SOS206U

T.C. ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI NO: 2877 

AÇIKÖĞRETİM FAKÜLTESİ YAYINI NO: 1834 

SOSYAL MEDYA 

Yazarlar 

A. Selim TUNCER (Ünite 1) 

Yrd.Doç.Dr. F. Zeynep ÖZATA (Ünite 2, 6) 

Doç.Dr. Erkan AKAR (Ünite 3, 4) 

Doç.Dr. Mesude Canan ÖZTÜRK (Ünite 5) 

Editör 

Yrd.Doç.Dr. F. Zeynep ÖZATA 

 

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ 

 

i

Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Anadolu Üniversitesine aittir. 

“Uzaktan Öğretim” tekniğine uygun olarak hazırlanan bu kitabın bütün hakları saklıdır. 

İlgili kuruluştan izin almadan kitabın tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt 

veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. 

Copyright © 2013 by Anadolu University 

All rights reserved 

No part of this book may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted 

in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic tape or otherwise, without 

permission in writing from the University. 

UZAKTAN ÖĞRETİM TASARIM BİRİMİ 

Genel Koordinatör 

Doç.Dr. Müjgan Bozkaya 

Genel Koordinatör Yardımcısı 

Doç.Dr. Hasan Çalışkan 

Öğretim Tasarımcıları 

Yrd.Doç.Dr. Seçil Banar 

Öğr.Gör.Dr. Mediha Tezcan 

Grafik Tasarım Yönetmenleri 

Prof. Tevfik Fikret Uçar 

Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız 

Öğr.Gör. Nilgün Salur 

Kitap Koordinasyon Birimi 

Uzm. Nermin Özgür 

Kapak Düzeni 

Prof. Tevfik Fikret Uçar 

Öğr.Gör. Cemalettin Yıldız 

Grafikerler 

Gülşah Karabulut 

Özlem Ceylan 

Kenan Çetinkaya 

Dizgi 

Açıköğretim Fakültesi Dizgi Ekibi 

Sosyal Medya 

ISBN 

978-975-06-1540-5 

1. Baskı 

Bu kitap ANADOLU ÜNİVERSİTESİ Web-Ofset Tesislerinde 6.000 adet basılmıştır. 

ESKİŞEHİR, Ocak 2013 

 

ii

İçindekiler 

Önsöz.... iv 

1. Sosyal Medyanın Gelişimi 2 

2. Sosyal Medya ve Pazarlama... 26 

3. Sosyal Medya Platformları.. 52 

4. Sosyal Medya Platformları ile Pazarlama 80 

5. Sosyal Medyada Halkla İlişkiler. 106 

6. Sosyal Medyada Ölçme ve Analiz. 138 

 

iii

Önsöz 

Internet’in toplumsal ve ekonomik anlamda yarattığı değişimleri uzunca bir süredir konuşuyoruz. Ancak, 

yakın zamanda yaşadığımız bir başka sıçrama, tüm bu konuşmaları arka plana attı. Sosyal medyanın 

ortaya çıkışı ve çığ gibi büyümesi, tüm gözlerin bu yöne çevrilmesine sebep oldu. Kitabımızın 

yazarlarından A.Selim Tuncer’in de belirttiği gibi, bugün sosyal medya; büyümesi engellenemeyen, 

kimsenin reddedemeyeceği, gündemi belirleyen, bir ülkenin yönetimini değiştirebilen, kararları etkileyen 

bir güç haline gelmiş durumda. 

Sosyal medya, Web 1.0’dan bambaşka bir felsefeye dayanan Web 2.0 teknolojileri üzerinde yükseldi. Bu 

yeni teknolojiler, eskinin statik ve durağan web sitelerinin yerine dinamik ve etkileşimli web sayfalarını 

koyduklarında, aslında sadece teknolojiyi değil kullanıcıları ve Internet’i kullanım biçimlerini de 

değiştirmiş oldular. Kullanıcılar artık pasif birer dinleyici değil bu ortamın aktif oyuncuları haline 

gelmeye başladılar. Yazdıkları bloglar, attıkları Tweetler, Facebook paylaşımları, ürün değerlendirmeleri 

ile sosyal medya, yaratıcı tüketicilerin ve tüketiciler tarafından yaratılan içeriğin doğuşuna sahne oldu. 

Kurum ve kuruluşlar, gücün ve değer yaratımının kendilerinden tüketiciye kaymasına tanık olmaya 

başladılar. Eskinin yukarıdan aşağıya ve tek yönlü “iletim”inin yerini, çok yönlü, etkileşimli, demokratik 

ve eşdüzeyli “iletişim” almaya başladı. 

Elbette bu değişim, sosyal ve kültürel olduğu kadar ekonomik anlamda da büyük etkiler yaratıyor. Dijital 

ekonominin yeni kuralları, sosyal medya etrafında yapılanıyor ve işletmeler de bu yeni sistem içinde 

yerlerini almak, rekabet avantajı kazanmak için birbirleriyle yarışıyorlar. Tüm işletmelerin sosyal 

medyada pazarlama çabasına girmeye başladığı bu dönemde, doğru adımları atmak ve süreci başarıyla 

yönetmek elbette çok önemli. 

Bu kitabımızda kapsamı, kavramları ve platformlarıyla sosyal medya ve sosyal medya pazarlaması ele 

alınmaktadır. İlk bölümde sosyal medyanın gelişimi ve temel kavramları anlatılacak, ilerleyen bölümlerde 

ise sırasıyla sosyal medyanın pazarlama ile ilişkisi, sosyal medya platformları, bu platformların pazarlama 

amaçlı kullanımları ve sosyal medyada halkla ilişkiler konuları anlatılacaktır. Son bölümde ise, yakın 

zamanda pazarlama uzmanlarının da oldukça ilgisini çekmeye başlayan ve sosyal medya pazarlaması 

önündeki belki de en önemli engeli oluşturan, sosyal medya yatırımlarının geri dönüşünün ölçümü ve 

analizi konusuna yer verilecektir. 

Bu eserin ortaya çıkmasında katkılarını esirgemeyen çok değerli yazarlarımıza ve kitabın basıma 

hazırlanmasında emeği geçen herkese teşekkür ederiz. 

 

iv 

Editör 

Yrd.Doç.Dr. F. Zeynep ÖZATA

1 

Amaçlarımız 

Bu üniteyi tamamladıktan sonra; 

 

 

 

 

 

 

 

Web 2.0 ve sosyal medya arasındaki ayrımı açıklayabilecek, 

Yaratıcı tüketiciler ve tüketiciler tarafından yaratılan içerik gibi kavramları tanımlayabilecek, 

Sosyal medyanın yapı taşlarını açıklayabilecek ve platformların odaklandıkları temel yapı 

taşlarını belirleyebilecek, 

Sosyal medyanın iletişim biçimleri üzerindeki etkisini açıklayabilecek 

bilgi ve becerilere sahip olabilirsiniz. 

Anahtar Kavramlar 

Web 1.0 

Web 2.0 

İçindekiler 

Giriş 

Sosyal Medya 

Yaratıcı Tüketiciler 

Tüketiciler Tarafından Yaratılan İçerik 

Tarihsel Gelişimi İçinde İletişim Biçim ve Araçları 

Sosyal Medyanın Doğuşu ve Gelişimi 

İletişimin Yeni Yönü ve Sosyal Medya 

2 

Uzun Kuyruk Teorisi 

Dunbar Sayısı 

Çok Yönlü İletişim 

Eşdüzeyli İletişim 

Global Köy

GİRİŞ 

Toplumsal etkileşimin bu denli büyük ölçekte gerçekleşmesine olanak sağlayan teknolojilerin, eşi benzeri 

görülmemiş bir hızla yayılması, hem bilgi ve iletişim teknolojileri alanında hem de sosyal ve kültürel 

dinamiklerde önemli değişimlere yol açtı. Web 1.0 teknolojilerinin yerini bambaşka bir felsefeye dayanan 

Web 2.0 teknolojilerine bırakmasıyla, kullanıcının çok daha aktif rol oynadığı yeni bir web ortaya çıktı. 

Bu yeni teknolojilerin ortaya çıkarttığı etkileşimli sayfalar sayesinde kullanıcıların bilgiye ulaşması 

yanında, bu bilgiyi paylaşması, yayması ve dahası bu bilgi üzerine söz söylemesi de çok kolay bir hale 

geldi. Kullanıcıların bilgi, düşünce ve fikirlerini paylaşabildikleri yeni bir ortam, yani sosyal medya 

ortaya çıktı. Günümüzde sosyal medya; büyümesi engellenemeyen, kimsenin reddedemeyeceği, gündemi 

belirleyen, bir ülkenin yönetimini değiştirebilen, kararları etkileyen bir güç haline gelmiştir. 

Sosyal medya ile birlikte iletişim de önemli ölçüde şekil değiştirdi. Eskinin yukarıdan aşağıya ve tek 

yönlü “iletim”inin yerini, çok yönlü, etkileşimli, demokratik ve eşdüzeyli “iletişim” aldı. Sosyal 

medyanın yükselişi ile birlikte, kurumsal iletişim de önemli ölçüde demokratikleşiyor. Güç ve değerin 

yaratımı işletmelerden ve kurumlardan blog yazan, Tweet atan, Facebook’da paylaşımda bulunan 

bireylere geçiyor. Pasif bir alıcı konumunda olan tüketici, günümüzde çok daha aktif bir rol alıyor, ürün 

tasarımından tutundurma mesajlarına kadar değerin yaratım sürecinde işletmelere eşlik ediyor. 

Dolayısıyla, marka iletişimi bu yeni mecralarda işletmenin izni, hatta haberi bile olmadan bile 

gerçekleşebiliyor. 

Elbette tüm bunlar işletmeler ve marka yöneticileri için de çok yeni ve bilinmedik gelişmeler. Şimdiye 

kadar alışıldık faaliyetlerini sürdüren yöneticiler, bu yeni medya ve ortaya çıkarttığı iletişim biçimi 

karşısında çoğu zaman ne yapacaklarını bilmez hale geliyor. Dahası, tüm bu önemine ve gösterilen ilgiye 

rağmen, sosyal medyanın tam olarak ne olduğu çoğu işletme ve pazarlama uzmanı için hala büyük bir 

soru işaretinden ibaret. 

Sosyal medyanın tüm pazarları büyük ölçüde değiştirdiği günümüzde, her işletmenin az ya da çok bu 

mecralar ve yarattıkları değişim konusunda bilgi sahibi olması gerekiyor. Dolayısıyla, bu ünite tarihsel 

gelişimi içinde teknolojinin nasıl değişip evrildiğinden başlayarak, sosyal medyanın gelişimine ve 

bugünkü haliyle sosyal medyayı oluşturan yapı taşlarına değinmekte. Son kısımda ise sosyal medya ve 

iletişimin yeni yönü ele alınmakta. 

TARİHSEL GELİŞİMİ İÇİNDE İLETİŞİM BİÇİM VE ARAÇLARI 

Her şeyden önce sosyal medya, etkileşimli bir iletişim ortamıdır. Internet’in kullanıcıların hizmetine 

girmesiyle birlikte insanların zamandan ve mekandan bağımsız, çift yönlü ve eşzamanlı bilgi paylaşımı 

imkanları artmış, sosyal medyanın temelini bu teknolojik gelişme oluşturmuştur. Teknolojik değişim, 

aynı zamanda yepyeni bir kültürel ortam da yaratmıştır. Çünkü insanlık, kültürlerin bu denli birbirine 

karıştığı, kültürler arası bir iletişim ortamını tarih boyunca ilk kez deneyimlemektedir. 

İnsanlığın Kültürel Dönemleri 

İnsanlık kültür tarihi bugüne kadar dört ayrı dönem olarak incelenmiştir; Sözlü Kültür Dönemi, Elyazmalı 

(Chirografik) Kültür Dönemi (Yazının icadı İ.Ö. 4. Yüzyıl), Basılı (Tipografik) Kültür Dönemi 

3 

 

Sosyal Medyanın 

Gelişimi

(Matbaanın icadı 15. Yüzyıl) ve Elektrik-Elektronik Kültür Dönemi. Günümüzde bu dönemlere bir 

beşincisi eklemek mümkündür: Internet Kültür Dönemi. Aşağıda kronolojik olarak verilen teknolojik 

gelişmeler, iletişim teknolojileriyle kültürel dönemler arasındaki bağı açık bir şekilde ortaya koymaktadır. 

M.Ö. 3000 Mısır’da hiyeroglif adı verilen yazı sistemi bulundu. Bu yazı, şekiller ve sembollerden 

oluşuyordu. 

M.Ö. 1300 Mezopotamya’da ilk alfabe kullanıldı. 

1045 Çinliler, Mısırlıların bulduğu papirüs adlı kağıdı geliştirerek matbaa harflerini icat 

ettiler ve kitap bastılar. 

1645 Avrupa’da Guttenberg adlı mucit matbaa makinasını icat etti. 

1820 Danimarkalı bilim adamı Oersted, elektromanyetik akımını keşfetti. Böylece 

günümüzde kullanılan modern iletişim araçlarının temel çalışma prensipleri doğdu. 

1826 Fransız Niepce, fotoğrafı icat etti. 

1836 İngiliz Cooke ve arkadaşı elektrikli telgrafı icat ettiler. 

1843 Amerikalı bilim adamı Mors, (.) ve (-)’lerden oluşan MORS alfabesini icat etti. Böylece 

telgraf aleti herkes tarafından kolayca kullanılır hale geldi. 

1867 Amerikalı politikacı ve mucit Sholes, daktilo makinasını icat etti. Bu makina yazıyla 

iletişimde yeni bir devrim yarattı. 

1876 İskoçyalı A.Graham Bell, elektrik telleri üzerinden ilk insan sesini iletmeyi başarmış ve 

bu aletin adına “tele-phone” demiştir. Telefon, ‘uzaktan konuşma’ demektir. 

1877 Amerikalı araştırmacı Edison, fonograf denilen ve ses kaydetmeye yarayan aleti icat 

etti. İlk denemede köpeğinin sesini kaydetti. Bu cihaz günümüzdeki kaset ve CD 

çalarların temelini oluşturdu. 

1894 Fransız Lumiere kardeşler ilk sinema makinasını yaptılar. Böylece görüntünün 

kaydedilmesi, saklanması ve yeniden gösterilmesi imkanlı hale geldi. Bu buluş, bir 

iletişim devrimidir. 

1896 İtalyan Marconi ilk radyo yayınını gerçekleştirdi. O yıllarda mors alfabesiyle yayın 

yapılıyordu. Daha sonra 1901 de ilk okyanus aşırı radyo yayını yapıldı. 1907 Yılında ise 

Kanadalı Fessenden adındaki bilim adamı, insan sesiyle ilk radyo yayınını yaptı. 

1922 Korn adlı Alman bilim adamı elektrik tellerinden fotoğraf gönderebilen ilk faks 

makinasını icat etti. 

1926 Logie Baird adındaki İskoçyalı bilim adamı, insan yüzünün görüntüsünü radyo 

dalgalarıyla çok uzaklara gönderebilen ve ‘televizyon’ adını verdiği aleti icat etti. 

1936 İngiltere’de ilk kez siyah beyaz TV yayınları BBC tarafından başlatıldı. 

1938 Carlson adındaki Amerikalı bilim adamı, fotokopi cihazını icat etti. 

1946 Amerikalı J. Eckert ve arkadaşı Mauchly, askeri amaçlı hesaplar yapmak için dünyanın 

ilk bilgisayarını icat ettiler. ENIAC adını verdikleri bu bilgisayar, 30 ton ağırlığında ve 

dört apartman dairesi büyüklüğünde olup içinde 18 bin elektronik tüp bulunmaktaydı. 

1962 Amerikalılar dünyanın ilk iletişim uydusu olan Telstar’ı uzaya fırlattılar. Bu uyduyla 

kıtalar arası telefon konuşmaları, telefaks haberleşmeleri ve TV-Radyo yayınları 

yapılması mümkün hale geldi. 

1970 Amerika’da üniversiteler arası bilgi iletişiminde kullanılmak üzere ARPA denilen yeni 

bir iletişim sistemi gerçekleştirildi. Bu sistemle ayrı şehirlerdeki bilgisayarların 

birbirlerine bağlanabilmeleri mümkün oldu. 1974’te bu iletişime ‘TCP/IP protokolü’ adı 

verilen bir standart getirildi. 

 

4

1981 Amerika’da IBM şirketi ilk kişisel bilgisayar olan, bugün iletişimde devrim sayılan 

PC’yi üretti. 

1982 Philips ve Sony şirketleri ‘Compact Disk’ (CD) denilen aleti ürettiler. 

1983 Microsoft firması, günümüzde hala kullanılmakta olan ve iletişimde çığır açan 

‘Windows’ adını verdiği sistem yazılımını geliştirdi. 

1985 Amerika’da kullanılmakta olan ‘ARPA’ iletişim sisteminin adı ‘Internet’ adıyla 

değiştirildi. 

1990 Yaşadığımız çağa adını veren ve iletişimde bugün son nokta olan ‘www’ yani ‘World 

Wide Web’ gündemimize girdi. 

Toplumsal bir varlık olan insanın en önemli özelliklerinden birisi de kendisiyle, doğayla ve diğer 

insanlarla sürekli iletişim halinde olması, duygu ve düşüncelerini bir diğerine aktarmasıdır. İnsanın bu 

özelliği onda var olan iletişim yeteneği ile ilgilidir. İnsanlar çağlar boyu birbirleri ile bu yetenekleri 

sayesinde etkileşimde bulunmuşlardır. Kültürlerini, uygarlıklarını geliştirmelerinde bu etkileşimlerinin 

rolü çok büyük olmuştur. 

İletişim Biçimleri ve Araçları 

İnsanlar yakın ve uzak iletişim imkanlarını tarih boyunca sürekli geliştirmişlerdir. İnsanlığın ilk 

döneminde iletişimde önce ses vardır. İnsan, çıkardığı değişik sesler, çığlıklar ve bunları desteklediği 

bedensel hareketler sayesinde birbirleriyle iletişim kurmuştur. Bunun yanı sıra ilkel resimlerle, çizgilerle 

insanın mesajını aktarması da insanlığın iletişim tarihinde sanatın ilk izlerinin göstergesi olmuştur. 

İnsanın iletişiminin gelişiminde en başta gelen koşul hiç şüphesiz dilin ortaya çıkmasıdır. 

Dil dışındaki bazı iletişim araçlarına göz attığımızda, bugünkü iletişim devriminin hangi evrelerden 

geçerek bu noktaya ulaştığını da görmüş oluruz. 

Yazı: Yazının icadı sadece iletişim tarihinin değil, insanlık tarihinin en önemli olaylarından biridir. 

Birçok düşünür, yazının icadının insan beyninin çalışma prensiplerini bile değiştirdiğini savunmuştur. 

Dünyanın çeşitli bölgelerinde okuma yazma bilmeyenler üzerinde yapılan araştırmalar bu görüşleri 

doğrulamaktadır. Yazı sadece bir iletişim aracı değil, aynı zamanda insan belleğinin yerini alan bir kayıt 

aracıdır. 

Tamtam: Tamtam, insanların ilk kullandığı çalgılardan biridir. Günümüzde ise en yaygın vurmalı 

çalgıdır. Dünyadaki hemen bütün halkların kültürlerinde tamtamın yeri vardır. Yazılı tarihten çok önce 

Eski Mısırlıların, Asurluların ve Uzakdoğuluların tamtamı kullandıkları bilinmektedir. Amerika yerlileri 

dinsel törenlerinde dans ederken, tempo tutmak için tamtam çalarlardı. Afrikalılar, hem dans ederken hem 

de şifreli vuruşlarla kabileden kabileye haber yollarken tamtamı kullanırdı. Afrika’da bu amaçla hâlâ 

tamtam kullanılmaktadır. İnsanların birbirlerini uzaktan kolay göremediği, ormanlık alanların çok, 

düzlüklerin az olduğu bölgelerde tamtam etkili bir uzaktan iletişim aracı olmuştur. 

Duman: Dumanla haberleşme, Kızılderililerin kullandığı çok ilkel ve basit bir iletişim yöntemidir. 

Duman en yüksek tepelerde ve dağlarda yakılırdı. Bu sayede görüş daha basit hale getirilir ve daha kısa 

zamanda mesaj yerine ulaşırdı. 

Posta güvercini: İletişimin gelişmesindeki en büyük etken muhakkak ateş ve yazıydı. Yazı giderek 

gelişti ve insanlar birbirlerine mektup yollamaya başladı. Ama ilk önceleri bu mektupları alıcıya nasıl 

ulaştıracaklarını bilmiyorlardı. Sonra güvercinleri eğittiler. Bir noktadan bırakılan güvercinler aldıkları 

eğitim sayesinde karşıdaki kişiye yazılı mesajı iletmeye başladı. Buna karşılık olarak mesajı alan kişi 

başka bir mesaj ile gönderen kişiye karşılık verir, böylece iletişim gerçekleşmiş olurdu. 

Matbaa: Matbaanın ilk kullanılması Uzakdoğu’da başlamıştır. İlk matbaa, ağaç oyma tekniği 

kullanarak, M.S. 593’te Çin’de kurulmuş, ilk basılı gazete de M.S. 700’de Pekin’de çıkmıştır. Bilinen en 

eski eksiksiz basma kitap olan Tianemmen ruloları Çin’de 868’de basılmıştır. 

 

5

Telgraf: Telgraf iki merkez arasında, kararlaştırılmış işaretlerin yardımıyla yazılı haberlerin veya 

belgelerin iletimini sağlayan bir telekomünikasyon düzenidir. Mürekkepli kalem bir kağıt şerit üzerine 

nokta (.) veya çizgi (-) şeklinde şekiller çizerek haberleşme kodlarını iletir. 

Telefon: Birbirinden uzak yerlerde bulunan kişiler ve düzenekler arasında bilgi alışverişini sağlayan 

elektrikli ses alıp verme aygıtıdır. Önce kentlerde kurulan telefon şebekeleri daha sonra kentler arası, 

uluslararası düzenekler durumuna dönüşmüş ve uydular aracılığıyla dünyanın her köşesinin birbiriyle 

iletişimi sağlanmıştır. 

Gazete: Gutenberg’in hareketli harfleri kullanan baskı makinesini icat etmesinden yaklaşık 150 yıl 

sonra ilk gazeteler ortaya çıkmaya başlamıştır. İlk gazete olarak kabul edilen Avisa’nın Strazburg’da 

1609 yılında yayınlanmasından bir yüzyıl sonra ilk günlük gazete İngiltere’de 1702 yılında The Daily 

Courant adıyla yayınlanmıştır. İlk gazeteciler haberlerini genellikle yine 18. yüzyılda yeni bir toplumsal 

mekan olarak ortaya çıkan kahvehanelerdeki sohbetlerden derliyorlardı. Gazete tek yönlü bir iletişim 

mecrasıdır. 

Radyo: Gerçek anlamda ilk radyo yayını 1920 yılında ABD’de Pittsburg’da yapıldı. Ancak telsiz 

iletişimi olarak daha önceleri radyo teknolojisi kullanılmaya başlanmıştı. Örneğin meşhur Titanic gemisi 

1912 yılında batarken elektromanyetik dalgalar kullanan bir telsiz ile yardım istemişti. Marconi radyoyu 

icadına giden yolda Maxwell, Hertz Tesla gibi bilim adamlarının birikimlerinden yararlanmıştır. 1933 

yılında FM tekniğinin 1960’larda da stereo yayın tekniğinin bulunmasıyla radyo müzik endüstrisi ilişkisi 

başlamış oldu. 1948 yılında ABD’de Bell Laboratuvarlarında icat edilen transistor, radyoyu hem ucuzlattı 

hem de hareketli hale getirdi. Cep ve araba radyoları yaygınlaştı, radyo dinleme alışkanlıkları değişti. 

Radyo her yerde dinlenilebilir hale geldi. Tek yönlü çalışan bir iletişim aracıdır. 

Televizyon: Televizyonun babası olarak tanınan Paul Nipkow 1884 yılında resim tarama makinası 

yaparak bu taranmış resmin telgraf hatlarından iletilmesini tasarlamıştı. İlk televizyon yayını 1936’da 

BBC tarafından yapıldı ve 1937 yılında elektromekanik sistemler yerine elektronik taramalı sistemler 

standart olarak kabul edildi. ABD’de başkanlık seçimlerinde televizyonun güçlü bir şekilde kullanılması 

bugünkü anlamıyla siyasal iletişimin doğuşunu getirdi ve televizyonun kültürel egemenliği yaygınlaştı. 

1963’te Kennedy öldürülmesi esnasında televizyonun haber vermedeki hızı kanıtlanmıştı. 1990 yılında 

ise Körfez savaşı televizyonlardan “naklen” yayınlandı. Türkiye’de 1958 yılında İstanbul Teknik 

Üniversitesi tarafından deneme amaçlı başlatılan İstanbul’a yönelik televizyon yayınları düzenli olarak ilk 

kez 1968 yılında Ankara’da TRT tarafından gerçekleştirildi. Televizyon da gazete ve radyo gibi tek yönlü 

bir iletişim aracıdır. 

Internet ve Yeni Medya: ENIAC adındaki ilk bilgisayarın askeri amaçlarla 1946 yılında 

geliştirilmesiyle dijital çağ başlamış oldu. Bilgisayarların yine askeri amaçlarla kendi aralarında 

iletişmelerini sağlamak için 1960’larda geliştirilen iletişim protokolü ARPANET, askeri proje ağının 

doğmasına neden oldu. Bunun ardında standartlaşan TCP/IP protokolü, verilerin paketler halinde güvenli 

ve hızlı olarak ağlar üzerinden iletilmesini sağladı ve bu ağa üniversitelerin de katılımıyla Internet ortaya 

çıktı. Ağa bağlı her bilgisayarın numarası (IP) üzerine dayanan adresleme sistemi, DNS (Domain Name 

System) ile insanların kolaylıkla kullanabileceği adresleme sistemine dönüştürüldü ve .com, .edu, .net 

gibi domain adları saptandı. Web en yaygın Internet hizmeti olarak hızla gelişirken e-posta, irc (Chat), ftp 

gibi diğer hizmetler de gündeme geldi. 1990’ların sonuna gelindiğinde “ağların ağı” tanımlamasına uygun 

devasa bir iletişim ağı ve bu ağ üzerinde yeni bir kültürel ortam ortaya çıktı. Türkiye ilk kez ODTÜ- 

TÜBİTAK işbirliği ile 1993 yılında ABD üzerinden İnternet’e erişti. 

Geleneksel medyanın dışında, CD, VCD, DVD, interaktif CD, GSM-WAP-GPRS, Internet gibi 

tümüyle dijital teknolojiyle üretilen ve içeriği üretenle tüketen arasında yeni bir ilişki tanımlayan 

medyaya yeni medya diyoruz. 

İletişim Teknolojilerinin Etkileri 

Yazı da dahil olmak üzere, iletişim araçlarının, gücü elinde bulunduranlar tarafından kullanılması insanlar 

arasındaki karşılıklı, çift yönlü, yatay ve eşdüzeyli iletişimin yönünü etkilemiştir. Bu araçların basılı 

kitap, gazete, radyo ve televizyon olarak kitleselleşmesi ise iktidar ve iletişim denklemini yeniden 

 

6

kurmuş, kitlesel iletişim araçları kitleleri manipüle etmenin araçları olmuştur. İletişimin yerini tek yönlü, 

“yukarıdan aşağıya” kitlesel “iletim” almıştır. 

Ünlü antropolog Edward T. Hall, The Silent Language adlı kitabında şunları yazar: “Bugün insan, 

pratikte bedeniyle yapageldiği her şey için uzantılar (protezler) geliştirmiştir. Silahların evrimi dişler ve 

yumrukla başlar, atom bombasıyla sona erer. Giysiler ve evler, insanın biyolojik ısı denetim 

mekanizmalarının uzantılarıdır. Mobilyalar, çömelmenin ve yere oturmanın yerini alırlar. Sesi hem zaman 

hem de uzayda taşıyan elektrikli araçlar, mercekler, TV, telefonlar ve kitaplar, maddi uzantıların 

örnekleridir. Para, emeği yaymanın ve depolamanın bir yoludur. Bir zamanlar ayaklarımız ve sırtımızla 

yaptığımız şeyi artık ulaşım ve taşımacılık ağlarımız yapıyor. Aslına bakılırsa, insan yapımı bütün maddi 

şeylere, insanın bir zamanlar bedeniyle ya da bedeninin ilgili parçasıyla yaptığı şeylerin uzantısı olarak 

bakmak mümkündür.” 

Roland Barthes da Yazı Üzerine Çeşitlemeler adlı kitabında yazının rolünü insanın aynı zamanda bir 

uzantısı (protez) olarak tanımlamıştır: “Yazı üzerine ilk düşüncelerin üretilmesiyle birlikte (Piaton), 

yazıya bir bellek rolü de verilmiştir; yazı, belleği geliştirmeye yönelik bir tür araç, beyne takılan ve beyni 

depolama yükünden kurtaran bir protez gibi görülmüştür.” Marshall McLuhan, ünlü eseri The Medium is 

the Massage’da benzer görüşleri dile getirmektedir: “Elektrik devresi, merkezi sinir sistemimizin bir 

uzantısıdır. Tüm medya, insanın psişik ya da fiziksel yetilerinin bir uzantısıdır.” 

Bu saptamayı iletişim araçları özelinde benimseyecek olursak, yazı belleğimizin, telefon ve radyo 

sesimizin, görüntümüzün uzantısıdır. Bu durumda Internet, sesimizin ve görüntümüzün uzantısı olmak 

yanında, tüm duyularımızın, zihnimizin, belleğimizin, aklımızın ve kalbimizin de bir uzantısı (protezi) 

olarak bize aklın alamayacağı genişlikte imkanlar sunuyor. 

SOSYAL MEDYANIN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ 

Sosyal medyanın ortaya çıkışı, her şeyden önce Web teknolojilerindeki ve felsefesindeki değişime 

dayanmaktadır. Dolayısıyla, sosyal medyanın nasıl bir felsefi ve teknolojik altyapısı olduğunun 

anlaşılması için, öncelikle Web 1.0 kavramından, Internet’in ve web’in gelişiminden bahsetmek yararlı 

olacaktır. 

Web 1.0 

Internet’in bugünkü halini alması için 40 yılı aşkın bir süre geçmesi gerekmiştir. Internet’in bu süreçteki 

gelişimi üç ayrı dönem içinde ele alınabilir; 

Yenilik aşaması, Internet’in temel kavramlarının oluşturulduğu, donanım ve yazılım unsurlarının 

hayata geçirildiği 1961’den 1974 yılına kadar ki süreyi kapsamaktadır. Internet’in oluşturulmasındaki 

temel amaç, üniversite kampüslerinde yer alan büyük bilgisayarların birbirleriyle bağlanmasını 

sağlamaktır. Bu türden bire bir iletişimler Internet öncesinde sadece telefon ya da posta yolu ile 

mümkündür. 

Kurumsallaşma aşaması, Internet isimli yeniliğe Savunma Bakanlığı ve Ulusal Bilim Kurumu gibi 

büyük çaplı örgütlerin finansal destek vermeye başladıkları 1975’den 1995 yılına kadar ki süreyi 

kapsamaktadır. Devlet tarafından desteklenen projeler sayesinde Internet’in etkinliğinin ortaya konması 

sonrasında, Savunma Bakanlığı Internet’in geliştirilmesi için önemli bir proje olan ARPANET’i devreye 

sokmuştur. 1986 yılında ise Ulusal Bilim Örgütü, daha sonra NSFNet olarak adlandırılan, sivil Internet’in 

kurulumunu üstlenmiş ve 10 yıl sürecek 200 milyon dolarlık bir projeyi başlatmıştır. 

Ticarileşme aşaması ise, devletin Internet’i genişletmesi, altyapısını güçlendirmesi ve sıradan 

insanları da bu ağa dahil etmesi için özel kuruluşları cesaretlendirdiği ve yönlendirdiği 1995’den bugüne 

kadar ki süreyi kapsamaktadır. 2000’li yıllardan itibaren Internet’in kullanımı ordu ve akademik amaçları 

aşmıştır. 1994 yılında web üzerinden reklam ve pazarlama çalışmaları ile birlikte elektronik ticaret de 

ortaya çıkmaya başlamıştır. 

Internet 1960’lı yıllarda gelişmeye başlasa da, World wide web 1989-91 yılları arasında Dr. Tim 

Berners-Lee tarafından geliştirilmiştir. Internet’in gelişimi sonrasında bazı yazarlar kullanıcıların 

 

7

serbestçe bilgiyi tarayabilecekleri, birbiriyle bağlantılı sayfaların oluşturulabileceği fikrini ortaya 

atmışlardı. Bu fikirlerden hareketle Berners-Lee ve ekibi web’in en temel dört unsuru olan HTML, 

HTTP, bir web server ve bir tarayıcının (browser) ilk versiyonunu oluşturdular. Oluşturulan ilk web 

sayfaları, siyah-beyaz ve tamamen metne dayalı bir yapıdadır. 

1993 yılına kadar da web üzerinden paylaşılan bilgiler metin tabanlı olmaya devam etti. 1993 yılında 

Marc Andersen ve NCSA’da (National Center for Supercomputing Applications at the University of 

Illinois) çalışan ekip üyeleri, grafik kullanıcı arayüzüne sahip bir web tarayıcı olan Mosaic’i geliştirdiler. 

Mosaic Macintosh, Windows ya da UNIX gibi grafik tabanlı arayüzler üzerinde çalışabilen bir yazılımdı. 

Siyah-beyaz metin tabanlı yapısından sıyrılan web, artık bir bilgisayar ve fare (mouse) kullanabilen 

herkes tarafından görülebilir hale gelmişti. Grafik tabanlı web tarayıcı beraberinde dosyaların, bilginin, 

grafiklerin, görüntü ve sesin paylaşıldığı evrensel bir programlama alanını da mümkün kılmıştı. Mosaic 

programı sayesinde kullanılan bilgisayar ve işletim sistemi ne olursa olsun, dünyanın her yerinden aynı 

web sayfaları görüntülenebiliyordu. Bu yeni tarayıcı ile birlikte, dünya 1993 yılında görmediği yeni bir 

programlama ve bilgi yönetimi sistemi ile tanıştı. 

1994 yılında Andreesen ve Jim Clark ilk ticari tarayıcı olan Netscape Navigator’u kurdular. Mosaic’in 

bedava olmasına karşın Netscape yazılımı ücretliydi. 1995 yılında Microsoft Internet Explorer adı altında 

kendi tarayıcısını sundu. 

Mosaic ve sonrasında ortaya çıkan çok sayıda tarayıcı sayesinde kullanıcılar, web sitelerini 

görüntüleme şansını elde ettiler. Bu dönemde ortaya çıkan web siteleri de temelde bilgi verme amacını 

taşımıştır. Bir başka deyişle, web 1.0 diye adlandırılan bu dönemde oluşturulan web siteleri, statik bir 

yapıya sahip olan ve sadece okumaya elverişli sayfalardır. Okuyucuların bu sayfalar üzerinden web 

sitesinin sahibiyle ya da birbirleriyle etkileşime girmesi mümkün değildir. Web 1.0 dönemi, etkileşimin 

olmadığı, dolayısıyla kullanıcının söz hakkının bulunmadığı ve tek taraflı bilgi aktarımının olduğu bir 

ortamı ifade etmektedir. Site sahipleri okuyucuya aktarmak istediklerini seçip veriyorlardı. İşe işletmeler 

tarafından bakılacak olursa, bu dönemde oluşturulan web siteleri, daha çok broşürvari bir görünüme 

sahipti. İşletmeler bastırdıkları broşürleri ya da katalogları biraz zenginleştirip web sitelerine 

çevirmişlerdi. 

Resim 1.1: Grafik kullanıcı arayüzüne sahip ilk web tarayıcı Mosaic’ten bir görüntü. 

 

8

Web 2.0 

Web 2.0, 2004 yılında O’Reilly Media tarafından düzenlenen ve teknoloji dünyasından önemli isim ve 

şirketlerin katıldığı bir konferansta ortaya atılan fikirler üzerine kurulmuş bir kavramdır. Bill O’Reilly 

yeni nesil etkileşimli web sitelerini, online toplulukları ve içeriğin kullanıcılar tarafından yaratıldığı bu 

yeni ortamı Web 2.0 olarak adlandırmıştır. Her ne kadar bu konferansa katılmayan bazı çevreler 

tarafından kabul görmese de aslında altında yatan iki gerçek bu kavramı geçerli kılmaktadır. Web 2.0’ın 

ortaya çıkmasını sağlayan teknolojik gelişmeler (Ajax, RSS, XML, CSS, vs.) kullanıcıların bilgiye erişme 

felsefesinde yaşanan büyük değişime yol açmışlardır. Web 2.0 içinde kullanıcılar artık sadece izleyici 

değil aynı zamanda aktif birer de kullanıcı halini almışlar, bir başka deyişle “yaratıcı tüketicilere” 

dönüşmüşlerdir. Kullanıcılar Web 2.0 sayesinde bir sitedeki içerik hakkında yorum ya da değerlendirme 

yapabilmekte, içeriği kolaylıkla paylaşabilmekte, topluluk oluşturup, oluşturulmuş topluluklarda yer 

alabilmekte ya da yarattıkları içerik ile diğer kullanıcıların görüşlerini olumlu ya da olumsuz yönde 

etkileyebilmektedir. Web 2.0, kullanıcıların okur olmaktan çıkıp okur-yazar oldukları yeni platformun 

adıdır. 

Web 2.0, WordPress ve Blogger gibi hazır sistemlerin ortaya çıkması ile kodlama bilgisine ihtiyaç 

duymadan, kullanıcıların kişisel siteler oluşturup bilgi paylaşımına katılmasını ve iki yönlü bilgi akımının 

oluşmasını sağladı. Zengin Internet uygulamaları ortaya çıktı. RSS sayesinde yayıncıların kendi 

aralarında ortak bir dil kullanılmasını sağladı. Sosyal ağların ortaya çıkması ve insanların belirli 

düşünceler altında topluluklar oluşturarak düşüncelerini daha geniş kitlelere duyurabilme olanağı doğdu. 

Web 2.0’ı Web 1.0’dan ayrıştıran ve yeni tür Web uygulamalarını nitelendiren üç temel özellik 

bulunmaktadır; 

Ücretsiz ve Sade Çevrimiçi Uygulamalar 

Yeni nesil Web 2.0 uygulamalarının en önemli özelliklerinin başında, bu uygulamaların hizmet odaklı, 

ücretsiz ve basit çevrimiçi (online) uygulamalar olmaları gelmektedir; 

• Yazılım paketlerinden çevrimiçi hizmet uygulamalarına doğru bir kayma: Yeni nesil Web 

2.0 uygulamaları, firmaya özel yazılım ürünlerine dayalı olarak geliştirilen ilk dönem Internet 

uygulamalarının aksine, genellikle açık kaynak yazılımlarını kullanmakta ve platformlardan 

bağımsız olarak çalışabilmektedir. Bir başka deyişle, bu uygulamalar bir yazılım paketi olarak 

değil hizmet paketi olarak sunulmaktadır. Genellikle herkes ücretsiz olarak bu hizmetlere 

ulaşabilmekte ve karşılığında lisans ücreti istenmemektedir. Bu uygulamalar Internet üzerinden 

kolayca indirilmekte, dağıtılmakta ve istendiği gibi paylaşılabilmektedir. 

• Sadelik: Web 2.0 uygulamalarında kullanıcı arayüzlerinin oldukça sade bir yapıya sahip olduğu, 

uygulamaların sınırlı sayıda özellik taşıdığı ve bu uygulamaların sundukları “değer önerisinin” 

de kolaylıkla anlaşılabilir özellikte olduğu görülmektedir. 

• Yaratılan ağ sayesinde kullanıcıyı hapsetme: Web 2.0 uygulamalarında yaratılan ağ, 

kullanıcıların o uygulamaya hapsolmasına sebep olabilmektedir. Örneğin, Skype.com’u kullanan 

bir tüketici, eğer ki iletişimde olduğu tüm arkadaşları da aynı hizmeti kullanıyorsa, daha uygun 

fiyatlı da olsa başka bir hizmet sağlayıcıya geçmek istemeyecektir. 

Süreklilik Gösteren Uygulama Geliştirme Süreci 

Web 2.0 uygulamalarının geliştirilmesi sürecine kullanıcıların aktif bir şekilde katılımı, uygulama 

yaratıcılarına birtakım faydalar sağlamaktadır; 

• Gerçek zamanlı ve sürekli iyileştirmeler: Bu durum pek çok web uygulaması için günümüzde 

yaygınca kullanılan bir yaklaşımdır. Örneğin, Skype her görüşme sonrasında kullanıcılarından, 

görüşme kalitesini değerlendirmelerini istemekte ve bu doğrultuda iyileştirmeler yapmaktadır. 

Önceki nesil web uygulamalarının aksine, Web 2.0 uygulamalarında yeni versiyonlar çıkartmak 

vs. gibi uygulamalar yerine, kullanıcı geribildirimlerine ve kullanışlılık testlerine dayalı gerçek 

zamanlı ve sürekli devam eden iyileştirme çabaları vardır. 

 

9

• Daimi beta: Beta versiyonu kavramı Web 2.0 ile birlikte kalıcı hale gelmiştir. Artık nihai halini 

almış bir uygulama versiyonu yoktur. Her uygulama, var olduğu sürece, geliştirilmeye ve 

değiştirilmeye devam etmektedir. Bu nedenle de uygulamalar tam anlamıyla tamamlanmadan ya 

da hatalarından arındırılmadan ticarileşmekte ve geliştirmeler tüm kullanıcılara açık olarak 

gerçekleştirilmektedir. 

 

Beta sürümü kavramının ne anlama geldiğini araştırınız. 

• Daha fazla kullanıcı: Her yeni kullanıcı, kolektif bilgi havuzunun hacmini genişleterek, o 

uygulamanın değerini arttırmaktadır. Ağ etkisi olarak adlandırılan bu kavrama göre, bir 

uygulamayı kullanan sayısı arttıkça, o uygulamanın değeri ve gelişmişliği de artmaktadır. 

Örneğin, Wikipedia’nın kullanıcı sayısı arttıkça hem yeni giriş sayısı hem de mevcut bilgilerin 

düzeltilme oranı artmaktadır. Ya da Hepsiburada.com gibi sayfalarda tüketiciler ürünlerle ilgili 

daha fazla yorum yaptıkça, bu sayfanın kullanışlılığı da artmaktadır. 

“Ağ etkisi” kavramıyla ilgili bu adresteki yazıyı okuyabilirsiniz: 

www.sabah.com.tr/NewYorkTimes/2010/03/22/ag_etkisi_facebooku_her_zaman_zinde_tut 

uyor 

Yeni Hizmet Tabanlı İş Modelleri 

Web 2.0 uygulamaları sayesinde bir yandan yeni hizmet tabanlı iş modelleri gelişmekte, aynı zamanda niş 

pazarlara erişme imkanı artmaktadır; 

• Gelir ve kullanım modellerindeki değişimler: Web 2.0 uygulamalarının önemli bir bölümü 

kullanıcılarından ücret almamakta, bunun yerine reklam ve sponsorluk gelirleri ile çalışmaktadır. 

Google bu tür reklam ve sponsorluk gelirleri ile çalışan örneklerden birisidir. Sıkça uygulanan 

gelir modellerinden bir diğeri ise, temel hizmetlerden ücret almayıp, daha üst düzey ya da 

premium hizmetlerden ücret alan üyelik gelir modelidir. WordPress bu şekilde çalışan 

örneklerden birisidir. WordPress üzerinden bir blog sahibi olmak için ücret ödemeye gerek 

yoktur. Ancak, kendi alan adını kullanmak ya da daha kişiselleştirilebilir tasarım unsurları 

kullanmak isteyen üyelerin, bu hizmetlerden yararlanmak için belirli bir ücret ödemeleri 

gerekmektedir. 

• Kitlesel pazarlardan bireysel müşterilere kayış: Web 2.0 döneminin hizmet sağlayıcıları, 

kitlesel pazarlar yanında özel ilgi alanları olan veya kişiselleştirilmiş ürün ve hizmetler talep 

eden az sayıda müşteri topluluklarının da kendileri için önemli bir potansiyel sağladığını fark 

ettiler. Küçük pazarlar olmaları nedeniyle, bu tür tüketiciler şimdiye kadar çoğu işletme 

tarafından dikkate alınmamaktaydı. Bloglar, forumlar, haber bültenleri ve sanal topluluklar gibi 

Web 2.0 uygulamaları sayesinde tüketiciler, bu türden ürün ve hizmetleri kolaylıkla 

bulabilmekte, hatta belirli ilgi alanları çevresinde oluşan topluluklar sayesinde tüketiciler 

birbirleriyle de bu ürün ve hizmetler hakkında görüşlerini, önerilerini paylaşmaktadır. Chris 

Anderson tarafından ortaya konan Uzun Kuyruk Teorisi’ne göre, bir satış mağazası ya da 

kanalının yeterince büyük olması durumunda, talebi ya da satışı az olan ürünlerin toplam 

satışının, çok satan bir ürününün satışından daha fazla olabileceğini söylemektedir. Dolayısıyla, 

web 2.0 teknolojileri sayesinde niş pazarlara erişmek ve bu paralarda karlı iş yapmak olası hale 

gelmektedir. 

“Uzun Kuyruk Teorisi” hakkında daha fazla bilgi edinmek için Chris 

Anderson’un Optimist Yayınlarından çıkan “Uzun Kuyruk Geleceğin İşi: Çokun Azını 

Satmak” (2008) adlı kitabını okuyabilirsiniz. 

Özetle söylemek gerekirse; Eskiden statik ve durağan sayfalardan oluşan Internet’in, aslında 

geleneksel mecralardan önemli bir farkı yoktu, kullanıcıya tek yönlü olarak sadece bilgi veriyordu. Statik 

sayfalar klasik medyanın bir uzantısı haline gelmişti. Kullanıcının söz hakkı yoktu. Site sahipleri 

10

kullanıcıya göstermek istediklerini seçip veriyordu. Web 2.0 teknolojisinin getirdiği etkileşimli sayfalar 

ile kullanıcılardan bilgiler alınmaya, yorumlanmaya ve sonuçlar doğmaya başlandı. Görsellik ve 

etkileşimli sayfaların cezbediciliği sayesinde kullanıcılar, bu sayfalara yönelmeye başladı. Kullanıcıların 

Web 2.0 teknolojisine olan ilgileri, statik sayfa yapısı kullanan tüm site sahiplerini, bu teknolojiye 

geçmeye zorladı. Böylece klasik medya yanlısı siteler de artık kullanıcıya söz hakkı tanımak zorunda 

kaldılar. Kullanıcılar bu söz haklarını daha da genişleterek; forumlar, bloglar, mikro-bloglar kurdular. Bu 

platformlarda bilgi, düşünce, fikir paylaşımları yapıldı. Fikirler ve düşünceler yayıldı. Bunun sonucunda 

ise sosyal medya doğdu. 

