19.10.2022 Views

41 от 20 октября 2022 (25953)

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

№41 (25953)

18 2022-тӥ ар 20-тӥ коньывуон

Огина

Верос

ЛЮБОВЬ ГАНЬКОВА

Удмуртиысь Писательёслэн

огазеяськонзылэн ёзчиез

Уг удалты куд-ог нылкышноослы

картэн улыны, тон

коть кымыстэ пильыса Инмарлы

вӧсяськы, шундылэсьтолэзьлэсь

ӟеч кузпал куры…

уг, уг пӧрмы, кылдымтэ! Инмар

картэн улыны распоряжение

гожтымтэ.

Озьы луиз Оринаен но, обросэзъя

— рамкаез, анаезъя —

нылыз. Оксинья Оринаез,

дас вить арес тырмытэк,

пиям. Кинлэсь шедьтӥз нылпи?

Шито-крыто. Котьмае

адӟись-тодӥсь гурт калык но

кин вылэ сьӧлыканы ӧз тоды.

Оксиньялэн анаез нылызлэсь

зӧкамзэ адӟиз но гуртысь

гогы тупатъясь Чучыбей доры

нуиз.

— Нуны вырӟемын ини,

улэп лулэз уг быдты, сьӧлыкез

бадӟым. Но мар но со турынкуаръёс

сёто, оло, ачиз усёз? —

лулскиз Чучыбей.

Арня ӵоже парланэм суретэз

гульк-гульк юылӥз Оксинья,

но сурет иназ ӧз мыны.

Уӵы чирдон толэзе Оксиньялэн

Орина нылыз вордӥськиз.

Начар, куатрым порма

чиньы-пӧлыосын, бызырмем

куо, горд ымныро, синлыстэм

синъёсын, писэйпи кадь позыръяськись...

Оксинья, нунызэ

адӟыса, алектӥз: «Ой,

неужто со мынам нуные?

Ой, кыӵе шушмекей, шӧтэм,

юрӟым, жоб!» Чучыбейлэсь

суретсэ юыса, эбек тусъем

ныл вордӥз, дыр. Нунылэн

бӧрдэм куараез но я курег

куткамлы, я писэйпи черекъямлы,

я ыжпи бӧксэмлы укшаз.

Нунылы Орина ним

сётӥз ӵужаез. Гуртысьтызы

тужгес чебер ныллэсь нимзэ.

Со кадь ик, пе, мак сяська

выллем, муспотон мед луоз.

«Шайтан воштэм нуны та,

мынам ӧвӧл та», — шуэ вал

Оксинья нылзэ. Соин, лэся,

Ориназэ ӧз яраты, утялтэмез

ӧз поты, мед кулоз шуыса,

йӧназ ӧз но нонты. Мискинь

нуныез ӵужаез кеч йӧлын

будэтӥз. Номыр шоры учкытэк,

анаезлэсь нырк каремзэ

чидаса, Орина будӥз, тыкыльтыкыль

чеберскиз. Кеч йӧл

юыны дышемез бере анаезлэсь

ноноксэ кулэ ӧз кары ни.

Кикиосыныз ӟег нянь туриж

борды кырмиськыса, пушкессэ

сюпсиз, кӧмзэ йырйиз.

Орина вераськыны но, ветлыны

но арес но ӝыныен кутскиз.

«Анай» шуэм интые, нырысь

аслэсьтыз нимзэ вераны

дышиз — «Огина». Бускельёссы

вешаса ялан ёртылӥзы:

«Кызьы нимыд, нылоке?»

Оксиньялы гуртын мӧзмыт

луиз. Одӥг ӝыт анайзэ

паймытӥз:

— Анай, мон уйпала куриськи,

ӵуказе севере куинь

арлы ужаны кошкисько. Мон

татын аслым карт уг шедьты,

нылпиед вань шуозы, нокин

уз басьты. Уксё люкаса, квартира

басьтӥ ке, тӥледыз но

нуо. Орина нонэмысь дугдэмын,

будоз, тыныд, эсьма, эш

луоз.

