Norske klonarkiv i frukt - Skog og landskap

Forslag til tiltak
Så langt har det vore sett som viktig at alle distrikta i Sør-Noreg med vilkår for fruktdyrking
bør ha eit klonarkiv i frukt. I den grad det er viktig for dei kulturhistoriske institusjonane å ta
dette inn som del av si formidling, er dette rett. Ut frå eit reint genressursperspektiv er ikkje
dette nødvendig. Då er det tilstrekkeleg med ei samling og backup. Ei slik samling kunne vore
i regi av NGB, men backup må vera nasjonalt for å sleppa karantene ved utveksling av
materiale. Norsk genressurssenter må bestemma seg for kor mange klonarkiv det skal vera,
kva oppgåver dei skal ha, og korleis dei skal knytast saman. Etter mitt syn vil det vera beste
løysinga om eitt av arkiva får ei sentral og koordinerande rolle. Då vil personale ved dette
arkivet kunna byggja opp høg kompetanse på genressursarbeid i frukt, som kan koma til nytte
både nasjonalt og internasjonalt. Eg vil på det sterkaste tilrå at Norsk genressurssenter ser på
korleis arbeidet med bevaring av genetiske ressursar i klonarkiv vert gjennomført i dei andre
nordiske landa, slik at ein får ei mest mogeleg lik plattform, og som heng saman i NGB og
ECP/GR-nettverka. Samla sett vil dette gje best utnytting av ressursane og sikra at dei
genetiske ressursane i Noreg vert sikra nasjonalt, samtidig som dei vert tilgjengelege for
andre.
Etter mitt syn er det viktig at Norsk genressurssenter vert tydelegare på kva dei forventar av
klonarkiva, og at den økonomiske kompensasjonen må stå i forhold til kva ein får att. Det må
kvart år sendast ut eit rekneark der alle tre er med, der ansvarlege for institusjonane sender
tilbake rapport om status og endringar. Saman med informasjon om situasjonen ved ansvarleg
institusjon, er dette det viktigaste i bevaringssamanheng. Denne innrapporteringa må gjerast
einsarta og enkel, slik at ein får den essensielle informasjonen kvart år. Elektronisk
tilbakemelding i form av eit rekneark må vera minimum av rapportering, og i tillegg kan ein
knyta til annan informasjon om ynskjeleg.
Etter oppdateringa av lister, er det mogeleg å leggja inn data i ein database, slik at ein kan få
lettare oversikt over status både på arkiv-basis og samla for mandatsortane. Om det skal vera
verd å nytta mykje ressursar på dette, må data kvalitetssikrast før dei vert lagt inn i databasen.
Med mange arkiv og mange, til dels ukjende sortar, er dette eit omfattande arbeid. I
utgangspunktet bør berre verifiserte sortar leggjast inn i databasane, men klonarkiva må
gjerne ha mykje anna materiale som kan nyttast til andre føremål. Kategorisering av sortane
bør innførast, slik at dei som er verifiserte i høve til pomologiar får ein eigen kategori,
sameleis mandatsortar.
Genressurssenteret bør årleg yta midlar til fagleg oppfylgjing ved klonarkiva, slik at dei får
vitjing t.d. kvart tredje år. I tillegg bør det arrangerast møte for dei ansvarlege med visse
mellomrom, kanskje kvart 3.-5. år. Fyrste møtet bør vera allereie hausten 2008, der ein kan
drøfta problemstillingar som kom fram som fylgje av denne rapporten.
Det er ikkje tilstrekkeleg klart for dei ansvarlege ved klonarkiva kven som skal ha data, og
kvar dei vert lagde inn. Nordisk genbank har mykje data frå norske klonarkiv i sine databasar,
og desse er sende anten direkte eller via den norske medlemen i arbeidsgruppa for frukt og
bær under NGB. Både Nordisk Genbank, Norsk genressurssenter og norsk medlem i AG2 har
direkte kontaktar med klonarkiva, og det er viktig at det vert klart kva dei ulike personar og
organisasjonar har ansvar for.
Merkinga ved klonarkiva er ueinsarta. Mange ynskjer eit betre system, medan andre har funne
eit opplegg dei er nøgde med. Ein måte å løysa dette på er at Norsk genressurssenter får
produsert ein felles etikett-type for dei som ynskjer det, og at dei ansvarlege ved klonarkiva
39