Web 2.0 ve sosyal medya kavramları genellikle birbirinin yerine kullanılmakta, her ikisi de aynı 

şeymiş gibi bahsedilmektedir. Aslında, bu iki kavram birbiriyle oldukça ilintili olmakla birlikte, 

birbirlerinden ayrı kavramlardır. Aşağıda Şekil 1.1 içinde Web 2.0, sosyal medya ve yaratıcı tüketiciler 

arasındaki ilişki ve bu kavramlar arasındaki farklılıklar gösterilmektedir. Şekilden de görüleceği üzere, 

Web 2.0 medyanın sosyal olması için gerekli teknolojik altyapıyı sunmakta ve tüketicilerin içerik 

yaratımını kolaylaştırmaktadır. Sosyal medya ile yaratıcı tüketiciler arasındaki temel fark ise odak 

noktalarında yatmaktadır. Sosyal medya içeriğe odaklanırken, yaratıcı tüketiciler ise bu içeriği yaratanları 

oluşturmaktadır. Bu üç kavramın ortaya çıkışı bir takım sonuçlar yaratmaktadır; İlk olarak Web 2.0 ile 

birlikte, kullanıcıların faaliyetleri (bilgisayarlarının) masaüstlerinden web’e kaymaktadır. İkinci olarak, 

sosyal medya sayesinde pazardaki güç işletmelerden tüketiciye kaymaktadır. Son olarak ise, yaratıcı 

tüketiciler sayesinden değer üretimi de işletmelerden tüketiciye kaymaktadır. 

 

Şekil 1.1: Web 2.0, Sosyal Medya ve Yaratıcı Tüketiciler 

Kaynak: Berthon, P.R., Pitt, L.F., Plangger, K. ve Shapiro, D. (2012). “Marketing meets Web 2.0, social media, and 

creative consumers: Implications for international marketing strategy”, Business Horizons, 55, s. 261-271. 

Yaratıcı Tüketiciler 

Web 2.0 içindeki değerin yeni yaratıcıları, “yaratıcı tüketicilerdir”. Sosyal medya içindeki değerli içeriği 

yaratan bu tüketicilerin arkadaşları ve çevresi de sosyal medyanın “sosyal” yönünü oluşturmaktadır. 

Yaratıcı tüketiciler yeni medyanın dinamosu konumundadır. 

Sosyal medya genellikle kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içerik ya da tüketiciler tarafından 

yaratılan medya olarak anılmasına karşın, medya ve tüketiciler arasındaki ayrımı belirtmek gerekir. 

Medya, içeriğin aktarılmasını sağlayan araçlardır. Örneğin, Facebook ve Twitter bu anlamda medyayı 

11

oluşturmaktadır. Yazı, resim, görüntü ya da ses formundaki içerik ise, dünyanın dört bir yanındaki 

kullanıcılar ya da tüketiciler tarafından yaratılmaktadır ve asıl değerli olan da zaten işin bu kısmıdır. 

Alvin Toffler’in ortaya attığı “üreten tüketici” kavramının yaratıcı 

tüketicilerle nasıl bir bağlantısı olabileceğini araştırınız. 

“Üreten tüketici” kavramı hakkında daha fazla bilgi edinmek için şu 

adresteki makaleyi okuyabilirsiniz: http://www.gennaration.com.tr/dosya/ureten-tuketici/ 

Bu alanda yapılan çalışmalarda çokça söz edilmekle birlikte, ne yazık ki kullanıcılar ya da tüketiciler 

tarafından yaratılan içeriğin tanımı konusunda bir fikir birliği bulunmamaktadır. OECD bu türden içeriğin 

sınırlarını belirleyebilmek üzere üç temel özellik ortaya koymaktadır. Elbette bu özellikler tam anlamıyla 

bir tanım ortaya koymasa da kavramın sınırlarını belirlemek açısından oldukça yararlı olmaktadır. Bu 

özellikleri şu şekilde özetlemek mümkün; 

• Yayınlanmış olma koşulu: Tüketicilerin yarattığı bir içerik çevrimiçi ortamlarda hiç 

yayınlanmadan da oluşabilir. Ancak, sosyal medya açısından önemli olan içerik, belirli bir grup 

insanın ya da izleyicinin erişebileceği bir ortamda (bir web sayfasında, bir blogda ya da sosyal 

ağ sayfasında) yayınlanmış olmalıdır. 

• Yaratıcı çaba: Bu türden içeriğin anlamlı olabilmesi için, kullanıcının ya da tüketicinin var 

olan bir içeriği aynen yayınlaması değil, kendinden bir şeyler katarak bir içerik oluşturması 

gerekmektedir. Örneğin, bir blog yazısını aynen yayınlaması ya da bir televizyon programını 

yayması gerçek anlamda kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içeriği oluşturmamaktadır. 

Bir blogda yazılan bir yazı, bir ürün için yapılan değerlendirme, kullanıcının kendi fotoğraflarını 

yüklemesi ya da kendi klibini oluşturması gerçek anlamda kullanıcılar/tüketiciler tarafından 

yaratılan içeriği oluşturmaktadır. Dolayısıyla, kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içerik 

için, kullanıcının/tüketicinin o içeriğe kendisinden bir değer katması gerekmektedir. 

• Profesyonel çaba ve uygulamalar dışındaki yaratımlar: Kullanıcılar/tüketiciler tarafından 

yaratılan içerik profesyonel çaba ve uygulamalar dışında, büyük oranda ticari bir kazanç 

beklentisi olmadan yaratılan içeriği ifade etmektedir. 

Kullanıcılar/Tüketiciler Tarafından Yaratılan İçeriğin Türleri 

Kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içerik oldukça geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Yelpazenin 

bir ucunda, tüketicilerin ürün ve hizmetler hakkında kendi aralarında yaptıkları konuşmalar yer 

almaktadır. Örneğin Facebook üzerinden tüketicilerin bir ürün hakkında konuşması bu duruma bir örnek 

oluşturur. İkinci adımda, tüketiciler ürün ve hizmetlerle ilgili yazılı ya da görüntülü yorum ve 

değerlendirmeler hazırlayabilirler. Bir adım sonrasında tüketiciler kendi hazırladıkları reklam videoları ya 

da görsellerle, ürünlerin tanıtımına ya da kötülenmesine aracılık edebilirler. Yelpazenin diğer ucunda ise 

tüketicilerin doğrudan ürün ve hizmetlerin geliştirilmesi ya da yaratımı sürecine dahil olması yer alır. Bu 

geniş yelpaze içinde kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içeriğin türlerini şu şekilde 

sınıflandırabiliriz; 

Metin: Amatör yazarlar hazırladıkları yazıları, makaleleri, hikayeleri, romanları, şiirleri ya da 

haberleri yayınlamaktadır. Bu alanda ortaya çıkan yeni akımlardan birisi de kullanıcıların mevcut bazı 

yazı ve hikayeleri değiştirmeleri ya da genişletmeleri çabalarıdır. Örneğin, Fanfiction.net sayfasında 

kullanıcılar, mevcut durumda var olan film ya da dizi karakterleri için yeni hikayeler yazmakta, filmlerin 

ya da hikayelerin akışını, sonlarını değiştirip ortaya bambaşka hikayeler çıkartmaktadırlar ki bu da 

kendilerinden bir değer katmaları nedeniyle kullanıcı/tüketici tarafından yaratılan bir içerik haline 

gelmektedir. 

 

12

Fotoğraf ve görseller: Bu türden içerik kullanıcıların çektikleri ve Internet’e yükledikleri dijital 

fotoğraflardan veya kullanıcıların oluşturdukları ya da üzerinde değişiklik yaptıkları görsellerden 

oluşmaktadır. 

Müzik ve ses: Bu türden içerik amatör müzisyenlerin hazırladığı bir ya da iki parçadan oluşan kayıtlar 

olabileceği gibi, radyo programı tarzında hazırlanmış ses kayıtları (Podcast) da olabilmektedir. Bu tür 

içerik Podcast hizmeti sunulan sayfalarda, kişisel web sitelerinde, bloglarda veya sosyal ağlar üzerinden 

sunulabilir. 

Video ve film: Kullanıcılar tarafından oluşturulan ya da düzenlenen videoların temel olarak üç formu 

bulunmaktadır. Bunlardan ilki, ev videoları olarak da adlandırılan kısa filmlerdir. İkincisi, daha önceden 

çekilmiş görüntülerin birleştirilmesi ya da karıştırılması sonucu elde edilen videolardır. Son grupta ise, 

kullanıcıların kendi çektikleri videolar ile daha önceden var olan filmleri birleştirdikleri hibrit formlardan 

oluşmaktadır. Bu türden içerik de yine video paylaşım siteleri üzerinden olabileceği gibi, web 

sitelerinden, bloglardan ya da sosyal ağ sitelerinden paylaşılabilir. 

Satın alım, seyahat ya da diğer bilgi gerektiren konularda sunulan görüş ve öneriler: Paylaşımcı 

Web 2.0 ortamının ortaya çıkarttığı belki de en büyük ama aynı zamanda içinde çok farklı formları olan 

içerik türü, bu görüş ve önerilerdir. Kullanıcılar kendi görüş ve önerilerini diğer kullanıcıların 

faydalanması için sunmaktadırlar ki bu durum aslında “ağızdan ağıza iletişim” olarak da 

adlandırılmaktadır. Bu tür içerik içinde kullanıcıların ya da tüketicilerin ürün ve hizmetlerle ilgili 

değerlendirme ve yorumları ilk sırada yer almaktadır. Ancak, kullanıcıların herhangi bir konu hakkında 

yazdıkları da kimi zaman bu grup içine girmektedir. Örneğin, okuyucularına seyahat önerileri veren bir 

blog yazarı aslında bu türden bir içerik üretmektedir. Bu görüş ve öneriler sayesinde tüketiciler bir ürün 

hakkında, başka bir yerde bulamayacakları, en ince detayları bile öğrenme şansı yakalarlar. 

Kullanıcı/Tüketici Motivasyonları 

Kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içeriğin oluşturulmasında farklı motivasyonlar etkili olabilir. 

İçeriğin türüne ve yayınlandığı ortama göre de bu motivasyonlar farklılık gösterse de temel olarak tüketici 

motivasyonları 5 ana grup altında ele alınabilir; 

Ekonomik getiri elde etme beklentisi: Çoğu tüketici yarattığı içerik karşılığında finansal bir getiri 

beklemese de, kullanıcıların bir kısmı bu işten ekonomik anlamda bir getiri elde etmektedir. Bu getiri 

kimi zaman reklam geliri, kimi zaman ise söz konusu içerik için yapılan ödemelerden oluşabilir. Diğer 

taraftan, yeni iş fırsatları elde etmek, kendi işlerinde ya da uzmanlık alanlarında bir statü kazanmak veya 

adını duyurmak amacıyla da içerik yaratan kullanıcılar bulunmaktadır. Bunlar da dolaylı yoldan kişiye 

ekonomik anlamda bir getiri sağlayabilir. 

Kişisel arşiv: Tüketiciler ya da kullanıcılar kendi yaşam deneyimlerini, fikirlerini ya da hatıralarını 

arşivlemek üzere de bu tür içeriği yaratma isteğinde olabilirler. Örneğin, gezi ve tatil fotoğraflarını 

paylaşmak, bir gezi bloğu oluşturup seyahat anılarını bu blogda biriktirmek ya da bir annenin bebeği için 

bir blog açıp onun gelişimini bu blog üzerinde arşivlemesi hep bu tür bir motivasyona örnek 

oluşturmaktadır. Kullanıcılar aynı zamanda yaşamlarından kesitleri çevreleriyle paylaşmak için de bu 

türden içeriği kullanmaktadır. Örneğin, tüm akrabaları uzakta olan bir anne, akrabalarını bebeğinin 

gelişiminden haberdar edebilmek, gelişme sürecindeki anıları onlarla paylaşmak için de bir blog 

oluşturabilir. 

Eğlence ve zaman geçirme: Kimi tüketiciler ise sadece keyif ve eğlence için ya da boş zamanlarını 

değerlendirmek için bu içeriği yaratmayı isteyebilir. Bir başka deyişle, Internet üzerinde içerik yaratmak 

çoğu tüketici için artık eğlenceli bir vakit geçirme faaliyeti halini almaya başlamaktadır. 

Bilgi yayma: Diğer kişileri bilgilendirmek, uyarmak ya da onların kararlarına yardımcı olmak 

amacıyla içerik yaratmak da önemli motivasyon kaynaklarından birisini oluşturmaktadır. 

İletişim kurma: Son olarak yeni insanlar tanıma ve onlarla iletişim kurmak ya da diğer tüketicilerle 

iletişim halinde olmak isteği de bu içeriğin yaratılmasında kullanıcıları/tüketicileri motive etmektedir. 

 

13

Buna karşın bu tür içeriği oluşturmanın fazlasıyla zaman alıcı olması, özel hayata ve mahremiyete 

yönelik kaygılar, ilginç içerik sunamama endişesi ve teknolojik yetersizlik korkusu gibi nedenler ise bu 

türden içeriğin oluşturulması konusunda kullanıcının/tüketicinin motivasyonunu olumsuz yönde etkileyen 

unsurları oluşturmaktadır. 

Kullanıcılar/Tüketiciler Tarafından Yaratılan İçeriğin Ortaya Çıkışını ve 

Hızla Artışını Kolaylaştıran Faktörler 

Kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içeriğin bu denli hızlı artmasında sadece tüketici 

motivasyonları etkili olmamıştır. Yaşanan bir takım teknolojik ekonomik sosyal ve yasal değişimler, bu 

türden içeriğin ortaya çıkmasını ve hızla yayılmasını kolaylaştırmıştır. Bu faktörler aşağıda Tablo 1.2 

içinde açıklanmaktadır. 

Tablo 1.2: Kullanıcılar/Tüketiciler Tarafından Yaratılan İçeriğin Ortaya Çıkışını ve Hızla Artışını Kolaylaştıran Faktörler 

Teknolojik Faktörler Genişbant bağlantıların yaygınlaşması. 

Hard disk kapasitelerinin ve işlem hızının artması, maliyetlerin düşmesi. 

İçeriğin yaratımını ve paylaşılmasını sağlayan teknolojilerin ortaya çıkışı. 

İçerik oluşturma, düzenleme ve birleştirme için kullanılabilecek yazılımların 

sağlanması. 

Ses, fotoğraf ya da görüntü üretmek üzere kullanılabilecek tüketici 

teknolojilerinin maliyetlerinin düşmesi ve kalitelerinin artması. 

Profesyonel ve amatör içerik sayfalarının yükselişi. 

Sosyal Faktörler Bilgi ve iletişim teknolojilerini daha iyi kullanmayı becerebilen (dijital 

yerliler), kendini çevrimiçi ifade etme istekliliği olan ve kişisel bilgilerini 

çevrimiçi ortamlarda paylaşmak konusunda daha az çekimser olan genç 

nüfusun ortaya çıkışı. 

İnsanların kendilerini ifade etme ve yaratma arzuları, daha fazla etkileşime 

girme isteklilikleri. 

Toplulukların ve işbirlikli projelerin artışı. 

Bu sosyal faktörlerin giderek daha ileri yaştaki kullanıcılar arasında da 

etkili olmaya başlaması. 

Ekonomik Faktörler İçeriğin yaratılması, düzenlenmesi ve barındırılması (hosting) için araçların 

artması ve maliyetlerinin düşmesi. 

Bu türden sitelerin kuruluşu için gerekli sermayenin finansmanının (risk 

sermayesi veya diğer yatırım araçları sayesinde) kolaylaşması. 

Genişbant Internet bağlantı maliyetlerinin düşmesi. 

Ticari kuruluşların (mobil operatörler, telekomünikasyon hizmeti veren 

kuruluşlar, geleneksel medya yayıncıları, arama motorları) 

kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içeriğin sağlanması konusuna 

daha fazla ilgi duymaları ve “uzun kuyruk” ekonomisinin yükselişi. 

İçeriğin paraya çevrilmesini sağlayan yeni iş modellerinin yükselişi. 

Yasal Faktörler Daha esnek lisans ve telif hakkı uygulamalarının ortaya çıkması (Creative 

Common lisence gibi). 

İçeriklerini korumaya yönelik kullanıcılara/tüketicilere güvence sağlayan 

son kullanıcı lisans sözleşmelerinin ortaya çıkışı. 

Kaynak: Wunsch-Vincent, S. ve Vickery, G. (2007). “Participative Web: User-Created Content”, OECD's Directorate 

for Science, Technology and Industry. http://www.oecd.org/internet/interneteconomy/38393115.pdf (Erişim tarihi: 

24.07.2012) 

 

14

Kullanıcılar/Tüketiciler Tarafından Yaratılan İçeriğin Etkileri 

Kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içerik konusunda OECD tarafından hazırlanan rapor, bu tür 

içeriğin yarattığı ekonomik ve sosyal etkilere de dikkat çekmektedir; 

Ekonomik etkiler: Kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içerik, temelde ticari bir amaç 

taşımasa da önemli ekonomik etkileri olmaktadır. Her şeyden önce, geleneksel anlamda içeriğin üretim ve 

tüketim süreçleri değiştirmektedir. Bu değişim, geleneksel anlamda içerik sağlayan oyuncular için hem 

fırsatlar sunmakta hem de önemli tehditler yaratmaktadır. Bilgi ve iletişim teknolojileri alanında ortaya 

çıkan yeni ürün ve hizmetler, içerik üretimi ve paylaşımı için oluşturulan yeni uygulamalarla pazar 

önemli ölçüde büyümüştür. Dahası, ortaya çıkan yeni gelir modelleri, pazara giriş maliyetlerinin çok 

yüksek olmaması ve karlılık için geleneksel ölçek ekonomilerine gerek olmaması gibi özellikler 

sayesinde, sektör yeni oyuncuları kendine çekmekte ve hızla büyümektedir. Bu büyüme sayesinde 

pazardaki istihdam olanağı da artmıştır. Ancak diğer tarafta, bu içerik tüketicilerin geleneksel medyaya 

ayırdıkları zamandan çalarak, geleneksel medyanın izlenme oranını azaltmaktadır. Tüketicilerin medya 

tüketimleri konusunda daha seçici olmalarına da neden olmaktadır. Bu durum reklam gelirlerini önemli 

ölçüde etkilemektedir. Yarattığı bir diğer önemli sorun ise, izinsiz içerik sunumu nedeniyle geleneksel 

yayıncılara zarar vermesidir. 

Sosyal etkiler: Ekonomi üzerindeki etkilerinin yanında Internet, medya üretimini önemli ölçüde 

demokratikleştirmiştir. Bu durum, iletişim ve sosyal ilişkilerin doğası üzerinde önemli değişimlere sebep 

olmaktadır. Enformasyonun ve bilginin kullanıcılar tarafından üretimi, dağıtımı ve yeniden kullanımı, 

kullanıcıların daha bağımsız ama aynı ölçüde paylaşımcı olmalarına yardımcı olmaktadır. Diğer tarafta, 

uzun kuyruk ekonomileri sayesinde inanılmaz bir kültürel çeşitlilik ortaya çıkmaktadır. Kullanıcılar 

tarafından yaratılan içerik politik ve sosyal söyleşiler için açık bir platform oluşturmakta, farklı 

düşüncelerin özgürce ifade edilebildiği bir ortam yaratmaktadır. Bu içerik kullanıcılarına, büyük kurum 

ve kuruluşları etkileme ve olayları değiştirme gücü vermektedir. Tüm bu olumlu etkilerine karşın, içeriğin 

kalitesi, güvenlik ve mahremiyet, dijital ayrım ve kültürel parçalanma gibi konular kullanıcılar arasında 

önemli endişeler yaratmaktadır. 

Sosyal Medya 

Sosyal medya, temelleri Web 2.0 teknolojileri ve felsefesi üzerine kurulmuş olan, içeriğin tüketicilerce 

yaratılmasına ve paylaşılmasına olanak sağlayan Internet tabanlı uygulamalar olarak tanımlanabilir. 

Dolayısıyla, sosyal medya yaratıcı tüketicilerin üretimlerinin sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu süreçte Web 

2.0 teknolojileri de geleneksel medya monologlarının, sosyal medya içinde diyaloglara dönüşmesine 

yardımcı olmaktadır. Sosyal medya, kullanıcılara özgürlük kavramını yeniden öğretmiş, kullanıcılar 

düşüncelerini, fikirlerini tartışabilecek rahat bir mecra bulmuştur. 

Sosyal medya bir sosyal etkileşim ortamıdır. İnsanların diyalog kurup fikirlerini, bilgilerini 

paylaşabileceği, üreticinin de, tüketicinin de kullanıcı olduğu, kullanıcının sürekli iletişimde bulunduğu 

bir medya türüdür. 

Sosyal medyanın bugüne kadar bilinen medya türlerinden başlıca farkı; en az iki yönlü ve eş zamanlı 

bilgi aktarımına dönmesidir. Sosyal medya, Internet’in ve cep telefonları gibi yeni iletişim araçlarının 

sağladığı imkânlarla zaman ve mekân sınırlamasını ortadan kaldırmıştır. Bu şekliyle sosyal medya 

eğlenceden eğitime, işten yardımlaşmaya kadar pek çok alanı etkisi altına almıştır. Günümüzde sosyal 

medya; büyümesi engellenemeyen, kimsenin reddedemeyeceği, gündemi belirleyen, bir ülkenin 

yönetimini değiştirebilen, kararları etkileyen bir güç haline gelmiştir. 

Sosyal medya denildiğinde, insanların aklına ilk olarak Facebook, Twitter vb. ortamlar gelmektedir. 

Fakat forumlar, sözlükler, bloglar, mikro-bloglar, yani fikirlerin, bilgilerin paylaşılıp tartışılabildiği, fikir 

alışverişinin olduğu her alan sosyal medyaya dahildir. Sosyal medya platformlarını sınıflandırmak çok 

kolay bir iş olmasa da temelde sekiz ana başlık altında toplamak mümkündür; 

• Bloglar, 

• Mikrobloglar (Twitter gibi), 

 

15

• Internet forumları (Google Grupları gibi), 

• İnceleme ve değerlendirme siteleri (Yelp gibi), 

• Sosyal haber ve sosyal işaretleme siteleri (Digg, StumpleUpon, Pinterest gibi), 

• Sosyal ağ kurma siteleri (Facebook, LinkedIn, Google+ gibi), 

• Medya paylaşım siteleri (YouTube, Flickr, Slideshare gibi), 

• Sanal dünyalar (Second Life gibi). 

Ancak, bunlar dışında da platformlar (Wikiler, Podcasting araçları vb.) bulunmakta ve her geçen gün 

yeni sosyal medya araçları ortaya çıkmaktadır. Bu araç ve platformlar dördüncü ve beşinci ünite içinde 

detaylı olarak ele alınmaktadır. 

Sosyal Medyanın Yapı Taşları 

Sosyal medya platformlarını oluşturan 7 temel yapı taşı bulunmaktadır. Bunlar; kimlik, sohbet, paylaşım, 

konum, ilişkiler, itibar ve gruplar olmak üzere sıralanabilir. Bu yapı taşlarının hepsi her tür sosyal 

medyada bulunmak zorunda değildir. Ayrıca, bazı unsurların diğerlerine göre daha baskın olduğu 

platformlar da bulunmaktadır. Dolayısıyla, bu yapı taşları bizlere sosyal medya platformunun hangi 

özelliklerinin daha baskın, hangilerinin daha geri planda olduğunu görmemiz ve o platformu 

değerlendirmemiz açısından kolaylık sağlamaktadır. Aşağıda Şekil 1.2 içinde bu özellikler 

gösterilmektedir. 

Kimlik. Kimlik sosyal medya platformlarının önemli yapı taşlarından birisini oluşturmakta ve bir 

sosyal medya platformu içinde kullanıcıların kimliklerini hangi ölçüde ortaya koyduklarını ifade 

etmektedir. Kimliği ortaya koymaya yarayan bilgiler arasında isim, yaş, cinsiyet, meslek, yaşanılan yer 

gibi bilgilerin yanı sıra kişinin düşünceleri, ilgi alanları, beğendikleri ya da beğenmedikleri gibi, 

kullanıcının portresini yansıtan bazı bilgiler de yer almaktadır. Sosyal medya platformları ve kullanıcılar, 

sunmak istedikleri kimlik bilgileri konusunda farklı tercihlere sahip olabilir. Örneğin, bazı kullanıcılar 

doğrudan kendi isimlerini kullanarak paylaşımlarda bulunabilirken, pek çok kişi de takma adlar 

kullanmayı tercih etmektedir. Kullanıcılarından profillerini oluşturmalarını isteyerek, temel yapı taşını 

”kimlik” unsuruna dayandıran çok sayıda platform bulunmaktadır. Bu ve benzeri platformlar, DandyID 

gibi, kullanıcıların sanal ortamlardaki kimliklerini (profillerini) tek bir noktada toplamalarını sağlayan 

hizmetlerin ortaya çıkmasına da sebep olmaktadır. 

Sohbet. Sosyal medya sitelerinin çoğu kullanıcıları arasında bir sohbet ortamı yaratmayı amaçlayarak 

tasarlanmaktadır. Sohbet, bir sosyal medya platformu içinde kullanıcıların birbirleriyle hangi ölçüde 

iletişim kurduklarını ifade etmektedir. Bu sohbetler farklı sebeplerle ortaya çıkabilir. Tüketiciler kendileri 

gibi düşünen diğer insanlarla tanışmak, gerçek aşkı bulmak veya kendilerine olan güvenlerini arttırmak 

için Tweet atmakta veya blog yazmaktadır. Ancak bu platformlar arasında, sohbetin düzeyi birbirine göre 

farklılaşmaktadır. Örneğin Twitter, “kimlik” unsuru yerine “sohbet” unsuru çok daha ön planda olan bir 

platformdur. Bloglar ise, eş zamanlı sohbetler yerine daha uzun süren ve kapsamlı sohbetlere odaklanan 

platformlardır. 

Paylaşım. Paylaşım, bir sosyal medya platformu içinde, kullanıcıların sahip oldukları ya da ulaştıkları 

bir içeriği hangi oranda dağıttıkları ya da paylaştıklarını ifade etmektedir. Paylaşım unsuruna odaklanan 

platformlarda, paylaşılan sosyalleşme objeleri birbirinden farklılaşabilmektedir. Örneğin, Flickr için 

paylaşım objesi fotoğraflarken, YouTube için videolardır. Sosyal medya, paylaşılan bir obje nedeniyle 

birbirleriyle bağlantı kuran kullanıcılarla doludur. Dolayısıyla “paylaşım”, sosyal medyada etkileşim 

kurmak/yaratmak için kullanılabilecek bir unsur olmakla birlikte, kullanıcıların birbirleriyle iletişim 

kurması için tek başına yeterli değildir. 

 

16

Şekil 1.2: Sosyal Medyanın Temel Yapı Taşları 

Kaynak: Kietzmann, J.H., Hermkens, K., McCarthy, I.P. ve Silvestre, B.S. (2011). “Social media? Get serious! 

Understanding the functional building blocks of social media”, Business Horizons, 54, s. 241-251. 

Konum. Bir sosyal medya platformu içindeki kullanıcıların, diğer kullanıcıların konumlarını ya da 

yerlerini hangi ölçüde bildiklerini ya da gördüklerini ifade etmektedir. Bu unsur içinde, kullanıcının 

konumu yanında müsait olup olmadığı bilgisi de sunulabilir. Kullanıcıların giderek daha fazla mobil hale 

gelmesi ile birlikte, konumu gösteren araçlar sanal ve gerçek dünya arasında bir köprü kurmaya yardımcı 

olmaktadır. Örneğin, Ashton Kutcher ve Demi Moore Foursquare üzerinde aktif kullanıcılardır. Belirli bir 

yerde “check-in” olduklarında, hem hayranları hem de medya onlara ulaşmak için nereye gitmeleri 

gerektiğini bilirler. Ya da “Friends Around Me” uygulaması sayesinde kullanıcılar, farklı sosyal medya 

platformları (Facebook, Twitter, Foursquare gibi) üzerinden chek-in bilgisi gönderen arkadaşlarını tek bir 

uygulama üzerinden izleyebilirler. Bu sayede kullanıcılar, yakın çevredeki arkadaşlarından haberdar 

olmaktadır. 

Resim 1.2: “Friends Around Me” uygulaması içinden bir görüntü. 

17

İlişkiler. Bir sosyal medya platformu içindeki kullanıcıların, diğer kullanıcılarla ne ölçüde ilişki 

içinde olduklarını ifade etmektedir. Bu ilişkiler taraflar arasındaki bir paylaşımdan, fiziksel yaşamdaki 

buluşmalarından ya da sadece birbirlerini arkadaş olarak listelemelerinden kaynaklanabilir. Bir sosyal 

medya platformu içindeki kullanıcıların birbirleri arasındaki bağlantının yapısı, aynı zamanda hangi tür 

içeriğin değiş tokuş edildiğini ve değişim şeklini de belirlemektedir. Bazı sosyal medya platformlarında 

bu ilişkiler oldukça formal ve daha önceden yapılandırılmış bir format içinde gerçekleşir. Örneğin, 

LinkedIn temel olarak kullanıcılar arasındaki ilişkilere odaklanan bir sosyal ağ platformudur ve bu 

ilişkiler oldukça formal bir yapıdadır. Kullanıcılar arasındaki ilişkiler belirli bir yapısal sistem içinde 

gerçekleşmektedir. Diğer taraftan, bazı sosyal ağ platformları ise tamamen informal ve yapılandırılmamış 

ilişkilere izin vermektedir. Örneğin, bir blog üzerinde kurulan ilişkilerde herhangi bir sistematik 

bulunmamakta, kullanıcılar birbirleri ile istedikleri formatta ilişki geliştirebilmektedir. Kimi sosyal medya 

platformlarında ise ilişkilerin çok az önemi vardır (örneğin YouTube gibi). Genel bir kural olarak, 

“kimlik” boyutuna çok önem vermeyen sosyal medya platformları, “ilişki” boyutuna da çok önem 

vermemektedir. 

İtibar. Bir sosyal medya platformu içinde kullanıcıların, kendileri de dahil olmak üzere, diğer 

kullanıcıların itibarlarını ne ölçüde gördüklerini ifade eder. İtibar kavramı sosyal medya platformuna göre 

oldukça farklılık gösterebilir. İtibar, temelde sözüne güvenilirlikle eşdeğer olmakla birlikte, günümüz 

teknolojileri ile bu güvenilirliğin ölçülmesi kolay bir iş değildir. Bu nedenle, Internet üzerinden yapılan 

bazı farklı ölçümler, itibarın göstergesi olarak dikkate alınmaktadır. Örneğin, Twitter’daki takipçi sayısı, 

LinkedIn içinde diğer kullanıcılardan alınan destek sayısı, YouTube içinde izlenme sayısı ve beğenen 

sayısı, Facebook içinde beğenen sayısı itibarın göstergesi olarak değerlendirilmektedir. 

Gruplar. Bir sosyal medya platformu içinde kullanıcıların, belirli gruplar ya da alt gruplar kurabilme 

ölçüsünü ifade eder. Bir ağ ne kadar fazla sosyalleşirse, arkadaş ya da takipçi grupları da o denli büyük 

olur. Bu alanda Dunbar Sayısı önemli bir metrik olarak karşımıza çıkar. Oxford Üniversitesi’nden Robin 

Dunbar’ın araştırmasına göre, ne kadar “sosyal” olursak olalım, beynin bilinçli düşünme ve dil yetisinin 

kontrol edildiği neokorteks bölümü en fazla 150 kişiyle sosyal ilişkiyi sürdürebilme kapasitesine sahiptir. 

Bir başka deyişle, binlerce arkadaşı olan bir kişi, bunların ancak 150’si ile sosyal ilişkilerini sürdürebilir. 

Ancak günümüz sosyal medya platformları, sanal toplulukların bu sayının çok daha ötesine geçtiğini 

görüp, grupların etkili yönetimi için farklı araçlar sunmaktadır. Sosyal medya platformları içinde iki tür 

grup vardır; Bunlardan ilki, kullanıcıların arkadaş listeleri içindeki kişileri yakın arkadaşlar, takipçiler ya 

da fanlar şeklinde sınıflandırarak, kendilerinin oluşturdukları gruplardır (örneğin Twitter içinde listeler 

bulunmaktadır). İkinci tür gruplar ise, gerçek yaşamdaki kulüplere benzer şekilde kurulan gruplardır. 

Bunlar içinde herkesin kolaylıkla dahil olabildiği açık gruplar, katılım için onay gerektiren gruplar veya 

sadece davet ile girilebilen özel gruplar (örneğin Facebook grupları) bulunmaktadır. 

“Dunbar Sayısı” hakkında daha fazla bilgi edinmek için Robin 

Dunbar’ın NTV Yayınlarından çıkan “Şu Hayatta Kaç Arkadaş Lazım? Dunbar Sayısı ve 

Diğer Evrimsel Acayiplikler” (2011) adlı kitabını okuyabilirsiniz. 

 

18

Şekil 1.3: Farklı Sosyal Medya Platformlarının Odaklandıkları Temel Yapı Taşları 

Kaynak: Kietzmann, J.H., Hermkens, K., McCarthy, I.P. ve Silvestre, B.S. (2011). “Social media? Get serious! 

Understanding the functional building blocks of social media”, Business Horizons, 54, s. 241-251. 

Sosyal medya platformları incelendiğinde, bu yapı taşları içinden bazılarına daha fazla odaklandıkları 

görülebilir. Örneğin, bazıları “kimlik” unsuru üzerine yoğunlaşırken, bazılarıysa “paylaşım” unsuruna 

yoğunlaşabilir. Ancak, günümüz sosyal medya platformları içinde çok azı sadece tek bir boyuta 

odaklanmaktadır. Şekil 1.3 içinde dört farklı sosyal medya platformunun bu yapı taşlarına göre durumları 

gösterilmektedir. Koyu renkli alanlar, o platformun temelde en fazla odaklandığı unsuru göstermektedir. 

Örneğin, LinkedIn temelde “kimlik” boyutuna odaklanırken, Foursquare “konum” boyutuna, YouTube 

“paylaşım” boyutuna ve Facebook ise “ilişkiler” boyutuna odaklanmaktadır. 

İLETİŞİMİN YENİ YÖNÜ VE SOSYAL MEDYA 

“Artık yolcu yoktur, herkes mürettebattır!” diyen McLuhan’ın bunu elektronik medya değil, 

öngörebildiği Internet üzerine söylediğini düşünmek mümkündür. “Başlıca teknik parçası çift eksenli 

teller olan kablo, halihazırda ulusal yayın yapan şebekelerden (ABC, CBS ve NBC) kaynaklanan 

sinyallerin süzülmesine ve tekrarlanmasına adanmıştır. Ancak henüz tamamıyla yerine getirmesini 

beklediğimiz en önemli işlevi, iki yönlü niteliğinde yatar. Bu da kablo girişinden sinyal yollarken, aynı 

zamanda bireysel evlerden ve işyerlerinden sinyal almaktır.” McLuhan, Internet’i görmemiş, ama bu 

ifadelerde görüldüğü gibi öngörmüştür. 

Şimdi Internet ve sosyal medya, geleneksel dünyanın yukarıdan aşağıya ve tek yönlü “iletim” 

ortamının aksine, çok yönlü, etkileşimli, demokratik ve eşdüzeyli “iletişim” imkanı sağlıyor. Buna karşın, 

insanlık çok yönlü, etkileşimli, demokratik ve eşdüzeyli “iletişim” ve “sosyalleşme” imkanlarına ilk kez 

kavuşmuyor. Fakat Internet teknolojisi ve bu teknolojinin yarattığı sosyal mecra, insanlığı ilk kez bu 

ölçekte birbiriyle etkileşimli bir iletişim imkanına kavuşturuyor. 

 

19

Aslında McLuhan’ın “global köy” tanımlaması Internet’le birlikte gerçek anlamını bulmuştur. Köy 

deyince, “iktidar”ın dahil olamadığı, yatay, çift yönlü, karşılıklı ve eşdüzeyli iletişimin mekanlarını 

hatırlamamız gerekiyor. Kahvehane ve kıraathaneler, pazaryerleri, çeşmebaşları, hamamlar, düğünler, 

şölenler, berber salonları, toplu çamaşır yıkama alanları, ortak fırınlar gibi ortamlar aslında sosyal 

mecranın primitif örneklerini oluştururlar. Bu sosyalleşme mekanları da yukarıdan aşağıya değil, çift 

taraflı, yatay ve eşdüzeyli iletişim platformlarıdır. Cami ve kilise gibi tapınakları da böyle görmek 

mümkündür. 

“Global köy” hakkında daha fazla bilgi edinmek için Marshall 

McLuhan ve Quentin Fiore’nin MediaCat Yayınlarından çıkan “Medya Mesajı, Medya 

Masajıdır” (2012) adlı kitabını okuyabilirsiniz. 

Fakat, cami ve kiliselerin, genel olarak tapınakların diğer sosyalleşme mekanlarından önemli bir farkı 

vardır. Buralarda cemaat, kendi aralarında eşdüzeyli iletişimin öznelerini oluştururken, kitlesel olarak 

imam ve rahibin ‘iletim’ nesnesine dönüşüverirler. Yani yukarıdan aşağı iletimin muhatapları olurlar. 

Nitekim büyücü karşısında kabilenin, sinema salonlarında seyircilerin, anfide öğrencilerin, televizyon 

karşısında hane halkının durumu da farklı değildir. 

Sosyal medya bizi pazaryerine, çeşmebaşına, kahvehaneye, cemaatin arasına yeniden soktu. Bir 

kültürel birikim ortamı ve iktidar karşısında halkın kamusal alanı olan kahvehaneyle ilgili olarak Richard 

Sennett'nin “aktör olarak insan” benzetmesini daha da geniş anlamda Internet’e uyarlamak da 

mümkündür. Internet’le birlikte eşdüzeyli iletişimin kitlesi genişlemiş, dünya gerçekten de köyleşmiştir. 

Fiziki mekanın da ortadan kalktığı bu yeni kahvehanede meddah, karagöz, ortaoyunu, aşık gösterileri gibi 

etkinliklerin yerini de video ve müzik paylaşım siteleri almıştır. 

Resim 1.3: Yatay, çift yönlü, karşılıklı ve eşdüzeyli iletişimin mekanlarından olan berber salonundan bir görüntü. 

Sosyal statüleri, toplumsal sınıfları, cinsiyet ve yaş farklarını, makam ve mevkileri flulaştıran, aynı 

zamanda çeşitli kültürel havzalardan yayılan kullanıcı içeriğini birbiriyle yüzleştirerek hem çeşitli 

çatışmalara hem de temasın yarattığı etkileşimlere imkan sağlayıp yeni kültürel kabullere yol açıyor. 

Jean Baudrillard’ın dediği gibi “Video, interaktif ekran, multi medya, Internet, sanal gerçeklik... Dört 

bir yandan interaktif süreçler tarafından kuşatılmış bulunuyoruz. Birbirinden farklı şeyler birbirine karıştı. 

Hiçbir yerde artık mesafe bilinci diye bir şey yok. Cinsiyetler, karşıt kutuplar, sahne ve salon, oyuncular, 

özne ve nesne, gerçek ve ikizi arasındaki mesafe ortadan kalktı.” 

Bu yeni platform, hem yatay iletişimin sonsuz imkanlarını çok büyük ölçeklerde yaşatacak hem de 

yukarıdan aşağıya iletimin mekanı olacaktır. Ancak, yukarıdan gelen iletiler, hiçbir şekilde bugün olduğu 

gibi kendini dayatamayacak, aşağıdaki etkileşimli ortamın elinde yeni şekiller alacak, kabul veya 

reddedilecektir. 

 

20

Özet 

Sosyal medyanın ortaya çıkışı, her şeyden önce 

Web teknolojilerindeki ve felsefesindeki 

değişime dayanmaktadır. Web 2.0’ın ortaya 

çıkmasını sağlayan teknolojik gelişmeler (Ajax, 

RSS, XML, CSS, vs.) kullanıcıların bilgiye 

erişme felsefesinde yaşanan büyük değişime yol 

açmışlardır. Web 2.0 içinde kullanıcılar artık 

sadece izleyici değil aynı zamanda aktif birer de 

kullanıcı halini almışlardır. Web 2.0, 

kullanıcıların salt okur olmaktan çıkıp okur-yazar 

oldukları yeni platformun adıdır. 

Web 2.0’ı Web 1.0’dan ayrıştıran ve yeni tür 

Web uygulamalarını nitelendiren üç temel özellik 

bulunmaktadır; 1) Bu uygulamalar hizmet odaklı, 

ücretsiz, basit ve ağ etkilerinden yararlanmayı 

mümkün kılan çevrimiçi uygulamalardır, 2) 

Kullanıcılar uygulamaların geliştirilme sürecine 

aktif olarak katılmaktadır ve hiç bitmeyen bir 

uygulama geliştirme süreci söz konusudur, 3) Bu 

uygulamalar sayesinde bir yandan yeni hizmet 

tabanlı iş modelleri gelişmekte, aynı zamanda niş 

pazarlara erişme imkanı artmaktadır. 

Web 2.0 ve sosyal medya kavramları genellikle 

birbirinin yerine kullanılsa da iki kavram 

birbirlerinden ayrı kavramlardır. Web 2.0 

medyanın sosyal olması için gerekli teknolojik 

altyapıyı sunmakta ve tüketicilerin içerik 

yaratımını kolaylaştırmaktadır. Sosyal medya 

içeriğe odaklanırken, yaratıcı tüketiciler ise bu 

içeriği yaratanları oluşturmaktadır. 

Bu üç kavramın ortaya çıkışı bir takım sonuçlar 

yaratmaktadır; İlk olarak Web 2.0 ile birlikte, 

kullanıcıların faaliyetleri (bilgisayarlarının) 

masaüstlerinden web’e kaymaktadır. İkinci 

olarak, sosyal medya sayesinde pazardaki güç 

işletmelerden tüketiciye kaymaktadır. Son olarak 

ise, yaratıcı tüketiciler sayesinden değer üretimi 

de işletmelerden tüketiciye kaymaktadır. 

Web 2.0 içindeki değerin yeni yaratıcıları, 

“yaratıcı tüketicilerdir”. Sosyal medya genellikle 

kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan içerik 

ya da tüketiciler tarafından yaratılan medya 

olarak anılmasına karşın, medya ve tüketiciler 

arasındaki ayrımı belirtmek gerekir. Medya, 

içeriğin aktarılmasını sağlayan araçlardır. Yazı, 

resim, görüntü ya da ses formundaki içerik ise, 

dünyanın dört bir yanındaki kullanıcılar ya da 

tüketiciler tarafından yaratılmaktadır. 

Kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan 

içeriğin üç temel özelliği vardır; yayınlanmış 

 

21 

olma koşulu, yaratıcı çaba ve profesyonel çaba ve 

uygulamalar dışındaki yaratımlar. 

Kullanıcılar/tüketiciler ekonomik gelir elde etme, 

kişisel arşiv oluşturma, eğlence veya boş zaman 

geçirme, bilgi sağlama ya da insanlarla iletişim 

kurma gibi sebeplerle bu türden içeriği yaratmaya 

istek duyabilirler. Ancak, bu türden içeriğin bu 

denli hızlı artmasında tek başına tüketici 

motivasyonları etkili olmamıştır. Yaşanan bir 

takım teknolojik (örneğin, genişbant Internet 

teknolojisinin hızla yayılması, yeni web 

teknolojileri), ekonomik (örneğin, Internet’in 

ticarileşmesi ve işletmelerin bu türden içeriği 

barındırma istekliliği), sosyal (örneğin 

demografik unsurlar, mahremiyet konusundaki 

tutum değişimleri) ve yasal (örneğin daha esnek 

lisans düzenlemeleri) değişimler, bu türden 

içeriğin ortaya çıkmasını ve hızla yayılmasını 

kolaylaştırmıştır. 

Sosyal medya, temelleri Web 2.0 teknolojileri ve 

felsefesi üzerine kurulmuş olan, içeriğin 

tüketicilerce yaratılmasına ve paylaşılmasına 

olanak sağlayan Internet tabanlı uygulamalar 

olarak tanımlanabilir. Sosyal medya bir sosyal 

etkileşim ortamıdır. İnsanların diyalog kurup 

fikirlerini, bilgilerini paylaşabileceği, üreticinin 

de, tüketicinin de kullanıcı olduğu, kullanıcının 

sürekli iletişimde bulunduğu bir medya türüdür. 

Sosyal medya platformlarını oluşturan 7 temel 

yapı taşı bulunmaktadır. Bunlar; kimlik, sohbet, 

paylaşım, konum, ilişkiler, itibar ve gruplar 

olmak üzere sıralanabilir. Bu yapı taşları bizlere 

sosyal medya platformunun hangi özelliklerinin 

daha baskın, hangilerinin daha geri planda 

olduğunu görmemiz ve o platformu 

değerlendirmemiz açısından kolaylık 

sağlamaktadır. 

Internet ve sosyal medya, geleneksel dünyanın 

yukarıdan aşağıya ve tek yönlü “iletim” 

ortamının aksine, çok yönlü, etkileşimli, 

demokratik ve eşdüzeyli “iletişim” imkanı 

sağlıyor. Bu yeni platform, hem yatay iletişimin 

sonsuz imkanlarını çok büyük ölçeklerde 

yaşatacak hem de yukarıdan aşağıya iletimin 

mekanı olacaktır. Ancak, yukarıdan gelen iletiler, 

hiçbir şekilde bugün olduğu gibi kendini 

dayatamayacak, aşağıdaki etkileşimli ortamın 

elinde yeni şekiller alacak, kabul veya 

reddedilecektir.

Kendimizi Sınayalım 

1. İletişim biçim ve araçları açısından gelinen 

son nokta aşağıdakilerden hangisidir? 

a. Tamtam 

b. Duman 

c. Televizyon 

d. Internet ve yeni medya 

e. Gazete 

2. Aşağıdakilerden hangisi Internet’in gelişim 

aşamalarından birisidir? 

a. Büyüme aşaması 

b. Kurumsallaşma aşaması 

c. Olgunluk aşaması 

d. Gelişme aşaması 

e. Durgunluk aşaması 

3. “Bir uygulamayı kullanan sayısı arttıkça, o 

uygulamanın değeri de artmaktadır.” 

