Norsk Tidend 2-10 - Noregs Mållag

6
kleiva
Anna Kleiva
Då eg møtte
Anne (nakken din er mjuk
som eit hardkokt egg)
Klokka ni for nokre veker sidan gjekk eg mine
vanlege 250 meter frå heimen1 til heimen2.
Heimen2 er eit varmt, summande
bibliotek, dit eg går kvar vekedag for å lese
pensum. Heimen2 står spesielt høgt i kurs
fordi alle bøker pensumtekstene mine
refererer til, eller andre bøker eg no måtte
begynne å tenkje på, fi ns tilgjengeleg der.
Eg let meg distrahere av dette, eg tek gåturar
inn i dei heilt stille delane av biblioteket
kanskje annankvar dag; men det er ein fi n
type distraksjon, ein opplysande.
Denne dagen for nokre veker sidan i
heimen2, det var sikkert snø ute. Eg hadde
nokre pocketbøker og kompendium i
ryggsekken. Den eine pocketboka heitte
Transformations, og eg skulle lese henne
fordi forfattaren skriv om Lille Rødhette i
denne boka. Vi las om Lille Rødhette heile
den månaden.
Transformations møtte meg slik: forfattaren,
Anne Sexton, sitt blikk rett på meg frå bokomslaget.
Inni boka 17 dikt, med tilhøyrande
illustrasjonar, om kjende eventyrfi
gurar. Illustrasjonane gjorde meg svært,
svært skeptisk. Men Anne Sexton sitt blikk
låg der og stirte på meg. Og uansett var
boka på pensum, eg måtte lese.
Eg las og gjekk ingen turar til dei stille
delane av biblioteket. Eg las og streka under
med blyant. «Spikeren på hovudet!»
ville eg rope (men heldt fram med å streke
under i staden). Anne Sexton var fantastisk!
Og ho var det i kraft av metaforane og
similene sine. Dei slo mot meg frå boksida,
trefte meg i hovudet som kullsyre (eller
kanskje som alkohol). Eg har aldri lese så
sære samanlikningar før. Og likevel var dei
heilt presise, fekk meg til å tenkje «ja Anne,
akkurat slik er det». I tillegg var dei frekke;
morosame og forferdelege på same tid, litt
slik Sylvia Plath kunne vere (og jada, dei
tok begge livet av seg).
Anne Sexton skreiv at Snøkvit hadde «cheeks
as fragile as cigarette paper», og då ho fann
huset til dvergane, «those little hot-dogs»,
var det «droll as a honeymoon cottage».
Ho samanlikna ei veksande plante med
rørslene til dansaren Isadora Duncan.
Trollmannen si attrå etter Piken uten
hender: «He wanted to lap/her up like
strawberry preserve». Eventyra var ikkje
lenger idylliske. Anne Sexton stakk i dei,
men stakk ikkje hol på dei. Då turen kom
til Tornerose, var stikkinga gått over i skjering;
handlinga spann vidare til ein langt
dystrare slutt – både på eventyret og boka
Transformations. Tornerose «eats betrayal
like a slice of meat».
Framandgjering, skreiv Sjklovskij. Det kjende
blir skildra gjennom noko framandt, og slik
kan vi igjen sjå det kjende med nytt blikk.
Då eg las Anne Sexton sine framande
samanstillingar av ord, den snødagen i
heimen2, sat eg heile tida med kjensla av
gjenkjenning. Som om eg ein gong hadde
visst kva ein nakke skulle samanliknast
med, men sidan gløymt det. I så fall er eg
glad Anne minte meg på det.
«Your neck as smooth/as a hard-boiled egg».
Der språkoppl
Det er råd å arbeide med
ulike språk i barnehagen
utan å bli stressa. Den
samiske barnehagen i Oslo
er eit godt døme på det.
Det er pynta til fest i den samiske barnehagen
i Oslo. Det er Samefolkets dag
og samlingsrommet er fylt opp av ungar,
foreldre, tilsette, slekt, venner og andre
gjester. Samefolkets dag har blitt feira
sidan 1993, og i dag er heidersgjestene
fornyings-, administrasjons- og kyrkjeminister
Rigmor Aasrud og politisk rådgjevar
Torbjørn Blattman.
– Velkomen!
– Bures boahtin!
På ein stol står dagleg leiar Máre
Helander og ynskjer alle hjarteleg velkomne,
medan pedagogisk leiar Ida
Varsi omset det ho seier til samisk. Det
er velvalde ord med ynske om at barnehagen
skal vere ein oase i byen, og at
stadig fl eire skal kjenne til den samiske
kulturen i året som kjem.
Dei tek berre fyrste verset av «Samefolkets
song». Han er noko tung å syngje,
særleg for ungane. Ein barneversjon
er visst under utarbeiding.
