Norsk Tidend 2-10 - Noregs Mållag

More documents

Recommendations

Info

JØRN HOEL er med på å spreie nordnorsk dialektglede. Foto: Wikipedia Tiltrekkjande nordnorsk Semja er stor om at det er nordlendingane som har dei mest attraktive dialektane i Noreg. Det viser ei landsomfattande undersøking analysebyrået InFact har utført på vegner av dialekttenesteleverandøren PurDialekt. Over éin av ti har svart at dei synest nordlendingar har dei mest attraktive dialektane. Ingen andre dialektar fekk større eller like stor oppslutning. Sunnmøringane skåra derimot dårlegast med under sju prosent stemmer. – Identiteten i Nord-Noreg er kanskje tydelegare enn nokon annan stad i Noreg. Det er ikkje lenger Oluf og Rorbua folk tenkjer på når dei høyrer «nordlending». Heldigvis er høglydt banning, vulgære historier og vitsar om fut og fogd av mange gløymt. Det er viktig å hugse at Nord-Noreg for eksempel har artistane Jørn Hoel og Steinar Albrigtsen, den populære komikaren Truls Svendsen, og det unge rockebandet Black- Sheeps frå Aust-Finnmark, seier konseptansvarleg i PurDialekt, Tore Jahren, til NRK Nordland. På ein solid andreplass i undersøkinga kjem sørlandsk med dryge ti prosent, medan trøndersk og bærumsdialekten følgjer etter med eit par prosentpoeng færre. PurDialekt har som formål å fremje dialektmangfaldet i Noreg, og ønskjer å ta vare på alle dialektar frå Lindesnes til Nordkapp. – Folk elskar dialektar, enten det er gloser frå Martin Schanche, parodiar på Tore Strømøy eller Tande-P eller NRK-program med karakterar busette i bortgøymde lier og fj ell, seier Jahren. (NPK) TÅKEPRAT: Klart språk-prosjektet ønskjer betre sikt i statsspråket. Ill: Klartspråk Styrkjer språket Statsorgan kan også i år søkje prosjektmidlar og rådgiving frå prosjektet ?Klart språk i staten?. Nytt av året er at ein i tillegg kan søkje om eigne kurs i klart språk som blir haldne internt i verksemda. Det kan søkjast om fagleg rådgiving, kurs i klart språk på arbeidsplassen og/eller økonomisk støtte til språkarbeid. Støtta skal brukast til å forbetre språket i den skriftlege informasjonen, til dømes i brev, skjema, nettekstar og rettleiingar. Målet med ordninga er å oppmuntre statlege organ til å starte eigne språkforbetringsprosjekt eller styrkje prosjekt som alt er sette i gang, skriv Direktoratet for forvaltning og IKT. I fj or blei det delt ut til saman to millionar kroner til ulike språkprosjekt i staten. (NPK) Målbyte 3unge om nynorsk ? Du har nynorsk som hovudmål. Vil du halde fram med å bruke nynorsk som hovudmål? ? Nemn ein nynorsk forfattar. ? Kva assosierer du med «nynorsk»? Mari Gjevre (15), Ulnes ! Eg er usikker, fordi dei fl este vel bokmål. ! Odd Nordstoga. ! Eg assosierer nynorsk med dialekt. Andrea Haugene (14), Ulnes ! Ja, fordi eg har hatt nynorsk heile tida. Bokmål blir litt feil for meg. ! Eg kjem ikkje på nokon, eg les ikkje så mykje. ! Når eg tenkjer på nynorsk, så tenkjer eg på noko som er gammalt. Andris Hemsing (14), Aurdal ! Ja, eg har jo gått frå bokmål til nynorsk på ungdomskulen. Det er artig å halde på nynorsk og dialekt. ! Hm ..., Ivar Aasen. ! Eg tenkjer på dialekt og eit språk som er ordentleg norsk. Foto: Magnus Ridola Fleire klarer norskprøva Talet på innvandrar som står på skriftlege norskprøver, aukar. Samtidig tek stadig fl eire prøvene. I 2009 stod 62 prosent av kandidatane på skriftleg Norskprøve 2. Til samanlikning stod 49 prosent av dei som tok prøva i 2007. Det I Valdres har ein sett i gang eit treårig prosjekt, Målstreken, for å motvirke at elevar med nynorsk i grunnskulen skiftar målform. Prosjektet tok til i 2009, mellom