Lokalhistorisk magasin - Lokalhistorie.no

34
Lokalhistorisk magasin 2/08
Lokalhistorisk metode
Heimen 2—2008:
Historie som vare
Hovedtemaet i Heimen 2/08 er historie
som vare. Det er historikerne Lars
Thue, Hallvard Tjelmeland, May-
Brith Ohman Nielsen og sosiologen
Erik Fossåskaret som skriver om
hvordan historie brukes som vare i
ulike sammenhenger. Thue ser det
fra sin rolle som produsent av bedriftshistorier,
bl.a. historien om
Telenor; Tjelmeland tar for seg markedsføring
av stedet, eksemplifisert
gjennom to byer, Trondheim og
Narvik, og to regioner, Trøndelag og
Vestlandet; Fossåskaret bruker Hardanger
og Stavanger som eksempler
på merkevarebygging av steder
gjennom historiske symboler; Ohman
Nielsen avslutter temadelen med betraktninger
omkring det potensialet
for læring som ligger i historieformidling
gjennom dataspill, historiske
filmer og serier. Det er også med en
artikkel om bygdebøker på Internett,
skrevet av Kåre A. Andersen. Videre
inneholder heftet en debattartikkel
fra fire historikere som svar på Knut
Dørums artikkel i Heimen 4/07 om
adel, aristokrati og elite 1250–1350.
Til slutt er det som vanlig et knippe
bokmeldinger, bl.a. av Eidsvoll bygds
historie 1914–1964, Aurland bygdebok,
Ranas historie og gotisk skrift.
Heimen er tilgjengelig fra Landslagets
sekretariat.
bygdebokprosjekt må handtere slike
endra familiestrukturar.
Nokre døme på korttidsflyttingar og
endringar i familiestrukturar:
– einsleg ungdom flytter på hybel for å
gå skule
– einsleg ungdom flytter på hybel for
korttidsarbeid (t.d. sommarjobb)
– to ungdomar flyttar saman i leilegheit,
går skule eller arbeider, flytter frå
kvarandre etter ei tid utan å få barn
– to ungdomar flyttar saman i leilegheit,
går skule eller arbeider, giftar seg
seinare og etablerer husstand ein
annan stad
– to ungdomar flyttar saman i leilegheit,
går skule eller arbeider, får barn
saman, flytter frå kvarandre og etablerer
seg på kvar sin kant
– fenomenet særbu: to personar som
reknar seg som par, kanskje til og med
får barn, men som ikkje bur same
stad
– innflyttarar, einslege eller par med/
utan barn, flytter til bygda for ein
periode og reiser att, osv.
Slike døme vil ein finne i dei aller fleste
bygdesamfunn i dag, særleg i tettbygde
område kring bygdesenteret. Det vil da
vere nødvendig i alle fall å tenkje igjennom
og definere kor detaljert informasjon
ein vil ha om slike forhold. Ein kan sjølvsagt
oversjå dei meir komplekse tilfella,
men dei bør handterast etter visse
prinsipp.
Kva skal t.d. «kravet» vere for at innflyttarar
utan slektstilknyting til bygda
skal bli nemnde i den nye bygdeboka, og
kor mykje arbeid skal ein sette inn på å få
tak i informasjon om dei? Dei fleste vil
vel meine at sambuarskap som resulterer
i barn bør med i slike bøker. Men det kan
da bli ei utfordring kvar barna skal førast
i teksten.
Hendingar i «manns minne» i høve
eldre tid
Ein grunn til at desse utfordringane er
meir omfattande dess lenger opp mot vår
tid ein kjem, er sjølvsagt at nolevande
personar hugsar kva som har hendt, kven
som har budd forskjellige plassar o.l. i
motsetning til i eldre tid da ein berre har
– til dels tilfeldige – skriftlege kjelder.
Ei erfaring eg har hatt er at det vil vere
manglar i informasjonen om personar og
bustadhus nesten utan omsyn til kor stor
arbeidsinnsats ein legg inn. Det kan
særleg gjelde i bildestoffet; om dei som
har lånt ut bilde har vore usikre på personnamn
og datering, er det gjerne andre
ein eller annan stad i området som veit
dette heilt nøyaktig. I prosessen er det
umuleg å vete kven det er, men når eit
bygdebokband er kome ut, reagerer folk
ofte negativt på slike feil. Men òg personalstoffet
er som nemnt i kontinuerleg
endring; det er i praksis forelda allereie i
løpet av perioden frå ferdig korrektur
blir sendt trykkeriet til boka ligg føre.
Kjeldegrunnlag — stadig innkomande
oppdateringar
Ei erfaring mange bygdebokforfattarar
har gjort seg, er at interessa stig dess
nærare ein kjem utgjevinga av eit slikt
bokverk. Dermed «vaknar» folk, tek
kontakt med naboar eller prosjektmedarbeidarar
og ser til at utfyllande informasjon
kjem inn til prosjektet. I prinsippet
er dette positivt, men det fører til ikkje
ubetydeleg meirarbeid for den som har
ansvaret for å sette saman stoffet. Ein
kan nemleg slett ikkje alltid stole på slike
innkomande opplysningar – dei kan
kome i konflikt med annan informasjon
ein har fått inn frå andre kjelder, og føre
til at den fagleg ansvarlege må gjere
ekstra undersøkingar og dermed sinke
framdrifta. Ei «lettvint» løysing er sjølvsagt
å sette ein strek for familieinformasjonen
ved eit bestemt årstal, t.d. 1980,
men det treng ikkje hjelpe viss den informasjonen
som kjem inn etter fristen er av
ein slik karakter at den «må» takast
omsyn til (dvs. er frå før det årstalet).
Mi erfaring er at det kjem stadig meir
slik informasjon m.a. fordi Internett/
e-post er blitt meir og meir vanleg blant
folk. Det bør ein sjå på som ein fordel, for
reint generelt hevar det kvaliteten på
bøker dersom medarbeidarane er i stand
til å gjere seg nytte av teknologien og ta
omsyn til ny informasjon til «siste dag»
før publisering.
Men handteringa av desse problemstillingane
i siste fase før utgjeving av eit
bygdebokband kan vere ei utfordring, og
det bør dei ansvarlege for utgjevinga vere
merksam på!
Arnfinn Kjelland er førsteamanuensis i
historie ved Høgskulen i Volda, med
gards- og slektshistorie og bruk av ikt
innafor denne sjangeren som spesialfelt.