Samisk versjon av «Let it be»
Så er det tid for kulturelle innslag. Elin
Kåven gjev oss ei oppvising i samisk magedans.
Ann Mari Andersen kjem inn og
set seg ned på golvet mellom ungane og
speler nokre eigne songar og nokre som
ungane kan. Det blir allsong av samiske
versjonar av både «Let it be», «Kven har
skapt alle fuglane?» og «Sjå min kjole».
På spørsmål om ho skal syngje den samiske
nasjonalsongen, svarar Helander
at me alt vore gjennom.
– Å, det var bra, seier Ann Mari. –
Den er jo litt seig.
Konserten hennar blir avbroten av
ministeren. Ho takkar for at ho fekk
kome, men no må ho snart gå. Ho tykkjer
det har vore eit fi nt avbrot frå å sitje
på kontoret. Eller konn-toret, som ho
seier. Som gåve frå regjeringa har ho
med seg ei stor pakke, som av alle ting er
ein Duplo-gard.
Etter avbrotet fell stemninga nokre
hakk, og fl eire av ungane slit med å
halde konsentrasjonen oppe. Difor blir
matpausen ynskt velkomen av mange.
Eiga Ahkku
Samisk barnehage, eller Cizáš sámi
mánáidgárdi/Samiske barnehagen Cižáš,
som han strengt teke heiter, ligg i Tøyenparken
i Oslo. Han er eit tilbod til ungar
med samisk bakgrunn, og målet er at dei
skal møte samisk kultur og språk, og bli
trygge på ein samisk identitet.
Han har rom for tretti ungar, har
ti tilsette og starta opp for 23 år
sidan.
– Det er ikkje berre lett å
leggje til rette for arbeidet vårt
når me ligg midt i Oslo, seier
Máre når eg vitjar barnehagen
nokre dagar seinare.
– Me får ingenting gratis.
Det er me tilsette som må gjere
ein innsats, i tillegg til ressurspersonar
som me hentar inn. Ester Grosman er ein
pensjonert sjukepleiar i frå Tana og ho er
vår fantastiske Ahkku (bestemor). Me
er den einaste barnehagen på landsbasis
som har eiga Ahkku, og det er me stolte
av. Ho er saman med oss éin dag kvar
veke, og er ein viktig kulturformidlar og
eit sterkt språkleg førebilete. Barnehagen
har òg samisk språkkurs til dei av foreldra
1
KVARDAG OG FEST: 1. Dagleg leiar Máre Helander deler ut bollar og saft til gjester under
markeringa av den internasjonale morsmålsdagen.
som ikkje kan samisk, der Frode Tveterås
er kurshaldar. Det er eit tilbod foreldra set
pris på.
Samiske snakkepakker
Máre fortel om korleis dei arbeider med
språk i barnehagen, om snakkepakka,
der dei har laga eigne samiske versjonar.
Dei har laga språkposar som inneheld
konkretar frå ulike samiske aktivitetar
Når måndag kjem, er
me berre ein barnehage
som alle andre.
som t.d. røykekjøtpose, sanke sennagraspose,
skinnhandsamingspose, eventyr-
og segnpose, duotjiiposar. I tillegg
har dei laga eit leikefj ernsyn der ungane
blir oppmuntra til å snakke samisk eller
å syngje, joike.
– For å utvikle språket legg me stor
vekt på å vere gode språklege modellar
ved å seie om att omgrep, setje ord på
ting i kvardagen og leike med språket.
Me prøver å gje rom for dei ulike samiske
dialektane, slik at borna blir kjende med
nyansane i språket. Me bruker mykje
song og musikk, noko som gjev glede og
motivasjon. Det er ein veldig god metode
å lære språk gjennom song. Borna
lærer orda nesten utan å oppdage det
sjølv! Me konkretiserer òg omgrep ved
å hengje opp bilete med stor tekst under.
Me bruker rim og reglar aktivt. Me les
ofte samiske bøker og lyttar
til høyrespel. Å lese og
dramatisere eventyr er ein
ypparleg måte å arbeide
med språkutvikling på,
seier Máre.
Kvardag
Eigentleg er eg komen for
å vere med på ei slik forteljarstund
i lavvoen, men
Máre dreg litt på det. Per Ivar Oskal ,
som er assistent i barnehagen, meiner at
dei må spare på veden til dagen etter. Då
er det markering av den internasjonale
morsmålsdagen, og barnehagen skal
setje opp lavvoen utanfor biblioteket på
Grünerløkka og dele ut saft og bollar.
I staden blir eg med Per Ivar Oskal
inn i den nye gammen som vart sett opp
i haust. Han er originalteikna og prak-
Per Ivar Oskal
NORSK TIDEND NR. 2 – 2010