Norsk Tidend 2-10 - Noregs Mållag

JØRN HOEL er med på å spreie
nordnorsk dialektglede. Foto: Wikipedia
Tiltrekkjande
nordnorsk
Semja er stor om at det er nordlendingane
som har dei mest attraktive
dialektane i Noreg.
Det viser ei landsomfattande
undersøking analysebyrået InFact
har utført på vegner av dialekttenesteleverandøren
PurDialekt.
Over éin av ti har svart at dei
synest nordlendingar har dei mest
attraktive dialektane. Ingen andre
dialektar fekk større eller like stor
oppslutning. Sunnmøringane
skåra derimot dårlegast med under
sju prosent stemmer.
– Identiteten i Nord-Noreg er
kanskje tydelegare enn nokon annan
stad i Noreg. Det er ikkje lenger
Oluf og Rorbua folk tenkjer
på når dei høyrer «nordlending».
Heldigvis er høglydt banning,
vulgære historier og vitsar om fut
og fogd av mange gløymt. Det er
viktig å hugse at Nord-Noreg for
eksempel har artistane Jørn Hoel
og Steinar Albrigtsen, den populære
komikaren Truls Svendsen,
og det unge rockebandet Black-
Sheeps frå Aust-Finnmark, seier
konseptansvarleg i PurDialekt,
Tore Jahren, til NRK Nordland.
På ein solid andreplass i
undersøkinga kjem sørlandsk
med dryge ti prosent, medan
trøndersk og bærumsdialekten
følgjer etter med eit par prosentpoeng
færre.
PurDialekt har som formål å
fremje dialektmangfaldet i Noreg,
og ønskjer å ta vare på alle dialektar
frå Lindesnes til Nordkapp.
– Folk elskar dialektar, enten
det er gloser frå Martin Schanche,
parodiar på Tore Strømøy eller
Tande-P eller NRK-program med
karakterar busette i bortgøymde
lier og fj ell, seier Jahren. (NPK)
TÅKEPRAT: Klart språk-prosjektet
ønskjer betre sikt i statsspråket.
Ill: Klartspråk
Styrkjer
språket
Statsorgan kan også i år søkje
prosjektmidlar og rådgiving frå
prosjektet ?Klart språk i staten?.
Nytt av året er at ein i tillegg
kan søkje om eigne kurs i klart
språk som blir haldne internt i
verksemda. Det kan søkjast om
fagleg rådgiving, kurs i klart språk
på arbeidsplassen og/eller økonomisk
støtte til språkarbeid. Støtta
skal brukast til å forbetre språket
i den skriftlege informasjonen, til
dømes i brev, skjema, nettekstar
og rettleiingar.
Målet med ordninga er å oppmuntre
statlege organ til å starte
eigne språkforbetringsprosjekt
eller styrkje prosjekt som alt er
sette i gang, skriv Direktoratet for
forvaltning og IKT.
I fj or blei det delt ut til saman
to millionar kroner til ulike språkprosjekt
i staten. (NPK)
Målbyte
3unge om
nynorsk
? Du har nynorsk som hovudmål.
Vil du halde fram med å bruke
nynorsk som hovudmål?
? Nemn ein nynorsk forfattar.
? Kva assosierer du med «nynorsk»?
Mari Gjevre
(15), Ulnes
! Eg er usikker, fordi dei fl este
vel bokmål.
! Odd Nordstoga.
! Eg assosierer nynorsk med
dialekt.
Andrea Haugene
(14), Ulnes
! Ja, fordi eg har hatt nynorsk
heile tida. Bokmål blir litt feil
for meg.
! Eg kjem ikkje på nokon, eg les
ikkje så mykje.
! Når eg tenkjer på nynorsk, så
tenkjer eg på noko som er
gammalt.
Andris Hemsing
(14), Aurdal
! Ja, eg har jo gått frå bokmål
til nynorsk på ungdomskulen.
Det er artig å halde på
nynorsk og dialekt.
! Hm ..., Ivar Aasen.
! Eg tenkjer på dialekt og eit
språk som er ordentleg norsk.
Foto: Magnus Ridola
Fleire klarer norskprøva
Talet på innvandrar som står på
skriftlege norskprøver, aukar. Samtidig
tek stadig fl eire prøvene.
I 2009 stod 62 prosent av kandidatane
på skriftleg Norskprøve
2. Til samanlikning stod 49 prosent
av dei som tok prøva i 2007. Det
I Valdres har ein sett i
gang eit treårig prosjekt,
Målstreken, for å motvirke
at elevar med nynorsk
i grunnskulen skiftar
målform.
Prosjektet tok til i 2009, mellom
anna med ei undersøking om målval
blant elevane på Valdres vidaregåande
skule. Undersøkinga syner
at heile 75 prosent av nynorskbrukarane
skiftar målform løpet av
skuletida. Prosjektleiar Karen Marie
Kvåle Garthus er bekymra for
det store fråfallet.