Aşağıdakilerden hangisi bu tanımlamaya karşılık 

gelen kavramdır? 

a. Web 2.0 

b. Uzun kuyruk teorisi 

c. Ağ etkisi 

d. Sosyal medya 

e. Değer üretimi 

4. Aşağıdakilerden hangisi kullanıcılar/tüketiciler 

tarafından yaratılan içeriğin özelliklerinden 

birisidir? 

a. Yeni olma 

b. Belirli bir yapıda olma 

c. Ticari olma 

d. Kitlesel pazarlara yönelik olma 

e. Yayınlanmış olma 

5. Aşağıdakilerden hangisi kullanıcılar/tüketiciler 

tarafından oluşturulan içeriğin 

yaratılmasında etkili olan motivasyonlardan birisi 

değildir? 

a. Yanıltma 

b. Kişisel arşiv 

c. Eğlence 

d. İletişim kurma 

e. Bilgi yayma 

 

22 

6. Aşağıdakilerden hangisi yatay, çift yönlü, 

karşılıklı ve eşdüzeyli iletişim mekanlarından 

birisi değildir? 

a. Kıraathaneler 

b. Pazaryerleri 

c. Çeşmebaşları 

d. Hamamlar 

e. Sinema salonları 

7. “Daha esnek lisans ve telif hakkı 

uygulamalarının ortaya çıkması”, kullanıcılar/tüketiciler 

tarafından yaratılan içeriğin hızla 

yayılmasını kolaylaştıran aşağıdaki faktörlerden 

hangisi içinde yer almaktadır? 

a. Ekonomik 

b. Yasal 

c. Teknolojik 

d. Sosyal 

e. Kültürel 

8. “Genişbant bağlantıların yaygınlaşması”, 

kullanıcılar/tüketiciler tarafından yaratılan 

içeriğin hızla yayılmasını kolaylaştıran aşağıdaki 

faktörlerden hangisi içinde yer almaktadır? 

a. Ekonomik 

b. Yasal 

c. Teknolojik 

d. Sosyal 

e. Kültürel 

9. Bir sosyal medya platformu içinde 

kullanıcıların birbirleriyle hangi ölçüde iletişim 

kurduklarını ifade eden sosyal medya unsuru 

aşağıdakilerden hangisidir? 

a. Sohbet 

b. Paylaşım 

c. İlişkiler 

d. İtibar 

e. Konum 

10. Aşağıdakilerden hangisi sosyal medyanın 

yapı taşlarından birisi değildir? 

a. Sohbet 

b. Kimlik 

c. Konum 

d. Statü 

e. Gruplar

Kendimizi Sınayalım Yanıt 

Anahtarı 

1. d Yanıtınız yanlış ise “Tarihsel Gelişimi İçinde 

İletişim Biçim ve Araçları” başlıklı konuyu 

yeniden gözden geçiriniz. 

2. b Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyanın 

Doğuşu ve Gelişimi” başlıklı konuyu yeniden 

gözden geçiriniz. 

3. c Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyanın 



4. e Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyanın 



5. a Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyanın 



6. e Yanıtınız yanlış ise “İletişimin Yeni Yönü ve 

Sosyal Medya” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 

7. b Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyanın 









10. d Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyanın 



 

23 

Sıra Sizde Yanıt Anahtarı 

Sıra Sizde 1 

Beta ya da Beta Sürüm, yazılımın ilk 

sürümündeki sistem testlerinden ve eksiklik 

testlerinden geçirilmeyi belirtir. Bu sürümde 

amaçlanan farklı donanımlar altında yazılımı 

sorunsuz çalıştırmadır. Tüm kullanıcılar 

tarafından gerçek verilerle test edilen yazılımın 

test sonuçları, yazılım testçileri tarafından 

yakından takip edilir. Demo ile 

karıştırılmamalıdır. 

Sıra Sizde 2 

Alvin Toffler 1970 yılında yazmış olduğu 

Gelecek Şoku (Future Shock) isimli kitabında, 

günümüz yaratıcı tüketicilerine çok benzer bir 

kavram olan “üreten tüketici” (İngilizcesi 

prosumer) kavramını ortaya atmış ve 1980’de 

yazdığı Üçüncü Dalga (The Third Wave) 

kitabında ise bu kavramı derinlemesine 

incelemiştir. Toffler, üreten tüketici olarak 

adlandırdığı bu yeni tür tüketicilerin gelecekte 

üretimin faal birer katılımcısı olacaklarını 

öngörmüştü. Bugün gelinen noktada tüketici 

fiziksel olarak olmasa da zihinsel olarak, üretimin 

bir parçası konumuna gelmiştir. Böylelikle de 

tüketiciler iletişimin pasif dinleyicisi 

konumlarından çıkmakta ve iletişimin aktif bir 

oyuncusu haline gelmektedir. Artık tüketici 

üreticiyle ve markalarla doğrudan konuşmakta, 

ne istediğini onlara söylemekte hatta daha da 

ötesinde kendi ürettiklerini sosyal medya 

aracılığıyla üreticilere sunmaktadır.

Yararlanılan Kaynaklar 

Barthes, R. (2007). Yazı Üzerine Çeşitlemeler 

Metnin Hazzı. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. 

Berthon, P.R., Pitt, L.F., Plangger, K. ve Shapiro, 

D. (2012). “Marketing meets Web 2.0, social 

media, and creative consumers: Implications 

for international marketing strategy”, Business 

Horizons, 55, s. 261-271. 

Borges, B. (2009). Marketing 2.0: Bridging the 

Gap between Seller and Buyer through Social 

Media Marketing, Wheatmark. 

Constantinides, E. ve Fountain, S.J. (2008). 

“Web 2.0: Conceptual foundations and 

marketing issues”, Journal of Direct, Data and 

Digital Marketing Practice, 9, 3, s. 231-244. 

Hall, E.T. (1973). The Silent Language, Anchor. 

Kietzmann, J.H., Hermkens, K., McCarthy, I.P. 

ve Silvestre, B.S. (2011). “Social media? Get 

serious! Understanding the functional building 

blocks of social media”, Business Horizons, 54, 

s. 241-251. 

 

24 

Laudon, K.C. ve Traver, C.G.. (2002) E- 

Commerce: Business, Technology, Society. 

Addison Wesley. 

McLuhan, M ve Fiore, Q. (2012). Medya 

Mesajı, Medya Masajıdır, MediaCat yayınları. 

Stoeckl, R., Rohrmeier, P. ve Hess, T. (2007). 

“Motivations to produce User Generated 

Content: differences between webloggers and 

videobloggers”, 20. Bled e-Konferansı; e- 

Mergence: Merging and Emerging Technologies, 

Processes, and Institutions 4 – 6 Haziran; Bled, 

Slovenia 

Wunsch-Vincent, S. ve Vickery, G. (2007). 

“Participative Web: User-Created Content”, 

OECD's Directorate for Science, Technology and 

Industry. 

http://www.oecd.org/internet/interneteconomy/38 

393115.pdf (Erişim tarihi: 24.07.2012) 

http://tr.wikipedia.org/wiki/Beta_sürüm (Erişim 

tarihi: 24.07.2012)

2 



 

 

 

 

 

 

 

Sosyal medyanın tüketici pazarlarını ve pazarlamayı nasıl değiştirdiğini tanımlayabilecek, 

Sosyal medya pazarlamasının kullanım amaçlarını betimleyebilecek, 

Sosyal medya içindeki farklı medya türlerinin nasıl kullanılabileceğini anlatabilecek, 

Sosyal medya pazarlamasının işletmelere neler sağlayabileceğini ve işletmelerin yaşayabileceği 

sorunları belirleyebilecek, 

Sosyal medya stratejisini oluşturan adımları sıralayabilecek 



İçindekiler 

Giriş 

Uzmanlık Gücü 

Yaptırım Gücü 

Pazarlamayı Etkileme Gücü 

Sosyal Geribildirim Döngüsü 

Tüketiciler Tarafından Yaratılan İçerik 

Sosyal Medyanın Tüketiciler ve Pazarlama Üzerindeki Etkileri 

Sosyal Medya Pazarlaması 

Sosyal Medya Pazarlamasının Avantajları ve Olası Tehlikeleri 

Sosyal Medya Stratejisi 

26 

Sahip Olunan Medya 

Paralı Medya 

Kazanılmış Medya 

Sosyal Grafik 

Fikir Liderleri

GİRİŞ 

 

Sosyal Medya ve 

Pazarlama 

Sosyal medya, dünya tarihinde en hızlı büyüyen medya türü olmuştur. Radyonun 50 milyon kullanıcıya 

ulaşması 38 yıl, televizyonun 13 yıl, Internet’in 4 yıl almıştır. Facebook’un 200 milyon kullanıcıya 

ulaşması ise 1 yıldan kısa sürmüştür. Facebook 5 yıl içinde 400 milyon kullanıcıya ulaşmıştır ve her gün 

500.000 kişi Facebook’a üye olmaya devam etmektedir. Facebook bir ülke olsaydı, dünya üzerindeki 

üçüncü büyük nüfusa sahip ülke olacaktı. Facebook üzerinde günde 60 milyon durum güncellemesi 

yapılmaktadır. YouTube, Google’ın ardından dünyadaki en büyük ikinci arama motoru konumundadır. 

Her 1 dakikalık sürede YouTube’a 7 saatlik içerik yüklenmektedir. YouTube üzerindeki videoların 

hepsini izlemek isteyen bir kişinin, 1.000 yıl yaşaması gerekmektedir. 200 milyon kullanıcısı olan 

Twitter’da, her gün 600 milyondan fazla arama yapılmaktadır. Dünya üzerindeki yaklaşık 200 milyon 

blogda her gün yaklaşık 900.000 gönderi yayınlanmaktadır. Blog yazarlarının %34’ü ürün ve markalarla 

ilgili yazılar yazmaktadırlar. Tüm dünyadaki 1,6 milyar Internet kullanıcısının Internet’i ziyaret etme 

sebeplerinin başında sosyal medya gelmektedir. 

Dünya nüfusunun yarısına yakını 30 yaş altındadır ve bu gençler Internet’in olmadığı bir dünyayı 

bilmemektedir. Milenyum gençliği olarak da adlandırılan bu grubun %95’i sosyal ağlar içinde yer 

almaktadır. Gençler arasında e-posta kullanımı düşmekte, buna karşın sosyal medya kullanımı 

artmaktadır. Amerika’da 18-34 yaş grubundaki kadınların üçte biri sabah uyandıklarında ilk olarak 

Facebook hesaplarını kontrol ettiklerini belirtmektedir. Bu grup aynı zamanda günümüz işletmelerinin 

tüketicilerini de oluşturmaktadır. 

Diğer taraftan bugün sosyal medya, tüketicilerin en önemli bilgi kaynağı konumundadır. Tüketiciler 

bir ürünü almadan önce Internet’te yer alan önerileri, yorumları ya da ürün değerlendirmelerini 

okumaktadır. Tüketiciler tarafından yaratılan ve paylaşılan içerik, sosyal medya araçları sayesinde tüm 

dünyaya çok kısa sürede yayılabilmektedir. Günümüz tüketicilerinin %78’i Internet üzerinde diğer 

tüketiciler tarafından yapılan yorumlara güvendiklerini belirtmektedir. Sadece %14’ü reklamlara 

inanmaktadır. Dolayısıyla, markalar hakkında olumlu olduğu kadar olumsuz içeriğin tüketiciler tarafından 

bulunması da sosyal medya araçları sayesinde kolaylaşmıştır. Hatta, çoğu zaman tüketici aramasa bile bu 

içerik tüketiciyi bulabilmektedir. 

Tüm bu rakamlar, sosyal medyanın geçici bir akım değil, toplumu ama aynı zamanda tüm işletmeleri 

ve çalışanlarını etkileme gücüne sahip, temel bir değişim olduğunu göstermektedir. İşletmelerin 

kendilerini bu medya dışında düşünmeleri ve bu alanı göz ardı etmeleri artık mümkün gözükmemektedir. 

İşletmelerin, sosyal medyayı ve bu medya içinde tüketicilerini dinlemeyi, onlarla diyalog kurmayı 

öğrenmesi gerekmektedir. Bunu başarmak isteyen işletmelerin öncelikle, sosyal medyanın tüketicileri ve 

pazarlamayı nasıl değiştirdiğini anlamaları gerekmektedir. Sonrasında, sosyal medya pazarlamasının ne 

anlama geldiği, neleri içerdiği ve sosyal medya stratejilerini oluştururken işletmelerin nasıl bir yol 

izleyecekleri de cevaplanması gereken sorular içinde yer almaktadır. 

27

SOSYAL MEDYANIN TÜKETİCİLER VE PAZARLAMA 

ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 

Sosyal medya ile birlikte Internet’teki değer üretimi büyük oranda işletmelerden tüketicilere doğru 

kaymaya başlamıştır. Bugün, sosyal medya içinde yer alan içeriğin büyük bölümü tüketiciler tarafından 

yaratılmakta, hatta sosyal medya içindeki içerik “tüketiciler ya da kullanıcılar tarafından yaratılan içerik” 

olarak adlandırılmaktadır. Yaratıcı tüketiciler günümüzde sosyal medyanın dinamosu konumundadır. Bu 

durum, hem tüketicilerin hem de işletmelerin alışkanlıklarında önemli değişimleri beraberinde 

getirmektedir. Pazardaki güç dengelerinin değişmesi, tüketicilerin bilgiyi arama ve işleme süreçlerinin 

farklılaşması, sosyal medyanın hızlı yükselişi ve popülerliği işletmelerin pazarlamaya bakış açılarını ve 

pazarlama faaliyetlerini değiştirmektedir. 

Pazardaki Gücün El Değiştirmesi ve Güçlenen Tüketici 

Internet’in ve sosyal medyanın sahip olduğu bazı özellikler, pazarlarda gücün işletmelerden tüketicilere 

kaymasına yardımcı olmaktadır. Bunlardan ilki, Internet ve sosyal medya sayesinde bilginin aynı anda 

birden çok yerde bulunmasıdır. Web üzerinde yer alan bilgiye her yerden ve her zaman ulaşmak 

mümkündür. Bu durum, bilgi asimetrilerinin yok olmasına neden olmaktadır. Bilgi asimetrisi, sosyal 

etkileşim içindeki taraflardan birisinin diğerlerine göre daha iyi ya da daha fazla bilgi sahibi olması 

anlamına gelmektedir. İkincisi, coğrafi sınırların ortadan kalkması ve web 2.0 araçları sayesinde, belirli 

ilgi alanları çerçevesinde sanal iletişim ağlarının kurulması kolaylaşmıştır. Böylelikle, aynı ilgi alanına 

sahip çok sayıda kullanıcı, sosyal medya aracılığıyla, buluşma ve birlik olma gücüne sahip olmuştur. 

Üçüncü olarak, sosyal medyanın yarattığı etkileşim sayesinde kullanıcılar, pasif alıcı konumlarından 

çıkmış, daha aktif birer oyuncu haline gelmişlerdir. Bu üç özellik pazarda tüketiciye üç önemli güç 

sağlamaktadır. Bunlar; uzmanlık gücü, yaptırım gücü ve pazarlama faaliyetlerini doğrudan etkileme 

gücüdür (Rezabakhsh vd., 2006). 

Uzmanlık Gücü 

Uzmanlık gücü, pazardaki ürünlerin kaliteleri ve fiyatları hakkında bilgi sahibi olmaktan kaynaklanan 

gücü ifade etmektedir. Sosyal medya öncesinde, uzmanlık gücü ağırlıklı olarak işletmelerin elinde 

olmuştur. İşletmeler, kendi ürün ve hizmetleriyle ilgili bilgileri pazara sunmakta ve tüketiciler de ihtiyaç 

duydukları bilgiyi pazardan elde etmektedir. Ancak, bu bilgi sunumu tek taraflı ve sadece ürünlerin 

olumlu yönlerini gösterecek şekilde yapılmaktadır. Diğer taraftan, tüketicilerin bilgi toplayabileceği 

kanallar da oldukça sınırlıdır. Tüketiciler, sahip oldukları ürün ve marka deneyimlerini geniş kitlelere 

duyurma şansına sahip değillerdir. Buna ek olarak, ürün ve fiyat bilgisini aramak, bulmak ve işlemek de 

oldukça maliyetli bir süreçtir. Bu nedenle, tüketiciler bilgiyi arama ve işleme maliyetinden kaçınmakta, 

işletmeleri konu hakkında bir uzman gibi görmekte ve onların verdikleri bilgileri doğru kabul 

etmekteydiler. Bu durum pazarda, bilgi asimetrilerinin oluşmasına sebep olmaktaydı. Bilgiye sahip olmak 

aynı zamanda daha iyi karar verebilmeyi de mümkün kılmaktadır. Ancak asimetrik bilgi nedeniyle 

tüketiciler, ancak işletmelerin kendilerine izin verdikleri ölçüde bilgiye ulaşabilmekte ve bu bilgilere göre 

karar verebilmekteydiler. 

Internet ve sosyal medyanın yayılması, bilgi asimetrilerinin kaybolmasını ve pazarların daha şeffaf 

hale gelmesini sağlamaktadır. Internet, her şeyden önce tüketicilerin bilgiyi arama ve işleme maliyetlerini 

çok büyük oranda düşürmüştür. Bu durum beraberinde, tüketicilerin satın alımları öncesinde bilgi aramak 

için öncelikle Internet’e başvurmalarına neden olmaktadır. Tüketiciler sosyal medya sayesinde, sadece 

işletmeler tarafından yaratılan içeriğe değil, tüketiciler tarafından yaratılan içeriğe de ulaşma şansına 

sahip olmuşlardır. Günümüzde tüketiciler, olumlu ve olumsuz deneyimlerini sosyal medya aracılığıyla 

tüm dünyaya duyurabilmektedir. 

Sosyal medya sayesinde tüketici birlikleri de daha aktif bir şekilde faaliyet gösterir olmuşlardır. 

Tüketicileri uyarmak, bilgilendirmek ya da harekete geçirmek için sosyal ağlardan yararlanarak pazarların 

daha şeffaf hale gelmesine katkıda bulunmaktadırlar. Özetle söylemek gerekirse, tüketicilerin 

ulaşabilecekleri bilginin miktarı çok büyük oranda artmıştır. Ama aynı zamanda elde edilen bilginin 

 

28

niteliği de önemli oranda artmıştır. Tüketiciler, eskinin tek taraflı bilgisi yerine çok farklı bakış açılarına 

sahip insanların deneyimleri sayesinde, daha zengin ve nitelikli bilgi kaynaklarına ulaşabilmektedirler. 

Tüketicilerin elde ettiği bilginin artması, pazarda sahip oldukları gücü de önemli ölçüde 

etkilemektedir. Öncelikle tüketiciler, Internet’in ve sosyal medyanın kendilerine sunduğu araçlar 

sayesinde, ürün ve fiyat karşılaştırmalarını kolaylıkla yapabilmektedir. Diğer tüketicilerin öneri ve 

değerlendirmelerinden yola çıkarak, bir ürünün gerçekten ihtiyaçlarına uygun olup olmadığını 

belirleyebilmektedirler. Dahası, pazarda kaliteli ürün ve kalitesiz ürün arasında ayrım yapmak çok daha 

kolaylaşmış durumdadır. Tüm bu unsurlar, uzmanlık gücünün işletmelerden tüketicilere geçmesine neden 

olmaktadır. 

Yaptırım Gücü 

Yaptırım gücü, tüketicinin işletmeleri disipline etme ya da cezalandırma gücünü ifade etmektedir. 

Tüketiciler, ürün ve hizmetlerinden memnun olmadıkları işletmeleri cezalandırmak için, iki farklı yolu 

tercih edebilirler. Bunlardan ilki, memnun olmadıkları işletmeyi terk edip başka bir işletme ya da markayı 

tercih etmektir. Bu durumda işletme, bir müşterisini ve beraberinde ondan elde edeceği gelirleri 

kaybetmiş, rakibine kaptırmış olmaktadır. İkincisi ise, tüketicilerin memnuniyetsizliklerini dile getirmesi 

ve çevrelerindeki diğer tüketicilere, hatta daha geniş kapsamda medyaya, yaşadıkları olumsuz 

deneyimleri aktarması, şikayet etmesidir. Yaratılan olumsuz ağızdan ağıza iletişim, işletmenin ününe 

zarar vereceğinden, işletme için bir cezalandırma oluşturmaktadır. 

Internet ve sosyal medya öncesinde, tüketiciler her iki yaptırım gücünü kullanmak konusunda da 

oldukça yetersiz durumdadırlar. Her şeyden önce, tüketicilerin bireysel olarak bir işletmeyi terk edip bir 

başka işletmeye kaçmaları, işletmeler üzerinde çok büyük bir etki yaratmamaktadır. Diğer taraftan, 

yapılan tüketici şikayetlerini örtbas etmek de işletmeler için çok kolay olmuştur. İşletmeden tüketicilere 

yönelik iletişim çabaları kamuoyuna açık gerçekleşirken, tüketici şikayetleri ise gizli kalabilmektedir. 

Dolayısıyla tüketiciler, sadece işletmeler hakkındaki olumlu iletişime maruz kalmaktadır. Ayrıca, 

tüketicilerin kendi aralarında birleşerek bu yaptırım güçlerini fark etmelerine olanak sağlayacak bir 

altyapı da bulunmamaktadır. 

Internet ve sosyal medyanın yayılması sonrasında tüketiciler, kolaylıkla ve çok düşük maliyetle 

örgütlenebilmeleri sayesinde, pazarda önemli bir yaptırım gücüne de sahip olmuşlardır. Internet, 

dünyanın dört bir yanına dağılmış çok sayıda işletmeyi, tüketicinin bir tık uzağına getirmektedir. Artık 

tüketici, sadece yaşadığı bölgedeki işletmelerle sınırlı değildir. Internet üzerinde dükkanı olan her işletme 

tüketicinin elinin altındadır. Bu durum, tüketicilerin memnun kalmadıkları bir işletmeyi terk etmelerini 

fazlasıyla kolaylaştırmaktadır. Buna ek olarak, tüketiciler toplu kaçış ya da boykot hareketleri için de 

sosyal medya aracılığıyla kolaylıkla organize olabilmektedir. Bu türden toplu hareketler tüketicilerin, 

firmalar üzerindeki yaptırım güçlerini arttırmaktadır. 

Bir sosyal ağ sitesi olan Facebook, tüketicilerin yaptırım gücünü 

nasıl etkilemektedir? 

Sosyal medyanın asıl ve en önemli katkısı ise, tüketicilerin seslerini duyurmalarına aracılık etmesidir. 

Sosyal medya öncesinde gizli kalan tüketici şikayetleri, bugün tüketiciler tarafından yaratılan içerik adı 

altında Internet’te dolaşımdadır. Tüketiciler, olumsuz ürün ve marka deneyimlerini sosyal medyanın 

çeşitli platformları üzerinden diğer tüketicilerle paylaşmaktadır. Bu paylaşımlar silinmedikleri sürece 

Internet’te kalmakta ve her arayan tarafından bulunabilmektedir. Tüketiciler tarafından yaratılan bu içerik 

sosyal ağ siteleri aracılığıyla daha büyük kitlelere ulaştırılabilmektedir. Özetle söylemek gerekirse, sosyal 

medya tüketicilerin bir taraftan organize olmalarını diğer taraftan seslerini duyurmalarını 

kolaylaştırmakta, bu durum da tüketicilerin işletmeler karşısında önemli bir yaptırım gücüne sahip 

olmasına neden olmaktadır. 

 

29

Pazarlama Faaliyetlerini Doğrudan Etkileme Gücü 

Endüstri devrimi ile birlikte ortaya çıkan “üretici” ve “tüketici” rollerinin bir uzantısı olarak, işletmeler 

ürün ve hizmetleri ile ilgili kararları verirken ağırlıklı olarak tüketicileri dışarıda bırakmışlardır. Tüketici 

odaklı yaklaşımlarda bile işletmeler, tüketicilere istek ve ihtiyaçlarını sormuşlar, ancak sonrasında 

ürünlerin tasarımı ve fiyatlandırılmasına kendileri karar vermişlerdir. Örneğin müzayedeler veya ikinci el 

otomobil sektörü gibi alanlar dışında tüketicinin fiyat oluşumuna müdahale edebildiği alan çok fazla 

değildir. Bener şekilde, özel üretim ya da dikim ürünler dışında tüketiciler, ürünlerin tasarımı ve yaratımı 

sürecinin dışında kalmaktadır. Bu süreçte tüketici önüne getirilen teklifi kabul ya da reddeden kişi olarak, 

pasif bir konuma sahip olmuştur. Dolayısıyla, pazarlama faaliyetlerini doğrudan etkileme gücü tamamen 

işletmelerin elinde olmuştur. 

Yeni sanal iş modelleri ve sosyal medya platformları ile birlikte, tüketiciler fiyatın ve diğer pazarlama 

unsurlarının belirlenmesinde önemli bir role sahip olmaktadır. Sanal müzayede sistemleri, grup satın alma 

siteleri ve dinamik fiyatlama uygulamaları tüketicilerin fiyat belirleyicisi olma rolünü güçlendirmektedir. 

Örneğin Grupfoni ya da Grupanya gibi grup satın alma siteleri sayesinde, farklı coğrafi noktalarda yer 

alan çok sayıdaki tüketici, satın alma güçlerini birleştirerek, daha ucuza alım yapabilmektedir. 

Grup satın alma sitelerine bir örnek olarak www.grupanya.com 

adresini ziyaret edebilirsiniz. 

Diğer taraftan, Internet ve sosyal medya aynı zamanda tüketicilerin ürün tasarımlarında da rolünü 

güçlendirmektedir. Bugün pek çok marka, tüketicilerinin Internet üzerinden kendi tasarımlarını 

yaratmalarına izin vermektedir. Örneğin Nike firması NikeiD sayfası aracılığı ile, müşterilerinin spor 

ayakkabılarını kendilerinin tasarlamasına olanak vermektedir. 

Tüketiciler günümüzde, sadece fiyat ve ürün tasarımlarına değil, işletmelerin pazarlama iletişimlerine 

ve marka yönetimi süreçlerine de müdahil olmayı istemektedir. Sosyal medya bu açıdan tüketicilere 

önemli bir güç sağlamaktadır. Tüketiciler kendi reklam filmlerini YouTube üzerinden paylaşmakta ya da 

marka yönetimi için fikirlerini blogları üzerinden paylaşmaktadır. Sosyal medya, geleneksel “üretici” ve 

“tüketici” rollerini birleştirip, “üreten tüketiciler” yaratmakta ve bu yeni tüketicilerin, değer yaratım 

zinciri içinde önemli bir oyuncu olmasını sağlamaktadır. Örneğin, Genç Turkcell bu değişimin farkına 

varan öncü firmalardan birisidir. Facebook’ta 17.000 genç arasından seçtiği 5 genci, marka ve ürünlerinin 

yönetiminde söz sahibi yapmaktadır. Bir başka deyişle, üreten tüketiciler yaratmaktadır. 

Sosyal Medyanın Tüketici Karar Sürecine Etkileri 

Sosyal medyanın tüketicilere sağladığı gücün önemli etkilerinden birisi tüketici tutumlarındaki 

değişimdir. Ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar, yeni değer önerisi arayışları, bilgiyi arama şeklindeki ve satın 

alma kararlarındaki değişiklikler bu tutum değişiminin göstergeleri arasında yer almaktadır. Sosyal 

medya içinde yer edinmek ve bu medyayı etkili kullanmak isteyen işletmelerin, öncelikle bu tutum 

değişikliklerini anlaması gerekmektedir. Bunun için de sosyal medyanın tüketici karar sürecini nasıl 

etkilediğinin görülmesi büyük önem taşımaktadır. 

Geleneksel olarak tüketicinin karar süreci Şekil 2.1 içinde gösterilen Kara Kutu Modeli altında ele 

alınmaktadır. Bu modelde, tüketici davranışını etkileyen iki önemli faktör bulunmaktadır (şekilde A ve B 

olarak gösterilmektedir). Bunlardan ilki, işletmelerin kontrolü altında olan geleneksel pazarlama karması 

unsurlarıdır (A). İkincisi ise, işletmelerin kontrolü dışındaki demografik, kültürel, kişisel vs. uyaranlardan 

oluşmaktadır (B). Günümüz dijital dünyasında, Internet ve sosyal medya bu sürece etkide bulunan iki 

önemli girdi daha yaratmaktadır (şekilde C ve D olarak gösterilmektedir). Bunlardan ilki, işletmelerin 

kendi kontrollerinde tüketicilere yaşattıkları web deneyimlerinden oluşmaktadır (C). Diğeri ise, 

işletmelerin tamamiyle kontrolleri dışında olan, sosyal medyanın yarattığı tüketici deneyimleridir (D). 

Görüldüğü üzere, sosyal medya ve Internet, zaten karmaşık olan tüketici karar sürecini daha da karmaşık 

hale getirmektedir. Sosyal medya teknolojileri ve tüketicilerin sosyal medya kullanım alışkanlıkları 

geliştikçe, tek başına geleneksel medyayı kullanarak tüketicileri etkilemek mümkün olmamaktadır. 

 

30

Tüketici karar süreci içinde geleneksel medya ve tutundurma çabaları hala etkilidir. Ancak 

günümüzde tüketiciler tek başına reklamlarda sağlanan bilgilerle ya da işletmeler tarafından yaratılan 

içerikle tatmin olmamaktadır. Diğer tüketicilerin sosyal medya üzerinde paylaştıkları deneyimlerle, bilgi 

arama süreçlerini zenginleştirmektedirler. Aşağıda şekil 2.1 içinde, tüketicinin satın alma karar sürecinde 

sosyal medyanın ve tüketiciler tarafından yaratılan içeriğin nasıl bir rol oynadığı gösterilmektedir. 

Sosyal geribildirim döngüsünü açıklamak için bir örnek vermek yararlı olacaktır. Örneğin tatile 

çıkmak isteyen bir aile, öncelikle olası tatil yörelerinin ve otellerin farkına varmalıdır. Bu, acentelerin ve 

otellerin pazarlama iletişimi çabalarıyla olabileceği gibi, aile bireylerinin sosyal medya aracılığıyla aldığı 

bir mesajla ya da bir arkadaşın tavsiyesiyle gerçekleşebilir. Bu farkındalık sonrasında aile dikkate alma 

aşamasında, söz konusu tatil yörelerini ya da otellerini daha detaylı değerlendirmeye başlayacaktır. Bu 

noktada otellerin web siteleri ve acentelerin sayfaları ile birlikte, sosyal medya platformları üzerinden bu 

otellerde daha önceden kalmış olan diğer tüketicilerin görüş ve değerlendirmelerini de okur. Forumları, 

seyahat sitelerini ve blogları ziyaret ederek, farklı görüşlere ulaşmaya çalışırlar. Topladıkları tüm bu bilgi 

ile bir karar verip tatile çıkarlar. Tatilleri dönüşünde onlar da kendi fikir ve deneyimlerini sosyal medya 

üzerinde paylaşırlar. Böylelikle, gittikleri oteli değerlendirmek isteyen bir başka tüketici de onların 

önerilerinden yararlanarak kendi seçimini yapacaktır. Tüm bu döngü, bir taraftan işletmelerin diğer 

taraftan tüketicilerin yarattıkları içerikle beslenmektedir. 

31 

 

Şekil 2.1: Tüketici Karar Sürecine Etki Eden Faktörler. 

Kaynak: Constantinides, E. ve Fountain, S.J. (2008). “Web 2.0: Conceptual foundations and marketing issues”, 

Journal of Direct, Data and Digital Marketing Practice, 9, 3, s. 231-244. 

Tüketiciler bir ürün ya da hizmetin farkına vardıktan sonra, bu ürün ya da hizmeti değerlendirmekte 

ve sonrasında da satın alma ya da almama kararına varmaktadırlar. Farkındalık ve satın alma aşaması 

işletmelerin pazarlama faaliyetlerini yoğunlaştırdıkları ve ağırlıklı olarak kendi kontrollerinde 

yürüttükleri alanlardır. Ancak, tüketicilerin ellerindeki seçenekleri dikkate alıp, değerlendirme yaptıkları 

aşama, genellikle işletmelerin kontrolü dışında gerçekleşmektedir. Bu aşamada tüketiciler, sosyal medya 

sayesinde, diğer tüketicilerin görüş ve önerilerine ulaşabilmektedirler. Tüketiciler seçimlerini daha 

akıllıca kılmak amacıyla, diğer tüketicilerin kendi alışveriş ve kullanım deneyimlerinden yola çıkarak 

oluşturdukları ve paylaştıkları görüşlerden faydalanmaktadır. Bu bilgilerden yararlanan tüketici de kendi 

kullanım deneyimlerini sosyal medya içinde paylaşarak, diğer tüketicilerin karar süreçleri için girdi 

sağlamaktadır. Bu döngü sosyal medyayı kullanan çoğu tüketicinin satın alma karar sürecini 

yansıtmaktadır ve sosyal geribildirim döngüsü olarak adlandırılmaktadır (Evans ve McKee, 2010).

Şekil 2.2: Sosyal Geribildirim Döngüsü. 

Kaynak: Evans, D. ve McKee, J. (2010). Social Media Marketing: The Next Generation of Business Engagement. 

Wiley Publishing, Inc. 

Sosyal geribildirim döngüsü geleneksel medyanın, işletmelerin pazarlama çabalarının ve sosyal 

medya içinde oluşan ağızdan ağıza iletişimin tüketici satın alma karar sürecindeki etkilerini ortaya 

koymaktadır. Sosyal medya, karar sürecinde temelde tüketicinin değerlendirme aşamasına hitap eden bir 

araçtır. Elbette farkındalık aşamasında da etkili bir araç olarak kullanılabilmektedir. Ancak, tüketiciler 

tarafından yaratılan içerik ve oluşan ağızdan ağıza iletişim değerlendirme aşamasında tüketiciler 

açısından büyük önem taşımaktadır. 

Sosyal Medyanın Pazarlamaya Etkileri 

Internet ve sosyal medyanın yükselişi, tüketicilerin pazarda daha güçlü hale gelmeleri, tüketiciler 

tarafından yaratılan içeriğin karar sürecinde artan rolü işletmelerin pazarlama anlayışlarını ve 

faaliyetlerini de doğrudan etkilemektedir. Tüm bu değişimler yeni bir pazarlama anlayışının da 

doğmasına öncülük etmektedir. Bu yeni anlayışın temel unsurları Tablo 2.1 içinde özetlenmektedir. 

Yeni pazarlama anlayışı içinde her şeyden önce, geleneksel tek noktadan çok noktaya (kitlesel) 

iletişim modeli yerini, çok noktadan çok noktaya (kitleler arası) iletişim modeline bırakmaktadır. Kitlesel 

iletişim modelinde bir işletme, televizyon gibi geleneksel ve etkileşimli olmayan kitlesel medya 

aracılığıyla çok sayıda tüketicinin ilgisini çekmeye uğraşmaktadır. Çok noktadan çok noktaya iletişim 

modelinde ise, kitleler arasında bir iletişim söz konusudur. Alıcılar ve göndericiler arasındaki 

mesajlaşmanın dışında, bu iletişimlerin gerçekleştiği ortam da önem kazanmaktadır. Bu ortamlar 

etkileşimin yaratıldığı ve deneyimlendiği ortamlardır. Örneğin Facebook içinde yer alan marka sayfaları 

bu türden iletişime bir örnek oluşturmaktadır. Bu sayfalar üzerinde markalar tüketicilerine seslenmek 

yerine, sayfalarında bir söyleşi ortamı oluşmasına izin vermektedirler. Tüketiciler markalarla ve 

birbirleriyle iletişime girmekte ve markanın yaşayan bir Facebook sayfası yaratmasına yardımcı 

olmaktadırlar. Bu ve benzeri sosyal platformlarda, tüketicilerle işletmelerin eşit söz söyleme hakkı vardır. 

Kitlesel iletişim, işletmelerin tek taraflı mesaj aktarımına olanak vermektedir. Bu durumda işletmeler 

monologlar üretmekte ve bu monologlar karşısında tüketicinin sesini duymazdan gelmektedirler. Ancak, 

sosyal medya ile birlikte günümüz tüketicisi artık sesini çok rahat duyurmaktadır. İşletmelerin 

günümüzde kulaklarını tüketicilerinin seslerine tıkamaları çok da akıllıca değildir. Dolayısıyla, yeni 

pazarlama anlayışının önemli unsurlarından birisi de tüketicilerle kurulacak olan diyaloglardır. Diyalog 

iki ya da daha fazla tarafın karşılıklı iletişimini ifade etmektedir. Tüketicilerle diyalog kurulması ise 

beraberinde, iletişim odaklı ve talep yanlı düşünen işletmeler yaratmaktadır. 

Bu yeni pazarlama anlayışı içinde, işletmelerin tüketicilerine bakış açısı da değişmektedir. Artık 

tüketici, pasif konumdaki bir hedef (kitle) değil, işletmelerin değer üretimine ortak olan birer paydaş gibi 

görülmektedir. Üreten tüketicinin yükselişi, tüketicileri aynı zamanda birer değer üreticisi haline 

getirmiştir. Örneğin, tüketiciler yeni ürün tasarımlarında işletmelere yardımcı olabilmektedir. Pazarlama 

32

faaliyetleri konusunda onlara fikir verebilmekte ya da yazdıkları bir blog yazısı ile işletmelere hatalı 

oldukları yönleri gösterebilmektedir. Tüm bunlar işletmeler açısından değer yaratan faaliyetlerdir. 

Dolayısıyla, tüketici artık işletme için önemli bir ortak konumundadır. 

 

Tablo 2.1: Yeni Pazarlama Anlayışı 

Eski Pazarlama Anlayışı Yeni Pazarlama Anlayışı 

Tek noktadan çok noktaya 

iletişim modeli 

---------------------------> 

33 

Çok noktadan çok noktaya 

iletişim modeli 

Kitlesel pazarlama ---------------------------> Kişiselleştirilmiş pazarlama 

Monolog ---------------------------> Diyalog 

Markalama ---------------------------> İletişim 

Tedarik taraflı düşünme ---------------------------> Talep taraflı düşünme 

Mega markalar ---------------------------> Çeşitlilik 

Hedef tüketici ---------------------------> Ortak tüketici 

Pazar bölümleri ---------------------------> Topluluklar 

Kaynak: Kiani, G.R. (1998). “New game, new rules: Will traditional mentality work in the marketspace?”, 

Management Research Review, 21, 6, s. 1-9. 

İletişimin kişiselleşmesi ve kurulan diyaloglar, tüketici pazarlarının insani tarafını ön plana 

çıkartmaktadır. Daha önceleri tüketicileri belirli demografik unsurlara göre parçalara ayıran ve ortaya 

çıkan grupları “pazar bölümleri” olarak gören anlayış geride kalmaktadır. Pazarları gerçek insanlar 

oluşturmaktadır ve bu insanların oluşturdukları gruplar da (sanal) topluluklardır. Bu topluluklar, pazar 

bölümleri gibi işletmeler tarafından tanımlanmamaktadır. Her bir topluluk kendi özelliklerine göre 

kendisini tanımlamaktadır. İşletmelerin bu farklı topluluklarla da diyaloğunu sürdürmesi gerekmektedir. 

Bu topluluklar bir yandan da sosyal medyadaki kolektif düşünceyi yönetmeleri açısından işletmeler için 

büyük önem taşımaktadır. İşletmeler, bu toplulukları etkileyerek bireylere ulaşma şansına sahip 

olmaktadır. Topluluğun kolektif görüşü, bireylerin inanç, tutum ve davranışlarına etkide bulunmaktadır. 

Kitlesel iletişimin kullanıldığı günlerin aksine, günümüzde tüketicilerin hepsi için uygun tek bir mesaj 

ya da çözüm bulunmamaktadır. Çeşitlilik, bu pazarların en önemli özelliğini oluşturmaktadır. Dolayısıyla 

pazarlamada da mega markalar yerine işletmeler, tüketicilerine ihtiyaç duydukları çeşitliliği sunma 

çabasındadırlar. Bu durum kitlesel pazarlamayı da yok etmekte ve kişiselleştirilmiş pazarlamayı 

yaratmaktadır. Kişiye özel üretimlerin yapıldığı ya da tüketicinin kişisel sorunlarına kişisel çözümlerin 

üretildiği kişiselleştirilmiş pazarlama faaliyetleri yükselmektedir. Kitlesel bireyselleştirme sistemleri 

sayesinde işletmeler, müşterilerinin kendi isteklerine göre ürünleri online olarak tasarlamalarına ve sipariş̧ 

vermelerine olanak sağlamaktadır. Yukarıda verdiğimiz NikeiD markasının uygulamaları bu duruma 

örnek oluşturmaktadır. 

Sosyal medyanın tüketici, pazarlama ve pazarlama iletişimi üzerine 

etkilerini daha detaylı öğrenmek için Kaan Varnalı’nın MediaCat Kitaplarından çıkan 

“Dijital Tutulma: Pazarlama İletişimi ve İnsan” (2012) adlı kitabını okuyabilirsiniz. 

SOSYAL MEDYA PAZARLAMASI 

Sosyal medya pazarlaması, işletmelerin Facebook, Twitter ya da YouTube gibi sosyal medya 

platformlarını kullanarak gerçekleştirdikleri pazarlama faaliyetlerini ifade etmek amacıyla 

kullanılmaktadır. İşletmeler sosyal medya aracılığıyla, geleneksel pazarlama araçlarına göre, 

tüketicileriyle çok daha etkileşimli ve paylaşımcı bir ortamda iletişim kurabilmektedirler. Sosyal

medyanın pazarlama iletişimi araçları içine dahil edilmesi, son yıllarda oldukça popüler hale gelmiş 

durumdadır. Elbette, sosyal medya dendiğinde akla sadece Facebook ya da benzeri siteler gelmemelidir. 

İşletmeler, sosyal medya içinde yer alan çok çeşitli türde platformu, farklı iletişim ve pazarlama 

faaliyetleri kapsamında kullanmaktadırlar. 

İşletmelerin Sosyal Medyayı Kulanım Amaçları 

Sosyal medya içinde yer alan çok sayıda platform ve araç, işletmelerin bu alanı kullanım şekillerini de 

çeşitlendirmektedir. İşletmeler sosyal medyayı temel olarak üç farklı şekilde kullanabilmektedir 

(Constantinides ve Fountain, 2008); 

• İşletmeler, online fikir liderlerine (örneğin blog yazarları gibi) ulaşmak, mevcut ya da pazara 

yeni sürecekleri ürün ve hizmetleriyle ilgili bilgiyi bu gruba aktarmak amacıyla sosyal 

medyadan yararlanabilirler. Bu şekilde işletmeler, geleneksel medyaya oranla çok düşük bir 

maliyetle, hedef kitlelerine mesajlarını fikir liderleri aracılığıyla ulaştırma şansına sahip 

olmaktadırlar. Ayrıca, blog ve arama motoru reklamcılığı da benzeri bir amaca hizmet eden 

sosyal medya pazarlaması araçları olarak değerlendirilebilir. 

• İşletmeler sosyal medya üzerindeki tüketicilerin sesine kulak verip, bloglarda, forumlarda ya da 

sosyal ağ sitelerinde kendileri ve ürünleri hakkında konuşulanları izleyebilirler. Bu kolay bir iş 

olmamakla birlikte, günümüzde tüketiciler tarafından yaratılan içeriğin takibi için geliştirilen 

yazılım ve programlar bulunmaktadır. Sosyal medyanın bu şekildeki kullanımı, işletmelere 

kaliteli ve düşük maliyetli bilgi sağlamaktadır. İşletmeler edindikleri bu bilgileri ürünlerini 

geliştirmek için ya da tüketicileriyle daha etkili iletişim kurmak için kullanabilirler. 

• Son olarak işletmeler sosyal medyayı doğrudan ve bire bir pazarlama stratejilerinin bir parçası 

haline getirebilirler. İşletmeler tüketicilerinin içerik oluşturabileceği, paylaşımlarda 

bulunabilecekleri ya da topluluk oluşturabilecekleri Web 2.0 sayfalarını devreye sokarlar. Bu 

siteler sayesinde işletmeler tüketiciye, deneyimlerini ve bilgilerini paylaşacakları ortamlar 

sunmuş olurlar. Benzer şekilde, işletmelerin kendi blog sayfalarını açmaları ya da podcastler 

yayınlamaları da bu amaçla kullanılabilmektedir. 

Bu üç temel amaç, sosyal medyayı işletmelerin pazarlama stratejisi içinde önemli bir araç haline 

getirmektedir. Ancak, sosyal medya pazarlamasının asıl değeri, bu üç farklı kullanım şeklinin 

birleşmesiyle ortaya çıkmaktadır. Bir başka deyişle, işletme sosyal medya içinde yer alan farklı türde 

platformları entegre biçimde kullanmayı başarabilirse, sosyal medya pazarlamasından da en fazla değeri 

elde edebilecektir. Bunu başarmak isteyen işletmelerin, öncelikle sosyal medya pazarlama ekosistemini 

ve bu sistem içinde yer alan farklı türlerdeki medyanın nasıl entegre bir şekilde kullanılabileceğini 

öğrenmesi gerekmektedir. 

Gençlere yönelik bir işletmenin sosyal medyayı hangi amaçlarla 

kullanması daha uygun olur? 

Sosyal Medya Pazarlama Ekosistemi 

Sosyal medya pazarlaması oldukça karmaşık ve aynı zamanda dinamik yapıya sahip bir ekosistemde 

(çevrede) gerçekleşmektedir. Her şeyden önce çok farklı türde sosyal medya platformu ve aracı, bu sistem 

içinde yer almaktadır. Dahası, bu platformlar ve araçlar çoğu zaman birbirlerinden bağımsız değil, 

birbirleri ile bağlantılı hareket etmektedirler. Elbette, geleneksel medya içinde yer alan iletişim araçları da 

bu ekosistem içinde bir yere sahiptir. Şekil 2.3, sosyal medya pazarlamasının gerçekleştiği ekosistemi 

resmetmektedir. 

 

34

Şekil 2.3: Sosyal Medya Pazarlama Ekosistemi 

Kaynak: http://www.deborahschultz.com/photos/uncategorized/2007/11/13/ecosystem_latest_2.jpg (10.05.2012) 

İşletmeler açısından, bu ekosistem içinde yolunu bulmak oldukça zor bir hal almaktadır. Tüketicilerin 

her bir medya ile nasıl bir ilişkiye sahip olduğu, platformların birbirleriyle nasıl bir etkileşim içinde 

oldukları ve hangi medyanın, hangi zamanda, nasıl kullanılacağı gibi sorular işletmelerin sosyal medya 

pazarlaması faaliyetlerini etkilemektedir. İşletmeler ve pazarlama uzmanları, bu dinamik ve karmaşık 

ekosistem içinde, farklı medya formlarını uyum içinde yönetmeyi öğrenmek zorundadırlar. Bu süreçte 

sahip olunan -paralı- kazanılmış medya sınıflandırması, işletmelerin kullanabilecekleri medya türlerini ve 

önceliklerini belirlemelerinde oldukça faydalı olmaktadır. 