Оксиньялэн нырысь-валысь

гожтэтъёсыз вуылӥзы

ик, собере — шергес но шергес.

Бератаз гуртысь лэзем

гожтэтъёс выльысь берытскизы

— конверт вылын «Адресат

выбыл» гожтэмен. Азьло-берло

утчась ӧй вал ни. Куинь ар

ортчыса но, Оксинья гуртэ ӧз

берты.

* * *

Орина нокызьы «р», «ш»

букваосты вераны ӧз дышы.

Кызьы арес но ӝыны дыръяз

ассэ «Огина» шуиз, табере

ӵужаез гинэ ӧвӧл, вань гурт

калык «Огина» шуыса солы

вазьылӥз. Огина пичи мурт

визьем кылиз. Ӧй, ӧй вал Огина

чылкак визьтэм, но сокем

визьмо но уд шуы.

Куд-ог куараосты шенгыль-пенгыль

верамез понна

адямиез «шузи» шуод шат?

Эшъёсыз сое, «укмыстон укмыс»,

«вакчи ашык», «коллё

йыр» шуыса, исаллязы. Огез

но та кушем нимъёс Огина

борды ӧз лякиське. Малы ке

шуод Огина йырзэ кур карыны

ӧз валалля, вожзэ ӧз поттылы.

Валамон, школаын Огина

«витьёслы» ӧз дышетскы,

«кыкъёсыз» но ӧй вал,

котыр «куинь». Ӵужаез но,

ачиз Орина но «куиньлы»

шумпотылӥзы.

— Инмарлэн но кылыз куинь,

нылы, — шуылӥз ӵужаез.

«Отче наш» вӧськылэз,

уноян таблицаез сямен,

дышетӥз Огина. Кызьы но

озьы, могаса-сураськыса ӵужаезлы

вералляз ик, но «Верую»

молитваез дышетыны

ӧз быгаты.

Ӵок ойдо, дышетскыны

ляб вал ке Огина, эсьма пичиысен

ик ужлы чырткем будӥз.

Сямыз востэм, лякыт, котькинэ

жалясь, юрттыны дась,

ымысьтыз куртчем няньзэ

куризы ке, сётоз. Нокин ӧз

иса, ӧз серекъя Огинаез, жаляны

кутскизы.

Сыӵе небыт сямызлы луыса

ик, лэся, Огина пиосын вазь

калгыны кутскиз. Оло, пиос

винамат? Кин нырысьсэ вешаз,

нуныяз, Огина ачиз тодэ

вал, дыр, яке воксё вунэтӥз-а?

Вуэм улмоез сиыны котькин

дась.

— Нянь сиытэк уд ужа, агакы

юытэк уд экты, ягатытэк

уд улы, — шуэ вал еж Огина.

Валамон, со кылъёсыз вераны

солэн визьмыз ӧз тырмысал.

Таӵе визькылъёсын вераськыны

яратэ вал бригадир Эртэмей.

Чын-а, буш-а, калык

Эртэмей вылэ сьӧлыказ. Огина

ачиз кинлы но солы лушкем

ушъяськем:

— Эгтэмей дадай мыным

саль кысэт но чыгты весь

кузьмаз. Ми соин ягатонэн

судӥськомы, со монэ калач

нянен сюдэ.

Огиналы воксё дас куиньдас

ньыль арес сяна ӧй вал

ай. Куд-огез шуылӥзы: «Кыӵе

анаез, сыӵе ик нылыз, улмопулэн

улмоез выжыяз усе».

Бератаз, «сюрес усьтӥськем»

бере, шаплы егит пиос

няняськизы. Отӥяз Огиналэсь

юась-верась ӧй вал кадь ни…

Пароход кошке, пытьыез уг

кыльы.

Мӧйы кышноослэн визьнодамзылы

пумит Огина чик

вожзэ, йыркурзэ поттытэк,

возьдаськытэк шуылӥз:

— Бон, куго, ёгто ук,

ягатӥськом суо. Эсьма, уксё я

кампет но сёто. Ӧд ке сётскы,

жугом суо, кугдато.

Огина уг но вала, дыр, ай,

яратонэн шудыса, нылпи

вордӥське шуыса.

