ISFLAKET - Ishavsmuseet Aarvak

Til Aust-Grønland med “Polar
Star”
Av Hallvard Holm
Klokka er tre om morgonen onsdag 1.
september 2010 og vi ligg til ankers inne i
fjorden nord for Clavringsøya på 74 grader 18
minutt N, på Nordaust Grønland. Det meste av
maskineriet er stengt av. Det er vindstille, klar
og mørkeblå himmel med ein halv måne og
nysnø på fjelltoppane, og heilt blankt hav. I
vest over fjella og breane ser vi restane av
solnedgangen frå i går. I aust er det mørkt ennå,
mørk himmel og mørkt hav. Og like inn for oss
på land, lysa frå Siriuspatruljen sitt
hovudkvarter, Daneborg.
Det var i dette strøket dei heldt seg dei “gamle”
fangstfolka. På kartet har eg sett at eit stykke
nord for oss ligg Germaniahamn, der
“Floren”-mannskapet under leiing av Severin
Gåsnes Liavåg overvintra, som dei aller første
på Nordaust Grønland, vinteren 1908-1909.
Severin Liavåg og 17 år gamle Johan Hareide,
eit av mor sine søskenbarn, omkom der den
våren. (Alt dette er vel dokumentert i Adolf
Brandal si dagbok.)
Ikkje langt derifrå ligg Liavåghuset frå Arktisk
Næringsdrift og Hallvard Devold sin
ekspedisjon med “Veslekari” i 1929. Og ute i
fjordmunningen, på nordsida, ligg Kap
Herschell-hytta, reist i 1927 av “Hird”ekspedisjonen
og Hermann Andresen, “Greven
av Herschell”, og fangstlaget hans hausten
1927. 20 år unge Ivar Ytreland og Odd
Lindhjem hadde to overvintringar der 1946-
1948. “7de juni”-ekspedisjonen og Vebjørn
Landmark si hytte på Kap Mary frå 1909 ligg
heller ikkje så langt unna. Her er det kjende
namn og kjentfolk over alt.
Og lenger inne i Tyrolerfjorden, under
Zackenberg (Dei taggete fjella) ligg NANOK
sin fangsstasjon frå 1930. I dagslys kan eg sjå
husa i kikerten. Der fanga Ivar og faren hans
laks i elva fleire somrar for om lag 50 år sidan.
No er det ein dansk forskingsstasjon der.
Dette er eventyrlandet. Eg står åleine på
fordekket og eg kjenner at
eg er på heilag grunn. Og eg
er 57 år tilbake i tid. Til ei
natt omtrent på same tid av
året. “Polarsel” ligg til
ankers inne i Umivik. Eg er
på babordsvakta og står ute
på dekk og ser på dei svarte
fjella rundt oss og på
stormskyene på himmelen.
Det er uver ute i Stretet.
Men her er det stille, og det
var inne i denne fjorden
Nansen og Sverdrup og dei
fire andre gjekk i land
sommaren 1888, for å
krysse Grønlands innlandsis
som dei aller første.
Polar Star for ankers utanfor Daneborg.
Sandoddenhytta i framgrunnen. Foto: Holm
Det var min aller første tur på sjøen, “i Ishavet”
som det heitte. Like ung som Johan Hareide
var då han drukna. –Kan hende var det på
denne turen i Stretet med “Polarsel” og med
“Tin”-Ottar Brandal som skipper at
polarbasillen sette seg i blodet for alvor, Ein
basill som det ikkje finst medisin mot, og ein
tur som det kunne ha vore skrive bok om.
Men no er det altså “Polar Star” og vi ligg
ankra i ein fjord på Nordaust Grønland.
Isflaket side | 52