Her ne kadar amaçları ve kapsamları birbirinden farklı gibi gözükse de, sosyal medya içinde bu üç 

medya formu arasındaki sınırlar giderek bulanıklaşmakta, birbirleriyle ilişkileri ve birbirlerini etkileme 

güçleri artmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre üç tip medya formu bulunmaktadır (Corcoran, 2009); 

Sahip olunan (owned) medya: Sahip olunan medya, işletmelerin kontrolünde olan medyayı ifade 

etmektedir. Bunlar, işletmenin kendi kurumsal web sitesi gibi tamamen kontrolünde olan kanallar ile 

Facebook sayfaları ya da Twitter hesapları gibi işletmelerin kısmen kontrolünde olan platformları 

içermektedir. Bu tür medya, markaları web içinde farklı alanlara taşınabilir kılmaktadır. Böylelikle 

işletmeler, kendi kurumsal web siteleri dışında, sosyal medya içindeki pek çok noktada ve topluluk içinde 

markaları için varlık sağlamaktadırlar. İşletmeler bu medya ile mevcut ve potansiyel müşterileri ile uzun 

vadeli ilişkiler kurarak, kazanılmış medya yaratmayı amaçlamaktadırlar. En büyük avantajları, işletme 

kontrolünde ve düşük maliyetli olmalarıdır. Ancak görünürlük garantisi olmaması, tüketiciler tarafından 

bu ortamlardaki iletişim faaliyetlerine güven duyulmaması ve yaygınlaşmasının zaman alması gibi 

dezavantajlara sahiptir. 

35

Paralı (paid) medya: İşletmelerin para ödeyerek kullandıkları medyayı ifade etmektedir. Geleneksel 

anlamda radyo, televizyon ve gazeteler bu grup medya içine girmektedir. Internet’te ise görüntü bazlı 

(banner) reklamlar, tıklama bazlı (arama motoru) reklamlar ve sponsorluklar bu tür iletişim araçlarının 

örneklerini oluşturmaktadır. Çoğu kişi bu türden medyanın öldüğünü ileri sürse de hiçbir medya paralı 

medyanın sağladığı yaygınlığa ve hıza ulaşma garantisi vermemektedir. Bu nedenle bu medya var olmaya 

devam edecektir. Ancak, bu tür medya pazarlama iletişiminin temel yapı taşı olmaktan çıkmakta ve 

ihtiyaç duyulan önemli zamanlarda kullanılacak bir katalizör (süreç hızlandırıcısı) olma yolunda değişim 

göstermektedir. Dolayısıyla, günümüzde işletmeler paralı medyayı daha çok sahip oldukları medyayı 

desteklemek ve kazanılmış medya yaratmak amacıyla kullanmaktadırlar. Bu tür medya işletmelere hız, 

yaygınlık ve kontrol avantajı sağlamaktadır. Ancak, tüketicilerin bu tür medyaya ilgisizliği ve bu tür 

medyanın kirlenmişliği ve itibarının düşük olması önemli dezavantajlar yaratmaktadır. 

36 

 

Tablo 2.2: Sahip Olunan-Paralı-Kazanılmış Medya Özellikleri 

Medya Türü Sahip Olunan Medya Paralı Medya Kazanılmış Medya 

Tanım 

Örnekler 

Görevi 

Avantajları 

Dezavantajları 

Markanın kendi 

kontrolünde olan iletişim 

kanalları 

• Web sitesi 

• Mobil uygulamalar 

• Blog 

• Facebook sayfası 

• Twitter hesabı 

Mevcut ve potansiyel 

müşteriler ile uzun vadeli 

ilişkiler kurarak kazanılmış 

medya yaratmak 

• Kontrollü 

• Düşük maliyetli 

• Uzun ömürlü 

• Çok yönlü 

• Niş kitlelere ulaşım 

• Görünürlük garantisi 

olmaması 

• İşletmenin 

gerçekleştirdiği 

iletişim faaliyetlerine 

güven duyulmaması 

• Yaygınlaşmasının 

zaman alması 

Markanın para 

ödeyerek kullandığı 

iletişim kanalları 

• Görüntü bazlı 

(Banner) 

reklamlar 

• Tıklama bazlı 

(arama motoru) 

reklamlar 

• Sponsorluklar 

Sahip olunan medyayı 

beslemek ve 

kazanılmış medya 

yaratmak 

• İsteğe bağlı 

• Hızlı 

• Yaygın 

• Kontrollü 

• Kirlilik 

• Tüketicinin 

ilgisizliği 

• Düşük itibar 

Tüketicilerin iletişim 

kanalı haline gelmesi 

• Ağızdan ağıza 

iletişim, viral 

• Sosyal ağ siteleri 

ve bloglarda 

oluşan söyleşiler 

Dinlemek ve karşılık 

vermek – kazanılmış 

medya genellikle sahip 

olunan ve paralı 

medyanın doğru 

yönetilmesinin ve iyi 

koordinasyonunun 

sonucudur 

• İtibarlı 

• Satışlarda en 

büyük etkiye sahip 

• Şeffaf 

• Yaşayan 

• Kontrolsüz 

• Olumsuz olabilir 

• Yaygın değil 

• Ölçümlenmesi zor 

Kaynak: http://blogs.forrester.com/interactive_marketing/2009/12/defining-earned-owned-and-paid-media.html; 

http://www.smgconnected.com/wp-content/uploads/2011/03/POE5.jpg adreslerinden derlenmiştir. (10.05.2012)

Kazanılmış (earned) medya: Kazanılmış medya kavramı, eski bir halkla ilişkiler deyimidir ve 

temelde markaların para ödeyip reklam yapmak yerine, medyada ücretsiz olarak görünürlük kazanmasını 

ifade etmektedir. Ancak bu kavram sosyal medya içinde yaratılan ağızdan ağıza iletişimi ifade edecek 

şekilde evrim geçirmiştir. Dolayısıyla, bu medya tüketicinin kendisinin bir iletişim kanalı haline 

gelmesini ifade etmektedir. Sosyal ağ sitelerinde veya bloglarda gerçekleşen ağızdan ağıza iletişim ya da 

söylentiler bu medya içinde yer alan örnekleri oluşturmaktadır. İşletmeler bu tür medyayı tüketicilerini 

dinlemek ve gerektiğinde onlara karşılık vermek amacıyla kullanmaktadır. Kazanılmış medya genellikle 

sahip olunan ve paralı medyanın doğru yönetilmesinin ve iyi koordinasyonunun bir sonucudur. Hem 

itibarlı olması hem de şeffaf olması gibi avantajları nedeniyle, satışlar üzerinde en fazla etkiye sahip 

medya türüdür. Ancak diğer taraftan bu tür medya işletmenin kontrolü dışındadır ve bu medya üzerindeki 

söyleşiler her an olumsuza dönebilir. Diğer taraftan, yaygın olmaması ve ölçümlemesinin zor olması da 

bu tür medyanın önemli dezavantajlarını oluşturmaktadır. 

Bu üç medyayı birbiriyle karşılaştıracak olursak; sahip olunan medya işletmelerin en fazla kontrole 

sahip oldukları ancak menzili en kısa olan medyadır. Buna karşılık, kazanılan medya ise kontrolün en az 

olduğu ancak menzilin en uzun olduğu medyadır. Mesajın kontrol edilebilirliği ne denli yüksekse, 

işletmenin aldığı risk o kadar düşmektedir ancak, mesajın yayılması ihtimali de beraberinde düşmektedir. 

İşletmenin mesaj üzerindeki kontrolü azaldıkça, kazanılmış medya yaratma potansiyeli kuvvetlenmekle 

birlikte, işletmelerin sorun yaşaması riski de artmaktadır. Dolayısıyla, bu üç tür medyanın en doğru 

bileşenini bulmak, işletmelerin sosyal medya pazarlamasını başarıya götürecek en önemli anahtar 

konumundadır. 

 

Şekil 2.4: Sahip Olunan-Paralı-Kazanılmış Medyanın İşleyişi 

Kaynak: http://leaderlab.com/engaging-consumers-paid-owned-earned-and-hijacked-media/ (10.05.2012) 

Bu üç medya türü birbirlerine paralel işlemenin yanı sıra her biri aynı zamanda diğerini etkileme ya da 

yaratma gücüne de sahip gözükmektedir. Şekil 2.4 içinde bu etkileşimler gösterilmektedir (Burcher, 

2012); 

37

• Paralı medya, sahip olunan medyaya trafik sağlamaktadır. Örneğin, gösterim bazlı veya tıklama 

bazlı reklamlar, tüketicileri işletmenin web sayfasına yönlendirmektedir. Ancak aynı zamanda 

paralı medya, kazanılmış medya yaratılmasına da yardımcı olabilmektedir. İlgi çekici bir reklam, 

bir anda kendine sosyal medya içinde taraftarlar bulabilmekte ve sosyal ağlarda konuşulan bir 

konu haline gelebilmektedir. 

• Sahip olunan medyada sunulan ilgi çekici bir içerik, kazanılmış medya yaratılmasına yardımcı 

olacaktır. Kazanılmış medya beraberinde, işletmenin sahip olduğu medyaya daha fazla trafik 

yaratacak ve bu döngü bu şekilde devam edecektir. Örneğin, işletmenin web sitesinde paylaştığı 

ilgi çekici bir içerik, bir blog yazarı tarafından kullanılabilir. Ya da işletmenin Facebook 

sayfasında yer alan ilginç bir haber, kullanıcılar tarafından paylaşılarak yayılabilir. 

• Kazanılmış medya ise etkileyiciliği nedeniyle günümüzde en fazla önemsenen medya 

konumundadır. Kazanılmış medya, çok sayıda tüketicinin marka ve işletme hakkında bilgi sahibi 

olmasına olanak vermekte ve sahip olunan medyanın trafiğini arttırmaktadır. Ayrıca, yarattığı 

farkındalık nedeniyle paralı medyanın da etkinliğini arttırma ihtimali vardır. Örneğin, işletmeler 

günümüzde reklamlarını YouTube üzerine de yüklemektedirler. 

Özetlemek gerekirse, çoğu işletme bu üç tür medyayı birbirinden ayrı görmekte ve her birini ayrı 

amaçlarla kullanmaktadır. Ancak, bu üç tür medyayı tek bir strateji altında, entegre biçimde kullanmak 

işletmelerin sosyal medya pazarlamasını çok daha etkin kullanmalarını sağlayacaktır. Bu entegrasyon 

içinde, özellikle paralı medyanın sahip olunan ve kazanılmış medyayı destekleme amacıyla kullanımı 

nedeniyle, eskiye göre önemli bir değişim gösterdiği görülmektedir. 

Sosyal medya içinde daha kontrollü ilerlemek isteyen bir işletme, 

sizce bu medya türlerinden öncelikle hangilerine odaklanmalıdır? 

SOSYAL MEDYA PAZARLAMASININ AVANTAJLARI VE OLASI 

TEHLİKELER 

Kar amacı olsun ya da olmasın, her türlü işletme sosyal medya pazarlamasını kullanabilir. Ancak, her 

pazarlama faaliyetinde olduğu gibi, sosyal medya pazarlamasının beraberinde getirdiği bazı avantajları ve 

olası tehlikeleri bulunmaktadır. İşletmelerin sosyal medya stratejilerini oluşturmadan önce, bu avantaj ve 

tehlikeleri değerlendirmesi önemlidir. 

Sosyal Medya Pazarlamasının Avantajları 

Sosyal medya pazarlaması işletmeler için önemli avantajlar sağlamaktadır (Borges, 2009); 

Düşük maliyet: Sosyal medya pazarlaması oldukça düşük maliyetlidir. Özellikle de başlangıç 

aşamasında, çok düşük bütçelerle kampanyalar yapılabilir. Sosyal medya içindeki çoğu platform ücretsiz 

olarak kullanılabilmektedir. Sosyal medya pazarlamasını kullanan işletmeler için ortaya çıkan maliyet 

kalemlerinin başında, hangi platformun nasıl kullanılacağının öğrenilmesi ile ilgili maliyetler 

gelmektedir. Diğer bir maliyet kalemi ise, işletmenin kendisine uygun toplulukları araması veya yeni 

topluluk inşasına ilişkindir. Ancak, sosyal medya pazarlaması içindeki en büyük maliyet kalemini 

harcanan zaman almaktadır. Sosyal medyada ilişkilerin kurulması ve sürdürülmesi belirli bir zaman 

almaktadır. Elbette, işletmeler sosyal medya içindeki paralı uygulamaları kullanmak istediklerinde, 

bunların maliyeti de dikkate alınmalıdır. 

Marka inşası ve farkındalık yaratmak: Sosyal medyanın kullanım oranlarına bakıldığında, bu 

mecranın marka farkındalığının sağlanması ve inşası için önemli bir platform sunduğu söylenebilir. 

Sosyal medyada ağızdan ağıza iletişim yoluyla ya da viral kampanyalarla markaların isimlerini duyurması 

ve tüketicilerin dikkatini çekmesi mümkün olmaktadır. Aynı zamanda, sosyal ağ siteleri ve sanal 

topluluklar marka inşası sürecinde markalara önemli faydalar sağlamaktadır. Günümüzde küçüklü 

büyüklü çok sayıda işletme, markalarını desteklemek amacıyla sosyal medyayı kullanmaktadır. 

 

38

Sadık izleyici kitlesi: İyi hazırlanmış bir sosyal medya stratejisi, işletmelerin sadık bir izleyici kitlesi 

oluşturmasında büyük öneme sahiptir. Sosyal medya içinde geleneksel medyanın aksine kullanıcılar, 

sevdikleri ya da ilgi duydukları markaları çok daha yakından izlemektedirler. Örneğin, tüketiciler 

Facebook içinde sevdikleri bir markanın sayfasını beğenmekte ve böylelikle o marka ile ilgili haberleri 

takip etmektedirler. Ya da Twitter üzerinden markaların takipçisi olmaktadırlar. İşletmeler, bu ve benzeri 

toplulukları kendi sadık izleyicilerine dönüştürdüklerinde, aynı zamanda kendileri için marka sözcüleri de 

yaratmış olurlar. Bu sadık kitle, markayla ilgili olumlu içeriğin yayılması için işletmenin yanında 

çalışacaktır. Geleneksel medya içinde bu türden bir bağlılık ilişkisi yaratmak oldukça güçtür. Her ne 

kadar büyük ve bilindik markalar kendilerine sadık müşteri kitlesi oluşturmak konusunda daha avantajlı 

gibi görünseler de sosyal medya içinde küçük ve orta ölçekli markalar da bu türden bağlılık ilişkilerini 

başarıyla kurabilmektedir. Hatta sosyal medya geleneksel medyaya göre bu anlamda küçük ve orta ölçekli 

işletmeler için çok daha uygun koşullar sağlamaktadır. 

Güven oluşturma: İşletmeler sosyal medyada insani taraflarını gösterip, seslerini tüketicilerine 

duyurma ve aynı zamanda tüketicinin sesini doğrudan duyma şansına sahiptirler. Bu özellik, tüketicilerin 

işletmelere duydukları güveni arttırmak açısından büyük bir fırsat sunmaktadır. Güven sağlamak kolay 

bir iş değildir. İki taraf arasındaki ilişkinin yapısı ve aynı zamanda tarafların bu süreçte ortaya koydukları 

davranışlar, güveni oluşturur. Sosyal medyada da benzer bir işleyiş geçerlidir. Tüketiciler, bir markanın 

izleyicisi olduklarında, bu o markaya güvendikleri ya da tam anlamıyla sadık oldukları anlamına gelmez. 

Güvenin oluşabilmesi için tüketiciler, işletmelerin davranışlarını takip ederler. Markanın söyledikleri ve 

söylemedikleri, paylaştıkları, tüketicilerine ne oranda yetki verdikleri, tüketicilerden gelen tepkilere nasıl 

karşılık verdikleri güvenin oluşmasında etkili unsurlardır. Eğer ki işletme sosyal medyayı doğru şekilde 

kullanırsa, tüketicileri ile güvene dayalı bir ilişki kurma ve daha sadık izleyiciler edinme fırsatını da 

yakalamış olur. 

Arama motorlarında daha üst sıralarda gelmeye yardımcı olma: Sosyal medya pazarlaması, 

işletmenin arama motorlarında daha önde gelmesine de önemli ölçüde yardımcı olmaktadır. İşletmeler, 

sosyal medya içinde daha kaliteli içerik sunduklarında, bu içeriğe diğer sitelerden bağlantı (link) alma 

ihtimalleri de yükselmektedir. Google gibi arama motorları için sitelerin aldıkları bu bağlantılar değerli 

referansları oluşturmaktadır. Dolayısıyla, daha çok bağlantı (link) alan siteler, arama motorlarında daha 

üst sıralarda yer almaktadır. İşletmeler daha çok içerik yayınladıklarında, daha fazla bağlantı alma 

ihtimalleri de artacaktır. Daha fazla bağlantı da Google gibi arama motorlarında işletmenin daha üst 

sıralarda yer almasına yardımcı olacaktır. 

Özetlemek gerekirse; işletmeler sosyal medya üzerinde tüketicileri dinleyerek öğrenmekte, sanal 

topluluklara katılarak güvene dayalı ilişkiler kurmaktadırlar. Ancak sosyal medya pazarlamasının belki de 

en önemli faydası, tüketiciler ile işletme arasında ilişkilerin kurulmasına aracılık ederek, bu iki grup 

arasındaki uçurumun kapanmasına yardımcı olmasıdır. 

Sosyal Medya Pazarlamasında Olası Tehlikeler 

Sosyal medya pazarlamasıyla ilgili işletmelerin karşılaştıkları en büyük tehlike, sosyal medyayı hiç 

dikkate almamalarıdır. İşletmeler sosyal medyayı ve sosyal medya pazarlamasını dikkate almamakla, bu 

ortamın kendilerine sağlayabileceği önemli fırsatları da göz ardı etmiş olurlar. Kimi işletmeler sosyal 

medyanın geçici bir heves olduğunu, bu ortamın kendileri için uygun olmadığını ya da bu ortama 

ayırabilecekleri zamanları olmadığını belirtmektedirler. Ancak sosyal medya, günümüzde her türden 

işletme için önemli fırsatlar yaratmaktadır. Dahası, işletmeler sosyal medyayı dikkate almadıklarında, 

tüketicilerini de dikkate almamış olmaktadırlar. Sosyal medya üzerinde kendileriyle ilgili olumlu ya da 

olumsuz konuşmalardan hiç haberdar olmama ya da çok geç haberdar olma riski ile karşı karşıyadırlar. 

Günümüzde sosyal medyanın ulaştığı yaygınlık nedeniyle, işletmelerin sosyal medyayı pazarlama 

planları içine dahil etmemeleri düşünülemez hale gelmektedir. 

Sosyal medya pazarlaması çok çekici görünmesine karşın, önemli tehlikeleri de içinde 

barındırmaktadır. Bu tehlikeler bilinmeden, sosyal medya pazarlamasına girişilmesi, işletmeler için geri 

dönülemez hataların yapılmasına ve önemli kayıplara yol açabilir. Sosyal medya pazarlamasında 

işletmelerin karşılaşabileceği tehlikeleri şu şekilde sınıflandırmak mümkündür (Borges, 2009); 

 

39

Bir strateji oluşturmama: İşletmelerin sosyal medyada yaptığı en büyük hatalardan birisi, bir 

planları olmaksızın alelacele bu ortama girmek istemeleridir. İşletmeler sosyal medyaya büyük bir 

hevesle girmekte, çok kısa zamanda çok fazla şey yapma isteğiyle hareket etmektedirler. Ancak, çoğu 

zaman sonuç hüsranla bitebilmektedir. Sosyal medya, işletmelerin beklenmedik çok sayıda olayla 

karşılaşabilecekleri bir ortamdır. Bu nedenle de bir planları olmaksızın sosyal medya pazarlamasına 

girişen işletmeler, bu yolda tökezleme tehlikesiyle karşılaşırlar. Bu nedenle, işletmelerin öncelikle sosyal 

medya pazarlamasındaki amaçları, bütçeleri, zaman planları ve ölçüm yöntemlerini içeren bir planı ortaya 

koymaları önemlidir. Ayrıca, sosyal medya pazarlamasının, süreç içinde de işletmelere çok şey öğrettiği 

unutulmamalıdır. Sosyal medyanın hangi platformlarının işletme için daha uygun olduğu ya da işletme 

müşterilerinin ne tür içeriğe daha olumlu tepki verdiği zaman içinde öğrenilmektedir. Bu nedenle, 

işletmelerin belirli bir plan doğrultusunda sosyal medyaya katılmaları daha doğru bir yaklaşım olacaktır. 

Yanlış strateji uygulama: İkinci önemli büyük tehlike ise, işletmelerin yanlış bir planla sosyal 

medya pazarlaması yapmaya çalışmalarıdır. Planın gerekli araştırmalar ve gözlemler yapıldıktan sonra 

hazırlanması büyük önem taşır. Kullanılacak platformlar, sunulacak içerik, platformların kimler 

tarafından yönetileceği, sonuçların nasıl ve kim tarafından ölçüleceği gibi unsurların amaçlarla uyumlu 

olarak planlanması gerekmektedir. Örneğin, hangi platformun kim tarafından yönetileceği ya da hangi 

medyada ne tür içeriğin sunulacağı doğru şekilde planlanmazsa, işletmeler birbirleriyle uyumsuz ve kimi 

zaman çelişen mesajları tüketicilerine iletme riski ile karşı karşıya kalırlar. Dahası, bu farklı platformlarda 

yürütülen faaliyetler işletme markasına zarar da verebilir. 

Üst yönetimin desteğinin olmaması: Kimi zaman işletmeler, üst yönetimin tam desteğini almadan 

sosyal medya pazarlamasına girişmektedirler. Bir işletmenin sosyal medyada başarılı olabilmesi için üst 

yönetimin doğrudan sosyal medya içinde aktif bir oyuncu olmasına gerek yoktur. Ancak yapılacak her 

türlü sosyal medya faaliyetinin üst yönetimce desteklenmesi önemli bir zorunluluktur. Daha önce de 

değindiğimiz üzere, sosyal medya işletmeler için dikenli bir gül bahçesi gibidir ve işletmelerin bu 

ortamda ne ile karşı karşıya kalacakları önceden bilinemez. Üst yönetimin desteği, özellikle yaşanan zor 

zamanların atlatılmasında büyük önem taşır. Ayrıca, üst yönetimin desteği olmadığında, yaşanan her 

sorun, sosyal medya pazarlamasının durdurulması için bir sebep olarak kullanılabilecektir. 

Yetersiz zaman ve kaynak aktarımı: Sosyal medya stratejisinin işe yaramamasının önemli 

sebeplerinden birisi de bu iş için yeterince zaman ve kaynak ayırmamaktır. Sosyal medya içine girmek 

isteyen bir işletmenin bilmesi gereken ilk şey, bu işin oldukça fazla zaman ve çaba gerektirdiğidir. 

Örneğin, bir blog açmaya karar verip de bu bloğu güncellemek ya da duyurmak için gerekli zamanı ve 

çabayı ayırmıyorsanız, bloğunuzun başarılı olmasını da bekleyemezsiniz. Sosyal medyadan sorumlu 

tutulacak olan çalışanların seçimi de bu noktada büyük önem taşımaktadır. Sosyal medyaya inanmayan ya 

da bu işin gereksiz olduğunu düşünüp ayak direyen çalışanlar, işletmenin sosyal medya stratejisine büyük 

ölçüde zarar verecektir. 

Ölçüm yapmama ya da hatalı ölçümleme: İşletmelerin yaptığı önemli hatalardan birisi de sosyal 

medya pazarlaması kapsamında gerçekleştirdikleri faaliyetleri ve elde ettikleri sonuçları 

değerlendirmemek ya da yanlış ölçümlemeler yapmaktır. Sosyal medya stratejilerini uygulamaya 

başlayan işletmeler, gelişimlerini ve sonuçlarını ölçmelidirler. Bu noktada, neyin ölçüleceği büyük önem 

taşımaktadır. Sosyal medya pazarlamasının başarısının değerlendirilmesi, amaçlarının ne olduğuna bağlı 

olarak işletmeden işletmeye farklılık göstermektedir. Örneğin, işletme sosyal medya aracılığıyla müşteri 

hizmetlerinin kalitesini geliştirmek istiyorsa, bu durumda Facebook sayfasını beğenen kişi sayısını 

ölçmek çok da önemli bir değerlendirme olmayacaktır. Dolayısıyla, işletmelerin amaçları ile uyumlu 

ölçüm ve değerlendirme stratejilerini geliştirmeleri gerekmektedir. İşletmelerin ölçümlemeyle ilgili 

yaptıkları bir diğer hata ise, doğrudan sonuçları ölçmek ve değerlendirmek için beklemeleridir. Uygulama 

sürecindeki gelişmenin değerlendirilmesi, işletmelere doğru yolda gidip gitmediklerini gösterebilir. Bu 

nedenle, işletmelerin süreç içindeki gelişmelerinin düzeyini de düzenli olarak ölçmeleri gerekmektedir. 

Günlük trendlere kapılmak: Sosyal medya içindeki araç ve platformlar her geçen gün 

değişmektedir. Bundan birkaç yıl önce bloglar en moda platformlarken, günümüzde Facebook ve Twitter 

en popüler sosyal medya platformlarını oluşturmaktadır. Her dönem ön planda olan sosyal medya 

platformları farklılaşmaktadır. Yeni uygulama ve araçlar eklenmektedir. İşletmeler sosyal medya 

 

40

pazarlaması dendiğinde, kapsamlı bir plan uygulamak yerine, revaçta olan belli başlı platform ve araçlara 

bel bağlamaktadırlar. Bu durum, işletmelerin buzdağının bütününü değil sadece su yüzeyinde kalan 

kısmını görmelerine ve sadece bu alandan faydalanmalarına sebep olmaktadır. Halbuki, farklı işletmeler 

için uygun olabilecek çok farklı sosyal medya araç ve platformu mevcuttur. İşletmelerin bu araç ve 

platformları dikkatlice değerlendirmeleri ve kendilerini günlük trendlere kaptırmamaları önemlidir. 

Yeni şeyler denemeye isteksizlik: Sosyal medya pazarlaması içinde işletmelere başarı getirebilecek 

unsurlardan birisi de işletmeye uygun olabilecek, yeni ve yaratıcı uygulamalar denemektir. Ancak, çoğu 

işletme belirsizlik nedeniyle yeni şeyler denemeye isteksiz olmaktadırlar. İşletmeler yeni ve farklı şeyler 

denemeden, kendileri için uygun ve etkili olan uygulamaları da belirleyemezler. 

Bir gecede sonuca ulaşmayı beklemek: Sosyal medya pazarlaması zaman alan bir iştir ve 

gerçekleştirilen faaliyetlerin geri dönüşünün alınması için bir zamana ihtiyaç vardır. Ancak işletmeler, 

gerçekleştirdikleri faaliyetlerin çok kısa zamanda sonuç vermesini beklemektedir. İşletmelerin gerçekçi 

zaman planları yapmaları bu nedenle önemlidir. 

Kontrolü elinde tutmaya çalışmak: İşletmeler, geçmiş alışkanlıklarını korumakta ve sosyal medyayı 

da kontrol etmeye çalışmaktadırlar. Ancak bu çaba boşuna bir çabadır. İşletmeler nasıl ki içinde faaliyet 

gösterdikleri pazarın tüm unsurlarını kontrol edemezlerse, sosyal medyayı da kontrol etmeleri mümkün 

değildir. Dahası, sosyal medyayı kontrol etme çabası bu ortamın felsefesine aykırı bir durumdur. 

İşletmeler sosyal medya içinde kendilerine bir ün yaratmaya çalışabilirler ancak bunu kontrol etmeleri 

çok zordur. 

Kötü niyetli çalışanlar: Sosyal medyada işletmelerin insani yönünü çoğunlukla çalışanları 

yansıtmaktadır. Ancak, kötü niyetli ya da işinden memnun olmayan çalışanlar işletmelerin sosyal medya 

çabalarına büyük ölçüde zarar verebilir. Blog yazan bir çalışan her zaman işletmesini zor durumda 

bırakacak bir gönderi yapabilir. Ya da kötü niyetli bir çalışan Twitter hesabı üzerinden beklenmedik bir 

felaket yaratabilir. Dolayısıyla, işletmenin çalışanlarını sosyal medyada kontrol etmesi kolay bir iş 

değildir. 

Karşılık vermekte yavaş kalmak: Sosyal medya 7 gün, 24 saat, 365 gün çalışmaktadır. Bu dünya 

içinde gönderiler ve olaylar öylesine hızlı değişmektedir ki, işletmelerin kendileri hakkında çıkan 

olumsuz bir habere saatler ya da günler içinde değil dakikalar hatta saniyeler içinde müdahale etmesi 

gerekmektedir. Aksi taktirde, yaşanan kriz beklenmedik bir şekilde büyüyebilmektedir. 

Tüketicilerin gücünü göz ardı etme: Tek bir kişi bile olsa, yaptıklarıyla sosyal medya içinde önemli 

yankı uyandırabilmektedir. Sosyal medyanın gücü de buradan gelmektedir. Geleneksel medya içinde 

kolay kolay sesini duyurma imkanı olmayan bireyler, sosyal medya aracılığıyla, yarattıkları içeriği 

milyonlara ulaştırabilmektedir. Bu nedenle, işletmelerin sosyal medyada, tek bir tüketici dahi olsa, göz 

ardı etmesi, şikayetlerini görmezden gelmesi ya da dinlememesi önemli olumsuz sonuçlar 

yaratabilmektedir. 

Tüm bu tehlikelerin üstesinden gelmenin ilk koşulu doğru şekilde hazırlanmış bir strateji ve bu 

stratejinin yeterli kaynak ve üst yönetim desteğiyle uygulanmasından geçmektedir. 

SOSYAL MEDYA STRATEJİSİ 

Sosyal medya stratejisini oluşturmaya başlamadan önce, işletmenin aşağıdaki soruları cevaplaması 

gerekmektedir (Tuten, 2008); 

• Sosyal medyanın felsefesi, markanın konumlandırmasıyla ya da markanın nasıl algılanmak 

istediğiyle uyuşuyor mu? 

• Tüketicilerinizin sosyal medyada nerede olduğunu biliyor musunuz? 

• Hedeflediğiniz topluluklar markaların katılımına açık mı? 

• Sosyal medya pazarlaması yapmak için yeterli zaman ve parayı aktarmaya hazır mısınız? 

 

41

• Sosyal medya içinde topluluklarla etkileşiminizi ya da söyleşinizi ateşleyecek bir başlangıç 

noktanız var mı? 

• Risk almaya hazır mısınız? 

Sosyal medya pazarlaması yapmak isteyen işletmelerin öncelikle bu soruların hepsine “evet” yanıtı 

vermesi gerekmektedir. Bu noktadan sonra sosyal medya stratejilerini hazırlamaya başlayabilirler. 

Sosyal medya işletmelere önemli fırsatlar sunmaktadır. Ancak, sosyal medyanın karmaşık ekosistemi 

içinde nereye gideceğini ya da ne yapacağını bilmeyen işletmeler için bu fırsatlardan yararlanmak kolay 

bir iş değildir. İşletmelerin sosyal medya pazarlamasından en fazla değeri elde edebilmesi için, sosyal 

medya stratejisini belirlemesi gerekmektedir. Bu strateji şu adımları içermektedir (Falkow, 2011); 

• Markanın sosyal grafiğinin oluşturulması 

• Marka hakkındaki konuşmaların dinlenmesi 

• İçeriğin analiz edilmesi 

• Amaçların ve ölçüm unsurlarının belirlenmesi 

• Sosyal grafik üzerindeki önemli etkileyicilerin belirlenmesi 

• İçerik stratejisinin oluşturulması 

• Uygulama için taktik planın oluşturulması ve kullanılacak sosyal medya araçlarının/platformlarının 

belirlenmesi 

• Sohbet ortamlarına katılım 

• Sonuçların izlenmesi ve ölçümü 

Aşağıda sırasıyla bu adımlar ele alınmaktadır. 

Markanın Sosyal Grafiği 

Sosyal grafik terimi, aslına bakılırsa sosyal ağ kavramı ile aynı anlama gelmektedir. Ancak, günümüzde 

sosyal ağ kavramını çok daha geniş kullanmaktayız. Örneğin, Facebook içindeki kullanıcılar, içerik ve 

uygulamalar ile bir sosyal ağ olarak tanımlanmaktadır. Ancak sosyal grafik, daha çok bu sistem içindeki 

ilişkileri ifade etmektedir. Sosyal grafik, sosyal ağ üyelerini ve bu üyeler arasındaki ilişkiler yumağını 

ifade etmektedir. Aşağıda, Şekil 2.5 içinde basit bir sosyal grafik şeması örnek olarak verilmiştir. Sosyal 

grafikler sayesinde, o ağ içinde etki gücü yüksek olan üyeler belirlenebilir, kimin kiminle ilişkisi olduğu 

görülebilir ve belirli ilgi alanları çevresinde toplanmış gruplar belirlenebilir. Aynı zamanda bu grafik, 

sosyal ağlar içinde içeriğin hangi yolları izleyerek ve nasıl yayılacağını da görsel olarak ortaya 

koymaktadır. 

 

42

Şekil 2.5: Sosyal Grafik 

Kaynak: http://www.180daymarketing.com/everything-you-need-to-know-about-word-of-mouth-marketing/ (10.05.2012) 

İşletmeler sosyal medya içinde bir faaliyet göstermeseler de markalarını bu alanın dışında tutmaları 

mümkün değildir. Dolayısıyla, işletmenin bir faaliyeti olmasa da markasının sosyal ağlar üzerinde 

oluşmuş bir sosyal grafiği mutlaka vardır. Bu grafik, işletmenin başta tüketicileri olmak üzere rakiplerini, 

çalışanlarını, hissedarlarını, medyayı ya da blog yazarlarını kapsayabilir. İşletmeler sosyal medya 

stratejilerini geliştirmeye başlarken, markalarının sahip olduğu sosyal grafiği ortaya koyarak, kendileri 

için önemli kişileri ya da grupları görebilirler. Dahası, bu kişilerin hangi platformları ya da araçları 

kullandıklarını belirleyebilirler. Rapportive, Minggle gibi araçlar, sosyal grafiğin belirlenmesine yardımcı 

olan araçlardan ikisidir. 

Marka Hakkında Konuşulanlar 

İşletmeler her zaman markaları hakkında tüketicilerin ya da diğer paydaşların ne düşündüğünü 

araştırmışlardır. Ancak sosyal medya, insanların markaları hakkında neler konuştuklarını görmeyi 

oldukça kolaylaştırmaktadır. İşletmeler sosyal medya stratejisini geliştirirken işe nereden başlayacaklarını 

görmek için, sosyal medya içindeki bu konuşmalardan yararlanabilirler. Bu sayede; 

• Kimlerin markaları hakkında konuştuğunu, 

• Markaları hakkında neler söylendiğini, 

• Söylenenlerin olumlu mu olumsuz mu olduğunu, 

• Konuşmaların hangi platformlarda geçtiğini, 

• Hangi toplulukların marka hakkında konuştuğunu, 

• Rakiplerin sosyal medya içinde neler yaptığını, 

• İzleyicilerinin dikkatini çekebilecek içeriği, 

• Hangi sosyal ağ sitelerinde konuşmaların daha yoğun olduğunu, 

• Bu konuşmalar içindeki etkileyicilerin kimler olduğunu, 

• Fırsat ve tehditleri belirleyebilirler. 

43

İşletmeler topladıkları bu verilerle, bir nevi arazi koşullarının haritasını çıkartmış olmaktadırlar. Bu 

harita, ulaşmak istedikleri noktaya en kısa hangi yoldan gideceklerini gösterecektir. Diğer bir ifadeyle, 

ellerindeki bu veriler, işletmelerin yol haritasını oluşturacak olan sosyal medya stratejisine girdi olacaktır. 

İşletmelerin bu amaçla kullanabilecekleri farklı araçlar bulunmaktadır. Örneğin, Socialmention ve 

Netvibes işletmelerin sosyal medyada, markaları hakkında konuşulanları takip etmesine yardımcı olan, 

ücretsiz sitelerdir. Radian6, Sysomos, Nielsen BuzzMetrics, Visible Technologies, Trackur gibi çok 

sayıda site belirli bir ücret karşılığında markalar hakkında sosyal medya içinde konuşulanları 

raporlamaktadır. Sosyal medya pazarlaması geliştikçe, sosyal medya takip hizmeti veren işletmelerin 

sayısı da hızla artmaktadır. 

Sosyal medyada yapılabilecek farklı araştırma ve analizler için Ray 

Poynter’ın Optimist Yayınlarından çıkan “Internet ve Sosyal Medya Araştırmaları El 

Kitabı” (2012) adlı kitabını okuyabilirsiniz. 

İçerik Analizi 

Sosyal medya içindeki konuşmalar toplandıktan sonra, işletmelerin bu veriyi analiz etmesi gerekmektedir. 

Her gün onlarca yeni blog, sosyal paylaşım ya da ağ sitesi hayata geçmektedir. İşletmeler bunlardan 

hangilerini dikkate alacaklarına, zamanlarını ve kaynaklarını bunlar arasında nasıl etkili bir şekilde 

paylaştıracaklarına analizleri sonucunda karar verebileceklerdir. Bu analizler markanın ses payının ve dile 

getirilenlerin olumluluk-olumsuzluk oranının belirlenmesine yardımcı olacaktır. Konuşulanlardan alınan 

pay belirli bir konuşma içinde markanın dile getirilme oranını ifade etmektedir. Reklamcılıkta kullanılan 

bu terim, sosyal medya ölçümlemesinde de önemli bir unsur haline gelmiştir. Aynı zamanda işletmeler, 

markaları hakkında kimlerin hangi platformlarda konuştuğunu daha net görebilecek, kimlerin hayran 

kimlerin aleyhtar olduğunu belirleyebilecek ve sosyal medya içindeki fırsat ve tehditleri ortaya 

koyabileceklerdir. 

İşletmeler analizleri sırasında temel olarak şu sorularına cevap ararlar; Tüketiciler doğrudan belirli 

ürün ve markalar üzerinden mi konuşmaktadırlar yoksa istek ve ihtiyaçları üzerinden mi konuşmalar 

dönmektedir? Konuşmalar içinde işletmenin markası dile getirilmekte midir? Getiriliyorsa bu ne 

orandadır? Yorumlar olumlu mu değil mi? Olumu-olumsuz oranı nedir? Konuşmalar içinde markanın 

temel vaadine değiniliyor mu? Değinilmiyor ise, içerik hangi kavramlar üzerinde yoğunlaşıyor? Rakipler 

bu konuşmalar içinde nasıl bir yere sahip? Bu ve benzeri sorulara verilen cevaplar, sonraki adımlarda 

sosyal medya stratejisinin belirlenmesinde işletmelere hangi platformları seçecekleri, kimlere 

odaklanacakları ve sunacakları içeriğin kapsamı konusunda fikir verecektir. 

Örneğin, bebeklere yönelik pişik kremi üreten bir işletme, sosyal medya stratejisini oluşturma 

sürecinde, hedef kitlesinde yer alan annelerin ağırlıklı olarak forumları kullandığını ve bu forumlarda 

kullandıkları ürünler hakkında birbirlerine öneriler yaptıklarını fark etmiştir. Bu noktadan sonra 

işletmenin, bu forumlardaki içeriği analiz etmesi gerekmektedir. İşletme öncelikle annelerin hangi 

markalardan ne oranda bahsettiğine bakmalıdır. Kendi markasından ve rakip markalardan ne oranda 

bahsedildiği, bunların ne oranda olumlu ya da olumsuz olduğuna bakmalıdır. İşletme ayrıca, bebeklerinin 

pişik olması ile ilgili annelerin başka hangi konular üzerinde konuştuklarını da analiz etmelidir. Örneğin, 

anneler belki de ağır pişikler için pişik kremi yerine medikal ilaçlar hakkında konuşuyor olabilirler. Ya da 

bebek bezi, sıcaklar, bebeğin yedikleri gibi pişiğin sebepleri ve çözümleri hakkında da konuşuyor 

olabilirler. Bunun yanında, annelerin hangi sorun ve ihtiyaçlarına yanıt aradıkları da değerlendirilmelidir. 

Ölçülebilir Amaçlar 

Sosyal medya stratejisinin temelini, işletmenin sosyal medya amaçları oluşturmaktadır. Sosyal medya 

pazarlaması temelde, işletmelerin tüketicileriyle olan iletişimini ve satışlarını arttırmak amacıyla, sahip 

oldukları ağların güçlendirilmesini hedeflemektedir. Bu temel amacın altında, işletmeler sosyal medya 

pazarlaması kapsamında şu amaçlarla stratejilerini oluşturmaktadırlar; 

 

44

• İlişkiler kurmak ve topluluklar oluşturmak 

• Halkla ilişkiler ve marka farkındalığı yaratmak 

• Kurumsal ünü yönetmek ve güven sağlamak 

• Müşteri sadakati yaratmak 

• Müşteri hizmeti sunmak 

• Arama sonuçları içinde görünürlük düzeyini arttırmak 

• Satışları arttırmak 

İşletme bu amaçları belirlerken, öncelikle ölçülebilir olmalarına dikkat etmelidir. Aksi taktirde 

işletme, belirlediği amaçlara ulaşıp ulaşamadığını belirleyemeyecektir. Örneğin işletme, amacını sadece 

“marka farkındalığı” yaratmak olarak belirlediğinde, bir yılın sonunda belirlemiş olduğu bu amaca ne 

denli ulaştığı konusunda net bir cevap veremeyecektir. Bu nedenle, işletmenin ne oranda marka 

farkındalığı sağlayacağını ve bunu hangi süre içinde gerçekleştireceğini de amacı içinde ifade etmesi 


İşletmeler amaçlarını belirlerken, bir yandan da bu amaçlara ulaşıp ulaşmadıklarını hangi yollarla 

ölçeceklerini de düşünmelidirler. Bu noktada işletmeler farklı araçlardan yararlanabilirler. Örneğin, 

markasının ününü korumaya çalışan bir işletme, takip ettiği söyleşilerdeki olumlu-olumsuz yorum oranını 

değerlendirme ölçütü olarak kullanabilir. Böylelikle, markası hakkında olumlu mesajların olumsuz 

mesajlara oranı hedeflediği düzeye geldiğinde, amacını da gerçekleştirmiş olacaktır. Belirli bir dönem 

içinde marka hakkındaki olumlu yazıların ya da blog yorumlarının sayısı, web sitesinin ziyaret edilme 

sayısı, Twitter üzerindeki takipçi sayısı, video izleme sayısı işletmelerin amaçlarına ulaşıp 

ulaşmadıklarını ölçmek için kullanabilecekleri diğer bazı istatistiklerdir. 

Fikir Liderleri 

Fikir liderleri, çevrelerinde bulunan diğer kişilerin tutum ve davranışlarını biçimsel olmayan bir şekilde 

etkileme gücüne sahip olan kişilerdir. Internet ve sosyal medya kendi fikir liderlerini ortaya 

çıkartmaktadır. Fikir lideri konumunda olan kişilerin yazdıkları bloglar ya da Twitter hesapları çok sayıda 

insan tarafından takip edilmektedir. Dahası, bu kişilerin söyledikleri, gösterdikleri ya da yaptıkları 

kendilerini takip edenleri etkilemektedir. Fikir liderlerinin bu etkileyiciliği, izleyicilerinde yarattıkları 

güven duygusundan kaynaklanmaktadır. 

İşletmeler, stratejilerini geliştirmeye başladıkları ilk adımda, markalarının sosyal grafiğini ortaya 

koyacaklardır. Bu grafik üzerindeki farklı düğüm noktalarında, farklı fikir liderleri etkileyici role sahiptir. 

İşletmelerin bu kişileri belirlemesi büyük önem taşır. Elbette, bu fikir liderlerinin hepsi aynı etkileyiciliğe 

sahip değildir. Kimi blog yazarları ya da takipçiler diğerlerine göre daha fazla etki gücüne sahiptir. 

İşletmelerin, sosyal grafikleri üzerindeki her alan için bu fikir liderlerini ve etkileme güçlerini 

belirlemeleri gerekmektedir. Bu kişiler, işletmelerin mesajlarının ağ üzerinde daha hızlı yayılmasına ve 

daha fazla noktaya ulaşmasına aracılık edeceklerdir. 

Yukarıda verdiğimiz örneği devam ettirirsek, pişik kremi üreticisi işletme, annelerin bebek bakımı ve 

ürünleri konusunda sosyal medya üzerinde fikirlerine güvendiği kişileri belirlemiş olmalıdır. Örneğin, bu 

konulara odaklanan blog yazarları en önemli fikir liderlerini oluşturabilir. İşletmenin, bu blog yazarlarını 

ve etki güçlerini (okuyucu ve takipçi sayıları, yazılarının aldıkları yorumlar, link verilme oranları gibi) 

değerlendirmesi gerekmektedir. 

Pişik kremi gibi bir ürün için fikir lideri olabilecek iki blog sayfası 

örneği için www.devletsah.com ve www.biradambirbebek.com adreslerini ziyaret 

edebilirsiniz. 

 

45

İçerik Stratejisi 

Sosyal medya içinde başarılı olmanın sırrı kaliteli içerikten geçmektedir. Bu içerik bir blog gönderisi, bir 

fotoğraf, bir video ya da uygulama olabilir. Sosyal medya içinde konuşulan, paylaşılan, diğer insanlara 

önerilen şeyler kaliteli ve dikkat çekici içeriğe dayanmaktadır. Ancak, işletmeler tarafından paylaşılan 

içeriğin yayılması için, içeriğin tek başına kaliteli ya da doğru olması yeterli değildir. Aynı zamanda 

içeriğin zamanlamasının ve yayınlandığı ortamın da uygun olması gerekmektedir. Bu nedenle işletmelerin 

neyi, ne zaman söyleyeceklerini de planlamaları gerekmektedir. 

İşletmeler, içerik dendiğinde ağırlıklı olarak tüketicilerine bilgi aktaracaklarını düşünmektedir. Ancak, 

sosyal medya içinde içerik, kullanıcı ya da tüketici deneyiminin bir parçasıdır. İşletme, hangi türden 

olursa olsun içeriği sosyal medyaya aktardığında, bu tek yönlü bir faaliyet gibi gözükür. Ancak, bu içerik 

insanlar tarafından paylaşıldıkça, etkileşim deneyiminin bir parçası haline gelmektedir. Bu paylaşımlar 

sosyal medya içinde olabileceği gibi, Internet dışında da gerçekleşebilmektedir. Dolayısıyla, sunulan 

içeriğin Internet dışı ortamlara taşınmasına da izin verilmelidir. 

İşletmeler sundukları içerikle toplulukların bir parçası olmayı, tüketicilerine katılmayı arzuluyorlarsa, 

bu içeriğin odağına önem vermelidirler. İnsanlar işletmelerin ilgisini çeken değil, kendi ilgilerini çeken 

şeyleri paylaşmakta ve yaymaktadır. Bu nedenle, sadece markasını düşünerek içerik yaratmak, işletmeye 

anlamlı bir katkı sağlamayacaktır. Sıkıcı ya da tüketiciler için ilgi çekici olmayan içerik olumludan 

ziyade, olumsuz sonuçlar yaratacaktır. Sunulan içerik tüketicilerin bir ihtiyacını karşıladığında, 

paylaşılması ihtimali de o kadar artmaktadır. İşletmeler, kendi markalarıyla ilgili olarak tüketicilerin 

hangi konulardan bahsettiğinden ya da neye önem verdiğinden yola çıkarlarsa, insanların değer verip 

paylaşacakları içeriği sağlayabileceklerdir. Bu türden içerik fikirlerini ise, içeriği analiz ettikleri aşamada 

bulabilirler. 

