Norske klonarkiv i frukt - Skog og landskap

Fakta om klonarkivet
Hedmarksmuseet, som er ein del av det konsoliderte museet Domkirkeodden, ligg på
Domkirkeodden i Hamar. Klonarkivet i frukt er spreidd på fleire av tuna på området, og er
fritt tilgjengeleg alle dagar. Museet har også ein stor urtehage, som ligg innafor porten og er
avlåst utanom opningstidene.
Starten på klonarkivet var at Cecilie Jensen v/Domkirkeodden, gjekk ut med ei oppfordring til
publikum om å vera med på å ta vare på levande kulturminne, og det kom respons frå Hamar,
Løten, Ringsaker og Stange. Deretter vart det samla inn sortar som dei fann interessante, og
ho hadde støtte m.a. frå faglærar Torbjørn Kvisselien på Jønsberg landbruksskole. Den fyrste
podinga vart utført av Bjørn Hageberg på Vea i 1991, men det vart også samla inn og poda tre
i 1992 og 1993. Alle trea vart poda på Antonovka. Dei fleste trea vart planta på
Domkirkeodden om hausten 1991, medan plantinga på Jønsberg vart utført i 1993 og hausten
1994. Dublettar vart planta langs parkeringsplassen på Domkirkeodden. Elles er det ein del
eldre frukttre som står inne på området, men desse vert ikkje rekna som del av klonarkivet.
Trea på museumstunet er planta i Kvartgarden, Stor Deglum, Rosenlundstua og Åsgarden.
Dei er planta med helst stor avstand (6 x 4 meter), og har fått utvikla fri kruneform. Trea på
Jønsberg er planta i rekkjer som eit samanhengjande felt, og det feltet vert fylgt opp av
Torbjørn Kvisselien, som er pensjonist. Mange av trea på Jønsberg er dublettar av feltet på
Domkirkeodden. Feltet på Jønsberg landbruksskole (http://www.jonsberg-landbruk.vgs.no/)
ligg på koordinat 60°45,055N:11°12,427A, 215 m.o.h.
Aud Jovall har hatt ansvaret for klonarkivet dei siste 2 åra, og ho har også ansvaret for
urtehagen. Trea i klonarkivet vart nummererte ved inntak og planting, men på eitt eller anna
tidspunkt er nummereringa endra, og det er vanskeleg å identifisera alle sortane korrekt. Aud
Jovall har ved hjelp av dei føreliggjande innsamlingsskjema for podekvist, etter beste evne
tilbakeført nummereringa slik den var frå starten.
Det er plass til ein del fleire tre i området inne på Domkirkeodden, men vinteren på Hamar er
kald, og det må vurderast som del av ein samla nasjonal strategi kva sortar som bør plantast
inn.
Stell av klonarkivet
Tilsette ved Domkirkeodden si driftsavdeling held plenane rundt frukttrea kortklipt i
sesongen. Aud Jovall og Karin Bieltvedt tek seg av skjering og innhausting, men det vert
ikkje brukt plantevernmiddel på trea. Even Bratberg og Sigbjørn Vestrheim, saman med dei
lokale pomologane Johannes Thorsrud og Lennart Melbye, har også bidrege med skjering av
trea i fleire år, og gitt råd og rettleiing.
Bruk av frukta
Frukta vert brukt som bordfrukt for dei tilsette, og dei har også pressa saft som har vore nytta
ved ulike tilstelningar. Museet kjøpte si eiga fruktpresse i 2007.
Informasjonstiltak og merking
Trea på området er merka med plastlaminert etikett. I tillegg er det oppsett eit større
informasjonsskilt som fortel om fruktklonarkivet på Domkirkeodden.
Heimesidene til museet (www.hedmarksmuseet.no) har fyldig omtale av urtehagen, men
ikkje av klonarkivet.
11