– Det er eit dårleg teikn at så
mange kvittar seg med nynorsken
i løpet av det 13-årige skuleløpet.
Det fi nst ein kjerne med nynorskskrivarar
som vil halde på nynorsken,
men det krev stort medvit.
Bokmålsstraumen er sterk.
Inga moralisering
– De har nett starta prosjektet,
korleis er responsen frå elevar og
lærarar?
– Tilbakemeldingane frå lærarane
er positive, ingen har ytra
seg negativt om prosjektet, men
haldningane kan sjølvsagt fi nnast
likevel. Utfordringar knytte til
målbyte er noko lærarane ynskjer
hjelp til utanfrå, fortel dei. Fleire
av lærarane er dessutan opptekne
av å vera nøytrale til målformene i
skulekvardagen, og ikkje tematisere
målbyte i undervisinga. Nettopp
difor er dei sæle for at vi kjem inn
med haldningsskapande arbeid.
Nynorsk er òg eit politisk spørsmål,
og som lærarar vil dei ikkje moralisere.
Moralisere ynskjer heller ikkje
eg som prosjektleiar å gjera, men eg
kjem i ein annan posisjon enn lærarane
på skulen.
– Kva seier elevane?
– Dei verkar positive til at eg kjem
på besøk, men det er vanskeleg å vite
kva slags inntrykk dei sit att med.
Elevane er stort sett blide og høfl ege,
men det betyr ikkje at dei har fått
med seg noko. Men eg vel å tru at
viser tal frå Vox, nasjonalt fagorgan
for kompetansepolitikk. Frå 2007
til 2009 har det vore ein auke på 86
prosent i talet på innvandrarar som
har teke skriftleg Norskprøve 2.
Norskprøve 2 er ei elementær
prøve som måler evna til å forstå
det er viktig for mange av nynorskbrukarane
å få høyre at det språkvalet
dei så langt har teke, er bra.
Motivere
– Skal de følgje opp elevane i etterkant?
– Vi vil gjera eit måling i slutten
av prosjektet. Korleis denne blir,
veit vi førebels ikkje.
– Tala frå undersøkinga i den
vidaregåande skulen er kanskje ikkje
særleg oppløftande for dei som
arbeider for og med nynorsk. Når alt
kjem til alt – har det nokon hensikt
å setje i verk tiltak som Målstreken?
Hjelper det?
– At elevar skiftar hovudmål i
skulen er ikkje eit nytt fenomen,
men er ein tendens som har gått
føre seg i mange år. Difor er det også
eit politisk mål å gjera noko med
situasjonen. Det er mellom anna
nedfelt i stortingsmeldingane, Mål
og meining og Språk bygger broer. Vi
kjem nok ikkje dit at alle held på nynorsken
gjennom heile skuleløpet,
men målet er at fråfallet ikkje skal
vera så stort som i dag, at færre skiftar.
Det viktigaste er å appellere til
dei som ikkje har gjort seg så mange
tankar omkring språkskifte, motivere
desse til å halde på nynorsken.
Ei sterkare tematisering av språkskiftet
trur eg i seg sjølv er viktig.
– Når så mange av elevane skiftar
målform frå nynorsk til bokmål
– seier det også noko om feilslåtte
og mislykka strategiar frå til dømes
Noregs Mållag?
Lubna Jaff ery Fjell trur
målbyteproblematikken
i Valdres ikkje er representativ
for resten av
landet.
Fjell er statssekretær i Kulturdepartementet
med ansvar for språkområdet.
– Inntil det motsette er prova,
både håpar og trur eg at dette ikkje
er representativt for den språklege
og bruke vanlege ord og uttrykk i
tilknyting til dagleglivet.
Dei beste resultata på prøva var
i Region Øst, som omfattar Oslo,
Akershus, Vestfold og Østfold, der
stod 65 prosent av dei som tok
norskprøva. (NPK)
Kjempar mo
Elevar byter
bort nynorsk
Undersøkinga er eit varsku
Statssekretær Lubna Jaff erty Fjell
Foto: Steve Woods/Stock.Xchng/AS
Foto: Bernadsky/Stock.Xchng
POLITISK MÅL: – At elevar skiftar hovud
prosjektleiar Karen Marie Kvåle Garthus i
– Eg kan ikkje seia så mykje om
strategiane til Noregs Mållag. Det
er heller ikkje riktig å seia at det er
Noregs Mållag sitt ansvar at nynorsken
har levelege kår. Vi skal ikkje
privatisere eit off entleg ansvar.
– Kva seier undersøkinga de
lekkasjen frå nynorsk til bokmål på
landsbasis. Likevel er det klart at
undersøkinga frå Valdres er eit varsku
som vi må ta alvorleg, skriv Fjell
i ein e-post.
– Kva kan de i Kulturdepartementet
gjera for å stimulere til
sterkare synleggjering av nynorsk
barne- og ungdomskultur?
Profi lere nynorsk
– Vi gjer ein god del alt i dag, men i
språkmeldinga (Språk bygger broer