Yukarıdaki örnekten devam edecek olursak, pişik kremi üreten işletme annelerin forumlarda bebek 

pişiği ile ilgili hangi konular üzerine konuştuğunu belirlediğinde, sunacağı içeriğin kapsamını da 

belirlemiş olacaktır. Örneğin, anneler pişik sorunu yaşadıklarında sadece pişik kremleri hakkında değil, 

pişiği geçirmek için yapılabilecek farklı uygulamalar konusunda konuşuyorlarsa, işletmenin sosyal medya 

içinde annelere bu türden içeriği sunması gerekmektedir. Bu sayede, pişik kremi üreten işletme annelerin 

gündeminde olan konularda içerik sağlayabilecektir. Bu içerik anneler tarafından işe yarar ve ilgi çekici 

bulunursa, sosyal medya içinde paylaşılacaktır. Hatta bu paylaşımlar, arkadaş toplantılarına dahi 

taşınabilecektir. 

Bu konuda bir diğer önemli konu ise, sunulan içeriğin doğruluğu ve işletmenin dürüstlüğüdür. 

İşletmeler sosyal medya üzerinde tutamayacakları sözleri vermeyi bile düşünmemelidir. Sunacakları 

içeriğin ses tonu da insani ve dürüst olmalıdır. İşletmeler sundukları içerikle tüketicilerine insani 

yönlerini, kimliklerini, kişiliklerini gösterebilmelidir ki topluluklar onları kabul etsinler. 

Bebek otomobil koltuğu satan bir işletmenin içerik stratejisi hangi 

konular üzerine kurulabilir? 

Taktik Plan ve Uygun Platformların Seçimi 

Sosyal medya pazarlama ekosistemi içinde çok sayıda platform ve araç yer almaktadır. İşletmeler için 

bunlar arasından seçim yapmak kolay bir iş değildir. Ancak, içeriği analiz etmiş, amaçlarını belirlemiş ve 

içerik stratejisini oluşturmuş işletmeler için hangi platformların kullanılacağı da az çok ortaya 

çıkmaktadır. Süreç içinde atılan adımlar işletmeye, işe nereden başlaması gerektiğini de söylemektedir. 

İşletmeler, bir platformu ya da aracı seçerken, o platformu neden seçtikleri ve burada kimlerle bağlantı 

kuracakları ve ağ içinde yer alan tüketicilerin ilgisini çekebilmek için hangi tür içeriği sunmaları gerektiği 

gibi sorulara cevap vermelidirler. 

Sosyal medyanın bu denli popüler olması sonrası, işletmeler sosyal medya içinde yer alma yarışına 

girmiş durumdadır. Ancak ne yazık ki çoğu işletme sosyal medyanın sadece Facebook, Twitter ve 

YouTube’dan oluştuğunu sanmaktadır. Belki başlangıçta bu platformlar işletme için yeterli olabilecektir. 

 

46

Ancak, işletmelerin hedeflerindeki etkileyicilerin (fikir liderlerinin) de içinde olduğu daha onlarca sosyal 

medya platformu bulunmaktadır ve işletmelerin amaçlarına ulaşabilmek için bunların doğru bir 

karışımına ihtiyaçları vardır. Dolayısıyla, işletmeler için önemli etkileyicilerin ve tüketicilerin hangi 

platformlarda yer aldığı, işletme seçimini de önemli ölçüde etkileyecektir. İşletmelerin kullanabileceği 

sosyal medya platformlarının başlıcaları şunlardır; sosyal ağ siteleri (Facebook, LinkedIn, Google Plus), 

bloglar, mikrobloglar, multimedya blogları, podcast, fotoğraf ve video paylaşım siteleri, sosyal imleme 

siteleri, sanal dünyalar, işbrliğine dayalı yazarlık siteleri. Ayrıca işletmeler, içeriğin daha kolay 

paylaşılmasını sağlamak amacıyla RSS teknolojisinden, “paylaş” butonlarından, etiketleme ve işaretleme 

uygulamalarından da yararlanabilir. Sosyal medya platformları ve pazarlama amaçlı kullanımları, üçüncü 

ve dördüncü bölümler içinde detaylı olarak ele alınmaktadır. 

Topluluğa Dahil Olmak 

Sosyal medya, işletmelerin sadece hedef kitlelerine ulaşmak için kullanabilecekleri yeni bir kanal 

değildir. Bu ortamda içeriği yayınlamak, tek başına yeterli olmamaktadır. Sosyal medya içinde söyleşiler 

ve konuşmalar, taraflar arasında karşılıklı oluşmaktadır. Kullanıcılar artık pasif birer alıcı değil aktif birer 

oyuncu olma isteğindedirler. Dolayısıyla, içeriğin sunumu ile mesajını aktaran işletmelerin, bu içerikle 

ilgili tartışmaları körüklemek için, topluluk içindeki söyleşiye kendilerinin de katılması gerekmektedir. 

Bu süreçte, işletme ile tüketici arasında bir bağlantı kurulmaktadır ve bu bağlantı içinde tüketici bir 

“hedef” olmaktan çıkıp, işletme ile eş düzeyde bir ortak pozisyonundadır. 

Sosyal medyada tüketiciler arasındaki tartışmayı körüklemek ve markalarının topluluk tarafından 

kabulünü sağlamak isteyen işletmelerin, sosyal medyaya tüketicileri açısından bakmasını 

gerektirmektedir. İşletmeler kendilerine göre ilginç olduğunu düşündükleri kampanyalar yaratmak yerine, 

potansiyel bir tüketicinin neden zaman ayırıp da kampanyaları ile ilgili paylaşımlarda bulunacağına kafa 

yormalıdırlar. İnsanlar durduk yere markalarla ilgilenmezler. Ancak, o marka yaşamları içinde bir 

noktaya temas ettiğinde o markayla ilgilenirler. Dolayısıyla, tüketicileriyle bağlantı kurmak, dahası 

tüketicilerin yarattığı topluluklara dahil olmak isteyen işletmelerin, tüketicilerinin tutkuları, yaşantıları ya 

da sorunları etrafında odaklanması gerekir. Ancak tüketicilerin zihinlerine ve kalplerine dokunmayı 

başaran işletmeler o topluluğa katılmayı da başarabilirler. 

Elbette işletmeler bu katılımı ve tartışma ortamını, olumlu ağızdan ağıza iletişim yaratabilmek 

amacıyla da istemektedirler. Bir başka deyişle, topluluğun markayı kabul etmesi yanında, marka hakkında 

olumlu sözler söylemesi de işletmelerin hedefi içindedir. Forumlarda yapılan yorum ve değerlendirmeler, 

Facebook sayfasına bırakılan olumlu bir yorum ya da bir blog yazısı bu türden olumlu ağızdan ağıza 

iletişimi başlatabilecektir. İşletmelerin, tüketicilerini bu yönde harekete geçirip, topluluğa dahil olmayı 

başarması gerekmektedir. 

Sonuçların İzlenmesi ve Ölçümü 

Ölçemediğimiz şeyi yönetemeyiz. İşletmelerin sosyal medya stratejileri içinde ilerlerken işe nereden 

başladıklarını, mevcut durumda nerede olduklarını ve nereye ulaşacaklarını ölçmek için araçlara 

ihtiyaçları vardır. İşletmeler bu sayede doğru yolda olup olmadıklarını da anlayabileceklerdir. Neyin 

ölçüleceği, temel olarak sosyal medya stratejisine yön veren hedeflere dayanmaktadır. İşletmeler, neler 

yaptıklarını ve bu yaptıklarının nasıl etkilere yol açtığını ölçtüklerinde, faaliyetlerinin sonuçlarını da 

görmüş olacaklardır. Ancak, satın alma davranışı, sadakat ya da yapılan önerilerle sosyal medya 

pazarlama kampanyaları arasında doğrudan bir ilişki olmayabileceğinden, sosyal medya kampanyalarında 

ölçüm oldukça zor bir iştir. 

Aktif kullanıcılar, web sitesinin ya da bloğun görüntülenme sayısı, dönüşüm ölçüm amacıyla 

kullanılan temel metrikler arasında yer almaktadır. Ayrıca, işletmelerin analiz ve ölçümlene için 

kullanabilecekleri çok sayıda web sitesi ve uygulama bulunmaktadır. Sosyal medyada analiz ve 

ölçümleme konusu, altıncı ünite içinde detaylı olarak ele alınmaktadır. 

 

47

Özet 

Sosyal medya, dünya tarihinde en hızlı büyüyen 

medya türü olmuştur. Dünya nüfusunun yarısına 

yakını 30 yaş altındadır ve milenyum gençliği 

olarak da adlandırılan bu grubun %95’i sosyal 

ağlar içinde yer almaktadır. Diğer taraftan bugün 

sosyal medya, tüketicilerin en önemli bilgi 

kaynağı konumundadır. Tüketiciler bir ürünü 

almadan önce Internet’te yer alan önerileri, 

yorumları ya da ürün değerlendirmelerini 

okumaktadır. İşletmelerin kendilerini bu medya 

dışında düşünmeleri ve bu alanı göz ardı etmeleri 

artık mümkün gözükmemektedir. 

Internet ve sosyal medya sayesinde bilgi aynı 

anda birden çok yerde bulunmakta, coğrafi 

sınırlar ortadan kalkmakta ve sosyal medyanın 

yarattığı etkileşim sayesinde kullanıcılar, pasif 

alıcı konumlarından çıkıp, daha aktif birer 

oyuncu haline gelmektedir. Internet’in ve sosyal 

medyanın sahip olduğu bu özellikler, pazarlarda 

gücün işletmelerden tüketicilere kaymasına 

yardımcı olmaktadır. Önceki dönemlerde 

işletmelerin elinde tuttuğu uzmanlık gücü, 

yaptırım gücü ve pazarlama faaliyetlerini 

doğrudan etkileme gücü tüketicilere geçmektedir. 

Sosyal medyanın tüketicilere sağladığı gücün 

önemli etkilerinden birisi tüketici tutumlarındaki 

değişimdir. Ortaya çıkan yeni ihtiyaçlar, yeni 

değer önerisi arayışları, bilgiyi arama şeklindeki 

ve satın alma kararlarındaki değişiklikler bu 

tutum değişiminin göstergeleri arasında yer 

almaktadır. Tüketici karar süreci içinde 

geleneksel medya ve tutundurma çabaları hala 

etkilidir. Ancak günümüzde tüketiciler tek başına 

reklamlarda sağlanan bilgilerle ya da işletmeler 

tarafından yaratılan içerikle tatmin olmamaktadır. 

Diğer tüketicilerin sosyal medya üzerinde 

paylaştıkları deneyimlerle, bilgi arama süreçlerini 

zenginleştirmektedirler. Sosyal geribildirim 

döngüsü tüketicilerin bu yeni davranışlarını 

resmetmektedir. 

Internet ve sosyal medyanın yükselişi, 

tüketicilerin pazarda daha güçlü hale gelmeleri, 

tüketiciler tarafından yaratılan içeriğin karar 

sürecinde artan rolü işletmelerin pazarlama 

anlayışlarını ve faaliyetlerini de doğrudan 

etkilemektedir. Yeni pazarlama anlayışı içinde 

kitleler arası iletişim ve kişiselleştirilmiş 

pazarlama uygulamaları ön plana çıkmaktadır. 

İşletmelerin daha talep yanlı düşünmesi, diyalog 

kurmaya odaklı olması ve tüketicilerini birer 

 

48 

hedef değil ortak olarak görmeye başlaması 


İşletmeler sosyal medyayı farklı amaçlarla 

kullanabilmektedir. Ancak, sosyal medya içinde 

başarılı olmak isteyen işletmelerin, öncelikle 

sosyal medya pazarlama ekosistemini ve bu 

sistem içinde yer alan farklı türlerdeki medyanın 

nasıl entegre bir şekilde kullanılabileceğini 

öğrenmesi gerekmektedir. Sosyal medya içinde 

üç tür medyadan söz edilebilir; sahip olunan 

medya, paralı medya ve kazanılmış medya. Sahip 

olunan medya işletmelerin en fazla kontrole sahip 

oldukları ancak menzili en kısa olan medyadır. 

Buna karşılık, kazanılan medya ise kontrolün en 

az olduğu ancak menzilin en uzun olduğu 

medyadır. İşletmenin mesaj üzerindeki kontrolü 

azaldıkça, kazanılmış medya yaratma potansiyeli 

kuvvetlenmekle birlikte, işletmelerin sorun 

yaşaması riski de artmaktadır. Dolayısıyla, bu üç 

tür medyanın en doğru bileşenini bulmak, 

işletmelerin sosyal medya pazarlamasını başarıya 

götürecek en önemli anahtar konumundadır. 

Sosyal medya pazarlamasının bir takım 

avantajları ve beraberinde getirdiği bazı 

tehlikeleri bulunmaktadır. Düşük maliyetli oluşu, 

marka ve farkındalık yaratma konusundaki gücü, 

sadık izleyici kitlesi ve güven oluşturma 

konusunda etkililiği, arama motorlarında 

sağladığı faydalar sosyal medya pazarlamasının 

avantajları arasında yer almaktadır. Diğer taraftan 

stratejide yapılabilecek hatalar, üst yönetimin 

desteğinin olmaması, yeterli zaman ve kaynak 

ayırmama, kötü niyetli çalışanlar ve 

yaşanabilecek diğer sorunlar ise sosyal medya 

pazarlamasının getirdiği tehlikeler arasında yer 

almaktadır. 

Bu tehlikeler göz önüne alındığında, sosyal 

medya pazarlamasının belirli bir strateji 

çerçevesinde uygulanması önem kazanmaktadır. 

İşletmeler bu çerçevede sırasıyla şu adımları 

izleyerek sosyal medya stratejilerini 

oluşturabilirler; markanın sosyal grafiğinin 

oluşturulması, marka hakkındaki konuşmaların 

dinlenmesi, içeriğin analiz edilmesi, amaçların ve 

ölçüm unsurlarının belirlenmesi, sosyal grafik 

üzerindeki önemli etkileyicilerin belirlenmesi, 

içerik stratejisinin oluşturulması, uygulama için 

taktik planın oluşturulması ve kullanılacak sosyal 

medya araçlarının/platformlarının belirlenmesi, 

sohbet ortamlarına katılım ve sonuçların 

izlenmesi ve ölçümü.


1. Aşağıdakilerden hangisi pazarlarda gücün 

işletmelerden tüketicilere kaymasına neden olan 

sebeplerden birisi değildir? 

a. Bilginin aynı anda birden çok noktada 

bulunması 

b. Bilgi asimetrisi 

c. Coğrafi sınırların ortadan kalkması 

d. Belli ilgi ağları çerçevesinde sanal iletişim 

ağlarının kurulması 

e. Sosyal medyanın yarattığı etkileşim 

2. Sosyal medya tüketici karar sürecinde en 

fazla hangi aşamada etkili olmaktadır? 

a. Farkındalık 

b. Satın alım 

c. Fikir oluşturma 

d. Dikkate alma 

e. Kullanım 

3. Aşağıdakilerden hangisi yeni pazarlama 

anlayışının unsurlarından birisi değildir? 

a. Mega markalar 

b. Çeşitlilik 

c. Diyalog 

d. Kişiselleştirilmiş pazarlama 

e. Topluluklar 

4. Markanın tamamen kendi kontrolünde olan 

iletişim kanalları aşağıdakilerden hangisidir? 

a. Paralı medya 

b. Sosyal medya 

c. Kazanılmış medya 

d. Kitlesel medya 

e. Sahip olunan medya 

5. Aşağıdakilerden hangisi kazanılmış medyaya 

bir örnektir? 

a. Banner reklamlar 

b. Web sitesi 

c. Marka adına açılmış forum sayfaları 

d. Markanın Facebook sayfası 

e. Mobil uygulamalar 

 

49 

6. Aşağıdakilerden hangisi sosyal medya 

pazarlamasının olası tehlikelerinden birisi 

değildir? 

a. Güven oluşturma 

b. Bir strateji oluşturmama 

c. Yetersiz kaynak aktarımı 

d. Kontrolü elinde tutma 

e. Günlük trendlere kapılma 

7. Aşağıdaki kavramlardan hangisi sosyal ağ 

üyelerini ve bu üyeler arasındaki ilişkiler 

yumağını ifade etmektedir? 

a. Sosyal geribildirim döngüsü 

b. Sosyal grafik 

c. İçerik analizi 

d. Fikir liderleri 

e. Kazanılmış medya 

8. Sosyal medya stratejisi oluşturulurken 

işletme, markasının konuşmalardan aldığı payı 

hangi aşamada belirler? 

a. Marka hakkındaki konuşulanların dinlenmesi 

b. Sosyal grafiğin oluşturulması 

c. Amaçların ve ölçüm unsurlarının belirlenmesi 

d. Sonuçların izlenmesi ve ölçümü 

e. İçeriğin analiz edilmesi 


stratejisinin aşamalarından birisi değildir? 

a. Marka hakkında konuşmaların dinlenmesi 

b. İçeriğin analiz edilmesi 

c. Markanın sosyal grafiğinin oluşturulması 

d. Sosyal geribildirim döngüsünün oluşturulması 

e. Amaçların ve ölçüm unsurlarının belirlenmesi 

10. Çevrelerinde bulunan diğer kişilerin tutum 

ve davranışlarını biçimsel olmayan bir şekilde 

etkileme gücüne sahip olan kişilere ne ad verilir? 

a. Topluluk 

b. Sosyal medya kullanıcısı 

c. Fikir lideri 

d. Hayran 

e. Ortak tüketici


Anahtarı 

1. b Yanıtınız yanlış ise “Pazardaki Gücün El 

Değiştirmesi ve Güçlenen Tüketici” başlıklı 

konuyu yeniden gözden geçiriniz. 

2. d Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyanın 

Tüketici Karar Sürecine Etkileri” başlıklı konuyu 



Pazarlamaya Etkileri” başlıklı konuyu yeniden 


4. e Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medya 

Pazarlaması Ekosistemi” başlıklı konuyu yeniden 


5. c Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medya 

Pazarlaması Ekosistemi” başlıklı konuyu yeniden 


6. a Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medya 

Pazarlamasında Olası Tehlikeler” başlıklı konuyu 


7. b Yanıtınız yanlış ise “Markanın Sosyal 

Grafiği” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 

8. e Yanıtınız yanlış ise “İçerik Analizi” başlıklı 


9. d Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medya 

Stratejisi” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 

10. c Yanıtınız yanlış ise “Fikir Liderleri” 

başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz. 

 

50 


Sıra Sizde 1 

Facebook sayesinde tüketiciler, hem kendi sosyal 

ağları içinde (arkadaşları arasında) hem de 

markaların Facebook sayfalarında olumlu ve 

olumsuz ürün ve marka deneyimlerini 

paylaşabilmektedir. Dahası, Facebook sayesinde 

tüketiciler çok kısa sürede organize olup, bir 

takım eylem ya da boykotlar da yapabilmektedir. 

Dolayısıyla, Facebook bu araçları sayesinde 

tüketiciye işletmeler karşısında önemli bir 

yaptırım gücü vermektedir. 

Sıra Sizde 2 

Gençler sosyal medyayı en yoğun kullanan 

tüketici grubu olduğundan, gençlere yönelik 

işletmelerin sosyal medyayı her üç amaca yönelik 

olarak kullanması en uygunu olacaktır. Bir başka 

deyişle, bu tür işletmeler hem online fikir 

liderlerini belirlemek ve tüketicilerinin sesine 

kulak vermek hem de tüketicileri ile etkileşim 

kurmak amaçlarıyla sosyal medyadan 

yararlanmalıdır. 

Sıra Sizde 3 

Kontrolü elinde tutmak isteyen işletmeler, paralı 

ve sahip olunan medya türlerine öncelik 

vermelidir. Bu ortamlar, işletmelerin büyük 

oranda kontrolü altındadır. 

Sıra Sizde 4 

Anne ve babaların sosyal medya içinde bebek 

otomobil koltuğu ararken en çok odaklandıkları 

konuların başında güvenlik gelmektedir. Daha 

sonra konfor ve ekonomik fiyatlar gibi konular 

dikkati çekmektedir. Dolayısıyla, böyle bir 

firmanın öncelikle “güvenlik” konusu ile 

bağlantılı içeriğe odaklanması uygun olacaktır.


Berthon, P.R., Pitt, L.F., Plangger, K. ve Shapiro, 

D. (2012). “Marketing meets Web 2.0, social 

media, and creative consumers: Implications 

for international marketing statiğe”, Business 

Horizons, 55, s. 261-271. 

Borges, B. (2009). Marketing 2.0: Bridging the 

Gap between Seller and Buyer through Social 

Media Marketing, Wheatmark. 

Burcher, N. (2012). Paid, Owned, Earned: 

Maximizing Marketing Returns in a Socially 

Connected World. Kogan Page. 

Constantinides, E. ve Fountain, S.J. (2008). 

“Web 2.0: Conceptual foundations and 

marketing issues”, Journal of Direct, Data and 

Digital Marketing Practice, 9, 3, s. 231-244. 

Corcoran, S. (2009). Defining Earned, Owned 

And Paid Media. 

http://blogs.forrester.com/interactive_marketing/2 

009/12/defining-earned-owned-and-paidmedia.html 

(Erişim tarihi: 15.05.2012) 

Evans, D. ve McKee, J. (2010). Social Media 

Marketing: The Next Generation of Business 

Engagement. Wiley Publishing, Inc. 

Falkowl, S. (2011). “Social Media Strategy”. 

http://falkowinc.com/wpcontent/uploads/2010/06/Social-Media-Strategy- 

Module-Whitepaper.pdf (Erişim tarihi: 

15.05.2012) 

Hanna, R., Rohm, A. ve Crittenden, V.L. (2011). 

“We’re all connected: The power of the social 

media ecosystem”, Business Horizons, 54, 265- 

273. 

Kiani, G.R. (1998). “New Game, New Rules: 

Will traditional mentality work in the 

marketspace?”, Management Research Review, 

21, 6, s.1-9.. 

 

51 

Rezabakhsh, B., Bornemann, D., Hansen, U. ve 

Schrader, U. (2006). “Consumer Power: A 

comparison of old economy and the Internet 

Economy”, Journal of Consumer Policy, 29, 3, s. 

3-36. 

Safko, L. (2010). The Social Media Bible: 

Tactics, Tools, and Strategies for Business 

Success, John Wiley & Sons. 

Scott, D.M. (2010). The New Rules of 

Marketing and PR: How to Use Social Media, 

Blogs, News Releases, Online Video, & Viral 

Marketing to Reach Buyers Directly, İkinci 

Basım, John Wiley & Sons. 

Tuten, T.L. (2008). Advertising 2.0: Social 

Media Marketing in a Web 2.0 World, Praeger 

Publishers. 

http://blogs.forrester.com/interactive_marketing/ 

2009/12/defining-earned-owned-and-paidmedia.html 


http://leaderlab.com/engaging-consumers-paidowned-earned-and-hijacked-media/ 

(Erişim 

tarihi: 10.05.2012) 

http://smgconnected.com/paid-owned-earnedmedia 


http://www.smgconnected.com/wpcontent/uploads/2011/03/POE5.jpg 

(Erişim tarihi: 

10.05.2012) 

http://www.180daymarketing.com/everythingyou-need-to-know-about-word-of-mouthmarketing/ 

(Erişim tarihi: 10.05.2012)

3 



 

 

 

 

 

 

 

Sosyal medya platformlarını tanımlayabilecek, 

Sosyal medya platformlarını ayırt edebilecek, 

Sosyal medya platformlarını kullanabilecek, 

Sosyal medya platformlarının değerini açıklayabilecek 



Blog 

Mikroblog 

Twitter 

İçindekiler 

Internet Forumları 

Online Müşteri İncelemeleri 

Giriş 

Blogging 

Mikroblogging 

Internet Forumları 

İnceleme ve Değerlendirme Siteleri 

Sosyal Haber ve Sosyal İşaretleme Siteleri 

Online Sosyal Ağlar 

Medya Paylaşım Siteleri 

Sanal Dünyalar 

52 

Sosyal Haber Sitesi 

Sosyal İşaretleme ve Etiketleme 

Facebook 

YouTube 

Sanal Dünya

GİRİŞ 

Kullanıcılar tarafından içeriğin yaratılmasını ve paylaşılmasını sağlayan sosyal medya, doğasında 

sosyalliği, işbirliğini ve çift yönlü etkileşimi barındırmaktadır. Bu durum kullanıcıların birbirleriyle 

iletişim kurmasını kolaylaştırırken, paylaşımı artırmakta ve toplululuk oluşumunu teşvik etmektedir. 

Günümüzde kullanıcıların iletişim, paylaşım ve sosyalleşme istekleri birçok farklı sosyal medya 

platformundan gerçekleşebilmektedir. Düşüncelerini paylaşmak isteyen bir kullanıcı, bir “blog” 

sayfasıyla bu isteğini gerçekleştirebilme imkânına kavuşabilir. Aynı kullanıcı videolarını paylaşmak için 

YouTube’u ya da Facebook’u tercih edebilir. Anlık bir olayı hemen paylaşmak istediğinde ise Twitter’ı 

kullanabilir. Yemek yediği bir restoranı inceleme ve değerlendirme sitelerinde oylayabilir. Başka 

insanlarla etkileşim kurmak ve farklı bir deneyim yaşamak için Second Life’ta kendine bir havuzlu villa 

satın alabilir. Daha bunun gibi pek çok şeyi sosyal medya platformlarını kullanarak gerçekleştirebilir. 

Sosyal medya platformlarını sekiz ana başlık altında toplamak mümkündür. Bunlar: 

• Bloglar, 

• Mikrobloglar (Twitter gibi), 

• Internet forumları (Google Grupları gibi), 

• İnceleme ve değerlendirme siteleri (Yelp gibi), 

• Sosyal haber ve sosyal işaretleme siteleri (Digg, StumpleUpon, Pinterest gibi), 

• Sosyal ağ kurma siteleri (Facebook, LinkedIn, Google+ gibi), 

• Medya paylaşım siteleri (YouTube, Flickr, Slideshare gibi), 

• Sanal dünyalar (Second Life gibi). 

Sosyal medya platformları sadece bunlarla sınırlı değildir. Sosyal medya platformları arasında yer 

alan online işbirlikli yazma aracı olan Wiki’ler (en bilindik örneği Wikipedia), ses ve/veya video 

dosyalarının taşınabilir formatta dinlenebilmesi ya da izlenebilmesini sağlayan Podcasting (iPod ile ses 

dosyalarının dinlenmesi gibi) ve zengin site güncellemelerini toplayan RSS gibi araçlar beşinci ünite 

içinde ele alınmaktadır. Sürekli gelişen Web alt yapısı dolayısıyla her geçen gün yeni sosyal medya 

platformları ortaya çıkabildiği gibi, mevcut sosyal medya platformlarına yeni siteler de 

eklenebilmektedir. Önemli olan sosyal medya platformlarını belirlenen amaçlar doğrultusunda etkili bir 

şekilde kullanabilmektir. 

BLOGGING 

Sosyal Medya Platformları 

Internet, şimdiye kadar geliştirilmiş en katılımcı kitle konuşma formu ve yazıya göre daha fazla 

konuşmanın arttığı bir ortam olarak ilan edilmektedir. Internet, bireylere uzunca bir süre nispeten seçkin 

bir azınlık tarafından domine edilen fikirler pazarına katkıda bulunması için çağdaş broşür yazarları 

olmasına olanak vermektedir. 1990’ların sonlarında Internet’te online anlatımın katılımcı doğasını daha 

fazla artıran yeni bir ortam gelişmiştir. Bir blogger olan Jorn Barger bu gelişmeyi “weblog” olarak 

 

53

adlandırmıştır. Barger, bu tabiri kendisince ilginç ve bilgilendirici bulunan haber makaleleri ve diğer 

sitelere bir grup link içeren kendi Web sitesini referans göstererek türetmiştir. Bu terim, Barger 

tarafından, “Web sitesi” ve “kayda geçirmek (İngilizcesi logging)” kelimeleri birleştirilerek 

biçimlendirilmiştir. Bundan dolayı, weblog kelimesi günümüzde bizim kültürel sözlüğümüzde vardır. 

2004’te 3 milyon blog varken, bu sayı Temmuz 2011 itibariyle 164 milyona ulaşmıştır (Şekil 3.1). 

 

Şekil 3.1: Dünyadaki Blog Sayısı 

Kaynak: Invesp (2011). “The Blogging World”, http://www.invesp.com/blog/business/how-big-is-blogsphere.html 

(27.05.2012). 

Türkiye’de Internet kullanıcılarının yüzde kaçının blogları ziyaret 

ettiğini biliyor musunuz? Bloglara erişimde bu yüzde ile Türkiye global pazarda kaçıncı 

sıradadır? 

Blogging Terminolojisi 

Blogging ile ilgili terimler ve tanımları şu şekildedir: 

Weblog/Blog: Genellikle kısa yazı veya makalelerden oluşan, son zamanlarda sadece resim, video vb. 

uygulamaları da kapsayabilen, Web sitelerine göre daha sık güncellenen, son gönderinin en üstte yer 

alacak şekilde tarih olarak yeniden eskiye doğru sıralandığı – ki buna tersine kronolojik sıralanma 

denmektedir – daha önceki gönderilere ve/veya diğer sitelere bağlantılar (linkler) içeren ve genellikle 

yorum fonksiyonu ile güçlendirilmiş Web sitelerinin gelişmiş türüne denmektedir. 

Blogger: Bir blogu yazan ve yürüten kişilere denir. 

Blogging: Blog yapma faaliyetine verilen addır. 

Blog gönderisi/girdisi: Genellikle kısa yazı ya da makalelerdir. Son zamanlarda sadece resimlerden, 

videolardan, powerpoint sunularından vb. uygulamalardan oluşan blog gönderileri/girdileri yapılmaktadır. 

Blogosfer: Bloglardan oluşan ağ ya da alandır. 

Bir Blogun Yapısı 

Tipik bir blogda; blog başlığı, blog alt başlığı, gönderi başlığı, gönderi metni, gönderi tarihi, yorum 

ekleme ve yapılan yorum sayısı göstergeleri, sosyal medya sitelerinde paylaşma ikonları, sitedeki yeni 

güncellemeleri basitçe bir araya getiren ve özet halinde sunan toplayıcılar olarak ifade edilebilecek RSS 

yemler ile blog sahibinin diğer sosyal medya hesaplarına bağlantılar, en popüler gönderiler, arşiv ve 

blogun konusuyla ilgili ya da blog sahibinin beğendiği sitelere linkler yer almaktadır (Şekil 3.2). 

54

Blog Türleri 

 

Şekil 3.2: Tipik Bir Blogun Yapısı 

Bloglar, konu, popülerlik, içerik türü, dil ve bunun gibi pek çok boyutta sınıflandırılabilmektedir. 

Özellikle en yaygın olan ve içeriğin dikkate alındığı ayırımda bloglar iki temel kategoriye ayrılmaktadır. 

Bunlar kişisel bloglar ve tematik bloglardır. Kişisel bloglar aynı zamanda kişisel günlükler olarak da ifade 

edilmektedir. Kişisel bloglar, bireysel yazılan, temel olarak blogger’ın yaşamındaki olaylarla ilgili olan ve 

kendini ifade etmek için kullandığı bir araçtır. Tematik bloglar ise filtre bloglar ve bilgi blogları olmak 

üzere ikiye ayrılmaktadır. Filtre bloglar, esasen ilginç Web sitelerine link ve yorum yapmayı sağlayarak 

Web’i süzmektedir. Bilgi blogları ise, online olarak orijinal bilgi yaratmak için kullanılır. Tematik bloglar 

spesifik bir konuya (siyasete, sanata, eğlenceye, spora ya da teknolojiye) odaklanmaktadır ve genellikle 

blogger’ın profesyonel uzmanlığı kapsamındadır. Ancak bu ikili ayrım her zaman için açık ve belirgin 

değildir. 

Bloglar, içeriğin yazarına göre kişisel bloglar ve işletme blogları olarak ikiye ayrılabilir. Kişisel 

bloglar, bireyler tarafından yazılır. En yaygın bloglardır. İşletme blogları ise işletme amaçları için 

oluşturulur. Pazarlama, marka ya da halkla ilişkiler amaçlarıyla içsel ve dışsal iletişim ve kültürü 

güçlendirmek için şirketler tarafından kullanılmaktadır. 

55

Neden Blog Yapılmalı? 

 

Popüler blogging araçları hangileridir? 

Bir blog oluşturmak için çok fazla neden vardır. Kişisel bakış açısına göre blogging, bireylere 

planladıkları herhangi bir amaç için yüzlerce, binlerce hatta milyonlarca insana ulaşmak için kullanımı 

kolay Web tabanlı yayımlama aracı sağlamaktadır. İşletme bakış açısına göre ise blogging, hem işletme 

içindekilerle hem tederikçilerle olan iletişimi geliştirebilir. Daha da önemlisi online müşteri ilişkilerini ve 

marka çabalarını daha kişisel bir düzeye getirebilir. Bu kapsamda blog yapma nedenlerini şu şekilde 

sıralamak mümkündür. Bunlar: 

• Kendini ifade etme: Blogging araçları teknik bilgi gerektirmeyen ve kullanımı oldukça kolay 

araçlardır. Bu yüzden blogların benzersiz yönlerinden biri, özellikle insanların kendi kendini 

ifade etmek istediğinde bunu rahatlıkla yapabilmesini sağlamasından kaynaklanmaktadır. 

Blogging bireylerin eline yayımlama gücünü vermekte ve her tür ifade biçimi için bir platform 

sağlamaktadır. İnsanlar bloglarla kendilerini çeşitli dillerde anlatmaktadır. 

• Kendi imkânlarıyla yayımlama: İnsanların kendi yaşamlarıyla ilgili özel detayları yazması ve 

sonra onları herkesin okuması için Internet’te yayımlaması fenomeni eşsiz bir şeydir. Offline 

yani gerçek hayatta bir bireyin şiir, makale ve hatta kişisel günlüğünü yayımlaması pahalı ve bir 

o kadar da uzun bir süreçtir. Yayın gerçekleşse bile yazarın bunu pazarlaması da ek maliyete yol 

açmakta ve süreci daha da uzatmaktadır. Web üzerinde blog yayımlamak ise ya ücretsiz ya da 

ücretli olsa bile, bu ücretler basılı yayınların maliyetinin çok daha azıdır. Dağıtım maliyetleri, 

blogun oluşturulduğu blogging servisine göre düşmekte, hatta ücretsiz bir blogging servisi 

kullanılıyor ise ücrete gerek kalmamaktadır. Tek zaman alan ve potansiyel olarak kendi 

imkânlarıyla online yayımlamanın masraflı olan kısmı, daha fazla trafik elde etmesi için blogun 

pazarlanmasıdır. 

• Bilgi ve kaynakları paylaşma: Bloggerların tümü blogları yoluyla duygularını paylaşmazlar. 

Bazı bloggerlar blogları ya daha geniş kitlelere ya da spesifik bir grup insana yararlı bilgileri 

yaymanın rahat bir yolu olarak görmektedir. Bloglar, çoğu geleneksel Web sitesinde 

bulamayacağınız kişisel deneyim ve birinci ağızdan anlatılan olaylar gibi bilgileri içerdiğinde 

yararlı olabilir. Bir konudaki bir uzman sıklıkla tarihi geçmiş pazarlama materyallerinden daha 

güncel ve yararlı bilgi sağlayabilir. Bazı bloggerlar, bloglarını belirli bir konuda buldukları 

bilgileri ya da takip etmeyi sürdürdükleri Web sitelerini ve yararlı buldukları blogları arşivlemek 

için kullanmaktadır. İnsanlar bu tür blogları, araştırma için çabalayacağı zamandan tasarruf 

etmek için ve bir kaynak olarak kullanabilir. Bu tür blogları ziyaret eden insanların bulduğu 

kaynağı ya da bilgiyi kullanmadan önce, blogger’ın güvenilirliğini göz önünde tutması 

gerekmektedir. Bilgilendirici bloglara giriş yapıldığında doğrulanmış kaynaklar, ilave tavsiye 

alma ya da sadece daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir. 

• Topluluk oluşturmak: Online topluluk ve tartışma fenomeni Internet’te yeni değildir, ancak 

bloglar yayımlama ve topluluk oluşturma araçlarını bilgisayar programcısı olmayanların 

genellikle ücretsiz ya da düşük maliyetle kullanmasına olanak sağlamıştır. Bloglardaki yorum 

fonksiyonu topluluk Web sitelerindeki Internet forumu ve hatta Web’den önceki Internet 

günlerindeki Usenet Haber Grupları benzeri alanlar yaratmaktadır. Blogların tümünün bir 

topluluk anlayışı yoktur. Bazı blogger’lar bloglarında yorum fonksiyonunu olanaklı kılmazlar. 

Bunun çeşitli nedenleri olabilir: Yorum alanını yönetmeye ve sürdürmeye vakitleri olmayabilir 

ya da bloglarında bir topluluk oluşturmak ile ilgilenmeyebilirler. Yorumun olmadığı bir blog 

monolog iken, yorumlarla blogda bir diyalog meydana gelmektedir. Bir topluluk geliştirmek 

zaman alacaktır. Bunun için zorlama yapılamaz. Blogger yorum fonksiyonunu olanaklı kılabilir 

ve günlük, haftalık ya da aylık tek bir yorum dahi almadan gönderi yapabilir. 

• Eğlence sağlamak: Her blogun ciddi bir misyonu yoktur. Bazı blogger’lar sırf kendilerinin ve 

başkalarının eğlencesi için blogging yaparlar. Bu tür blogger’lar en iyi blog listelerini, 

Technorati.com’daki En İyi 100 Blog listesi gibi, kontrol ederek bazı eğlenceli blogları çok 

sayıda teknoloji blogu ile karma hale getirip gözler önüne sermektedir. Teknoloji, güncel olay ve 

politik fikir blogları en popüler bloglardır. 

56

• Reklam ve pazarlama: Bloglar doğru kullanıldığında, ister amacınız güvenilirlik yaratmak 

olsun, ister uzmanlığınızı ortaya çıkarmak olsun isterse de bir işletmenin, ürünün ya da hizmetin 

reklamını yapmak olsun, pazarlamada yardımcı bir araç olabilir. Blogging sadece itibarınızı 

artırmakla kalmayabilir aynı zamanda bloga reklam gelirleri, blogging için ücret ve ücretsiz 

şeyleri içeren ek yararlar da sağlayabilir. Güçlü ek yararlar için bloga bir iş olarak bakılmalıdır. 

Bir blogta doğrudan satış yapmak henüz olağan olmasa da bazı şeyleri satın almak için bu 

yerlere bağlantı sağlamak oldukça yaygındır. 

Bloglar ile ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için Erkan AKAR’ın Tiem 

Yayınlarından çıkan “Blogla Pazarlama” (2006) adlı kitabını okuyabilirsiniz. 

MİKROBLOGGING 

Mikroblogging, blogging gibi diğer uygulamalardaki benzer kullanım motivasyonlarıyla (kişisel anlatım 

ve sosyal bağlantı vb.) sosyal Web’deki en son fenomenlerden biridir. Mikroblogging, Web üzerinde 

kullanıcılara halen ne yapıyor oldukları hakkında kısa mesajlar yayımlamayı olanaklı kılan, blogging, 

anlık mesajlaşma ve durum bildirimlerinin bir karması olarak görülebilir. 

 

En popüler mikroblogging sitesi hangisidir? 

Mikroblogging sitelerinin ardındaki düşünce basit, özetlenmiş biçimde mesajlar sunmaktır. 

Mikroblogging ile büyük, uzun blog gönderileri yazma imkânı bulunmamaktadır. Tercihen kısa metin 

mesajlarını - tipik olarak 140 karaktere kadar – ve resim, ses ya da video uygulamalarını içerebilmektedir. 

Mikroblogging, “ne kadar yazacağınız konusunda sınırlandırıldınız” demektir. Örneğin; Twitter, “Ne 

yapıyorsunuz? (İngilizcesi What are you doing?)” sorusuna 140 karakterle cevap vermeye imkân 

tanımaktadır ve Twitter’daki çoğu güncelleme aslında kullanıcıların ne yaptığından ziyade, onların ne 

düşündüğü ya da hissettiği üzerine odaklanmaktadır. 

Çoğu mikroblogging sitesinde güncellemeler Web ya da mobil telefonlarla yapılmaktadır. Bundan 

dolayı bloggingin bu biçimi son derece esnek ve portatiftir. Mikroblogging güncellemeleri profil 

sayfasında tersine kronolojik sırada görünmektedir. Twitter ile simgelenen mikrobloglar, blogların daha 

küçük bir parçasıdır. Gerçekte mikroblogging, geleneksel bloggingten ziyade daha çok sosyal ağ kurma 

ile benzerdir. 

Meşhur mavi kuş logosuyla Twitter günümüzde en popüler mikroblogging servisidir. Çoğu kişi 

Twitter’ı haberler ya da onu sık kullanan kullanıcılar yoluyla duymuştur. Dünya çapında 100 

mikroblogging servisi vardır ve neredeyse Twitter ile benzer fonksiyona sahiptir. Kullanılan 

terminolojideki temel farklılıklar, bu servislerin bazı özellikleri ve aktif kullanıcı sayısından 

kaynaklanmaktadır. Örneğin, Twitter servisi üzerinden gönderilenler “tweet” adını alırken, Plurk servisi 

üzerinden gönderilenler “plurk” adını almaktadır. 

Mikroblogging Kullanma Nedenleri 

Mikroblogging kısa makale ya da çalışmaları ve düşünceleri yazmaktan ziyade güncellemeleri, fikirleri 

ya da basit hızlı bildirimleri göndermek ile ilgilidir. Buradan hareketle mikroblogging kullanma nedenleri 

üç ana başlıkta ifade edilebilir. Bunlar: 

• Bilgi paylaşma, 

• Bilgi arama/araştırma, 

• Arkaşdaşlık kurmadır. 

57

Twitter ve Başarısı 

Twitter, 140 karakteri aşmayacak şekilde, daha kısa ve sık gönderileri genellikle bir mobil telefon 

kullanarak paylaşmayı sağlayan bir sosyal ağdır ve mikroblogging konsepti üzerine kurulmuştur. 140 

karakterli gönderiler “tweet” olarak bilinmektedir. Tweet’ler kullanıcılara, kısa metin mesajları biçiminde 

büyük çapta içeriği paylaşmasına imkân vermektedir. Böylece gönderiler, tek tek insanlarla ya da tüm 

grupla paylaşılmaktadır. Twitter, mikroblogging için orijinal platformlardan biridir ve kurulduğu 2006 

yılından bu yana, bu alanda sözü geçmektedir. 

Twitter’da gönderiler geneldir ve kullanıcılara yazdıklarınızı görmesi için izin verilmesi 

gerekmemektedir. Bu, Twitter’da yeni insanlarla kolayca tanışabileceğiniz anlamına gelmektedir. 

Başkalarının gönderilerini almak için “takip etmek yani following” gerekmektedir. Bunun için de ilgi 

çekici olunmalıdır. Aksi takdirde güncellemeleriniz takip edilmeyecektir. Gönderiler, mobil telefonun 

yanı sıra, bilgisayar, Web sitesi ve masaüstü programlar ile gerçek zamanlı olarak gönderilip 

alınabilmektedir. 

www.twitter.com 

Twitter’ın Uluslararası Strateji Başkan Yardımcısı Katie Straton, 2011’in Nisan ayında Twitter’da 200 

milyon kayıtlı hesabın olduğunu duyurmuştur. Mayıs ayında bağımsız Twitter hesap izleyicisi olan 

Twopcharts, 300 milyon kayıtlı hesap saptamıştır. Ağustos ayında bu rakam 362 milyona çıkarken, iki ay 

sonra 400 milyonu geçmiştir. Aynı zamanda Twitter da Eylül ayında aylık bazda 400 milyon tekil 

ziyaretçiye eriştiklerini doğrulamıştır. Ocak 2012 itibariyle Twopcharts’daki rakam 462 milyona 

ulaşmıştır. Bu, beş aydan daha az bir sürede 100 milyon yeni profilin kayıt olduğu anlamına gelmektedir. 

Twopcharts, Mart 2012’den önce Twitter’ın 500 milyon kayıtlı profile erişeceğini tahmin etmektedir 

(Şekil 3.3). Eylül 2011’de Twitter’daki kayıtlı aktif kullanıcı sayısı ise 100 milyondur. Bu aydaki kayıtlı 

profil sayısının 362 milyon civarında olduğu dikkate alınırsa, Twitter’da kayıtlı kullanıcıların yaklaşık 

%28’nin aktif olduğu görülecektir (462 milyonun %27,6’sı). Ocak 2012’de Twitter’da 127 milyon aktif 

kullanıcı varken, Mart 2012’de bu rakamın 138 milyona çıkması beklenmektedir (Şekil 3.4). 

 

Şekil 3.3: Twitter – Toplam Kayıtlı Kullanıcı 

Kaynak: Bennett, S. (2012). “Twitter On Track For 500 Million Total Users By March, 250 Million Active Users By End 

Of 2012”, http://www.mediabistro.com/alltwitter/twitter-active-total-users_b17655 (27.05.2012). 

58

Şekil 3.4: Twitter–Toplam Aktif Kullanıcı 

Kaynak: Bennett, S. (2012). “Twitter On Track For 500 Million Total Users By March, 250 Million Active Users By End 

Of 2012”, http://www.mediabistro.com/alltwitter/twitter-active-total-users_b17655 (27.05.2012). 

Twitter Terminolojisi 

Twitter ile ilgili terimler ve anlamları şu şekildedir: 

Tweet: Paylaşılan gönderi veya girdilerdir. Bunlar; yazı, ses, resim, video olabilir. 

Retweet: Birisinin paylaştığı gönderinin kendi hesabınızdan takipçilerinize sevkedilmesidir. E-posta 

gönderimindeki “iletme (forward etme)” özelliğinin bir benzeridir. 

Follower: Takipçi anlamındadır. Hesabınızı ve dolayısıyla paylaşımlarınızı takip edenlerdir. 

Following: Takip edilen anlamındadır. Sizin takip ettiğiniz kullanıcı hesaplarıdır. 

Trend topics: Trend konular anlamına gelmektedir. An itibariyle en çok bahsi geçen on konu, en çok 

bahsedilenden geriye doğru sıralanmaktadır. 

Mention: Bahsedilen demektir. Bir tweetin başka bir ifade ile bir gönderinin başına “@” konularak 

ilgili kişiye ya da kuruma ithafen paylaşılması veya gönderilmesidir. İletişime ya da etkileşime geçme 

isteğini belirtmektedir. 

Hashtag: Etiketleme ya da işaretleme olarak ifade edilebilir. Önüne “#” sembolü eklenerek 

gönderilerin etiketlenmesi ve kategorize edilmesidir. 

