Número 7 Abril 2011 - Xunta de Galicia

Saíron e rapidamente pecharon a porta
tras de si, quizais para evitar que o frío
cru do inverno penetrase na acolledora
calor da casa, Aínda levaban nos seus
padais o sabor dos ovos fritidos e do pan
con queixo de cabra caseiro, Elaborárao
todo con produtos propios a feliz parella
que os acollera ese Nadal.
Apuraron o paso para evitar que os pés se
lles afundisen na neve e se lles
arrefriasen. Só os dous invitados se
atreveran a saír a dar un paseo a esas
horas e, malia estaren situados en Suecia,
esa mañá invernal o sol quecía a face e a
alma. Eses dous estraños que se
internaron no bosque baixo as curiosas
miradas que botaban os seus veciños
dende as fiestras das súas casas eran tía
e sobriño.
-Este Hähnchen… meu Deus, pero que
home! –aínda que ela tratou que estas
palabras soasen alporizadas, non puido
evitar imprimirlle un ton nostálxico.
-Seica non sabe separar o bario do resto
de mostras de uranio, tía?
-Non vai saber! –respondeu arquexando
polo ritmo veloz-. El é o químico! E se non
sabe usar un simple ácido inda vou ter que
volver a Berlín para ensinarlle a usalo!
-Tía…
-Si, xa sei que non podo volver –cortou
ela, cun deixe de melancolía na voz.
Minoraron a marcha, quizais porque por
un intre deixaron as cuestións científicas
a un lado para centrarse noutros
problemas. O feito de que os pais dela
fosen xudeus obrigouna a marchar da
Alemaña nazi. Sen embargo, en Suecia non
a trataban moito mellor, pois malia ser
20
unha física brillante era igualmente
discriminada por ser muller.
-As cartas de Hahn é o único que mantén
a miña mente aínda esperta e curiosa-
pensou ela para si-. Pero como demo faría
este home para que lle saia bario no
uranio?
Seguiron camiñando ata que atoparon
unha árbore tirada no chan que bloqueaba
o seu branco camiño. Ela limpou a neve do
madeiro cunha man e sentou nel. O seu
sobriño fixo o propio.
Estiveron un rato sentados sen comentar
nada. O silencio era case absoluto. O sol
estaba máis alto xa. Entón o sobriño ía
comentar algo pero ao ver a cara de
concentración da súa tía calou. Tiña os
ollos entornados de xeito case
imperceptible, e a vista fixa nunha rama
cuberta de neve que tiña a uns poucos
centímetros da súa cara. Da punta da
rama esvaraba unha pinga de auga que
quedaba uns intres pendurando e logo
caía. Entón viña outra pinga que repetía o
proceso, e logo outra, e outra máis
despois.
-Otto, sobriño, os átomos son coma unha
pinga de auga, non si?
-Lise, onde queres ir a parar? Sabes que
coñezo as túas técnicas de profesora.
-Se unha pinga… Se unha pinga é
demasiado grande, pódese dividir en dúas
pingas?
Entón el centrou a súa mirada na punta da
rama. Sorriu.
-Iso parece, si.
-E se o bario que aparece entre o uranio
xorde do uranio?
-Non entendo, tía.
-Si, Otto, non te decatas de que o núcleo
de bario é case a metade ca o de uranio?
E se con iso que estivo facendo Hahn de
bombardear o uranio con neutróns, en vez
de conseguir un novo átomo máis pesado
fragmentou o núcleo de uranio noutros
dous elementos?
-Nunca tal oíra, fragmentar un átomo?
-Trouxeches lapis e papel, a que si?
Déixamos un momento.
Rañolas 7
Curruncho da ciencia
E allea ao frío, posuída novamente polo
afán científico, Lise Meitner comezou a
calcular, mentres explicaba o proceso ao
seu sobriño:
-Para contrarrestar a forza nuclear forte
que mantén unidas as partículas do núcleo
de uranio serían necesarios uns
douscentos millóns de electrón-voltios,
non si? E claro, na división do átomo
perderíase aproximadamente un quinto da
masa dun protón. E se te lembras da
ecuación de Einstein, podemos pasar
unidades de masa a enerxía, así que un
quinto da masa do protón son…
-Douscentos millóns de electrón-voltios-
rematou o sobriño ao ver os cálculos da
súa tía.
-Iso é, iso é! O neutrón que choca co
núcleo do uranio debe de volvelo
inestable, permitindo que libere a enerxía
e se divida!
-Como unha célula ao reproducirse?
-Exacto, como a fisión celular, pero con
núcleos atómicos.
-Fisión nuclear, entón?
Lise non respondeu, absorta como estaba
nos seus propios pensamentos. Ergueuse
da árbore sobre a que estaba sentada e
sen agardar polo sobriño que xa seguía os
seus pasos, volveu á casa dos seus
anfitrións sobre as pegadas que xa
deixara na neve. Só pensaba en escribirlle
de novo a Hahn para contarlle o que se lle
acababa de ocorrer, o que acabara de
descubrir…
Daniel Carvajales Alonso (3ª
Premio na categoría Público en xeral do 3º
Concurso de relato “Ciencia que conta”)
Daniel é un exalumno noso e un dos
nosos máis asiduos colaboradores
por iso nos aledamos enormemente
de que gañase este premio con este
delicioso relato sobre Lise Meitner,
unha das tantas científicas
esquencidas polo feito de ser muller.
Para que disfrutedes del publicámolo
en Rañolas desexándolle a Daniel o
mellor do mundo na súa nova andaina
universitaria e iso si, que nunca nos
esquenza.