anna med ei undersøking om målval blant elevane på Valdres vidaregåande skule. Undersøkinga syner at heile 75 prosent av nynorskbrukarane skiftar målform løpet av skuletida. Prosjektleiar Karen Marie Kvåle Garthus er bekymra for det store fråfallet. – Det er eit dårleg teikn at så mange kvittar seg med nynorsken i løpet av det 13-årige skuleløpet. Det fi nst ein kjerne med nynorskskrivarar som vil halde på nynorsken, men det krev stort medvit. Bokmålsstraumen er sterk. Inga moralisering – De har nett starta prosjektet, korleis er responsen frå elevar og lærarar? – Tilbakemeldingane frå lærarane er positive, ingen har ytra seg negativt om prosjektet, men haldningane kan sjølvsagt fi nnast likevel. Utfordringar knytte til målbyte er noko lærarane ynskjer hjelp til utanfrå, fortel dei. Fleire av lærarane er dessutan opptekne av å vera nøytrale til målformene i skulekvardagen, og ikkje tematisere målbyte i undervisinga. Nettopp difor er dei sæle for at vi kjem inn med haldningsskapande arbeid. Nynorsk er òg eit politisk spørsmål, og som lærarar vil dei ikkje moralisere. Moralisere ynskjer heller ikkje eg som prosjektleiar å gjera, men eg kjem i ein annan posisjon enn lærarane på skulen. – Kva seier elevane? – Dei verkar positive til at eg kjem på besøk, men det er vanskeleg å vite kva slags inntrykk dei sit att med. Elevane er stort sett blide og høfl ege, men det betyr ikkje at dei har fått med seg noko. Men eg vel å tru at viser tal frå Vox, nasjonalt fagorgan for kompetansepolitikk. Frå 2007 til 2009 har det vore ein auke på 86 prosent i talet på innvandrarar som har teke skriftleg Norskprøve 2. Norskprøve 2 er ei elementær prøve som måler evna til å forstå det er viktig for mange av nynorskbrukarane å få høyre at det språkvalet dei så langt har teke, er bra. Motivere – Skal de følgje opp elevane i etterkant? – Vi vil gjera eit måling i slutten av prosjektet. Korleis denne blir, veit vi førebels ikkje. – Tala frå undersøkinga i den vidaregåande skulen er kanskje ikkje særleg oppløftande for dei som arbeider for og med nynorsk. Når alt kjem til alt – har det nokon hensikt å setje i verk tiltak som Målstreken? Hjelper det? – At elevar skiftar hovudmål i skulen er ikkje eit nytt fenomen, men er ein tendens som har gått føre seg i mange år. Difor er det også eit politisk mål å gjera noko med situasjonen. Det er mellom anna nedfelt i stortingsmeldingane, Mål og meining og Språk bygger broer. Vi kjem nok ikkje dit at alle held på nynorsken gjennom heile skuleløpet, men målet er at fråfallet ikkje skal vera så stort som i dag, at færre skiftar. Det viktigaste er å appellere til dei som ikkje har gjort seg så mange tankar omkring språkskifte, motivere desse til å halde på nynorsken. Ei sterkare tematisering av språkskiftet trur eg i seg sjølv er viktig. – Når så mange av elevane skiftar målform frå nynorsk til bokmål – seier det også noko om feilslåtte og mislykka strategiar frå til dømes Noregs Mållag? Lubna Jaff ery Fjell trur målbyteproblematikken i Valdres ikkje er representativ for resten av landet. Fjell er statssekretær i Kulturdepartementet med ansvar for språkområdet. – Inntil det motsette er prova, både håpar og trur eg at dette ikkje er representativt for den språklege og bruke vanlege ord og uttrykk i tilknyting til dagleglivet. Dei beste resultata på prøva var i Region Øst, som omfattar Oslo, Akershus, Vestfold og Østfold, der stod 65 prosent av dei som tok norskprøva. (NPK) Kjempar mo Elevar byter bort nynorsk Undersøkinga er eit varsku Statssekretær Lubna Jaff erty Fjell Foto: Steve Woods/Stock.Xchng/AS Foto: Bernadsky/Stock.Xchng