Direct Message: Doğrudan mesaj demektir. Özel mesaj gönderebilme imkânını ifade eder. 

Promoted Tweet: Reklam amaçlı gönderilen tweetlerdir. 

Twitter Neye Yarar? 

Twitter, “ortam samimiyeti ya da ortam farkındalığı” sağlar. “Ne oluyor” sorusunu sorarak, bazen 

insanların içtenlikle buna yanıt vermesine yardımcı olmaktadır. Çünkü, sadece bilgisayarlardan değil 

mobil telefonlardan da güncellemelerin gönderilmesine olanak tanımaktadır. Öğle yemeğinde yenilenden, 

uçağa binilip gidilecek şehir ya da ülkeye kadar her türlü şey bildirilebilmektedir. Her ne kadar durum 

güncellemeleri sıkıcı gibi gelse de insanlar Twitter’da arkadaşlarının, ailesinin ya da meslektaşlarının 

(yanıt vermek zorunda olmaksızın) ne yapıyor olduklarının farkında olacakları önemsiz ama anlamlı bir 

bağlantı kurmuş olacaklardır. 

Twitter, medya uygulamaları ve yorum paylaşma kanalıdır. Her ne kadar kişisel güncellemeleri 

göndermek için bir servis olarak faaliyete geçse de, medya paylaşmak için önemli bir kanal haline 

gelmiştir. İnsanlar, Twitter’ı okudukları, izledikleri, dinledikleri ve düşündükleri şeylerle ilgili konuşmak 

ya da bağlantı kurmak için kullanmaktadır. Aslında çoğu insanın kullanım amacındaki öncelik 

kendilerine ilginç gelen şeyleri öne çıkaracak linkleri paylaşmak ya da bulmaktır. Bu yüzden Twitter 

insanların medya ve önem verdikleri fikirleri yaymasına yardımcı olarak, dikkat ekonomisinde önemli bir 

59

oyuncu haline gelmiştir. Twitter aynı zamanda doğuştan Internet’in bir parçası olarak birçok yorumun da 

evi konumundadır. İnsanların medya, örgüt davranışı ve hükümet ile ilgili protestolarını yaptığı ve 

yaydığı, haberlere yorum eklediği, güncel konular hakkında tartışma yeridir. Ayrıca espiri, uzmanlık, 

yardıma dikkat çekme ve daha fazlasını paylaşmak için oldukça yararlıdır. 

Twitter, haber vermek ve deneyim paylaşmak için mükemmel bir araçtır. Mumbai’deki terörist saldırı, 

Mısır’daki devrim, İran’daki seçimler ya da Japonya’daki deprem ve tsunami gibi büyük olayları ya da 

felaketleri gözler önüne serme şeklini değiştirerek, son dakika haberlerini vermek için Twitter, temel bir 

kanal haline gelmiştir. Temmuz 2008’den beri Twitter’ın dünyanın gerçek zamanlı gazetesi olduğu bir 

gerçektir. Aynı zamanda ortak deneyimleri paylaşmak için de harika bir araçtır. Sadece tehlikeler, felaket 

ve terörist saldırılar gibi şeyler değil, aynı zamanda düzenlenen konferans ve konserler gibi etkinlikler de 

paylaşılmaktadır. 

Twitter, düşünce okumaya ve akıl açıklığına yardımcı olur. Twitter hesabınız olsun ya da olmasın, 

sitenin arama servisi şaşırtıcı bir şekilde düşünce okuma aracıdır. İnsanların sadece ne düşündüğüne değil 

aynı zamanda grupların neye odaklandığını da görmenize izin vermektedir. Etkili bir arama diğer 

insanların işletmenizle, en son genel konuşmanızla ve favori televizyon show’unuzla ilgili ne 

hissettiklerini ortaya çıkarabilir. Arama sayfasında on trend olmuş konu görünmekte olup değişmektedir 

ve sürekli belirli bir anda pek çok insanın önemli bulduğu şeylerle ilgili anlayış sağlamaktadır. Daha da 

zekice olanı, Twitter’da düşünce okumayla sempatinizi artırabilecek olmanızdır. 

Twitter, iş ve genel konuşmalar için fayda sağlar. Twitter, şirketlere müşterileri, ortakları ve diğer 

paydaşlarıyla başka hiçbir ortamın el vermediği hem bireysel hem genel bir şekilde doğrudan ilişki 

kurmasına izin veren temel bir iş kanalı olarak ortaya çıkmaktadır. İşletmeler, Twitter ile insanların kendi 

ürünleri hakkında ne düşündüğünü izlemekte, müşteri hizmet isteklerine yanıt vermekte, hissedarlarla 

iletişim kurmakta ve çeşitli türde yaratıcı reklamlarla para kazanmaktadır. Ünlüler ve politikacılar 

hayranları (fanları) ve seçmenleriyle yeni bir yolla ilişki kurmaktadır. 

INTERNET FORUMLARI 

Internet forumları (ya da online forumlar), ilk Internet tabanlı ağ kurma ve online iletişim araçlarından 

biridir ve belirli bir konuda interaktif bir şekilde devam eden karşılıklı konuşmalarla insanların ilişki 

kurması için hala en önemli yoldur. Eğer bir tartışma başlatmak, ısrarla öneri almak, bir fikir paylaşmak, 

bir anket yapmak ya da sadece favori konunuzla ilgili bir konuşmaya katılmak istiyorsanız gideceğiniz 

yer forumdur (ya da genellikle adlandırıldığı ismiyle sohbet odasıdır). Bir sohbet odası bir forumdan biraz 

farklıdır. Çünkü sohbet odası katılımı, gerçek zamanlı olarak konuşmaları göndermeyi ve aktif bir bir 

şekilde okumak için üye olmayı gerektirmektedir. Oysa bir forumda günler sonra yanıtlara karşılık 

verilebilir. Her ikisinde de format size oturum açmayı, ilgiye göre konu seçmeyi, metin kutusu içinde 

yorum yazmayı ve başkalarının sizin düşüncelerinizi görmesi için yorumları göndermeyi ve 

yorumlarınıza yorum yapmayı olanaklı kılar. 

Bir Internet forumu, insanların gönderilen mesaj biçiminde konuşmalarının yer aldığı bir online 

tartışma sitesidir. Online forumlar, niş konularda serbest tartışmalar yapmak için Web sitelerinde 

insanların toplandığı en eski sosyal medya türlerinden biridir. Teknik açıdan duyuru panosu ya da ilan 

panosu sistemi günümüzün online forumları ile oldukça benzerdir. Ancak, bilim insanları Facebook, 

Wikipedia ve diğer Web 2.0 uygulamalarına daha fazla dikkatlerini verseler de online forumlar aslında 

Web 2.0’da olduğu gibi aynı temel özelliklere sahiptir. Bilgi paylaşma, birlikte çalışabilirlik ve kullanıcı 

merkezli olma gibi. 

Internet forumları, genellikle Web forumları, mesaj panosu, tartışma paneli, (elektronik) tartışma 

grupları, tartışma forumları ya da ilan tahtası olarak da ifade edilmektedir. Internet forumlarına örnek 

olarak Google Grupları ve Yahoo Grupları gösterilebilir. 

Bir online tartışma platformu olan Internet forumları, tek bir içerik düzeyden daha fazlasıyla 

kullanıcılar tarafından yaratılan içeriği (duygular, tartışmalar, deneyimler gibi) yönetmektedir. Bu 

düzeylerin yapısına bağlı olarak iki temel türü vardır. Forum ve de ilan tahtası terimleri tüm topluluğu ya 

da farklı bir konuyla ilgilenen spesifik bir alt forumu ifade edebilir. Bu alt forumdaki mesajlar ya da 

gönderiler, sonrasında ya kronolojik bir sırada ya da sıralı tartışma biçiminde görünmektedir. Klasik bir 

Internet forumunda gönderiler tam olarak hiyerarşik bir konu yapısına (konular ve konuşmaların karmaşık 

yapısına) bağlı olmaktadır. 

 

60

Internet Forum Terminolojisi 

Internet forumları ile ilgili terimler ve anlamları şu şekildedir: 

Avatar: Kullanıcının bir grafikle gösterimidir. 

Thread: Tek bir konuşma ya da gönderidir. Forumlardaki tartışmalar da “threads” olarak 

adlandırılmaktadır. 

Conversation Threading: Hiyerarşik bir şekilde mesajların organize edildiği konuşma ya da fikirler 

dizisidir. 

Double posting: Kullanıcı yeni bir konu gönderirken ya da bir konuya yanıt verirken iki kez “gönder” 

butonuna tıkladığında meydana gelir. 

Emoticon: İfadeler anlamındadır. Heyecan ya da duygunun metin gösterimidir (“:)”, “;)”, “:o” vb. 

gibi). 

Hit and run posting: Bir konu gönderip onu bir daha kontrol etmemek ya da konuşmada diğer 

gönderilere yanıt vermemek anlamına gelmektedir. 

Lurker/Lurking: Forumda gezen, ancak hiç konu ya da yorum göndermeyenlere verilen addır. 

Moderator: Moderatör demektir. Bir konuyu kapatma, kullanıcıları yasaklama, gönderiyi kaldırma ya 

da diğer kullanıcıların gönderilerine içerik ekleme gibi ekstra imtiyazlara sahip olan kişi ya da kişilerdir. 

Off Topic: Bir forumda konu dışı bölümdür. 

Sticky post: Bunlar sürekli olarak konu listesinin en üstünde yer alan forum gönderileridir. Genellikle 

“Gönderiminizi yapmadan önce okuyun!” ya da “Soru göndermeden önce burayı kontrol edin” gibi 

başlıklardır. 

Private Message: Üyelerin birbirine özel gönderdiği mesajdır. 

Troll: Foruma konu dışı ya da tahrik edici mesaj gönderendir. 

Flaming: Bir başka kullanıcıyı fırçalamak, aşağılamak ya da kullanıcıya bağırmaktır. 

Flame Wars: Bir moderatörce konuşma kapanıncaya ya da birisi sonlandırıncaya kadar kullanıcıların 

birbirlerine bitmek tükenmek bilmeksizin bağırmasıdır. 

Forum Spam: Rastgele bir foruma reklam göndermektir. 

Internet Forumlarının Avantajları ve Dezavantajları 

Internet forumlarının temel amacı, kapsamlı veri yönetim konseptine dayanmaktadır. Prensipte her 

gönderilen mesaj arşivlenmektedir. Veri değişimini harekete geçirmek ile birlikte, bir Internet forumu 

mükemmel bir “veri madenciliği” platformu sunmaktadır. Güvenilirlik düzeyine bağlı olarak, Internet 

forumlarına sınırlı erişimli potansiyel kullanıcılar dikkate alınmalıdır. 

Internet forumlarında, Web tabanlı iletişim konusu göze çarpmaktadır. Metin tabanlı yayımlar, 

konuşma ve yazma arasında tanımlanmamış bir alanda meydana gelmektedir. Bu yüzden iletişim 

konumundaki farklılıklar sadece forum topluluğunun anlayabileceği özel dile ait kullanıma neden 

olmaktadır. 

E-postalaşmanın özelliklerine benzer şekilde, Internet forumlarının ifadesi eklenecek iki temel 

dezavantajının dikkate alınması gerekmektedir. Bunlar; özellikle açık konuşmaların olduğu açık 

forumlardaki gerçeklik problemi ve veri manupilasyon saldırılarıdır. 

 

61

Internet Tartışma Forumları ile Bloglar Arasındaki Farklar 

Internet tartışma forumlarından farklı olarak bloglar, ilgilerden ziyade öncelikle insanlar etrafında 

organize olmaktadır. Internet tartışma forumları daha spesifik olarak konularla ya da konuyla ilgili 

hiyerarşilere göre yapılandırılırken, bloglar bireyle birlikte, onların kendi topluluğunun merkezinde 

kişisel ya da ben merkezci ağlar olarak yapılandırılmaktadır. 

Bir blog genellikle bir yazar ya da ana yazarlar grubu tarafından yazılmaktadır. Aboneler, yazarlar ile 

yorumlar aracılığıyla etkileşim kurabilirler. Ancak bir forumdaki gibi kendi kendilerine yeni bir konu 

başlatamazlar. Forumlarda, etkileşim için ev sahibi olan Web sitesine gidilmesi zorunlu iken, bloglarda 

ise RSS aracılığıyla abone olunan blogun içeriği size gelmektedir. 

Online forumlar gerçekte topluluk tartışmaları için bir araç iken, bir blog ise aslında kişisel anlatım 

için bir araçtır. 

İNCELEME VE DEĞERLENDİRME SİTELERİ 

İnceleme ve değerlendirme siteleri, insanlara işletmelerle, ürünlerle, hizmetlerle, kitaplarla, müzikle, 

otellerle, restoranlarla vb. gibi her şeyle ilgili pozitif ve negatif düşüncelerini paylaşmasına, inceleme ve 

değerlendirme yapmasına izin vermektedir. Bu siteler, insanların bir ürün ya da hizmeti keşfetmesi veya 

araştırması için geldikleri yerlerdir. 

Online Müşteri İncelemelerinin Tanımı ve Kullanıldığı Alanlar 

Online müşteri incelemeleri, işletme Web sitesine ya da üçüncü parti Web sitelerine gönderilen ürün ile 

ilgili uzmanlığı olmayan kullanıcılar tarafından üretilen ürün değerlendirmeleri olarak tanımlanabilir. 

Perakende Web siteleri tüketicilere ürün incelemelerini göndermek için fırsat sunmaktadır. Bunu 

yaparken de genellikle 1’den 5’e kadar yıldız vererek beğenilme durumunu gösterecek şekilde içeriği 

değerlendirmeyi sağlamaktadır. Aynı zamanda, ürünle ilgili açık uçlu müşterilerce başlatılan yorumları da 

olanaklı kılmaktadır. 

Amazon.com gibi lider online perakendeciler, tüketicilerin yıllardır ürün incelemelerini sunmalarını 

sağlamaktadır. Diğer perakendeciler de müşterilerine bu seçeneği çok yakın geçmişte sunmaya 

başlamıştır. Bazı fırmalar ise Amazon.com ya da başka sitelerden tüketici incelemelerini satın almayı 

tercih etmekte ve bu incelemeleri kendi sitelerine yerleştirmektedir. Bu şekildeki incelemelerle Amazon 

ve diğer online perakendeciler ek gelir sağlamaktadır. Seyahat ve hayır kurumları gibi özel alanlarda da 

tüketici değerlendirmelerini sunan siteler ortaya çıkmıştır. 

İnceleme ve Değerlendirme Sitelerinin Sınıflandırılması 

İnceleme ve değerlendirme sitelerini şu şekilde sınıflandırmak mümkündür. Bunlar: 

• Bağımsız inceleme siteleri: Epinions.com (www.epinions.com), Reviewcentre.com 

(www.reviewcentre.com) gibi. 

• Daha kapsamlı bir siteye bir inceleme bileşenin eklenmesi: E-ticaret sitelerinde ürün 

değerleme ve inceleme kolaylıklarının sağlandığı Amazon (www.amazon.com) gibi siteler. 

• Dikey pazarları kapsayan uzman endüstriye özgü inceleme siteleri: Seyahat üzerine 

odaklanmış TripAdvisor (www.tripadvisor.com), öğrenci ve ailelerin eğitimcileri değerlemeyi 

ve yorumlamasını sağlayan RateMyTeachers (www.ratemyteachers.com) gibi. 

• Yerel işletme incelemeleri: Yelp (www.yelp.com), Citysearch (http://www.citysearch.com), 

Yahoo! Local (http://local.yahoo.com) gibi. 

 

62

SOSYAL HABER VE SOSYAL İŞARETLEME SİTELERİ 

Sosyal haber siteleri, kullanıcıların tüm Web’den içerik göndermesi ve oylamasına izin veren Web 

siteleridir. Bu oylama aktivitesi çoğu ilginç linki (bağlantıyı) ayırmaya yardımcı olmaktadır. Sosyal 

işaretleme siteleri de sosyal haber sitelerine benzemektedir. Ancak sosyal işaretleme sitelerinde 

kullanıcılara sunulan değerde, onların ilginç buldukları ve tekrar ziyaret etmeyi isteyebilecekleri linkleri 

toplamasına ve depolamasına odaklanılmaktadır. Çoğu işaretleme sitesi içeriğin kaç kez depolandığını 

hesaplamakta ve çoğu değerli linki vurgulamak için bunları oy yoluyla değerlendirmektedir. 

Sosyal Haber ve Sosyal İşaretleme Siteleriyle İlgili Terminoloji 

Sosyal haber ve sosyal işaretleme ile ilgili terimler ve anlamları şu şekildedir: 

Bookmark: İşaretme demektir. Online kaynakları işaretlemek ya da favorilere eklemek anlamındadır. 

Post: Gönderidir. Bir gönderi, bir kullanıcı ve tüm ortak metadata tarafından işaretlenen bir URL’dir. 

Tag/Tagging: Etiket/Etiketlemek anlamına gelir. İçeriği kategorize etmek için ona uygun anahtar 

kelimelerin seçimidir. 

Ranking: Sıralama anlamındadır. Paylaşılan içeriğin ne kadar popüler olduğunu gösterir. 

Vote/Voting: Oy/Oylamak demektir. Paylaşılan içeriğin beğenilip beğenilmediğini ortaya koyar. 

Sosyal Haber Sitelerinin Özellikleri 

Sosyal haber sitelerinin üç temel özelliği vardır. Bunlar: 

• Kullanıcılar blog gönderilerini, haber hikâyelerini, makaleleri, fotoğrafları, videoları ve diğer 

içerik linklerini gönderirler. 

• Kullanıcılar, başka kullanıcılar tarafından gönderilen içeriği oylarlar. 

• Sıralamada en yüksek dereceye sahip gönderiler, kaynak Web sitesine doğru trafiği 

yönlendirerek, sitenin ana sayfasını karakterize etmektedir. 

 

Popüler sosyal haber servisleri hangileridir? 

Sosyal İşaretlemenin Kullanım Amaç ve Etkileri 

Sosyal işaretlemenin doğrudan belli olmayan birkaç kullanım amacı ve etkisi vardır. Bunlar: 

• Sosyal işaretleme, trendleri tanımlamak için kullanılabilir. 

• Herhangi bir zamanda belirli insanların neyle ilgilendiği görülebilir. Eğer seçtiğiniz alanda bir 

düşünce lideri sosyal işaretlemeyi kullanır ise güncel anda neyle ilgilendiklerini etkili bir şekilde 

takip edebilirsiniz ve bundan çok farklı sonuçlar çıkarabilirsiniz. 

• Sosyal işaretleme servisleri her bir işaretlemeyi kimin yarattığını göstermesi dolayısıyla da o 

kişinin diğer işaretlediği kaynaklara erişim sağladığından, kullanıcılar neredeyse ilgilendikleri 

her konuda kolayca diğer bireylerle sosyal bağlantılar gerçekleştirebilirler. 

• Kullanıcılar etiket atanan tüm kaynaklar için insanların ne kadar etiket ve arama kullandığını da 

görebilir. Böylece, kullanıcı topluluğu kaynakları tanımlamak için zamanla benzersiz bir anahtar 

kelimeler yapısı geliştirecektir. Bu, “folksonomi” olarak bilinmektedir. 

• Bazı servisler, ilgi alanına göre seçilen RSS haber yemlerine abone olmaya izin vermektedir. Bu, 

kategorilerileri basitçe RSS haber okuyucusuna ekleyerek takip etmeye olanak tanımaktadır. 

Popüler sosyal işaretleme servisleri hangileridir? 

63

Time Dergisi tarafından “2011’in En İyi Web Siteleri” içerisinde adı 

geçen Pinterest (www.pinterest.com), “görsel” sosyal işaretleme sitesi olarak ifade 

edilebilir. Ancak Pinterest’in bir sosyal işaretleme sitesi olması konusunda genel bir fikir 

birliğine varıldığını söylemek pek mümkün değildir. Bir sosyal işaretleme sitesi değil de 

Pinterest’in, bir medya paylaşım sitesi ya da bir görselliğe odaklı sosyal ağ sitesi 

olduğunu ifade eden kaynaklara da rastlamak mümkündür. Fakat fiilen Mart 2010’da 

faaliyete geçen Pinterst’in günümüzde 10 milyonun üzerinde bir kullanıcıya sahip olması 

onun yakın gelecekte sosyal medya siteleri içerisinde önemli bir oyuncu olacağına işaret 

etmektedir. 

ONLİNE SOSYAL AĞLAR 

Kullanıcıların profil oluşturmasına, fotoğraflar, ilgiler, aktiviteler paylaşmasına ve başkalarının bilgi ve 

aktivitelerini gözden geçirmeye imkân tanıyan Web tabanlı hizmetler, “Online Sosyal Ağlar” ya da 

“Sosyal Ağ Kurma Siteleri” olarak adlandırılmaktadır. 

Sosyal ağ kurma siteleri kullanıcılara online varlıklarını oluşturma, geliştirme ve yönetmeyi olanaklı 

kılmaktadır. Bu siteler iletişim ve bilgi paylaşmak için güçlü yeni yollar yaratmakta ve milyonlarca insan 

tarafından düzenli bir şekilde kullanılmaktadır. Ayrıca insanları hızlı, özgürce, basit ve erişilebilir bir 

yoldan birbirine bağlamaktadır. 

Sosyal Ağ Kurma Sitelerini Farklı Kılan Unsurlar 

Sosyal ağ kurma siteleri, online ya da sanal toplulukların bir türü olsa da sosyal ağ sitelerinde önemi 

vurgulanan şeyleri şu şekilde sıralamak mümkündür. Bunlar: 

• Sosyal ağ kurma siteleri, kişiselliğe ve kullanıcının profil bilgilerine vurgu yapar. 

• Sosyal ağ kurma siteleri, insanlara önem verir ki bu insanlar birbirine bağlanmaktadır. 

• Sosyal ağ kurma siteleri, gruplara önem verir ki kullanıcılar bu grubun bir parçasıdır. 

• Sosyal ağ kurma siteleri, ilişkilerin açık bir şekilde gösterilmesine önem vermektedir. 

Bu faktörler, müşterekliğin ve herkese açık tartışmaların önemli olduğu geleneksel sanal toplulukların 

aksine -ki böyle toplulukların mutlak varoluş temelini oluşturmaktadır - bireyin rolünü, ilişkiyi ve sosyal 

ağ kurma sitelerinin kullanımını belirlemektedir. Diğer bir deyişle sosyal ağ kurma sitelerinde vurgu 

kullanıcı ve kullanıcının arkadaşlar ağı iken, sanal topluluklarda ve online tartışma gruplarında vurgu 

üyeler tarafından oluşturulan içeriktir. Sosyal ağ kurma siteleri, insanlar ve onların ilişkiler ağıyla 

ilgilidir. 

 

64

Online Sosyal Ağ Kurmanın Avantajları ve Dezavantajları 

Online sosyal ağ kurmanın avantaj ve dezavantajlarını Tablo 3.1’deki gibi sıralamak mümkündür. 

 

Tablo 3.1: Online Sosyal Ağ Kurmanın Avantaj ve Dezavantajları 

Online Sosyal Ağ Kurmanın Avantajları Online Sosyal Ağ Kurmanın Dezavantajları 

Bağlanmak (Temel İnsan İhtiyacı): 

Bağlanmak, temel bir insan ihtiyacıdır. 

Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisine göre sosyal 

ihtiyaçlar önemli bir rol oynamaktadır. İnsan 

sosyal bir varlıktır ve sosyal ağ kurma insanların 

ilgi gruplarıyla ve çeşitli insanlarla 

sosyalleşmesine yardımcı olmaktadır. Bu, 

Facebook, Orkut gibi sosyal ağ kurma sitelerinin 

herhangi bir sınır olmaksızın etkileşim kurmada 

benzer ilgilere sahip insanlar için bir platform 

olarak neden oldukça başarılı olduğunu ortaya 

koymaktadır. 

Paylaşmak (Temel insan ihtiyacı): İster 

fikirlerini ister uzmanlığını olsun, paylaşmak 

insanoğlu için temel bir ihtiyaçtır. Sosyal ağ 

kurma bu insanların bilgi ve uzmanlığını 

paylaşmaya yardımcı olmakta ve aynı zamanda 

çeşitli amaçlarla bu bilgiye ihtiyacı olan insanlar 

için çok yararlı olmaktadır. 

Kimlik: Sosyal ağ, sosyal koşullarda bir insanın 

kimliğini yeniden tanımlar. Sosyal bir ağın 

parçası olan belirli bir ilgi grubuna ait bir insan, 

bir bireyin kişiselliğinin karakterini temsil 

etmekte ve onun kimliğinin tamamlayıcı bir 

parçası haline gelmektedir. 

Viral doğa: Sosyal ağlar, imkânı dâhilinde 

viraldir. Bu yüzden bunu oluşturmak için çok 

fazla çaba gerekli değildir. 

65 

Zamanı tüketme: Bazen sosyal ağ kurma, 

karşılığında daha fazlasını vermez iken çok 

zaman harcamaya yol açmaktadır. Bundan 

dolayı sosyal ağlar etkili bir sistem olarak 

ortaya çıkmamaktadır. 

Her zaman verimli olmama: Sosyal ağ kurma 

bilgi ve uzmanlık kazanmak için 

kullanılmaktadır. Ancak, çoğu zaman eğlence 

için bir platform haline gelmekte ve verimliliğini 

kaybetmektedir. 

Pazarlamacılar için kolay hedef olma: Bir 

sosyal ağa bağlı olan insanlar benzer ilgi ve 

ihtiyaçlarla kendi sosyal gruplarını meydana 

getirmesi dolayısıyla pazarlamacılarca 

kolaylıkla tercih edilir hale gelmektedir. 

İstenmeyen sosyal etkileşimler: Bazen 

sosyal ağ kurmada sıkıcı ve bıkkınlık yaratan 

istenmeyen sosyal etkileşimler olmaktadır. 

Eğer birisi iş ağıyla ilgileniyor ise, o zaman 

sosyal etkileşimin farklı düzeyleri yardımcı 

olabilir. 

Kaynak: Sethi, A. ve Adhikari, B. (2010). Business Communication, Tata McGraw Hill Education Private Limited: New 

Delhi, s: 9. 

Facebook 

2004 yılının Şubat ayında kurulan Facebook, Ekim 2012 itibariyle aylık aktif 1 milyar kullanıcısıyla 

dünyadaki en büyük sosyal ağdır. Bu servis ücretsizdir ve üyeleri arasında birçok ünlü, müzisyen, 

komedyen ve politikacıdan oluşan bir insan yelpazesine sahiptir. Üyeler, profil yaratmakta, resim ve 

videolar yüklemekte, mesaj gönderip almakta, canlı sohbet yapmakta ve oyun oynamaktadır. Site için 

üçüncü şahıs geliştiriciler tarafından birçok uygulama yaratılmaktadır. Facebook, arkadaşlarınızın 

gönderilerinin haber akışını görmeyi sağlamaktadır. Ayrıca, 23 kategoride 500’den fazla grubu, çoğu 

arkadaş odaklı olan fan sayfalarını ve profilleri de desteklemektektedir. 

www.facebook.com

Facebook Terminolojisi 

 

Facebook’un kurucuları kimlerdir? 

Facebook ile ilgili terimler ve anlamları şu şekildedir: 

Friends: Arkadaşlar demektir. Facebook’taki sosyal ağı ve/veya topluluğu meydana getirenlerdir. 

Wall: Duvar anlamına gelmektedir. Kullanıcının profil sayfası onun duvarını ifade etmektedir. 

Kullanıcının kendisi ya da arkadaşları bu duvara gönderi yapabilmektedir. İki yönlü iletişimin sağlandığı 

yerdir. 

Status update: Durum güncellemesi demektir. Facebook’a her giriş yapıldığında kullanıcının 

profilinde “Aklında ne var?” şeklindeki soruya girilen her türlü şeyi (metin, resim, video vb.) ifade 

etmektedir. 

Like: Beğenmek anlamına gelir. Yapılan girdiye ve/veya yoruma gösterilen beğeniyi ifade 

etmektedir. 

Tag: Etiket anlamına gelmektedir. Bir resime ya da videoya etiket konulabileceği gibi, girilecek bir 

gönderi veya durum güncellemesinde de etiketleme yapılabilir. Aynı zamanda yapılacak yorumlar için de 

etiket koyulabilir. 

Groups: Topluluk yaratma yollarından biri Facebook Grupları oluşturmaktır. Facebook’ta herkes bir 

grup oluşturabilir. Gruplar oluşturulurken genellikle ortak ilgiler dikkate alınmaktadır. 

Pages: Kişi ve kurumlar tanıtım, reklam ve pazarlama amaçlı olarak Facebook Sayfaları oluşturabilir. 

Fan sayfaları şeklinde de ifade edilebilmektedir. 

News Feed: Haber akışıdır. Arkadaşların ya da abonesi olunanların güncellemelerinin aktığı yerdir. 

Facebook Ads: Facebook reklamlarıdır. 

Facebook Timeline: Zaman tüneli demektir. Facebook’un profil sayfasına getirdiği yenilik olarak 

göze çarpmaktadır. Kullanıcıların Facebook hesabı açtıktan sonraki tüm paylaşım ve etkinliklerini son 

gönderilenden ilk gönderilene doğru kronolojik olarak listeleyip, geçmişte yapılanların görüntülenmesini 

kolaylaştıran yeniliktir. 

Facebook apps: Facebook uygulamalarıdır. Facebook altyapısıyla faaliyet gösteren yazılımları ifade 

etmektedir. 

Games: Facebook’taki oyunlardır. Facebook’ta eğlenceli vakit geçirmenin yollarından biri 

arkadaşlarla oynamayı da olanaklı kılan oyunları oynamaktır. 

Events: Etkinliklerdir. Gerçekleştirilecek her türlü (konser, tören, toplantı ve benzeri) etkinlik 

duyurusu Facebook’ta yapılabilir. 

Direct messages: Doğrudan mesajlaşma demektir. Facebook, karşılıklı ve özel yazışmaları yapmayı 

olanaklı kılar. 

Poke: Dürtmek anlamına gelir. Facebook’ta iletişimi başlatma şekillerinden biri olarak düşünülebilir. 

Aynı zamanda farkındalık yaratmanın da yollarından biridir. 

Subscribe: Abone anlamına gelir. Facebook’ta arkadaş olmadan da kullanıcıları takip etmeyi 

sağlayan özelliktir. Abone özelliğini faaliyete geçirenlerin genele açık paylaşımları görülebilmektedir. 

Facebook Kullanımı 

Bir Facebook üyesi sitede ne yapar? Tam olarak site ne sunmaktadır? Daha da önemlisi bu deneyimden 

ne kazanılabilir? Bu soruların cevabını şu şekilde sıralamak mümkündür: 

66

• İnsanlarla bağ kurmak. Facebook yoluyla arkadaşlarla, aileyle, meslektaşlarla ve öğrencilerle 

bağ kurulabilmektedir. Eski arkadaşlarla, tanıdıklarla ve dünyanın dört bir tarafına yayılmış aile 

üyeleriyle yeniden bağlantı kurulur. Aynı ilgileri paylaşanlarla yeni arkadaşlıklar edinilir. 

• Arkadaşların aktiviteleri izlenirken, onlar da sizin aktivitelerinizi izler. 

• Mesajlar, linkler, foto albümleri ve videolar paylaşılır. 

• Facebook Notları özelliği ile blog yapılır. 

• Etkinlikler düzenlenir ve partilere, konserlere, müzikal grup performanslarına, toplantılara ve her 

tür toplanmaya davetler yapılır. 

• Arkadaşlarla oyun oynanır. 

• Sanal hediyeler, doğum günü tebrikleri ve diğer dijital objeler gönderilir. 

• Benzer ilgileri paylaşan insanlarla bağ kurmak için gruplara ve ağlara katılınır. 

• Bir ünlünün, politikacının, müzik grubunun, TV show’unun ya da markanın fanı olunur. 

• Facebook Pazaryeri’nde bir şey alınır satılır. 

• Özgeçmiş paylaşılır ya da işçi ya da işveren bulunur. 

• İş ya da okul bilgisinden yola çıkarak işbirliği yapılır. 

• Ürününüzü, şirketinizi ya da kendinizi pazarlayabilmeniz söz konusudur. 

Bunlar buzdağının sadece görünen ucudur. Daha yapılacak birçok şey, tanışılacak birçok kişi vardır. 

Günümüzde dünya çapında en popüler ve en büyük online sosyal ağ 

kurma sitesi Facebook olsa da Facebook haricinde popüler sosyal ağ siteleri içerisinde 

Asya’da popüler olan Friendster (www.friendster.com), Brezilya’da popüler olan Orkut 

(www.orkut.com), Rusya’da popüler olan Vkon-takte.ru (www.vkontakte.ru) vardır. Ayrıca 

Mayıs 2009’a kadar toplam ziyaretçi sayısında lider olan MySpace (www.myspace.com), 

bir profesyonel online sosyal ağ kurma sitesi olan LinkedIn (www.linkedin.com) ve 

Facebook’la bu alanda rekabet için Google tarafından faaliyete geçirilen Google+ 

(https://plus.google.com/) öne çıkan sosyal ağ siteleri olarak sayılabilir. 

MEDYA PAYLAŞIM SİTELERİ 

Medya paylaşım siteleri, kullanıcılara resim, video ya da ses kaynaklarını yüklemesine izin vermekte ve 

bunları başka kullanıcılar için bulunabilir hale getirmektedir. Bu siteler, tipik olarak kaynakları 

etiketleme, gruplama ve arama için kolayca sıralamaktadır. Bazı siteler, kaynaklar etrafında topluluk 

oluşumunu da kolaylaştırmaktadır. Bu bakımdan medya paylaşım siteleri, sosyal ağ siteleriyle birlikte 

oldukça yaygındır. Örneğin, gruplar paylaşılan bir fotoğraf stili ya da müzik türü etrafında biçimlenebilir. 

Üyeler, yüksek kaliteli materyal göndererek ve olumlu yorumlar alarak ve başka kullanıcılardan 

reytingler alarak itibar elde edebilir. 

Medya Paylaşım Sitelerinin Tipik Yapısı 

Flickr ve YouTube gibi medya paylaşım siteleri gitgide popüler hale gelmektedir. Bu Web siteleri sadece 

kullanıcıların resim/video yüklemesine, bunları saklamasına ve bunlara not ekleyebilmesine değil, aynı 

zamanda bağlantılar, gruplar ve abonelikler gibi şeyler yoluyla başka insanlarla sosyalleşmesine de izin 

vermektedir. Bu süreçte iki tür bilgi yaratılmaktadır. 

Birinci tür bilgi olarak, bu tür Web sitelerinde zengin metin, etiketler ve multimedya verisi yüklenir 

ve paylaşılır. İkinci tür bilgi ise ne tür konulara ilgi duyulduğunu ortaya koyan kullanıcının profil 

bilgisidir. Son zamanlarda birinci tür bilginin nasıl kullanılacağına ilişkin araştırmalar dikkati çekerken, 

görüntü aramayı geliştirmede kullanıcı profilleri olan ikinci tür bilginin etkili kullanımına ilişkin daha az 

dikkat söz konusudur. 

 

67

Medya paylaşım sitelerinin tipik yapısı üç ana başlık altında ele alınabilir. Bunlar; liste sayfası, detay 

sayfası ve profil sayfasıdır. Bir liste sayfası, birçok resmin/videonun küçük boyutlu versiyondaki 

resimlerinin ve bunların ilgili yükleyicilerinin (opsiyonlu olarak bazı kısa tanımlarının) her bir 

resmin/videonun altında göründüğü bir sayfadır. 

Bir detay sayfası, sadece tek bir ana resmin/videonun olduğu ve başlık, yükleyen, etiket vb. gibi 

şeyleri içeren bir detaylı tanıtım metni listesinin olduğu sayfadır. 

Bir profil sayfası ise bir medyayı yükleyenin bilgilerininin yer aldığı sayfadır. Bu tür bir sayfa şu tipik 

bilgileri içerir: Yükleyenin resim/video kolleksiyonu, etiketler, gruplar ve bağlatılar vb. Buna ek olarak 

böyle bilgiler iki kategoriye ayrılabilir: Dahili özellikler ve gizli özellikler. Dahili özellikler, yükleyenin 

kendi katkılarını ifade etmektedir. Yükleyenin fotoğraf etiketi, koleksiyonları, videoları vb. gibi. Gizli 

özellikler ise yükleyenin diğer yükleyenlerle kurduğu ağı ifade eder. Yükeleyenin arkadaşları, 

bağlantıları, grupları, aboneleri vb. gibi. 

Medya paylaşım siteleri olarak YouTube, Vimeo (www.vimeo.com) 

gibi video paylaşımına izin veren siteler ön plana çıksa da, Flickr (www.flickr.com), 

Instagram (http://instagr.am) gibi resim paylaşımına izin veren siteler, Slideshare 

(www.slideshare.com) gibi sunum slaytlarını paylaşmaya izin veren siteler de alternatif 

medya türleri olarak medya paylaşım siteleri kapsamındadır. 

YouTube’un Kısa Öyküsü 

YouTube, Şubat 2005 yılında Paypal’ın eski çalışanları Steve Chen, Chad Hurley ve Jawed Karim 

tarafından videoları hızlı ve kolayca paylaşmak için kurulan bir sitedir. YouTube, günümüzde 

milyonlarca insanın orijinal olarak yarattıkları videoları paylaşmasına, izlemesine ve bulmasına imkân 

veren dünyanın en popüler online video topluluğudur. Şubat 2005’te hem online videoları bulmak hem de 

paylaşmak oldukça zordu. Bir akşam yemeği partisinde Karim, Hurley ve Chen’e bir video paylaşım 

sitesi oluşturmayı önerir. Birkaç gün içinde bu üçlü bu fikri geliştirmek için anlaşarak kendi yeteneklerine 

göre işe koyuldular. Hurley, sitenin arayüzünü tasarlarken, Chen ve Karim sitenin çalışması için gerekli 

teknik görevleri paylaştılar. Bunu yaparken her üçü de pazarlama ile ilgilenmemiştir. 

YouTube’daki ilk video Yakov Lapitsky tarafından çekilir ve Karim, San Diego Hayvanat Bahçesinde 

başrolde oynamaktadır. “Me at the zoo” başlıklı video sadece 19 saniye uzunluğundadır. 

Mayıs 2005’te YouTube’un herkese açık beta test versiyonu hayata geçirilir ve Cobaltgruv gibi 

YouTube kullanıcıları videolarını YouTube’a koymaya başlarlar. 2005’te her ne kadar YouTube 

pazarlamacı ya da reklamcılarla iletişim kurma çabasına girmese de şirket kullanıcılarla iletişim kurmada 

büyük bir iş başarmıştır. Aslında YouTube Blog, Temmuz 2005’te “iletişimi geliştirme ve değiştirme 

çabası” ile oluşturulmuştur. Ağustos 2005’te kullanıcıların YouTube video player’ı kendi Web sitelerine 

yerleştirmelerini (gömülü hale getirmelerini) sağlayan yeni özellikler olanaklı hale getirilmiştir. Böylece 

insanlar videoyu kendi Web sitesinde YouTube’a gitmeye gerek kalmadan izleyebilecekti. Aralık 2005’te 

YouTube resmi olarak faaliyete geçti. Şirket yeni hizmetini insanların kişisel videolarını kolaylıkla 

yükleyebilecekleri, etiketleyebilecekleri ve paylaşabilecekleri bir yer olarak tanıttı. Başka bir ifade ile 

YouTube bir başka video arama motoru olarak değil, kişisel bir video paylaşım hizmeti olmaya başladı. 

Mayıs 2006’da metin ile yorum ve mesajlaşmalara ek olarak “video ile yanıtlama” özelliği faaliyete 

geçirildi. Bu özellik ile bir video seyredilirken kendi videonuz ile yanıt verme imkânı sağlanmış oldu. 

Temmuz 2006’da Reuters YouTube’da günde 100 milyondan fazla videonun izlendiği haberlerini verdi. 

Ağustos 2006’da “reklam” konsepti duyuruldu. İki yeni reklam konsepti katılımcı video reklamları ve 

68 

 

“Me at the zoo”, http://www.youtube.com/watch?v=jNQXAC9IVRw 

Bu video, 23 Nisan 2005’te saat 20:27’de yüklenmiştir. Bu sırada YouTube’un ana merkezi 

Kaliforniya- San Mateo’da bir pizzacı ve Japon restorantının üzerinde bulunuyordu. “Me at the zoo” 

videosu 8.1 milyonun üzerinde izlenmiştir (21.05.2012 tarihi itibariyle) (Resim 3.1).

marka kanallarıdır. Bu yeni stratejiler YouTube’un banner reklamlar, tanıtımlar ve sponsorluk gibi diğer 

sunumlarını tamamlamaktadır. 

 

Resim 3.1: “Me at the zoo” videosundan bir görüntü. 

Kaynak: www.youtube.com/watch?v=jNQXAC9IVRw (Erişim tarihi: 21.05.2012) 

Ekim 2006’da Google, YouTube’u 1.65 milyar dolara satın aldı. Ocak 2007’de, Google Video ve 

YouTube karmaşası yaşandı. 25 Ocak 2007’de basın bülteninde YouTube video sonuçlarının Google 

Video arama indeksinde görüneceği bildirildi. Mart 2007’de, YouTube ilk YouTube Video Ödüllerini 

düzenledi. Mayıs 2007’de Google, evrensel arama modelini duyurdu. Bu model, daha önceki çeşitli ayrı 

kaynaklardan – videolardan, haberlerden, resimlerden, haritalardan ve Web sitelerinden- bilgileri tek bir 

sonuçlar dizisinde birleştirmektedir. Haziran 2007’de, YouTube’un yerel versiyonları İngiltere’nin de 

aralarında bulunduğu dokuz ülkede faaliyete geçti. Temmuz 2007’de ilk CNN/YouTube işbirliğiyle bir 

tartışması programı düzenlenerek Amerikan Demokratik Parti’den sekiz başkanlık adayı “You Choose 

‘08” platformunda kullanıcıların YouTube’da videolar ile yönelttiği 38 soruyu cevapladı. Ağustos 

2007’de video içi reklamlar (InVideo Ads) faaliyete geçti. Aralık 2007’de İngiltere Kraliçesi YouTube’da 

“Kraliyet Kanalı (The Royal Channel)”nı faaliyete geçirerek bir video ile görünüş sağlayan ilk kraliçe 

oldu. 

Ocak 2008’de YouTube, mobil araçlar için ilk gösterimini (http://m.youtube.com) resmi olarak 

duyurdu. Mart 2008’de, YouTube hesabı olan herkesin siteye yükledikleri videolarla ilgili detaylı 

istatistikleri görmelerini sağlayan ücretsiz bir araç olan YouTube Insight faaliyete geçti. Bu ayda, ikinci 

ve son kez YouTube Ödülleri organize edildi. Haziran 2008’de, videolara interaktif yorum eklemenin 

yeni bir yolu olan Video Dipnotları (Video Annotations) faaliyete geçirildi. Ağustos 2008’de, izleyenlerin 

videoyu daha iyi anlamasını sağlamak için YouTube’a yeni başlık koyma özelliği eklendi. Eylül 2008’de 

69

YouTube, Google’dan sonra ikinci en büyük arama motoru oldu. Ekim 2008’de, YouTube’un kendi eticaret 

platformu duyuruldu ve tam sürüm TV showları test edildi. Kasım 2008’de, reklam videoları 

(Promoted Videos) faaliyete geçti (Adı sponsorlu video olan bu hizmet sonra reklam videoları olarak 

adlandırılmıştır). Bu ayda YouTube Live oluşturuldu. Böylece fragman konser, çeşitli fragman show ve 

fragman parti, YouTube’un ilk resmi kullanıcı etkinliği San Francisco’da Fort Mason Center’daki Herbst 

Pavilion’da yapıldı. Aralık 2008’de, HD player tanıtıldı. 

Ocak 2009’da ABD Kongresi, ABD Başkanı, ABD Senatosu üyeleri, Beyaz Saray ve Papa 

YouTube’da kanal açtı. Mart 2009’da, “İlgi Tabanlı Reklamlar” test edildi. Nisan 2009’da, YouTube 

Senfoni Orkestrası Carnegie Hall’da performansını sergiledi. Mayıs 2009’da, her dakikada 20 saatlik 

video yüklendi. Haziran 2009’da, otomatik paylaşım faaliyete geçti. Ekim 2009’da, günlük 1 milyar 

görüntülenme gerçekleştiği bildirildi. Şubat 2010’da, Başkan Obama ile CitizenTube’de canlı röportaj 

yapıldı. Mart 2010’da, video sayfası yeniden tasarlandı. Mayıs 2010’da, YouTube her ne kadar Şubat 

2005’te kurulmuş olsa da ilk beta versiyonu Mayıs 2005’te faaliyete geçtiği için beşinci doğum gününü 

kutladı. 

2011’de her ay YouTube’u ziyaret eden ziyaretçi sayısı 800 milyona ulaştı. Nisan 2011’de 

İngiltere’deki Kraliyet Düğünü-Prens William ile Catherine (Kate) Middleton’ın evlilik töreni- 188 

ülkede 72 milyon kez canlı olarak izlendi. 23 Ocak 2012’de bir günde 4 milyarın üzerinde video 

seyredildi. Uganda’da Tanrı’nın Direniş Ordusu’nun Lideri olan ve insanlık ve savaş suçlarından aranan 

Joseph Kony’nin yakalanması amacıyla yayımlanan video “Kony 2012”, 7 Mart 2012’de bir günde 30 

milyon kez izlendi. Mayıs 2012’de her dakikada 72 saatlik video yüklendi. Bu ayda YouTube, yedinci 

doğum gününü kutladı. 

www.youtube.com 

YouTube’da Yüklenen Videolara İzleyici Çekmenin Yolları 

En popüler YouTube videoları izleyicilere değerli bir şeyler sunmaktadır. Genel olarak, insanlar şu üç 

şeyden birini izlerler: Eğlenceli olma, bilgi verme ya da eğitici olma. Eğer videonuz bu üç fonksiyondan 

birini yerine getirir ise daha geniş sayıda izleyiciyi çekme şansınız artacaktır. 

YouTube’daki çoğu video eğlenceli olma gayretindedir. İster sevimli yavru kediler olsun, ister saçma 

insan muziplikleri olsun ya da isterse de dalga geçen komik video blog gönderileri olsun, tipik YouTube 

videosu bir takım eğlence değerlerine sahip olarak cezbedicidir. Bir videoyu ne eğlenceli kılar? Ne yazık 

ki iş eğlenceye geldiğinde kural yoktur. Bazı videolar komiklik ile, bazıları dokunaklılık ile, bazıları da 

motivasyon ile eğlendirir. Önemli olan şey yaratıcılıktır. Yani izleyicilerin tekrar tekrar izlemeyi 

isteyecekleri bir şeyler yaratmaktır. 