— Мугорыд вань, нылпи

сюроз, визьмыд юмал,

юмоке кылёд, — валэктылӥз

калык.

— Мон нылпиосыз ягатӥсь

ко, — серекъялляз Огина.

Ӵужаез кулэм бере Огина

доры патере ыж кулэсь шуба

вурись Шакир нимо бигер

улыны пыриз. Ма, зэмзэ верано

ке, сое Огина доры Эртэмей

бригадир интыяз. Угось Орина

юртъерзэ, пудо нергезэ утялтыны

одӥгназ ӧз быгатылы.

Вуриськись быдэс гуртлы

калык куремъя медъямын

вал. Одӥг гуртысь заказ быре

ке, со мукет гуртэ кошке вал.

Патер дунэз гурт калык огазеяськыса

тырылӥз.

Вуриськись Шакир ӟеч сюлэмо

адями вал. Со юрттӥськиз

Огиналы: коргидысьтыз

ул коръёссэ вошъяз, выль гур

пуктӥз, капка, корказь, корка

ӧс ӟырыосты, пуннетъёсты юнматъяз,

вошъяз. Йӧнтэм пиос

пыраса, ӧсъёс шальтрамын вал

ни. Огина пиосын костаськемысь

дугдӥз. Со си ён пӧзьтыны,

вуриськыны, кышъяськыны,

керттӥськыны дышиз.

Но, анаез сямен ик, дас

вить арес тырмиз гинэ, Огина

нуны вайиз, пи вордӥз.

Гурт калык Агей нимо пилэсь

атайзэ кин шуыны ӧз тоды.

Кинлэсь нылпи вайиз, Огина

ачиз но тодӥз меда?

«Эгтэмей дадай калач нянь

но дэгем тыг гогд сатинет басма

кузьмаз беге, пиез понна,

дыг», — малпаз Огина, горд

йырсиё пиез шоры учкыса.

Мукет араз Огина ныл

вайиз, тазэ гурт калык Шакир

вылэ малпаз. Кышноос Шакирлэсь

юаллязы:

Туспуктӥз Максим ЕГОРОВ

— Шакир абый, Огина тыныд

ныл-а, кышно-а?

Со, ӟуч но удмурт кылъёсты

сураса-пожаса, котыръяса

валэктылӥз:

— Перись мурт кишнозэ

нянин сюдэ, егет — мыжыкен.

Урус шуэ, ни бида, что редка

борода, каби ус был кольцом,

да тыкало торчком.

Огиналэсь нылпиоссэ

сельсовет «Шакирович» но

«Шакировна» гожтӥз. Тае тодыса,

бигер Шакир оло йырыз

курен, оло кыл кутонлэсь

курдаса, гуртысь чиптэмчаптэм

пегӟиз. Нош Огина

борды Шакирлэн нимыз

лякиськыса кылиз: «Шакир

Огина», «Шакир нылпиос».

Огинаез пиос яратӥзы ке но,

кышнолы курась ӧйлась.

Агеезлэн йырсиез Эртэмейлэн

кадь горд, кудыриё.

Люля нылызлэн куэз мыт,

синъёсыз паськытэсь, кӧмеч

кадь котресэсь, йырсиез пурты

шум кадь сьӧд.

— Кесем-басьтэм Шакирлэн

ымныр патретэз, — шуизы

кыл нуллыны яратӥсь

кышноос.

Люлялы куинь арес тырмиз

но, Огина нош ик нуны

шедьтӥз. Та пиезлэсь атай

луонзэ гурт калык тодыны ӧз

но туртты ни. Котькудӥзлэн

аслаз улонэз, аслаз шугсекытъёсыз.

Муртлэн йыраз

визь уд тыры.

Пышкылӥсьёс пумитэ

Огина вожзэ поттытэк, сюлмаськытэк,

азьлань улонзэ

малпатэк, вералляз:

— Мон нылпиосты ягатӥсько.

Соосыз Инмаг сётэ.

Нылпиоссэ Огина ноку ӧз

тышкаськылы, ӧз чабкылы,

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!