POLITISK MÅL: – At elevar skiftar hovud prosjektleiar Karen Marie Kvåle Garthus i – Eg kan ikkje seia så mykje om strategiane til Noregs Mållag. Det er heller ikkje riktig å seia at det er Noregs Mållag sitt ansvar at nynorsken har levelege kår. Vi skal ikkje privatisere eit off entleg ansvar. – Kva seier undersøkinga de lekkasjen frå nynorsk til bokmål på landsbasis. Likevel er det klart at undersøkinga frå Valdres er eit varsku som vi må ta alvorleg, skriv Fjell i ein e-post. – Kva kan de i Kulturdepartementet gjera for å stimulere til sterkare synleggjering av nynorsk barne- og ungdomskultur? Profi lere nynorsk – Vi gjer ein god del alt i dag, men i språkmeldinga (Språk bygger broer
gjorde på den vidaregåande skulen? Kva er forklaringane på språkskiftet? – Dei fl este seier at det er lettare å bruke bokmål, enkelt og greitt. Bokmål er overalt, fortel elevane. Dette ser elevane både i media og i samfunnet elles. Det betyr at og Mål og meining. red anm.) har vi mellom anna varsla at vi skal gå systematisk igjennom heile kultur- og mediesektoren for å vurdera kva som kan gjerast for å stimulera til at nynorsk målbruk blir meir synleg i det samla norskspråklege kultur- og medietilbodet i landet. Her skal vi spesielt sjå på korleis vi betre kan profi lera nynorsk språk og kultur blant barn og unge. – Eit meir konkret eksempel: I fj or ga vi 300 000 kroner i støtte Språket utfordrar sjøfolk Sjøfolk synest språkdugleik er den største utfordringa i kommunikasjon mellom skip, og mellom skip og land. I ei nasjonal brukarundersøking om maritim verksemd meiner 81 prosent at språket er ei stor eller moderat utfordring i kommunikasjonen mellom dei unge oftare tek til seg bokmål, passivt og aktivt. Då blir det også lettare å gjera bokmålet til sitt. Negative haldningar går også att, og desse heng nok også saman med følelsen av ikkje å meistre nynorsk. Ein gjer heller ikkje så mykje for å til oppstart av ei nynorsk nettavis som særleg skal formidla regionalt kultur- og nyheitsstoff for og av ungdom. – Er Målstreken rett oppskrift for å motvirke at fl eire skiftar frå nynorsk til bokmål? – Det kan vera fl eire oppskrifter å ta i bruk. Men den typen haldningsskapande og bevisstgjerande tiltak som Målstreken er eit døme på, er truleg ein viktig føresetnad for å stansa ei uheldig utvikling. Å skip. Målet med brukarundersøkinga er å kartleggje bruken av kommunikasjonsutstyr og andre tekniske hjelpemiddel på sjø og land. Heile 575 navigatørar og personell frå landbasert maritim verksemd deltok i undersøkinga. 44 prosent meinte meistre det ein er negativ til. – Målarbeid gjer seg ikkje sjølv – korleis fi nansierer de prosjektet? – Noregs Mållag sentralt har garantert for prosjektet gjennom tre år. Vi har også søkt fl eire instansar, og held sjølvsagt fram med det. motivera nynorskelevar til å halda fast ved språket kan nok best skje gjennom tiltak som er utvikla lokalt, og som legg vekt på verdien av lokal identitet både språkleg og kulturelt. Det er nemleg ikkje slik at dette eine og aleine kan vera eit sentralt statleg ansvar. Vi er heilt avhengig av at dei som kjenner problemet nært på kroppen, tek ansvar og initiativ. Verdien av det arbeidet Noregs Mållag gjer både sentralt og lokalt, og det påtrykk dei øver på språkdugleik var ei stor eller moderat utfordring i kommunikasjonen mellom personell på sjø og land, ifølgje Kystverket. Resultata frå brukarundersøkinga er ein viktig del av det norske bidraget til det omfattande e-navigasjonsar- t straumen i Valdres mål i skulen er ikkje eit nytt fenomen, men er ein tendens som har gått føre seg i mange