İzleyicileri cezbeden bir diğer şey bilgidir. Özellikle de ilgili ve yararlı bilgi cezbeder. En son 

haberler, YouTube müşterisini hedeflemek için isteğe göre uyarlanmalıdır. Geniş ilgiye sahip bir konu 

hakkında habere sahip iseniz, bu YouTube topluluğuyla ya kısa bir video “haber yayını” yoluyla ya da bir 

video blogda paylaşılmalıdır. Bu tür bir video süslü püslü olmak zorunda değildir. Sıradan bir sunucu 

önemli bilgiyi sunabilir. Sadece bunun “tam vaktinde” (geçen ayın haberi artık yeni olmayacaktır) 

olduğundan, doğru ve geniş sayıda izleyicinin ilgisini çekeceğinden emin olunmalıdır. 

İzleyicileri cezbedecek üçüncü şey eğitici olan şeylerdir. Ne zaman birisine ihtiyaç duyduğu bir 

şeylerin nasıl yapılacağını öğretmeye çalışırsanız, dikkatleri üzerinize çekersiniz. Acemi izleyicilere 

arabalarının yağını nasıl değiştireceklerini gösterebilirsiniz ya da aşçıbaşı olarak nasıl bir gurme yemeği 

hazırlanacağını öğretebilirsiniz ve böylece sağladığınız yardımla övgü elde edebilirsiniz. Adım adım tarif 

etme günümüzün artan “kendi kendine yap” dünyasında çok sayıda izleyici çekmektedir. Tıpkı kablolu 

TV’deki yemek kanalları gibi. Eğitici bir video oluşturmanın kilit noktası adım adım kullanma 

talimatlarıyla çalışmayı gerektirir. Videonun resimli taslakları önceden hazırlanmalıdır. Böylece çoklu 

kamera açılarından fotoğraflar çekilmeli ve bir video düzenleme programı ile bu parçalar bir araya 

getirilmelidir. Eğitici videolar 2-3 dakikadan biraz fazla olabilir. Eğer konu el altında yani eli kulağında 

olan bir şey ise açıklama daha uzun olabilir. Zaman gerektiği kadar kullanılmalı ve gerektiği kadar detay 

verilmelidir. Ne kadar çok uzmanlık sağlar iseniz o kadar çok izleyiciyi çekmeniz söz konusu olacaktır. 

 

70

SANAL DÜNYALAR 

Sanal dünyalar, Steve Colley’in 1974’teki “Maze War” oyunuyla başlamaktadır. Orijinal program, 

oyuncunun yön bulmaya çabaladığı bir labirentin üç boyutlu tasviridir. Oyunun tasarımı, çok sayıda 

oyuncunun oyunda yer almasını sağlayacak şekilde seri portları kullanarak geliştirilmiştir. Bu diğer 

oyuncular, bir şeyleri izleyenler olarak tasvir edilmiştir. Sonuçta, programcılar diğer oyuncuların skor 

puanlarını görüntüleme yeteneğini eklemişlerdir. 

Günümüz online sanal dünyasının en dikkate değer atası ise, çok oyunculu zindanlar ya da 

boyutlardır. Bunlar kısaca MUD olarak ifade edilmektedir. MUD’lar metin tabanlı çok oyunculu rol 

oynamalı oyunlardır. İlk kod 1978’de Roy Trubshaw tarafından yazılmıştır ve kullanıcıların tecrübe ettiği 

ve diğer kullanıcılarla sohbet edebildiği birbirine bağlı odaların meydana getirdiği setlerden oluşan bir 

oyun ortaya çıkmıştır. Günümüz sanal dünyasına benzer şekilde bu MUD’un amacı ve skoru yoktur. 

Yığın çok oyunculu online rol oynamalı oyunlar yani kısaca MMOG’ler bu orijinal MUD’lardan 

geliştirilmiştir. Sürekliliği içermektedir. Ultima Online ve EverQuest gibi sanal dünya oyunları örnek 

gösterilebilir. EverQuest, Sony tarafından piyasaya sürümüştür ve 2000-2004 arasında en popüler 

MMOG oyunu olmuştur. Ancak daha sonrasında World of Warcraft oyunu bu pozisyonu ele geçirmiştir. 

MMOG’lerin geliştiği sırada bir diğer çoklu kullanıcılar için başka bir interaktif online program türü 

Lucasfilm tarafından geliştirilmiştir. Sonuç olarak “Habitat” oyunu tartışılır şekilde ilk online sosyal 

dünya olarak ifade edilebilir. Bununla birlikte VZones, There, Moove Online, The Sims Online, Second 

Life diğer online sosyal sanal dünyalardır. Second Life, Time Dergisi tarafından düzenlenen 2002’nin En 

İyi Buluşuna layık görülmüştür. 

Sanal Dünya Tanımı 

“Sanal dünya” terimi, üç boyutlu grafik çevreler olarak tanımlanabilir. Kullanıcıların sanal çevrede 

kendilerini temsilen dijital avatarlar kullanarak birbirleri ve çevre ile online etkileşim kurmasını olanaklı 

kılmaktadır. Sanal dünya terimine alternatif olarak, “sanal çevre”, “üç boyutlu resim yaratan sanal çevre”, 

“çok kullanıcılı sanal çevre”, “yığın çok oyunculu sürekli evren” ve “sürekli online çevre” terimleri de 

kullanılabilmektedir. 

Çoğu sanal dünyada ortak olan noktalar şu şekilde sıralanabilir. Bunlar: 

• Sanal dünyalar, bir yerin grafik olarak üç boyutlu çevre benzerini sunmaktadır. Bu yer, hayali 

olabilir veya dünya üzerindeki bir yerin tam kopyası da olabilir. 

• Sanal dünyanın her bir kullanıcısı bir “avatar” tarafından temsil edilmektedir. Avatar, üç boyutlu 

çevredeki animasyon karakterdir. 

• Sanal dünyada kullanıcılar diğer kullanıcılarla metin mesajıyla (klavye kullanarak) ya da sesli 

iletişim araçlarıyla (mikrofon ve hoperlör kullanarak) iletişim kurabilmektedir. 

• Oturum açma vb. aralarda kullanıcı yaratımlı içerik süreklilik arz etmektedir. Bir kullanıcı sanal 

dünyada oturum açtığında avatarı, en son oturumu kapatırken bulunduğu aynı konumdadır. 

• Bir sanal dünya, gerçek dünyadaki para ya da kredilerin bazı türlerini kullanan fonksiyonel bir 

ekonomiye sahip olabilir. 

• Bir sanal dünya hedef odaklı olabilir (World of Warcraft gibi) ya da hiçbir belirgin amacı 

olmayabilir (Second Life gibi). 

Sanal dünyalar, sanal oyun dünyaları ve sanal sosyal dünyalar 

olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Sanal oyun dünyalarına World of Warcraft, EverQuest, 

vb. örnek olarak verilebilirken, sanal sosyal dünyalara Second Life, The Sims Online vb. 

örnek olarak verilebilir. 

Sanal Dünyaların Özellikleri 

Tüm sanal dünyaların paylaştığı üç özellik vardır. Bunlar; interaktivite, fiziksellik ve sürekliliktir. 

İnteraktiviteye sahip olmak için bir sanal dünya, çevre ve diğer kullanıcılarla çevreyi ve diğer 

kullanıcıların deneyimlerini bir şekilde etkileyebilmesi noktasında etkileşim kurmasına izin vermek 

 

71

zorundadır. Örneğin, bir sanal müze turu, dijital bir avatar kullanılarak, bir müzenin elektronik 

versiyonunda kullanıcıya tur atma imkânı vermektedir. Fakat bu tur, eğer kullanıcı diğer kullanıcı 

avatarları ve müze çevresiyle etkileşime olanak tanımıyorsa interaktif değildir. Eğer kullanıcı tur 

esnasında kendi avatarı aracılığıyla diğer kullanıcı avatarlarıyla konuşabiliyor ve onları görebiliyor ise bu 

durumda çevre interaktiftir. Benzer şekilde, bir online oyunda bir oyuncunun kararı diğer oyuncular için 

çevreyi etkiliyorsa interaktiftir, ancak bir oyuncunun kararlarının diğer oyuncuların oyun deneyimine 

etkisi yoksa o zaman interaktif değildir. 

Sanal dünyalar için fiziksellik kriterinin bir yönü, sanal dünyanın genellikle “birinci şahıs” 

perspektifinden algılanılabilen, bir grafiksel üç boyutlu taklit çevre sağlaması gerektirmesidir. Örneğin 

tipik bir sanal dünyanın bakış açısının sadece bir avatarın desteğiyle olması, sanal dünya kullanıcısı için 

belirsiz bir sanal çevrede (zayıf bir köprüyü geçmek ve benzeri durumlarda) bir avatarın adımlarını 

kontrol etmeyi denerken gerçek bir birinci şahıs perspektifinden olmasına göre daha yararlı olacaktır. 

Fizikselliğe sahip olmak için bir sanal dünya şunların bazılarını da sağlamak zorundadır: Yerçekiminin 

varlığı, sağlam duvarların içinden yürümede avatarın yeteneksizliği gibi fiziksel kısıtlamalar, belirli 

kaynakların sınırlı tedariki vb. Örneğin, çeşitli şehirlere seyahat ederken ve tümsek gibi belirgin 

oluşumları geçerken doğal yollarla bunun gerçekleşmesi gibi. Yani, kullanıcının avatarının yapıların, 

duvarların içinden geçerek değil, yol boyunca gidip dönmesi gibi. 

Sürekliliğe sahip olmak için bir sanal dünyanın, bir kullanıcı var olsun ya da olmasın, başka 

kullanıcılar tarafından etkilenerek online olarak varlığına devam etmesi ve sahip olduğu özelliklerini 

sürdürmesi zorunludur. Örneğin, bir araba yarışı oyunu kullanıcılar için yarış pisti oluşturmaktadır. Eğer 

yarış pisti sadece yarış için geçici olarak oluşturuluyorsa ve yarışçıların ödülleri ve arabalar oyun 

bittiğinde kullanıcıların sahip oldukları şeyler içerisinde tutulmuyorsa sürekli değildir. Aynı türden bir 

oyunda yarış pistleri kullanıcının bir oyun oturumundan sonra hala devam ediyorsa, kullanıcı bir oyun 

oturumunu başlattığında ve bitirdiğinde para ödülleri ve topladığı arabalar hala duruyor ise süreklilik söz 

konusudur. 

Bu üç özellik sanal dünyalar ile diğer benzer uygulamalar arasında sınırları çizmek açısından 

yararlıdır. Tüm bu üç özelliğe sahip olan çevreler “sanal dünyalar” olurken, bu özelliklerden iki ya da 

daha azına sahip olanlar ise sanal dünya olarak adlandırılmamaktadır. 

Second Life ve Önemi 

En ünlü sanal dünya olan Second Life, 2003 yılında faaliyete geçmiştir. Web fanları (hayranları) Second 

Life’ta rüya gibi bir çevre yaratabilmekte, sanal olarak tanıdıkları kişilerle etkileşim kurabilmekte ya da 

oyunlar oynayabilmekte ve “Linden dolarları” biriktirebilmektedir. 

Linden dolara dayalı Second Life’taki sanal ekonomi, Ekim 2008’de 61.000 kullanıcının pozitif nakit 

akışını sürdürmesini olanaklı kılarak Second Life’ta fiilen gelir kazanmasını sağlamıştır. Bu kullanıcıların 

211’i öncelikli olarak sanal mal ya da sanal emlak satışı yoluyla sanal nakit para karşılığı olan en az ayda 

5.000 Amerikan doları kazanmıştır. BusinessWeek dergisi, 2006’da 200’ün üzerinde işletmenin Second 

Life’ı deneyimlediğini bildirmiştir. 

Second Life’ta ikamet edenlerin sayısı 2007’nin başında yarım milyon iken, 2008’in başında 12 

milyonu aşmıştır. Second Life için hedef büyüme neticede 2 milyar kişiyi çekmektir. Gartner 2011’de 

Internet kullanıcılarının %80’nin Second Life’ta varlığının olacağını tahmin etmektedir. Gözlemcilerin, 

Second Life’ta işlem değerinin günlük 1 milyon doların üzerinde olacağını öne sürmesi de bir başka 

başarı göstergesidir. 

Second Life, gelişmiş bir 3D sanal dünya olarak, 3D oyun türünden ortaya çıkmış ve sosyal ağ 

kurmak için potansiyel olarak önemli bir çevre haline gelmiştir. Second Life, en gerçekçi ve en kapsamlı 

sanal dünyadır. Aktivite ve kullanıcı tabanının genişliği Second Life’ı tam anlamıyla benzersiz 

kılmaktadır. Second Life, hala bir oyun topluluğu olsa da, hızla artan popülaritesiyle kullanım alanı 

genişlemiştir. Eğitim, sosyal ağ kurma ve iş için kullanılabilmektedir. 

http://secondlife.com/ 

 

72

Özet 

Sosyal medya platformları blogging, 

mikroblogging, Internet forumları (online 

forumlar), inceleme ve değerlendirme siteleri, 

sosyal haber ve sosyal işaretleme siteleri, medya 

paylaşım siteleri, online sosyal ağlar (sosyal ağ 

kurma siteleri) ve sanal dünyalar şeklinde 

sınıflandırılabilir. 

Blogging temel olarak kısa makale ve düşünceleri 

yazmak için kullanılmaktadır. Bloglar, Web 

sitelerine göre daha sık güncellenmekte, gömülü 

linklerden oluşmakta ve genellikle de yorum 

özelliği ile çift yönlü iletişimi olanaklı 

kılmaktadır. 

Mikroblogging ise blogging ile online sosyal ağ 

kurmanın bir karışımıdır. Bilgiyi paylaşmak ve 

aramak/araştırmak ile arkadaşlık kurmak için 

kullanılmaktadır. Twitter en popüler örneğidir. 

Internet forumları (Online forumlar), ilk Internet 

tabanlı ağ kurma ve online iletişim araçlarından 

birisidir. Internet forumları, bilgi paylaşma, 

birlikte çalışabilme ve kullanıcı merkezli olması 

dolayısıyla sosyal medya platformlarından biri 

olarak kabul görmektedir. 

İnceleme ve değerlendirme siteleri, insanlara, 

ürün, hizmet, şirket, marka, müzik, kitap vb. her 

türlü şeyle ilgili düşüncelerini paylaşmasına, 

inceleme ve değerlendirme yapmasına olanak 

sağlayan sitelerdir. Örnekleri arasında 

Epinions.com gibi bağımsız inceleme siteleri, 

Amazon.com gibi daha kapsamlı bir siteye bir 

inceleme bileşenin eklendiği siteler, TripAdvisor 

gibi dikey pazarları kapsayan uzman endüstriye 

 

73 

özgü inceleme siteleri ve Yelp gibi yerel işletme 

inceleme siteleri vardır. 

Sosyal haber siteleri ile sosyal işaretleme siteleri 

birbirine benzemektedir. Sosyal işaretleme 

sitelerinde sosyal haber sitelerinden farklı olarak 

ilginç bulunan ve tekrardan ziyaret edilmek 

istenen linklerin toplanması ve depolanması 

önem kazanmaktadır. 

Online sosyal ağlarda (sosyal ağ kurma 

sitelerinde), kişisellik ve kullanıcı profil 

bilgilerine, insanlara, gruplara ve ilişkilerin 

açıkça ortaya konmasına vurgu söz konusudur. 

En popüler örneği Şubat 2004’te Mark 

Zuckerberg ve üç arkadaşı Eduardo Saverin, 

Dustin Moskovitz, Chris Huges tarafından 

kurulan Facebook’tur. Facebook insanlarla bağ 

kurmak, link, video, fotoğraf vb. paylaşmak, blog 

yapmak, etkinleri duyurmak, oyun aynamak, ilgi 

grupları oluşturmak, özgeçmiş paylaşımıyla iş 

bulmak, ürün, hizmet, marka veya kendimizi 

pazarlamak için kullanılabilir. 

Medya paylaşım siteleri, video paylaşım siteleri – 

en bilineni YouTube-, resim paylaşım siteleri, 

sunum slaytlarını paylaşım siteleri vb. gibi medya 

türlerini paylaşmayı sağlayan sitelere verilen 

genel addır. Bu siteler, tipik olarak liste sayfası, 

detay sayfası ve profil sayfasından oluşmaktadır. 

Sanal dünyalar, kullanıcıların avatarlar tarafından 

temsil edildiği, online etkileşimi olanaklı kılan, 

üç boyutlu grafik çevrelerdir. Sanal dünyaları 

diğer benzer uygulamalardan farklı kılan 

özellikler interaktivite, süreklilik ve fizikselliktir. 

Sanal oyun dünyaları ve sanal sosyal dünyalar 

olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.


1. Güncellemeleri ya da basit hızlı bildirimleri 

göndermek ile ilgili olan sosyal medya platformu 

hangisidir? 

a. Medya paylaşım siteleri 

b. Internet forumları 

c. Blogging 

d. Mikroblogging 

e. Online sosyal ağlar 

2. Aşağıdakilerden hangisi ilk internet tabanlı ağ 

kurma ve online iletişim araçlarından biridir? 

a. Sosyal haber siteleri 

b. Sosyal işaretleme siteleri 

c. Sanal sosyal dünyalar 

d. Medya paylaşım siteleri 

e. Forumlar 

3. Aşağıdakilerden hangisi sosyal ağ sitelerinde 

önemi vurgulanan şeylerden değildir? 

a. Kişisellik 

b. Erişilebilirlik 

c. İnsanlar 

d. Gruplar 

e. İlişkilerin açık bir şekilde gösterilmesi 

4. Sunum slaytlarının paylaşımına izin veren bir 

site hangi tür sosyal medya platformuna 

girmektedir? 

a. Medya paylaşım sitesi 

b. Online sosyal ağlar 

c. İnceleme ve değerlendirme siteleri 

d. Internet forumları 

e. Mikroblogging 

5. Aşağıdakilerden hangisi sanal dünyaların 

özelliklerinden biridir? 

a. Erişim 

b. Aksiyon 

c. İnteraktivite 

d. İşbirliği 

e. Yaratıcılık 

 

74 

6. İnsanların bir ürün ya da hizmeti keşfetmesi 

veya araştırması için geldikleri yerlere ne ad 

verilir? 

a. Blogging 

b. Sosyal işaretleme siteleri 

c. Mikroblogging 

d. İnceleme ve değerlendirme siteleri 

e. Sosyal ağ kurma siteleri 

7. Blog yapma faaliyetine ne ad verilir? 

a. Blogosfer 

b. Blog gönderisi 

c. Blog girdisi 

d. Blogger 

e. Blogging 

8. Facebook’ta arkadaş olmadan da kullanıcıların 

paylaşımlarını takip etmeyi sağlayan özelliğe ne 

ad verilir? 

a. Etkinlikler 

b. Dürtme 

c. Abone 

d. Haber akışı 

e. Facebook uygulamaları 

9. Aşağıdakilerden hangisi bir sosyal medya 

platformu değildir? 

a. Internet explorer 

b. Bloglar 

c. Mikrobloglar 

d. Sosyal ağ kurma siteleri 

e. İnceleme ve değerlendirme siteleri 

10. Avatarın tanımı aşağıdakilerden hangisidir? 

a. Tek bir konuşma veya gönderidir. 

b. Kullanıcının bir grafikle gösterimidir. 

c. Tahrik edici mesaj gönderendir. 

d. Bir başka kullanıcıya bağırmaktır. 

e. Bir başka kullanıyı aşağılamaktır.


Anahtarı 

1. d Yanıtınız yanlış ise “Mikroblogging” 


2. e Yanıtınız yanlış ise “Internet Forumları” 


3. b Yanıtınız yanlış ise “Online Sosyal Ağlar” 


4. a Yanıtınız yanlış ise “Medya Paylaşım 

Siteleri” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 

5. c Yanıtınız yanlış ise “Sanal Dünyalar” 


6. d Yanıtınız yanlış ise “İnceleme ve 

Değerlendirme Siteleri” başlıklı konuyu yeniden 


7. e Yanıtınız yanlış ise “Blogging” başlıklı 


8. c Yanıtınız yanlış ise “Online Sosyal Ağlar” 


9. a Yanıtınız yanlış ise “Giriş” başlıklı konuyu 


10. b Yanıtınız yanlış ise “Internet Forumları” 


 

75 


Sıra Sizde 1 

Haziran 2011 verilerine göre Türkiye’de Internet 

kullanıcılarının %81.9’u blogları ziyaret 

etmektedir. Bloglara erişimde bu yüzde ile 

Türkiye, Tayvan, Brezilya ve Güney Kore’den 

sonra 4. sıradadır. 

Sıra Sizde 2 

Popüler blogging araçları, Blogger 

(www.blogger.com), TypePad 

(http://www.typepad.com) ve WordPress 

http://wordpress.com)’tir. 

Sıra Sizde 3 

En popüler mikroblogging sitesi Twitter 

(www.twitter.com)’dır. 

Sıra Sizde 4 

Popüler sosyal haber servisleri, Digg 

(http://digg.com), Reddit (www.reddit.com), 

Slashdot.org (http://slashdot.org), Fark 

(www.fark.com) şeklinde ifade edilebilir. 

Sıra Sizde 5 

Popüler sosyal işaretleme servisleri, Delicious 

(http://delicious.com), Diigo (www.diigo.com), 

Blinklist (www.blinklist.com), Linkroll 

(www.linkroll.com), StumbleUpon 

(www.stubleupon.com) şeklinde ifade edilebilir. 

Sıra Sizde 6 

Mark Zuckerberg, Facebook’un hem yaratıcısı 

hem de kurucusudur. Zuckerberg ile birlikte 

Facebook’un diğer kurucuları üniversiteden 

arkadaşları Eduardo Saverin, Dustin Moskovitz 

ve Chris Huges’tır.


Akar, E. (2006). Blogla Pazarlama. Tiem 

Yayınları: İstanbul. 

Allocca, J. (2011). Connected Culture: The Art 

of Communicating With the Digital 

Generation. Connected Culture Publishing: 

USA. 

Bennett, S. (2012). “Twitter On Track For 500 

Million Total Users By March, 250 Million 

Active Users By End Of 2012”, 

http://www.mediabistro.com/alltwitter/twitteractive-total-users_b17655 

(27.05.2012). 

Breslin, J.G., Passant, A. ve Vrandecic, D. 

(2011). Social Semantic Web. Eds: John 

Domingue, Dieter Fensel ve James A. Hendler, 

Handbook of Semantic Web Technologies, 

Volume 1, ss: 467-506, Springer: Heidelberg. 

comScore Data Mine (2011). “Top Global 

Markets for Blogs”, 

http://www.comscoredatamine.com/2011/08/topglobal-markets-for-blogs/ 

(27.05.2012). 

Danenberg, R.A., Mortinger, S., Christ, R., 

Scelsi, C. ve Alemi, F. (2010). Computer 

Games and Virtual Worlds: A New Frontier in 

Intellectuel Property Law. First Edition, 

American Bar Association: USA. 

Ebner, M. ve Schiefner, M. (2008). 

“Microblogging – more than fun?”, Procceding 

of IADIS Mobile Learning Conference, pp. 155- 

159, http://lamp.tugraz.ac.at/~i203/ebner/publication/08_mobillearn 

.pdf (27.05.2012). 

Eley, B. ve Tilley, S. (2009). Online Marketing 

Inside Out. First Edition, SitePoint Pty. Ltd. 

Engauge (2012). “Pinterest: A Review of Social 

Media’s Newest Sweetheart”, 

http://www.engauge.com/assets/pdf/Engauge- 

Pinterest.pdf (27.05.2012). 

Esposito, D. (2009). Virtual Worlds. Ed: P. 

Candace Deans, Social Software and Web 2.0 

Technology Trends (Premier Reference Source), 

ss: 176-186. IGI Global: USA. 

Facebook Newsroom (2012). “Key Facts” 

http://newsroom.fb.com/content/default.aspx?Ne 

wsAreaId=22 (13.10.2012). 

Farkas, M.G. (2007). Social Software In 

Libraries: Building Collaboration, 

 

76 

Communication, and Community Online. First 

Edition, Information Today, Inc.: New Jersey. 

Flowers, R.L. (2010). “Must Know Internet 

Forum Terminology”, Bright Hub, 

http://www.brighthub.com/internet/securityprivacy/articles/96700.aspx 

(27.05.2012). 

Flowers, R.L. (2010). “Must Know Internet 

Forum Terminology (Page 2 of 2)”, Bright Hub, 

http://www.brighthub.com/internet/securityprivacy/articles/96700/p2/ 

(27.05.2012). 

Fox, S.C. (2009). E-Riches 2.0 Next-Generation 

Marketing Strategies For Making Millions 

Online. Amacom: USA. 

Gale, T. ve Gale, M. (2008). Getting Started on 

Your Genealogy Website. Lulu Enterprise, Inc.: 

Morrisville, NC, USA. 

Gangadharbatla, H. (2009). Individual 

Differences in Social Networking Site Adoption. 

Eds: Celia Romm ve Kristina Setzekorn, Social 

Networking Communities and E-Dating Services: 

Concepts and Implications, ss. 1-17. IGI Global: 

Hershey. 

Gaudeul, A. ve Giannetti, C. (2011). “The role of 

reciprocation in social network formation, with 

an application to blogging”, http://mpra.ub.unimuenchen.de/34094/1/MPRA_paper_34094.pdf 

(27.05.2012). 

Gibson, S. ve Jagger, S. (2009). Sociable!: How 

Social Media Is Turning Sales and Marketing 

Upside-Down. Stephen Jagger Holdings Inc. 

Gunelius, S. (2010). Blogging All-in-One For 

Dummies. Wiley Publishing, Inc.: Hoboken, NJ. 

Gunter, S.K. (2010). Sams Teach Yourself 

Facebook in 10 Minutes. Pearson Education, 

Inc.: Indiana, USA. 

Harris, D. (2008). Blogging 100 Success 

Secrets-100 Most Asked Questions on 

Building, Optimizing, Publishing, Marketing 

and How to Make Money with Blogs. Emereo 

Publishing. 

Heymann, P., Koutrika, G. ve Garcia-Molina, H. 

(2007). “Can Social Bookmarking Improve Web 

Search?”, Infolab Technical Report, 

http://ilpubs.stanford.edu:8090/817/1/2007- 

33.pdf (27.05.2012). 

Hu, F., Ruan, T. ve Shao, Z. (2012). Complete- 

Thread Extraction from Web Forums. Eds: Quan 

Z. Sheng, Guoren Wang, Christian S. Jensen ve 

Guandong Xu, Web Technologies and

Applications, 14 th Asia-Pacific Web Conference, 

APWeb, Kunming, China, April, Proceedings, ss: 

727-735, Springer: Heidelberg. 

Hudson, D.L. (2008). Blogging. Point 

Counterpoint, Chelsea House Infobase 

Publishing: New York. 

Invesp (2011). “The Blogging World”, 

http://www.invesp.com/blog/business/how-bigis-blogsphere.html 

(27.05.2012). 

Ivory, J.D. (2012). Virtual Lives: A Reference 

Handbook. ABC-CLIO, LLC: California, USA. 

Jarboe, G. (2012). YouTube and Video 

Marketing: An Hour a Day. Second Edition, 

John Wiley & Sons, Inc.: Indiana. 

Java, A., Song, X., Finin, T. ve Tseng, B. (2007). 

“Why We Twitter: Understanding Microblogging 

Usage and Communities”, 

http://aisl.umbc.edu/resources/369.pdf 

(27.05.2012). 

Kaplan, A.M. ve Haenlein, M. (2009). The 

Fairyland of Second Life: Virtual Social Worlds 

and How to Use Them, Business Horizons, 52, 

pp. 563-572. 

Kavianpour, S., Ismail, Z. ve Mohtasebi, A. 

(2011). Effectiveness of Using Integrated 

Algorithm in Preserving Privacy of Social 

Network Sites Users. Eds: Hocine Cherifi, Jasni 

Mohamad Zain ve Eyas El-Qawasmeh, Digital 

Information and Communication Technology and 

Its Applications, International Conference, 

DICTAP, Dijon, France, June, Proceedings, Part 

II, ss: 237-249, Springer: Heidelberg. 

Kear, K. (2011). Online and Social Networking 

Communities: A Best Practice Guide For 

Educators. Routledge: New York., NY. 

Kuntsal, S. (2012). “The CMO’s Guide to 

Pinterest”, Icrossing, 

http://www.icrossing.com/sites/default/files/iCros 

sing%20POV%20- 

%20CMOs%20Guide%20to%20Pintrest.pdf 

(27.05.2012). 

Lacy, K. (2011). Twitter Marketing For 

Dummies. 2 nd Edition, Wiley Publishing, Inc.: 

Indiana, USA. 

Miller, M. (2012). B2B Digital Marketing: 

Using the Web to Market Directly to 

Businesses. QUE, Pearson Education, Inc.: 

Indiana, USA. 

Miller, M. (2012). My Pinterest. Que 

Publishing: USA. 

 

77 

Miller, M. (2010). Sams Teach Yourself 

YouTube in 10 Minutes. Pearson Education, 

Inc.: USA. 

Morris, T. (2010). All a Twitter: A Personal 

and Professional Guide to Social Networking 

with Twitter. QUE, Pearson Education, Inc.: 

Indiana, USA. 

Mudambi, S.M. ve Schuff, D. (2010). What 

Makes a Helpful Online Review? A Study of 

Customer Reviews on Amazon.com, MIS 

Quarterly, Research Note, Vol. 34, No. 1, March, 

pp. 185-200. 

Newson, A., Houghton, D. ve Patten, J. (2009). 

Blogging and Other Social Media: Exploiting 

the Technology and Protecting the Enterprise. 

Gower Publishing Limited: Farnham, England. 

Novak, T.P. (2012). Quality of Virtual Life. Eds: 

David Glen Mick, Simione Pettigrew, Cornelia 

Pechmann ve Julie L. Ozanne, Transformative 

Consumer Research For Personal and Collective 

Well-Being, ss. 225-246. Routledge: New York, 

NY. 

O’Guinn, T.C., Allen, C.T. ve Semenik, R.J. 

(2012). Advertising and Integrated Brand 

Promotion. Sixth Edition, South-Western, 

Cengage Learning: USA. 

O’Reilly T. ve Milstein, S. (2012). The Twitter 

Book. 2 nd Edition, O’Reilly Media Inc.: 

Sebastopol, CA. 

Pacea, O. (2010). “Digital Storytelling: Temporal 

Narratives In Expat Blogs”, http://www.univovidius.ro/litere/ovidius/vol_2010/35_Pacea.pdf 

(27.05.2012). 

Pallot, M. ve Bergmann, U. (2010). Collaborative 

Virtual Environments and Immersion in 

Distributed Engineering Contexts. Ed: Hermann 

Kühnle, Distributed Manufacturing: Paradigm, 

Concepts, Solutions and Examples, ss: 71-92, 

Springer: London. 

Phillips D. ve Young, P. (2009). Online Public 

Relations: A Practical Guide to Developing an 

Online Strategy in the World of Social Media. 

Second Edition, Kogan Page Limited: London, 

United Kingdom. 

Power Up Social (2012). “Yelp & Online Review 

Sites for Business”, 

http://www.powerupsocial.com/content/38/en/yel 

p (27.05.2012). 

Risdahl, A.S. (2006). The Everything Blogging 

Book: Publish Your Ideas, Get Feedback, And

Create Your Own Worldwide Network. Adams 

Media: Massachusetts. 

Rowell, R. (2011). YouTube: The Company 

and Its Founders. ABDO Publishing Company: 

Minnesota, USA. 

Ryan, D. ve Jones, C. (2012). Understanding 

Digital Marketing: Marketing Strategies for 

Engaging The Digital Generation. Second 

Edition, Kogan Page Limited: London, United 

Kingdom. 



Success. 2 nd Edition, John Wiley & Sons, Inc.: 

Hoboken, New Jersey. 

Savolainen, R. (2011). Requesting and Providing 

Information in Blogs and Internet Discussion 

Forums, Journal of Documentation, Vol. 67, No. 

5, pp. 863-886. 

Semertzidis, T., Daras, P. ve Ballesteros, I.L. 

(2010). Social Networks Overview: Current 

Trends and Research Challenges. European 

Commission, Publications Office of European 

Union: Luxembourg. 

Sethi, A. ve Adhikari, B. (2010). Business 

Communication. Tata McGraw Hill Education 

Private Limited: New Delhi. 

Shore, M. ve Zhou, Q. (2009). Second Life: The 

Future of Social Networking. Eds: Maryam 

Purvis ve Bastin Tony Roy Savarimuthu, 

Computer-Mediated Social Networking, First 

International Conference, ICCMSN, 2008, 

Dunedin, New Zealand, June, Revised Selected 

Papers, ss: 18-27, Springer: Heidelberg. 

Smith, J. (2009). “comScore: Facebook Passed 

MySpace in the US for the First Time in May”, 

Inside Facebook, 

http://www.insidefacebook.com/2009/06/15/com 

score-facebook-passed-myspace-in-the-us-forthe-first-time-in-may/ 

(27.05.2012). 

 

78 

Social Quickstarter (2012). “Introduction to 

Rating and Review Sites”, 

http://www.socialquickstarter.com/content/78introduction_to_ratings_and_review_sites 

(27.05.2012). 

Thomas, L. (2011). The McGraw-Hill 36-Hour 

Course Online Marketing. The McGraw-Hill 

Companies, Inc.: New York. 

Twitter Blog, (2011). “One Hundred Million 

Voices”, http://blog.twitter.com/2011/09/onehundred-million-voices.html 

(27.05.2012). 

Waters, J.K. (2010). The Everything Guide to 

Social Media. Adams Media: MA, USA. 

YouTube.com (2012). “YouTube’s 7th Birtday” 

http://www.youtube.com/watch?v=GLQDPH0ul 

Cg (27.05.2012). 

Yuen, S.C-Y. ve Yang, H.H. (2010). Using 

Social Networking to Enhance Sense of 

Community in E-Learning Courses. Ed: 

Subhasish Dasgupta, Social Computing: 

Concepts, Methodologies, Tools, and 

Applications, Volume II, ss: 1096-1119. IGI 

Global: Hershey. 

Zarrella, D. (2010). The Social Media 

Marketing Book. O’Reilly Media, Inc.: 


Zhang, N. (2011). The role of Web 2.0 

applications on niche culture diffusion- An 

empirical study on the influence of online forums 

on fans of rock music, Online Information 

Review, Vol. 35 No. 5, pp. 734-746. 

Zhang, Z. (2009). Focused Image Search In 

The Social Web. A Dissertation Submitted to the 

Faculty of the Graduate School of the University 

of Lousville for Degree of Doctor of Philosophy, 

December 2008, UMI, Proquest LLC. 

Zimmerman, J. Ve Sahlin D. (2010). Social 

Media Marketing: All-In-One for Dummies. 

Wiley Publishing, Inc.: Indiana, USA.

4 



 

 

 

 

 

 

 

Her bir sosyal medya platformunun pazarlama boyutunu açıklayabilecek, 

Sosyal medya platformlarından pazarlama yararları elde edebilecek, 

Sosyal medya platformlarını kullanan işletmelerin stratejilerini analiz edebilecek, 

Sosyal medya platformlarını pazarlamada etkili bir şekilde kullanabilecek, 

Sosyal medya platformları ile pazarlama fırsatlarını değerlendirebilecek, 

Sosyal medya platformları için pazarlama stratejileri hazırlayabilecek 



İçindekiler 

Blogla Pazarlama 

Mikroblogging ile Pazarlama 

Twitter Pazarlama 

Internet Forumları ile Pazarlama 

Müşteri İncelemeleri Siteleriyle 

Pazarlama 

Giriş 

Blog ile Pazarlama 

Mikroblogging ile Pazarlama 

Internet Forumları ile Pazarlama 

İnceleme ve Değerlendirme Siteleri ile Pazarlama 

Sosyal Haber ve Sosyal İşaretleme Siteleri ile Pazarlama 

Online Sosyal Ağlar ile Pazarlama 

Medya Paylaşım Siteleri ile Pazarlama 

Sanal Dünyalar ile Pazarlama 

80 

Sosyal Haber Sitesiyle Pazarlama 

Sosyal İşaretleme Siteleriyle Pazarlama 

Facebook Pazarlama 

YouTube Pazarlama 

Sanal Dünyalar ile Pazarlama

Sosyal Medya Platformları ile 

Pazarlama 

GİRİŞ 

Günümüzde sosyal medya platformları işletmeler için sadece pazaryerleri değil, aynı zamanda yeni 

pazarlama araçları konumuna gelmiştir. Bu yüzden sosyal medya platformlarının işletme yöneticileri 

ve/veya pazarlamacılar tarafından izlenmesi, anlaşılması, benimsenmesi ve de bu platformlara 

işletmelerin katılım sağlaması bir zorunluluk oluşturmaktadır. Pazarlamacıların artık daha fazla sosyal 

medya platformlarını görmezden gelmeleri mümkün değildir. 

2012 Sosyal Medya Pazarlama Endüstri Raporuna göre -daha önce 2009, 2010 ve 2011’de de 

hazırlanan raporun dördüncüsünde 3.800’ün üzerinde pazarlamacı ile görüşülmüştür- en yaygın 

kullanılan ilk beş sosyal medya aracı Facebook (%92), Twitter (%82), LinkedIn (%73), Bloglar (%61), 

YouTube ya da diğer video siteleri (%57) olmuştur. Bu sıralama 2011’deki ile aynı çıkmıştır. 2012’deki 

çalışmada yeni eklenen kategoriler de olmuştur. Google+, fotoğraf ve görsel paylaşım siteleri (Pinterest, 

Flickr ve Instagram) gibi. 2011’den bu yana meydana gelen değişikliklere bakıldığında Google+’ın sosyal 

medya pazarlamacılarının %40’ı tarafından kullanıdığı ortaya çıkmıştır. Bununla birlikte sosyal 

işaretleme sitelerinin kullanımı %26’dan %16’ya, forumların kullanımı da %24’ten %19’a düşmüştür. 

Tüketicilerin biraraya gelmesini sağlayarak topluluk oluşumunu kolaylaştıran sosyal medya 

platfromlarında ürünler, markalar ya da işletmeler ile ilgili online ağızdan ağıza pazarlama 

gerçekleşebilmektedir. Bu tüketiciden tüketiciye pazarlama faaliyetleri kapsamında yeni ürün fikirleri 

üretilebilmekte, mevcut ürüne dair düşünceler aktarılabilmekte, bazı markalar tavsiye edilebilmekte, bazı 

işletmelerle ilgili olumlu bazıları ile ilgili de olumsuz bilgiler yayılabilmektedir. Tüm bunlar yapılırken, 

pazarlamacıların bu tür pazarlama faaliyetinden habersiz olmaları da, haberdar olup izlenmesine rağmen 

gerekli adımları atmaması kadar önemli ve büyük sorunlara neden olabilecektir. 

Sosyal medya platformlarını kullanan işletmelerin, kullanacakları sosyal medya platformları için bir 

pazarlama planı ve stratejisine sahip olmaları önemlidir. Böyle bir plan ve stratejinin olması sosyal medya 

platformlarını etkili bir şekilde kullanabilmeyi sağlarken, elde edilecek faydayı da artıracaktır. Her 

işletme için sosyal medya platformlarını kullanmak, en azından satış olmasa bile reklam ve pazarlama 

yapmak açısından gereklidir. Bununla birlikte sosyal medya platformlarının hepsinde bir varlık 

oluşturulup oluşturulmayacağı konusunda karar verilmelidir. Üçüncü bölümde ele alınan sosyal medya 

platformlarının pazarlama boyutunun üzerinde durulacağı bu bölümdeki her platformda yer almak yerine 

ürüne ve hizmete göre uygun sosyal medya platformlarında yer almak daha doğru bir seçim olabilir. 

BLOG İLE PAZARLAMA 

İnanması güç olsa da kısa süre öncesine kadar bloglar basit online günlükler iken işletmeler tarafından hiç 

de önemsenmemekteydi. Günümüzde bu hakikat tamamen tersine dönmüştür. Bloglar, her türden 

işletmenin online pazarlama stratejisinin ciddi bir bileşeni haline gelmektedir. Başka bir neden yoksa da 

sadece arama motorları yoluyla Web sitesinin bulunurluğunu artırmak için bir işletme blogu 

yayımlanmalıdır. İnsanların büyük bir çoğunluğu işletmeler, markalar, ürünler ve hizmetler ile ilgili 

online bilgi aramaktadır. İşletmelerin görünmeye ihtiyacı vardır. Bir işletme blog yayınladığında, yaptığı 

her yeni gönderi arama motorlarında indekslenecek ve tüketicinin işletmeyi bulması için yeni bir giriş 

noktası yaratılmış olacaktır. Buna ek olarak, blog üzerinde yayınlanan ilginç ya da işe yarar içerik, diğer 

 

81

loggerlar ve sosyal Web katılımcıları tarafından kendi izleyicileriyle paylaşıldığında (bloga bağlantı 

verildiğinde) işletmeniz daha fazla tanınma imkanı yakalar. Hangi türden bir iş olursa olsun, bir işletme 

blogu o işin büyümesine yardımcı olabilir. 

İşletme Blogu Tanımı 

Bir işletme blogu müşteriler ve çalışanlarla düzenli olarak, resmi olmayan bir biçimde ve kolayca 

iletişimi sürdürmeyi sağlayan bir araçtır. İşletme bloglarıyla, bilgi ve uzmanlığı paylaşmak 

amaçlanmaktadır. İşletme blogu, her tür büyüklükteki şirketin yeni izleyicilere ulaşmasını ve sadık bir 

Web takibi meydana getirmeyi olanaklı kılan bir Web iletişim biçimidir. 

İşletme blogları, konusuna göre oldukça hedefli olma eğilimindedir ve spesifik bir pazar alanına ya da 

nişe odaklanmaktadır. En yaygın ifadeyle güçlü bir pazarlama ve iletişim aracıdır. Şirketlere, 

müşterilerden tedarikçilere, ortaklardan çalışanlara kadar örgütün hareketlerinden etkilenen tüm gruplarla 

daha iyi iletişim kurmaya yardımcı olmaktadır. İşletme bloglarını başarılı şekilde kullananlar, hedef 

kitleleriyle hem daha iyi ilişkiler kurmakta hem de aralarında daha fazla güven oluşmaktadır. Böylece de 

kendilerini daha etkili bir biçimde pazarlamaktadırlar. 

İşletme Blogu Oluştururken Göz Önünde Tutulması Gereken Amaçlar 

Bir işletme blogunun en tipik amacı, hem mevcut müşterileri hem de genel kamuoyunu bilgilendirmek ya 

da eğitmektir. Bazı işletmeler blogları insanların işletmedeki değişimlerle, yeni projelerle ve diğer 

etkinlerle ilgili bilgi sahibi olması için kullanmaktadır. Bazı işletmeler de okuyucularının bilgi sahibi 

olmasına, haberleri, problemleri izlemesine, fikir alışverişini teşvik etmeye yardımcı olmak için blog 

oluşturmaktadır. Bu bloglar hemen yararlı olmak, pratik hizmet ve herkese uzmanlığı göstermek amacına 

hizmet etmektedir. 

İşletme bloglarının diğer bir amacı, müşteri hizmetleri sağlamak ya da bir ürün veya hizmeti 

kullanmaya yardımcı olmaktır. Bloglar, müşteri hizmet sorunlarıyla ilgilenmenin mükemmel araçlarından 

biri olabilir. Müşteri problemlerini alenen ele almak ve bunları herkesin duyacak olması kulağa korkutucu 

gelse de, böyle bir uygulama sayesinde herkes bilginin elde edilebilir olmasından faydalanır. Ayrıca, 

herkese açık bir şekilde insanların problemlerinin çözülmesine yardımcı olduğu görülen işletme de 

müşterilerine önemli bir mesaj iletmiş olur. Bu noktada insanlar yorum bıraktığında anında yanıt verecek 

şekilde hareket etmek önemlidir. 

Diğer bir işletme blogu amacı, işletmenin karakter ve kültür anlayışını yaymaktır. Blogun temel fikri 

şirketin nasıl sükseli, eğlenceli, hoş ve insancıl olduğunu göstermektir. Bir blog, okuyucularında duygusal 

yanıt çağrışımlarını başlatır ve sonuçta okuyucular gerçekten işletmeyi beğenebilir. Bu tam olarak işletme 

ürünlerini sevmekle aynı anlama gelmez. Tıpkı okuyucuların arkadaşlarını veya evcil hayvanlarını 

sevmesi gibi işletmeyi de sevmesi anlamındadır. Çoğu Apple kullanıcısının fanatik bağlılığı bu duruma 

bir örnektir. Apple kullanıcılarının ürünlerle ilgili hissettikleri şey; Apple’ın, onları şirketin kendisinin 

fanı olması konusunda sıklıkla iteklemekte olduğudur. Her işletme, yeni müşteri sayısını ya da gelir 

artışını ölçemese de bu tarz bir prestiji kullanabilir. 

Başka bir işletme blogu amacı, okuyucuları ve müşterileri eğlendirmektir. Bir blog, okuyucular ve 

müşterilerle sürekli pozitif ilişkiler kurarak başarılı olup herkesi eğlendirmek için tasarlanmaktadır. Bloga 

yazmanız için komik şeylere ihtiyacınız yoktur, ancak blogda şaka yapmak ve genel olarak komik bir 

üslupla yazmak okuyucuların daha fazla geri dönüşünü sağlayabilir. Bir nebze de olsa bu fotmatta kendi 

kendine dalga geçmeye devam edilebilir. Eğer işletmenin kendisiyle ilgili espri anlayışına sahip olduğu 

görülürse, müşteriler yaşayacakları sorunlar konusunda daha bağışlayıcı olabileceklerdir. 

İşletme bloglarının amaçlarından bir diğeri de kullanıcıları harekete geçirmektir. Politik bir blogu 

sürdüren adaylar (milletvekili ya da başkanlık adayları) spesifik bir hareketi yerine getirmeleri konusunda 

(bloggera oy vermek gibi) insanları ikna etmeyi ummaktadırlar. Bloglar kesinlikle insanları harekete 

geçirmek için kullanılabilir, ancak bu noktada oldukça nazik olunmalıdır. Örneğin, bir bloga daha fazla 

satış yapmak beklentisiyle başlamak yanlış olacaktır. Bloga, ürününüze sahip olanlara daha fazlası ve 

iyisi konusunda yardım etmek için başlamak ve mevcut müşterilerinizin ürünü nasıl kullandığı ve ne 

 

82

kadar mükemmel olduğu konusunda konuşmalarını sağlamak daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Sonuçta 

satışlar artacaktır ve buna ek olarak işletme, o ürünün müşterilerinin yardımseverliği ile ilgili güvenlerini 

kazanır. 

Son olarak işletme bloglarının mevcut ve potansiyel müşterilerle diyaloğu teşvik etme amacı vardır. 

