprake van falend toezicht: de<br />
betrokkenen, Raden van Commissarissen,<br />
accountants, overheden, wisten van elkaar<br />
niet wat ze deden. Daardoor vielen er ‘gaten’<br />
in het toezicht en grepen ambitieuze bestuurders<br />
hun kans om riskant beleid te voeren.<br />
Complete bedrijven vielen om en duizenden<br />
mensen werden ontslagen.<br />
Betere afstemming<br />
Een brede roep om betere afstemming tussen<br />
de toezichthouders was het gevolg. In de<br />
Verenigde Staten gebeurde dat vooral door<br />
meer dwang: strengere wetgeving. Daardoor<br />
veranderde wel het gedrag, maar vaak niet de<br />
intentie. Het gevolg was een nieuw zoeken<br />
naar de mazen in het wet. Wat weer nieuwe<br />
regels en procedures tot gevolg had. In<br />
Nederland werd vooral een andere oplossing<br />
gekozen: gedragscodes waarin de betrokken<br />
achtergronden<br />
een middel om verwachtingen te managen<br />
Een belangrijke marketingregel: beloof nooit meer dan je kunt waarmaken.<br />
Onvervulde verwachtingen leiden áltijd tot teleurstelling, ook als de verwachtingen<br />
eigenlijk onterecht zijn. Ondernemingsraden hebben te maken met uiteenlopende<br />
verwachtingen. Medewerkers verwachten een belangenbehartiger, bestuurders een<br />
gesprekspartner op hoofdlijnen en vakbonden een medestrijder. Voldoen aan al die<br />
verwachtingen is vrijwel onmogelijk. Daarom is het belangrijk deze terug te brengen<br />
naar een realistisch niveau. Bijvoorbeeld met een gedragscode.<br />
partijen samen afspreken voor welk deel van<br />
het toezicht zij verantwoordelijk zijn.<br />
De in Nederland bekendste gedragscode is<br />
die voor beursgenoteerde bedrijven, de code-Tabaksblat.<br />
Deze bevat behalve afspraken<br />
over bonussen ook regels over de taken,<br />
werkwijze en verantwoordelijkheden van<br />
bestuurders en commissarissen. Invoering<br />
van de code is niet verplicht, maar wel geldt:<br />
pas toe of leg uit. Wie zich aan de code onttrekt,<br />
moet dat kunnen verantwoorden. Een<br />
morele dwang die vaak effectiever is dan<br />
wettelijke dwang.<br />
Ondernemingsraden<br />
Ook de ondernemingsraad heeft een toezichthoudende<br />
rol. Die is voor een belangrijk<br />
deel geregeld bij wet: in de Wet op de<br />
ondernemingsraden (W<strong>OR</strong>). Ook hier zijn<br />
de nadelen van regels via wetgeving merkbaar.<br />
Veel bestuurders vinden dat hun <strong>OR</strong><br />
meer aandacht heeft voor procedures dan<br />
voor inhoud. En talloze <strong>OR</strong>’s hebben de indruk<br />
dat hun bestuurder voortdurend op<br />
zoek is naar de mazen in de wet.<br />
Gelukkig wordt vaak wel vanuit de geest van<br />
de wet gewerkt en geldt de W<strong>OR</strong> als een ‘gebruiksaanwijzing’<br />
die de rol van bestuurder<br />
en <strong>OR</strong> duidelijk maakt. Maar ook dan biedt<br />
de W<strong>OR</strong> vaak onvoldoende houvast. Voor<br />
veel bestuurders en <strong>OR</strong>-leden zijn wetteksten<br />
weinig toegankelijke stof. Verwijzen naar<br />
de wet voorkomt daardoor lang niet altijd<br />
onjuiste verwachtingen. Met een ondernemingsovereenkomst<br />
(Art. 32) waarin termen<br />
als ‘in het belang van de organisatie in al<br />
zijn doelstellingen’ (Art. 2) of ‘in redelijkheid<br />
nodig’ (Art. 31) nader worden gespecificeerd,<br />
kan de relatie tussen <strong>OR</strong> en bestuurder worden<br />
verduidelijkt. Maar afspraken met andere<br />
partijen staan er niet in.<br />
Or-gedragscode vrij beschikbaar<br />
Als aanvulling op de W<strong>OR</strong> en de ondernemingsovereenkomst<br />
kan een goed doordachte<br />
gedragscode voor ondernemingsraden<br />
bijdragen aan het verbeteren van het<br />
‘verwachtingen-management’. De code moet<br />
dan wel aan een aantal eisen voldoen: alle betrokken<br />
partijen moeten de code kennen, de<br />
code moet eenvoudig leesbaar zijn en taken<br />
moeten voldoende gedetailleerd zijn beschreven.<br />
Voorbeeld gedragscode<br />
<strong>ATIM</strong> heeft in samenwerking met een aantal<br />
ondernemingsraden een <strong>OR</strong>-gedragscode<br />
ont wikkeld. De code bestaat uit acht stellingen<br />
en een bijlage. De stellingen beschrijven<br />
in algemene termen de verwachtingen die de<br />
belangrijkste gesprekspartners mogen hebben<br />
van de <strong>OR</strong>. In de bijlage worden de stellingen<br />
nader gespecificeerd in controleerbaar<br />
gedrag. De code is vrij beschikbaar. U kunt<br />
hem gebruiken en naar eigen inzicht aanvullen<br />
of er in schrappen of wijzigen. Wel zijn<br />
we benieuwd naar ervaringen. Die kunnen<br />
immers helpen om de code en de effectiviteit<br />
ervan nog te verbeteren.<br />
De voorbeeldcode is te vinden op onze site<br />
www.atim.eu onder Service > Checklists en<br />
voorbeeldbrieven. Ik nodig u graag uit uw<br />
ervaringen met mij te delen. •<br />
i<br />
rob Kusters, rkusters@atim.eu<br />
www.atim.eu<br />
13