år. Difor er det også eit politisk mål å gjera noko med situasjonen, seier Valdresprosjektet. Foto: Bjørn Karsrud Busk-Mål har mellom anna gjeve 50 000 kroner. Sørli-legatet har gjeve oss 10 000 kroner. – Er Målstreken rett oppskrift for å motvirke at fl eire skiftar frå nynorsk til bokmål? – Det er det vi vil fi nne ut av. oss politikarar, kan ikkje overvurderast. Må skjerpa oss – Kva skal til, trur du, for at for at nynorskelevar skal halde på nynorsken gjennom det 13-årige skuleløpet? Kva kan ein gjera? – Det er også nødvendig at vi heile tida ser over om ulike statlege tilretteleggingstiltak verkar slik dei skal. Det er viktig at ikkje nynorskelevar møter for mange praktiske beidet som no går føre seg i sjøfartsorganisasjonen til FN. E-navigasjon er eit verdsomspennande konsept for å forenkle og standardisere internasjonalt regelverk og elektroniske hjelpemiddel om bord i skip og på land. (NPK) DETTE ER MÅLSTREKEN ◆ Målstreken er eit haldningsskapande prosjekt som skal stimulere nynorskelevar i skulen til å halde på hovudmålet sitt gjennom 13 år på skulen ◆ Tok til i 2009 ◆ Er eit pilotprosjekt i regi av Valdres Mållag i samarbeid med Noregs Mållag ◆ Ei undersøking på Valdres vidaregåande skule viser at 75 prosent av nynorskelevane skiftar til bokmål i skuleperioden. ◆ Karen Marie Kvåle Garthus er tilsett som prosjektleiar i 30 prosent for Målstreken Dette er den ideen som har vore lettast å realisere. Om det er rett medisin, veit vi ikkje enno. Det er ganske arbeidskrevjande om vi må løne prosjektleiarar i arbeidet for å oppretthalde nynorsken blant nynorskbrukarane. Men det er opplagt at ein må gjera noko, og tiltaka må nok koma frå utsida av skulesystemet. Få skular vil sjølve ta tak i problemet på grunn av svært mange andre satsingsområde. Difor er det eit viktig mål for oss å forankre prosjektet både politisk og i administrativt i kommunane. Eit prosjekt varer ikkje evig, men vi håpar å få skuleeigarane noko meir aktive i forhold til problemstillinga. – Kva anna gjer de for å motivere elevar til å halde på nynorsken gjennom det 13-årige skuleløpet? – Førebels skal vi peike på dei positive sidene ved å bruke nynorsk. Vi snakkar også ein del om nynorsk som ein viktig identitetsmarkør, som ein del av «merkevarebygginga» av dei sjølve. Dette er kanskje det viktigaste. Skuleelevane treng rollemodellar som dei kan identifi sere seg med. Difor har vi nokre gonger med ungdom ut på skulebesøk, og no lagar vi også ein fi lm der ulike rollemodellar fortel kvifor dei brukar nynorsk. KNUT AASTAD BRÅTEN knut@folkemusikk.no barrierar slik at dei blir freista til å gå over til bokmål som ein slags minste motstands veg. For eksempel må vi skjerpa oss når det gjeld å følgja opp den lovfesta retten til lærebøker på nynorsk. Det kan også vera behov for å innhenta meir systematisk kunnskap om dei mekanismane som fører til målbyte. Valdres-prosjektet kan her vera eit grunnlag å byggja vidare på. KNUT AASTAD BRÅTEN knut@folkemusikk.no
Page 1 and 2: Foto: Kjartan Helleve Island vart k
Page 3 and 4: Med prosjektleiar på plass er den
Page 5 and 6: men dei eksperimenterer og blandar
Page 7 and 8: æring er kvardagen 2: Elin Kåven
Page 9 and 10: Transistor - trønderrock på diale
Page 11: Målarbeid i Nord-Noreg Det vanka b
Page 15 and 16: Synnøve Skjong NORSK TIDEND NR. 2
Page 17 and 18: FRUSTRASJON: Islendingar markerer m
Page 19 and 20: Dei andre målgåvene — stk. kaff
Page 21 and 22: Dei andre målgåvene — stk. kaff
Page 23 and 24: sagt sidan sist Kva skjer? 26 perso

Norsk Tidend 2-10 - Noregs Mållag

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?