Årbok 2006 - Samnanger historielag

Peder Aadland fortel at dei hadde årviss vitjing av familien Vilhelmsen
i perioden frå 1927 til fram mot 1940. Dei hadde eit godt samkvem.
Vilhelmsen-familien budde i løa og fekk koka i kjellaren hos
Perane på Ådland. Peder lærte mellom anna å laga selety til hestar av
dei reisande. Han lærte også ein ekstra vri på ein felemelodi av Gamle-
Mina, taterkona. Historia som Pederen fortalde, har blitt til ein eigen
artikkel ein annan plass i heftet.
Torrmod Fosso i Vikøy i Kvam, fortalde slik om dei reisande:
I bestemor si tid, i siste halvdelen av 1800-talet, kom det ofte
skreppekarar over Kvamskogen frå Samnanger. Skreppekarane var
folk som reiste med litt handelsvarar i ei skreppe og selde på gardane.
Vegen i Tokagjelet var ikkje der i den tida, så dei gjekk i lia opp for
Tokagjelet og Måsland og kom ned til Steine, og slik kom dei forbi der
bestemor budde før ho gifta seg. Når dei hadde gått heile vegen over
Kvamsskogen, var dei både trøytte og svoltne. Då kom dei alltid inn
for å få mat og drikke.
Det var alminneleg folkeskikk at det måtte dei ha når dei kom inn på
besøk. Og då kunne dei gjerne overnatta på gamlestovegolvet til dagen
etter. Så fòr dei vidare og handla i gardane. Stundom kom dei
fleire i lag, og når det ikkje var plass til alle i gamlastova, måtte nokre
av dei gå vidare til neste gard.
Tormod Fosso døydde brått i 2006, berre nokre veker etter at eg fekk
treffa han, og intervjua han på garden Fosso i Vikøy. Han har vore ein
av mange informantar, men eg nemner han spesielt her, fordi han har
fortalt meg mykje som eg nyttar for å illustrera forholda taterane møtte
på reise i Vestlandsbygdene. Fosso gjekk på skule om lag 1930 i Vikøy,
i lag med to gutar som var i fosterheim, dei var tekne frå foreldra sine. 2
Tormod Fosso fortel: Då eg var gut, var det eit sikkert vårteikn, før
17. mai, at dei reisande – vi kalla dei fantane - kom i robåtar 3 og slo
seg ned i fjæra nede ved nausta. Der tok dei alltid inn. Då kom dei opp
på prestegarden og tigga etter ei bør med halm eller høy og så la dei
2 Kristian Bredesen. er ein av fosterbarna frå Vikøy. Han har i boka ”Tatersønn”, omtala
oppveksten sin som fosterbarn. Han og bror hans vart tekne frå foreldra som var taterar. Han var
eitt år då og han og bror hans kom først i barneheim, og seinare i fosterheim i Vikøy.
3 Ei jamngammal kjelde frå Kolltveit, ved Ljoneset litt lengre ute i fjorden fortel at ho hugsa at
splintaskøytne bruka å ligga under ein berghammar i ei naturleg hamn i Ljonesvågen. Derfrå kan
dei ha rodd vidare i robåt. Fanteskøytene brukte å ha ein robåt på slep.
14