Neticede müşterileriniz, ürünlerinizi ve hizmetlerinizi en iyi bilenlerdir ve yaptıklarınızı nasıl 

geliştireceğiniz konusunda belirli fikirlere sahiptirler. Bir blog, anketler ve odak grup çalışmalarına göre 

olağanüstü etkili ve çok daha ucuz bir şekilde bu tarz bir geribildirimi ortaya çıkarabilir. 

Küçük İşletmeler İçin Blog Sahibi Olmanın Faydaları 

Blog sahibi olmanın küçük işletmelere sağladığı faydaları şu şekilde sıralamak mümkündür: 

• Topluluk Oluşturmak: İşletme blogları, küçük işletmelere deneyim ve bilgilerini daha geniş 

izleyicilerle paylaşma fırsatı vermektedir. Daha geniş izleyici kitlesiyle bağ kurma ve bir 

topluluk oluşturma fırsatı, danışmanlar ve bilgi işçileri için çok güçlü bir faydadır. 

• Kolay Web Yayımlama Çözümü: Blog yazılımının kullanımı kolaydır. Basitçe düşüncelerinizi 

yazar, kaynaklara bağlantı (link) sağlar ve bunları blogunuzda yayımlarsınız. Bunların hepsini 

birkaç butona basarak yaparsınız. TypePad ya da Blogger.com gibi blog yazılım şirketleri 

başlangıç için basit blog araçları sunmaktadır. Blogu güncellemek, bir Web tasarımcısıyla 

değişiklikler için bağlantıya geçmekten ya da kendi kendinize kodlama yaparak veri 

yüklemekten daha hızlı bir süreçtir. 

• Daha Üst Sırada Arama Motoru Pozisyonu: Arama motoru pazarlaması yeni bir kavramdır. 

Arama motoru pazarlamasıyla trafik meydana getirmenin maliyeti, geleneksel medyadan çok 

daha düşüktür. Arama motoru pazarlaması en düşük yönlendirme başına maliyete (yönlendirme 

başına maliyet bir online reklamcılık fiyatlandırma modelidir) ve en yüksek yatırım getirisine 

(İngilizce kısaltması “ROI” olup, yatırımın geri dönüşü şeklinde ifade edilir) sahiptir. Eğer 

işletmeniz temel arama motorlarında ilk 20’de sıralanmıyor ise milyonuncu sırada olsanız da bir 

şey fark etmeyecektir. Ancak arama motoru optimizasyonu gibi teknikler arama motoru 

pozisyonunu artırabilir. Çoğu arama motoru optimizasyonu hizmetinin maliyeti yıllık 5.000 ile 

10.000 dolar arasındadır. İşletme bloggingi, küçük işletmeler için ucuz çözümler sunmaktadır. 

İşletme bloggerları en üst sıralarda arama motoru pozisyonunu gerçekleştirebilmektedir. Çünkü 

arama motoru sırası, başka faktörler arasında bağlantı (link) popülerliğine ve düzenli içeriğin 

kolay indekslenmesine dayalıdır. Bloggerlar için arama motoru optimizasyonunun temel 

becerilerini ve iyi içerik yönetimini öğrenmek daha iyi sıralamalar için kilit noktalardır. 

• Daha Düşük Maliyetler: Blog sahibi olmak, bir Web varlığına sahip olmanın düşük maliyetli 

bir alternatifidir. Küçük işletme sahipleri için blog oluşturmak, HTML öğrenmeye zaman 

ayırmadan ya da bir tasarımcıya/geliştiriciye para vermeden işletmenin adını Internet’te 

yaymanın ucuz bir yolunu sunmaktadır. 

• Daha İyi İletişim: Blogging, birtakım iletişim faydaları da sağlar. Bunlardan biri zaman 

kazandırması diğeri de mesajın bir defada çok sayıda insana yayılmasıdır. 

Doğru Bir Blog ile Pazarlama İçin Blogging Plan Taslağı 

Blog ile pazarlamayı doğru bir şekilde yapmak için bir blogging planı geliştirmeye ihtiyaç vardır. 

Blogging planı, bir yol haritası olarak düşünülmelidir. Bu, basit tek sayfadan oluşan bir doküman da 

olabilir ancak vizyonunuzun gelişmesine ve blogging yapma nedeninize yardımcı olur. 

Blogging plan taslağı, şu sorulara verilecek cevaplarla oluşturulabilir; 

Hangi amaçla blogging yapıyorsunuz? Eğer iyi sonuçlar isteniyorsa, blogunuz amaçlarınızı 

yansıtmak zorundadır. Bu noktada odaklanmak istenen izleyiciler, konu ve anahtar kelimeler ortaya 

konularak başlanmalıdır. İşletmeniz için blogla pazarlama amaçları yeni müşterilere ya da pazarlara 

erişmek, ürünlerinizi tutundurmak, görünürlük ve marka yaratmak, uzman olarak fark edilmek ve 

müşteriler ya da çalışanlarla iletişim kurmak olabilir. 

İzleyicileriniz kimler? Çoğu zaman izleyicileriniz müşterileriniz ile aynıdır. Yaş, gelir, cinsiyet, ilgi 

vb. şeyleri içermektedir. Bu tür bilgileri, konuları seçmek ve fikirlerinizi nasıl ileteceğinizi belirlemek 

83

için kullanın. Bir blog hedef izleyicileriniz ile sohbet etmeyi olanaklı kılmaktadır. Blogla pazarlama ile 

ürün ve hizmetlerinizi satın almaya istekli kişilerle çokça bilgiyi paylaşmak için bir platforma sahip 

olursunuz. Burada önemli noktalardan biri blogunuzu en iyi müşterilerinizi odak alacak şekilde 

ayarlayabilmektir. Bunu yapmak için de en kârlı alıcının davranış profili oluşturulur. Davranış, 

gelecekteki hareketleri tahmin etmenin en iyi yolu olarak düşünülür. Bu yüzden davranışı etkileyen 

şeyleri anlamak çok önemlidir. “En kârlı alıcı karakteri” yaratılarak, bu gruba etkili bir şekilde pazarlama 

yapılabilir. Bu, sitenizin değerini tasarlamaya, güvene ve satın almayı iknaya, aynı zamanda da 

izleyicilerin müşteriye dönüşmesine yardımcı olur. 

Ne hakkında yazacaksınız? Her blogla pazarlama kampanyasının temeli, geliştirdiğiniz içerik 

stratejisine dayanmaktadır. İçerik, etkileşim kurmayı olanaklı kılarak sizi okuyucularınıza bağlayacaktır. 

Sonuçta da okuyucularınızı bir takipçi ya da bir müşteriye dönüştürecektir. Blogunuzu etkileşim kurmayı 

isteyeceğiniz izleyicilerinizin ilgileneceği uygun bir konuya odaklayın. Kimin için yazdığınızı, ne ile 

ilgilendiğinizi ve neden yazdığınızı kesin hatlarıyla ortaya koyun. Böylece blog konunuzu seçmeye 

hazırsınız demektir. Şunu da unutmamak gerekir ki yazacağınız konu, satın alma kararını vermeden önce 

insanlara ulaşacaktır. 

Blog yazınız odaklı mı ve anahtar kelime planınız ne? Odaklı blogging yapmak sonuç verecektir. 

Etkili blog ile pazarlama bir konuya odaklanmaktadır ve merkezinde bir anahtar kelime planı vardır. Bu, 

bloggerın izleyicilerinin olmasını olanaklı kılacak ve geri dönüşünü sağlayacaktır. Anahtar kelime planı 

uzun kuyruklu sözcük gruplarını kullanarak son derece esnek olmak zorundadır. 

Blog yazmak için zaman çizelgesi geliştirdiniz mi? Eğer izleyicilerinizi artırmak ve arama 

motorlarında iyi sonuçlar elde etmek istiyorsanız haftada en az üç kez bloga girdi yapın. Bunun en kolay 

yolu ister her gün ister gün aşırı aynı zamanlarda blogunuza biraz zaman ayırmaktır. Blog yazarken rahat 

olun, eğlenin ve zevk alın. Yazmak, eğlenceli hatta yararlı, sohbetlerde başkalarıyla bağ kurmaya 

başladıkça da heyecanlı olabilir. 

Blog ile Pazarlamanın Faydaları 

 

Bir işletme bloggerı hangi özelliklere sahip olmalıdır? 

Bir bloga sahip olunduğunda işletmenize birçok fayda sağlayacaktır. Bunlar: 

• İnanılırlık: Endüstrinizde kendinizi bir uzman ve lider olarak kanıtlarsınız. 

• Müşteri ilişkileri: Müşterilerinizle onların tartışmalarına katılabileceğiniz yakın bir ilişki 

geliştirirsiniz, geribildirim alırsınız ve güven oluşturursunuz. 

• Medya ilişkileri: İşletmenizle ilgili haberler ve içinde bulunduğunuz endüstrideki haberlerle 

ilgili anlayışınız hakkında medyanın bilgilendirilebileceği (outlet ya da showroom tarzı) bir yer 

yaratırsınız. 

• İçsel işbirliği: Proje üyelerinin birbirleriyle ilgili güncel kalabileceği bir forum sağlarsınız. 

• Bilgi yönetimi: Çalışanların katkı sağlayabileceği ve düzeltmeler yapabileceği Wiki tarzı bilgi 

veri tabanı yaratırsınız. 

• İşe alma: Kendinizi bir endüstri lideri olarak ortaya koymanızdan dolayı, işletme imajınızı bir 

bakıma artıracaksınız. Bu ise olası çalışanlar, potansiyel ortaklar ve yatırımcılar için daha çekici 

bir durum yaratır. 

• Pazar testi: Yeni ürünler ve hizmetler için fikirleri test edebileceğiniz bir forum sağlarsınız ve 

geribildirim ile birlikte müşteri tabanınızdan öneriler de alırsınız. 

• Arama motoru görünürlüğü: Düzenli bir şekilde güncellenen en yeni içerik ve ilgili sitelerden 

bir Web sitesine gelen doğal linkler (İngilizcesi inbound links), bir sitenin arama motorlarındaki 

görünürlüğünü en üst düzeye çıkaran iki önemli bileşendir. İyi hazırlanmış bir blog, bunları 

bolca arz eder ve böylece her durumda diğer Web sitesi türlerinin kapasitesini bir hayli 

aşmaktadır. 

84

Sweet Leaf Tea, özellikli çaylar satan bir blog sitesidir. Blog, daha az 

resmiyette ancak markaya daha çok insancıl dokunuş sağlayacak şekilde tasarlanmıştır. 

İnformal bir dil kullanılmaktadır. Bu yüzden de “pazarlama konuşmasından” ziyade daha 

çok “insanların konuşması” ortaya çıkmakta ve bu strateji hedef izleyicileri anında 

çekmektedir. 

MİKROBLOGGİNG İLE PAZARLAMA 

Mikroblogging, sosyal Web’de 2007’de Twitter’ın ilk kez topluma tanıtıldığı zaman sevilmeye başladı. 

Ancak 2008’e kadar geniş anlamda fark edilmedi. 2009’la birlikte Twitter bütünleşik global iletişim 

metodunun bir parçası haline geldi ve işletmeler Twitter’ın potansiyelini fark etmeye başladılar. 

Mikroblogging ürün ya da hizmetlerinizi tutundurmayı sağlarken, izleyicileriniz için değer yaratmaya 

yardımcı olacak yararlı bir pazarlama aracı olabilir. Sadece bir mesajı yaymaktan ziyade, bu platformlar 

sayesinde, geniş (ve ilgili) izleyicilerinizle daha fazla bağlantılı kalabilir, popüler bir ses ve marka kimliği 

yaratabilir, hedef pazarınızın radarında kalmaya devam edebilirsiniz. Çoğu örgüt mikrobloggingi yararlı 

bir araç olarak görmekte ve önemli çabalarını buraya aktarmaktadır. 

Mikroblog Pazarlaması ile ilgili daha ayrıntılı bilgi almak için Erkan 

AKAR’ın Efil Yayınevinden çıkan “Sosyal Medya Pazarlaması Sosyal Web’de Pazarlama 

Stratejileri” (2011) adlı kitabını okuyabilirsiniz. 

İşletmelerin Twitter’ı Kullanma Amaçları 

Küçük, orta ya da büyük fark etmeksizin işletmeler Twitter’ı değerli bir pazarlama aracı olarak 

kullanabilir. Aynı zamanda Twitter, işletmenin mevcut halkla ilişkiler ve müşteri hizmetleriyle ilgili 

çabalarının tamamlayıcı bir parçası olma konusunda da yardımcı olabilir. 

Twitter, bir grup müşteriye “mesaj satmaktan” ziyade, müşterilerinizin ürünleriniz hakkında Twitter 

üzerinde konuşması ve sizin ağızdan ağıza yolla başkalarına erişmenize yardımcı olmaktadır. Günümüzde 

Twitter, müşterinin müşteriye satış yaptığı müşteri deneyiminin ön sırasında bulunmaktadır. Artık 

tüketiciler markanın kişisel sunumunu oluşturmaktadır. 

Twitter’ın 140 karakterle anlık olarak paylaşma yeteneği sayesinde işletmeler kolaylıkla işletme, ürün 

ya da hizmet hakkında halkla ilişkilerle ilgili duyurumlarını ve hikâyelerini paylaşabilirler. Ancak atılan 

tweetleri ilginç hale getirmek ve çeşitlendirmek için hizmet edilen endüstri hakkındaki haber ve hikâyeler 

göz önünde tutulmalıdır. Böylece konu ile ilgili bilgi arayanlar için referans konumuna gelebilirsiniz. 

Sonuçta müşteriniz haline dönüşebilecek daha fazla takipçi elde edilebilir. 

Sadece işletme ve endüstri ile ilgili tweetlerin dışında, özellikle takipçilerin atılan tweetlere karşı 

verdikleri cevaplara karşılık olarak atılacak tweetlerle işletmenin insani tarafını göstermek de mümkün 

olacaktır. Ancak bu noktada, Twitter pazarlama stratejisi göz önünde bulundurulmalı ve atılan tweetlerin 

bir bütün olarak markanız hakkında ne ifade ettiği akıldan çıkarılmamalıdır. Tweetlerinizin markanızın 

hikâyesini tamamlayacağından ve güçlendireceğinden emin olunmalıdır. 

Twitter, fanlarınızı yetkili hale getirmektedir. Twitter ile işletmeler milyonlarca insanla mesajlarını 

paylaşma imkânı elde etmektedir. İşletmenin müşterileri ise birer evangeliste (evangelist, ateşli bir şekilde 

bir mesajı yayan kimseye verilen addır, bu kişiler misyonerler olarak da tanımlanabilir) dönüşerek, 

işletmenizin büyüklüğü hakkında kendi düşüncelerini olabildiğince çok kişiye yayabilirler. Evangelistler 

mesajlarınızı yaymaya yardımcı olabilir, ancak onların kim olduğu öğrenilmeli ve onların desteğini 

istemeden önce ilginç mesajları retweet edilerek üstükapalı da olsa bu ima edilmelidir. İşletmenin 

mesajlarını en çok retweet edenlere dikkat edilerek fanlar ve evangelistler seçilebilir. Aynı zamanda 

endüstrinizdeki Twitter trendleri izlenerek dikkate alınması gereken kişiler belirlenebilir. Başkalarını 

dinleme ve onların yararlı katkılarını retweet etme arasındaki denge sayesinde, karşılık olarak onların 

 

85

desteğini isteme konusunda haklı olursunuz. Bunun da ödülü markanızın hikâyesinin viralleşmesidir ve 

bu şekilde binlerce ya da milyonlarca potansiyel müşteri elde edebilirsiniz. 

Twitter, işletmenin verdiği müşteri hizmetlerinin kendisi için bir rekabet avantajı haline gelmesine de 

yardımcı olabilir. Twitter için işletmenize doğru insanları alırsanız, onları zaman yönetimi ve müşterilerle 

açıkça konuşma konusunda yetkilendirirseniz, hem müşterilerinizin hem de kendinizin zamanını ve 

parasını korumuş olurken, yenilgiye uğramaya da engel olmuş olursunuz. 

Twitter’ı Kullanmanın Pazarlamacılara Faydaları 

Twitter’ı kullanmanın pazarlamacılara sağlayacağı faydaları şu şekilde sıralamak mümkündür; 

• Kilit etkileyicilerle gerçek zamanlı konuşmalara bağlanmayı ve marka evangelistlerinin hevesini 

artırmayı sağlar. 

• Anında geribildirim elde etmeyi sağlar; gerçek zamanlı odak grup olarak kullanılır. 

• Bloggerlar ve medya için bir endüstri kaynağı olarak marka yaratmayı sağlar. 

• İnsancıl bir görünüm yaratır ve markanın sesi olur. 

• Bir müşteri ilişkileri yönetimi aracı şeklinde kullanarak proaktif bir şekilde tüketicilerin 

sorularına ve problemlerine yanıt vermeyi olanaklı kılar. 

• Hatta “tweet atmadan” ya da katılım gerçekleştirmeden işletmenin kendisi, rakipler ve endüstri 

hakkında insanların ne dediğini değerlendirmek için Twitter’dan, izleme aracı olarak 

faydalanılabilir. 

Twitter’ı hayret verici şekilde kullanan bazı işletmeler vardır. Örneğin 

Dell’in Twitter üzerinde @DellCares adlı profil hesabı vardır ve bu hesap müşteri hizmet 

sorunlarına adanmıştır. Dell, bu anlamda Twitter’ı “dinleme” amaçlı kullanmaktadır. 

Morton’s The Steakhouse’ın da @Mortons adlı resmi Twitter hesabı bulunmaktadır. 

Sosyal medya danışmanlarından Peter Shankman seyahat ederken espirili bir tweet 

atmıştır. Bu tweet’te: “@Mortons – Newark Havalimanında biftek ile beni karşılayabilir 

misiniz? 2 saat içinde orada olacağım, teşekkürler.” şeklinde yazmıştır. Shankman, 

havalimanına vardığında bir Morton çalışanı biftek ile onu beklemektedir. Bu halkla 

ilişkiler girişimi Huffington Post, CBSNews, Forbes ve düzinelerce başka Web sitesinde 

kapak olmuştur. 

Twitter Pazarlama Statejisi Oluşturma 

Twitter pazarlama stratejisinin ilk adımında, bir Twitter hesabı oluşturmak vardır. Twitter hesabı 

oluşturulurken birtakım önemli noktalar göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin, blog ismi ile ya da 

işletme veya marka ismi ile aynı olan bir hesap adı alınmaya çalışılmalıdır. Twitter hesabında yer alan 

açıklamalar kısmına işletmeye ait sitelerinin linkleri verilmeli, yer bilgisi girilmelidir. Ayrıca bu 

açıklamalarda arama motorlarında kolaylıkla bulunabilmeyi sağlayacak doğru ve uygun anahtar kelimeler 

girilmelidir. İşletme ya da markayı ifade eden logo ya da fotoğraflar kullanılmalıdır. Marka imajını 

yansıtan bir Twitter arka planı belirlenmelidir. 

Bundan sonraki adım, hedef izleyicilerin tanımlanmasıdır. Örneğin hedef izleyicileriniz “aksesuar” 

seven kişiler olabilir. Bu durumda hedef izleyiciler bazı araçlarla, örneğin Twellow.com, Tweepi.com 

gibi, Twitter üzerinde bulunabilir. Örneğin Twellow.com, Twitter “Sarı Sayfaları” gibidir ve “aksesuar” 

gibi hedef pazarınızla eşleşen kategorileri burada bulabilirsiniz. Bu kategoride bulunan Twitter 

kullanıcıları takip edilebilir. Tweepi.com ise Twitter’da diğer insanların takipçilerini takip etmeyi 

olanaklı kılmaktadır. Bu oldukça etkilidir. Çünkü kendi kategorinizde en iyi markanın Twitter 

takipçilerini takip ederek, nitelikli takipçiler elde edebilirsiniz. Gelen takipçileriniz sizin tweetlerinizi 

görmeye başlar ve onları kendi sitenize yönlendirebilirsiniz. 

 

86

Üçüncü adım amaçların ve hedeflerin belirlenmesidir. Twitter kanalıyla nelerin başarılacağı 

kararlaştırılmalıdır. Twitter pazarlama kampanyasıyla başarılmak istenen amaçlar şunlar olabilir: 

Blog/Web sitesi trafiğini artırmak, müşteri hizmetlerini geliştirmek, satışları artırmak, mevcut ve 

potansiyel müşterilerle bağ kurmak, Twitter takipçilerini arttırmak, markayı tutundurmak. Amaçların 

spesifik olması gerekmektedir. Etkili olması için de zamanında olmalıdır. 

Dördüncü adım amaçları başarmak için taktiklerin tasarlanması, geliştirilmesi ve uygulanmasıdır. 

Örneğin Twitter takipçilerini artırmak için blog üzerine, e-posta ve haber bültenlerine görülebilecek 

şekilde “Twitter’da beni takip et” butonunun konulması yoluna gidilebilir. Site trafiğini artırmak için de 

tweetlerde hasgtagler kullanılabilir. Mevcut ve potansiyel müşterilerle bağlılığı artırmak için Twitter 

üzerinde onlardan sorulara cevap vermeleri istenebilir. 

Beşinci adım izleme ve ölçmedir. Twitter üzerinde izleme, özel ya da genel yorumlara ve alınan 

geribildirimlere bakmaktır. Twitter pazarlama başarısını ölçmek için de bazı Twitter ölçüm araçları 

vardır. Örneğin Google Analytics ile sitenize Twitter kaynaklı gelen trafikler ölçülebilir veya Twitter 

Counter, Twitter takipçi sayısını, takip ettiğiniz kişileri ve her saatte birden 6 aylık zaman aralıklarına 

kadar tweetleri göstermektedir. Bu ölçüm araçlarından 6. Ünite içinde bahsedilmektedir. 

Sonuncu adım değişiklik yapmak ve tekrarlamaktır. Twitter ve diğer sosyal medya pazarlama 

stratejileri ve taktikleri pazarlama ekosistemi içerisinde hala yenidir. Ancak pazarlama ilkelerine yine de 

başvurulmalıdır. Denemeye hazırlıklı olunmalı ve neyin çalışıp neyin çalışmadığı bulmak için yaratıcı 

olunmalıdır. 

INTERNET FORUMLARI İLE PAZARLAMA 

Internet forumları, Web üzerinde en eski teknolojilerden biri olmasına rağmen şirket, marka, ürün veya 

hizmet ya da bir konu etrafında kolayca güvenilir bir topluluk yaratmanın hala mükemmel bir yoludur. 

Forumlar benzer ilgileri paylaşan insanlar için birbirlerine mesajlar göndererek iletişim kurdukları online 

toplanma yerleridir ve sosyal Web’in gizli mücevherleri olarak ifade edilebilirler. Facebook ve 

Twitter’dan farklı olarak forumlarda ürün konuşmaları tamamlayıcı olup, zorla giriş söz konusu değildir. 

Bu konuşmalar sıklıkla bir forumda ilk yer olarak tüketicilerin bulunmalarının tek sebebidir. 

Internet Forumu ile Pazarlama Türleri 

Internet forumları ile pazarlama iki şekilde gerçekleştirilebilir. Bunlardan birincisi işletmenin kendisinin 

bir online forum oluşturmasıdır. Diğeri ise işletmenin bir online foruma üye olmasıdır. 

İşletme kendisine ait bir online forum kurabilir ve ortakları, çalışanları, müşterileri davet edebilir. İlgi 

alanları ve ne yaptığı ile ilgili devam eden konuşmalara katılmayı dener. Bu ücretsizdir ve diğer sosyal 

medya platformlarında olduğu gibi yatırımın geri dönüşü inanılmazdır. 

İşletmenin kendisi bir Internet forumu kurmak yerine mevcut Internet forumlarına da katılabilir. 

Buradaki amaç, online tartışma grupları yoluyla işletmenizi pazarlayabilmektir. Bunun için öncelikle bir 

foruma üye olunmalıdır. Sonrasında forumdaki tartışmalara gönderi eklemeye başlanılmalıdır. Ancak 

unutulmamalıdır ki, gönderilerde reklam ve pazarlama yapılmasına izin verilmemektedir. Eğer bu yapılır 

ise spamming olarak adlandırılmaktadır. 

Foruma üye olarak kayıt olduktan sonra kendi imza dosyanızı oluşturabilirsiniz. Bu imza dosyasında 

şirket, ürün ya da hizmet veya marka Web sitenize geri gönüş sağlayacak bir anahtar ifadeyi hipermetin 

(İngilizcesi hyperlink) bağlantısı yapabilirsiniz. Buna tıklandığında trafiği kendi sitenize yönlendirmiş 

olacaksınız. 

Internet Forumlarının Pazarlamacılar İçin Yararları 

Internet forumlarının pazarlamacılar için yararlarını dört ana başlık altında toplayabiliriz; 

• Müşterilere daha yakın olmak: Forumlar, buralarda tüketicilerin ne hakkında konuştuğunu 

kontrol ederek onları neyin rahatsız ettiğini bulmanın mükemmel bir yoludur. Müşterileriniz 

hakkında daha çok şey öğrendikçe, onlarla anlamlı bir şekilde bağ kurmaya kendinizi 

hazırlayabilirsiniz. 

 

87

• Online profil hayranlığının artması: Tartışmalara katkıda bulunmak, yardım sunmak ve tavsiye 

vermek uzmanlığınızı gösterecektir. Oldukça çabuk bir şekilde insanlar topluluğa yaptığınız 

katkıya güven ve hürmet duymaya başlayacaklardır ve bu online itibarınıza ve profilinize 

hayranlığı artırabilir. 

• Başlangıçta kötü şeylere engel olmak: Forumlara katkıda bulunarak potansiyel olarak işletmeniz 

ya da markanız ile ilgili negatif yorumların ya da konuşmaların yerini saptayabilirsiniz ve ortalık 

kızışmadan önce bunları çözme konusunda proaktif olabilirsiniz. Üstelik eğer topluluğun değerli 

bir üyesi olarak önceden katılım sağlıyorsanız başkalarını sizi korurken yanınızda bulmanız da 

mümkün olabilir. 

• Hedefli trafik sağlama: Trafik sağlamak bir tartışma forumuna üye olmak için temel neden 

olmamalıdır. Açıkça konu dışı reklam yapmak ve kendi sitenize linkler beğenilmemektedir, 

ancak çoğu forum size ait bir ya da iki imzaya izin vermektedir (hatta teşvik etmektedir). Bu 

konuda forum kurallarına uyduğunuzdan emin olunmalıdır. İmzanıza linkler ekleyerek 

forumdaki diğer insanlara kolaylıkla sitenizi/sitelerinizi bulma imkânı vermiş olursunuz ve 

şirketiniz ve kendiniz hakkında daha fazla şey keşfetmesini sağlarsınız. Çoğu kişi, özellikle 

foruma düzenli, değerli ve konu ile ilgili katkıda bulunuyor iseniz, sizi daha yakından tanımak 

için linke tıklayacaktır. 

İNCELEME VE DEĞERLENDİRME SİTELERİ İLE PAZARLAMA 

Günümüzde Internet’in viral doğası, konuşmaların dünya çapında hızla yayılmasına imkân vermekte ve 

milyonlarca insanı etkilemektedir. Bu gerçek, geleneksel reklama olan güvensizliği iki katına çıkararak, 

online inceleme ve değerlendirmeleri tüketicinin satın alma kararlarını etkileyen en güçlü faktörlerden 

biri haline getirmektedir. 

Nielsen tarafından 31 Ağustos 2011 - 16 Eylül 2011 tarihleri arasında 

yapılan ve 56 ülkeden 28 binden fazla online tüketicinin katıldığı Global Trust in 

Advertising Survey adlı çalışmaya göre, global tüketicilerin %92’si arkadaşlarından ve 

aileden aldığı tavsiye ve onlarla gerçekleştirdiği ağızdan ağıza iletişim gibi ücretsiz 

medyaya diğer tüm reklam biçimlerinden daha fazla güvendiklerini ifade etmiştir. Online 

tüketici incelemeleri ise, global tüketicilerin %70’i tarafından ikinci en güvenilen platform 

olarak belirtilmiştir. 

Online inceleme ve değerlendirme siteleri, başka kullanıcıların karar vermesine yardımcı olmak için 

kullanıcı incelemelerini ve değerlendirmelerini yayımlayan sitelerdir. Bu sitelerin kullanımı giderek 

artmaktadır. Eğer markanızı yönetebilmeyi ve insanların markanız hakkında ne dediğini öğrenmek 

istiyorsanız, bu sitelerde varlığınızı iyi halde tutmaya ihtiyacınız vardır. 

İnceleme ve Değerlendirme Sitelerinin Önemi 

İnceleme ve değerlendirme sitelerinin çok önemli olmasının sebeplerinden birisi, bu sitelerin çoğunun 

iPhone ve diğer akıllı telefonlar için uygulamalara sahip olmasıdır. Bu nedenle çoğu insan yerel 

işletmeleri arayıp bulmak için bu siteleri kullanmaktadır. Eğer insanlar düşük değerlendirmeler ya da kötü 

eleştiriler listesinde isminizi görür ise tek kelimeyle başka bir işletmeyi seçebilirler. Bu durumda işletme 

sahipleri ise potansiyel bir müşterisini neden kaybettiğini hiç bilemeyecektir. 

Tıpkı Facebook ve Twitter’daki gibi düşük değerlendirmeler ve kötü eleştiriler ortaya çıktığında ya 

problemi düzeltme ya da kendi tarafınızdan durumu açıklama fırsatına sahip olmayı sağlaması inceleme 

ve değerlendirme sitelerinin önemli taraflarından bir diğeridir. Ayrıca inceleme ve değerlendirme siteleri 

sadece incelemeler ile ilgili değildir. Bu sitelerin çoğu, müşterilere indirimler, hediyeler ve daha farklı 

şekillerde özel sunumlar yapmaya imkân vermektedir. Bu özel sunumlar, yeni ve mevcut müşterileri 

akıllı telefonlar ve başka mobil aygıtlarla çekmek açısından bu tür sitelerin bir başka önemli tarafını 

oluşturabilir. 

 

88

Eğer insanlar bu hizmetlerden birini kullanan yerel bir işletmeyi arıyorsa, işletmenizin özel sunumunu 

görmek onları daha fazla ziyaret etmeye yönlendirecektir. Eğer bu durum sizin açınızdan iyi eleştiriler ve 

etkileşimlerle birleştirilir ise kararlarını kesin olarak sağlamlaştıracaklardır. 

İnceleme ve Değerlendirme Sitelerinin Pazarlamacılar Açısından Yararları 

İnceleme ve değerlendirme sitelerinin pazarlamacılar açısından sağladığı yararları şu şekilde sıralamak 

mümkündür; 

• Reklam imkânı: Çoğu inceleme sitesinin gelir elde etmek için reklama ihtiyacı vardır ve bu 

yüzden ya doğrudan ya da reklam ve bağlı şirket ile satıcı arasında arabulucu ağlar (İngilizcesi 

affiliate networks) yoluyla işletmeler için reklam fırsatları sunmaktadır. 

• Neyin iyi neyin kötü olduğuyla ilgili anlayış sağlama: İnsanlar işletmenizi doğrudan 

değerlendirmese bile bu sitelerde, bulunduğunuz belirli bir endüstride neyin olmadığı ve 

tüketiciler için neyin yeterli olduğu gibi hâlâ değerli bilgiler elde edilebilir. 

• İnsanların gerçekten ne düşündüğünü keşfetme: Eğer tüketiciler işletmeniz hakkında 

eleştirilerini gönderiyor ise -ki bu tür geribildirim saf altın gibidir- bu geribildirimler neyi iyi 

neyi kötü yaptığınızı pekiştirmektedir ve güçlenebileceğiniz alanlara dikkat çekmektedir. Bir 

başka deyişle ücretsiz pazar araştırması sağlamaktadır. 

Yelp, 2004 yılında kurulan ve en üst sıralarda yer alan inceleme ve 

değerlendirme sitelerinden biridir. 2012’nin ikinci çeyreğinde yaklaşık olarak aylık bazda 

78 milyon tekil ziyaretçiye sahiptir. Yelp kullanıcıları 30 milyonun üzerinde yerel eleştiri 

yazmaktadır. Eleştirilere ek olarak Yelp, etkinlikleri, listeleri bulmanıza ve diğer Yelp 

kullanıcılarıyla konuşmaya imkân sağlamaktadır. Her işletme sahibi ya da yöneticisi 

müşterileriyle ilgili mesaj ve fotoğrafları yollamak için bir ücretsiz hesap 

oluşturabilmektedir. Yelp, yerel işletmeler için “satış reklamları” yoluyla para 

kazanmaktadır. Sitede açıkça “Yelp reklamları” etiketleri görülebilir. Ücret ödeyen 

reklamcılar kendi eleştirilerini asla değiştiremez ya da yeniden düzenleyemez. 

SOSYAL HABER VE SOSYAL İŞARETLEME SİTELERİ İLE 

PAZARLAMA 

Sosyal haber siteleri, spesifik bir kampanya ya da nesne etrafında trafik ve fısıltı yaratmak için bir 

platform sağlarken, tipik olarak bu sitelerde doğrudan pazarlama yapmak uygun görülmemektedir. Sosyal 

işaretleme siteleri ise Web siteniz etrafında yeni ve artan bir trafik yaratmak için bir platform 

sağlamaktadır. Sosyal işaretleme sitelerinde, eğer Web siteniz birileri tarafından işaretlenir ise, bu 

işaretleme Web sitesinize bir “gelen link (İngilizcesi backlink)” olarak işlev görmekte, dolayısıyla yeterli 

sayıda insan bu linke tıkladığı zaman, Web siteniz arama motorları tarafından işaretlenmekte ve derece 

elde etmektedir. 

İşletmeler Açısından Sosyal Haber Sitelerinin Yararları 

Artan sayıda işletme, sosyal haber sitelerini işletmelerinin reklamını yapmada etkili bir yol olarak 

görmektedir. Bu noktada sosyal haber sitelerinin işletmelere sağladığı yararlar şunlardır: 

• Müşterilerle bağ kurma: Sosyal haber siteleri, işletmelerin müşterileriyle kişisel dostluk ilişkisi 

geliştirmesi için ideal platformlardır. Bu, aynı zamanda artan Web sitesi trafiğini yönlendirerek 

işletmelerin daha çok takipçi çekmesine yardımcı olmaktadır. 

• Müşteri geribildirimlerini dinleme: Müşteriler, bu Web sitelerine geribildirim bırakarak 

işletmelerin ürün ve hizmetlerini geliştirmesi için mükemmel bir veri tabanı sağlarlar ve 

müşterin sorularını anında yanıtlarlar. 

 

89

• Web trafiğinin artması: Sosyal haber sitelerine üye olmanın esas amaçlarından birisi, 

işletmenin Web sitesine gelen linkler yaratmaktır. Hedef pazarınızı olmasını istediğiniz yere 

doğrudan yönlendirerek, arama motorlarında itibarınızı artırabilirsiniz. 

• Arama motorlarında daha yüksek derece elde etme: Sosyal haber sitelerindeki içeriğin 

kullanıcı sunumlarına bağlı olmasından dolayı arama motorları bunları daha yüksek kalite ve 

itibara göre sıralamaktadır. Bu durum işletmelere online görünürlük avantajı kazanma fırsatı 

yaratmaktadır. 

• Marka imajı oluşturma: Sosyal haber siteleri işletmelerin marka imajı oluşturmasına ve 

kamuyu kendi ürünleri ve hizmetleri hakkında eğitmesine imkân vermektedir. 

• Bilgilendirici içerik yaratma: Bu başarılı işletmelerin sosyal haber sitelerinde yapacağı bir 

şeydir. Kullanıcının değerli bulduğu bilgilendirici ve ilgi çekici içerik Web sitesinin arama 

görünürlüğünü artırır. Hatta kullanıcıların sadece üye olması önemli olup, onlara satış yapmak 

gerekli değildir. Çünkü bu siteler işletmelerin ürün ya da hizmetleri hakkında onları eğitmede bir 

basamaktır. 

• Ekstra tanıtım elde etme: İleti göndermek yani sunumlar, popüler olmanın ve sosyal haber 

sitesi ana sayfasında ya da haber ögelerinde özellikli olmaya neden olarak geniş sayıda oy 

almanın kanıtıdır. Çoğu işletme bu metotlarla ekstra tanıtım elde etmektedir. 

• Spesifik izleyicileri hedefleme: Digg ve Reddit gibi sosyal haber siteleri, kullanıcılara spesifik 

kategorilerde hikayelerini sunma seçeneği vermesine rağmen, geniş bir konu aralığına işaret 

etmektedirler. ShowHype ve Sphinxx gibi niş siteler spesifik bir izleyiciyi hedeflemeye yardımcı 

olmaktadır. 

• Otorite ve itibar oluşturma: İşletmenin belirli bir nişi ile ilgili sosyal haber siteleri, şirketin 

sırasıyla güvenilir ve otoriter bir online varlık oluşturmasına yardımcı olacak son derece hedefli 

kampanya uygulamalarına izin vermektedir. 

• Düşünce ve fikirleri paylaşma: Sosyal haber siteleri iletişim ve tartışma için bir platform 

sunmaktadır. Aktif bir şekilde tartışmalara katılan işletmeler Web siteleri kadar markalarına da 

değer katarlar. Çoğu işletme için aylık Web trafiğinin esas büyük miktarı bu kanallardan 

gelmektedir. 

En popüler sosyal haber sitelerinden biri Digg’tir. Digg’in haber 

ekosistemi içindeki rolü Şekil 4.1 yardımıyla şöyle özetlenebilir: Medya şirketlerinde ve 

blogosferde çıkan haberler birkaç yolu takip etmektedir. Birincisi yoğun haberler 

Bloglines, Google Reader ve Netvibes gibi toplayıcılara gelir. Başka bir akış Techmeme 

gibi otomatik popülerlik sitelerine doğru gerçekleşir. Digg’ten farklı olarak Techmeme, bir 

algoritma tarafından güçlendirilmiştir ve birkaç kaynağın hakkında konuşulmasına ve 

birbirine bağlantısına dayalı olan hikâyelerin popülaritesini hesaplar. Üçüncü geçiş yolu, 

insanlar tarafından güçlendirilmiş bir haber filtresi olan Digg yoluyladır. İnsanlar 

tarafından en iyi bulunan hikâyeler sürekli olarak Del.icio.us gibi sitelerde işaretlenmekte 

ve depolanmaktadır. Bu hikayelerin en ilgi çekici olanı, Digg’in ilk sayfasına gelir ve 

sonrasında Del.icio.us benzeri sitelerde depolanır. Bu hikâyeler, insanlar zahmet edip 

onları işaretledikçe hem günümüzde ilgi çekici hem de uzun dönemde değer taşıyan 

şeyler olarak görülecektir. Google, bunların sonuçlarına çok büyük önem vererek bu yolu 

kendi indeksinde kullanmaktadır. 

 

90

Şekil 4.1: Haber Ekosisteminde Digg’in Rolü 

Kaynak: Iskold, A. (2007). “The Digg Effect”, http://www.readwriteweb.com/archives/the_digg_effect.php (27.07.2012). 

Pazarlama Boyutuyla Sosyal İşaretleme Sitelerinin Faydaları 

Pazarlama boyutuyla sosyal işaretleme sitelerinin faydaları şu şekilde ifade edilebilir; 

• Sosyal işaretleme siteleri, önemli bir arama motoru optimizasyonu aracı olduğu kadar, ücretsiz 

bir reklam metodudur. Bu siteler, bir Web sitesinin ziyaretçi sayısının artmasına yol açmaktadır. 

Anahtar kelimeleri kullanarak etiketler yaratma yeteneği, pazarlamacıların oldukça ilgisini 

çekmektedir. Çünkü sosyal işaretleme aracılığıyla yaratılan linkler ve gelen linkler, bir Web 

sitesinin ziyaretçi sayısıyla birlikte sayfa derecesini artırmaktadır. 

• Sosyal işaretleme siteleri, karşılıklı olarak mükemmel bir pazarlama araştırması aracıdır. 

Örneğin bir Web sitesi sahibi, bir tekne tamiri etiketi ile birlikte bir gemi yolculuğu etiketi 

bulabilir. Bu bilgi, iş genişletmek için kapılar açabilir. 

• Sosyal işaretleme, karşılığında ücreti ödenerek yapılan reklam yerine, tüketici yönlü reklamdır. 

Tüketiciler neyi sevdikleri hakkında konuştuğu zaman bu fikir sizin kendi ürün ya da hizmetiniz 

ile ilgili oluşturduğunuz bir reklamdan daha güvenilirdir. 

Sosyal işaretleme sitelerinin etkisini ortaya koyan örneklerden biri 

Cisco tarafından gerçekleştirilmiştir. Cisco, sosyal işaretlemeli bloglar ile sosyal 

işaretlemeli olmayan blogların trafiğini incelemiştir. Bu incelemede, StumbleUpon sosyal 

işaretleme sitesi kullanılmıştır. Bunun için aynı konuda, aynı zamanda ve her ikisinin de 

video içerdiği iki makale gönderilmiştir. Sonuç olarak örnekteki işaretlemeli blog 

gönderilerinin toplam hashtag’i, işaretlemeli olmayaların toplam hashtag’ine göre daha 

fazla görüntülenmiştir. 

Yakın gelecekte sosyal medya siteleri içerisinde önemli bir oyuncu 

olabileceğini üçüncü bölümde belirttiğimiz Pinterest’in işletmeler tarafından kullanımına 

ilişkin olarak bir online alışveriş sitesi olan Etsy’i örnek verebiliriz. Ev yapımı ve 

klasikleşmiş ürünlerin perakendecisi olarak Etsy’nin pinboard’u (Pinterest üzerinde 

görsel paylaşımların yapıldığı pano) gerçekten markasının neyi temsil ettiğini insanın 

kalbine işlemektedir. Etsy’nin Pinterest hesabı, Pinterest’in reklamını yaptığı yaşam tarzı 

felsefesine vurgu yaparak kendi ürünlerinizi nasıl yapabileceğinizi ve Etsy’nin ürünlerinin 

günlük yaşamınızda nasıl işe yarayacağını göstermektedir. Bu anlamda Etsy, Pinterest’i 

kullanarak hedef izleyicileri ile bağ kurmaya çalışmaktadır. 

91

ONLİNE SOSYAL AĞLAR İLE PAZARLAMA 

Internet’te sosyal ağların artması şirketlerin, sosyal ağ kullanıcıları ve onların sosyal ilişkileri ile ilgili 

bilgi toplamasını mümkün kılmaktadır. Facebook, Orkut, MySpace gibi sosyal ağlar kimin kimi 

tanıdığını, online olarak ne sıklıkta etkileşim kurduklarını, hangi ortak ilgilere sahip olduklarını ve 

benzerlerini belirlemeyi olanaklı kılmaktadır. Kullanıcılar, sosyal ağ sitelerinde artan bir şekilde daha 

fazla zaman geçirirken, fikirlerini paylaşmakta ve birbirlerine tavsiyelerde bulunmaktadır. Dolayısıyla 

online sosyal ağlar işletmeler açısından eşi bulunmaz bir pazar yerine dönüşürken, aynı zamanda da son 

derece hedefli pazarlama için eşsiz fırsatlar sunmaktadır. 

Sosyal Ağ Sitelerinin İşletmeler İçin Anlamı 

Diğer iletişim ortamlarından farklı olarak sosyal ağ siteleri sadece kullanıcıların birbirleriyle iletişim 

kurmasını değil, aynı zamanda aynı görüşteki bireyleri bulmasını olanaklı kılmaktadır. İnsanlar bir kere 

birbirlerini keşfettikçe, üyeler ortak ilgilere dayalı olarak özel amaçlı topluluklar biçimini alabilir. Bu 

bireyler, katlanarak artan sayıları sayesinde, yeni bir güç haline gelmektedir. 

Sosyal ağ kurma siteleri gücün işletmelerden tüketicilere geçmesine yardımcı olmaktadır. Bu sitelerin 

meydana getirdiği yığınlar, etki gücünü kullanma ve etki kanalı olma becerisine sahiptir. Sosyal ağ kurma 

sitelerinin popülaritesi arttıkça şirketler kendi ürünlerinin algısını kamuya zorla kabul ettirmekte daha 

fazla yazılı basın, radyo, TV gibi geleneksel ortamlara bel bağlayamayacaklardır. 

Diğer taraftan bu yeni iletişim kanalları, işletmelerin aktif üyeleriyle sürekli bir bağ kurmalarını ve bu 

bağın devamlığını sağlamaktadır. İşletmeler bu sosyal ağ kurma bilgilerini kullanarak en etkili tüketicileri 

tanımlayabilir, ürün geliştirme sürecinde katılımlarını sağlayabilir ve marka duyarlılığını geliştirebilirler. 

Bazı örgütler sosyal ağ kurmanın işletme ile ilgisini hâlâ sorgularken, işletmeyi etkileme potansiyeline 

sahip konuşmalar online olarak sürüp gitmektedir. Çoğu işletme bu konuşmalara dahil olmanın öneminin 

farkındadır. Bu açıdan, farkında olmamak büyük mutluluk olmaz. Sonuçta sosyal ağlar, örgütlerin 

izlemesi ve bağlı kalması gerekli bir kanal olarak görülmelidir. 

İşletmelerin Online Sosyal Ağlarda Varlık Gösterme İhtiyaçlarının 

Nedenleri 

Günümüzde işletmelerin online sosyal ağlarda varlık gösterme ihtiyacında olmalarının nedenlerini şu 

şekilde sıralamak mümkündür; 

• Müşterileriniz online sosyal ağlardadır. 

• Rakipleriniz online sosyal ağlardadır. 

• Müşterileriniz online sosyal ağlarda sizi aramaktadır. 

• Müşterileriniz online sosyal ağlarda rakiplerinizi aramaktadır. 

• Eğer kısa bir süre içinde bir varlık oluşturmaz iseniz, bazıları sizin ya da işletmenizin rolüne 

girebilir (bu itibar karmaşasını yönetmenin en kritik kısmıdır). 

• Online sosyal ağlarda yer almak, arama motoru sırasını geliştirecektir. Bir online sosyal ağda 

varlık göstermek, ana Web sitenize daha fazla link yaratacaktır. Ayrıca daha yüksek arama 

motoru sırası elde edilecek ve Web sitenizde daha çok trafik meydana gelecektir. 

• “Arkadaşlarınızı” biraraya getirme yoluyla, arkadaşlarınızın “arkadaşlarının” birbirlerinin 

ilgilerini araştırmasından ve pazarlama mesajlarınızı görmesinden dolayı daha fazla 

markalaşmaya yol açarak ve mesajınızı viral şekilde yayarak alenen en iyi müşterilerinizin 

bağlılıklarını göstermeleri olanaklı kılınacaktır. 

• Çalışanlarınız online sosyal ağlardadır. Çalışanları da içeren bir grup oluşturun. Onları markayla 

etkileşim konusunda cesaretlendirin ve viral pazarlama temsilcisi olarak kullanın. 

• Markanızla çok açık bir şekilde eşleşen URL ya da “işletmenizin adı”ndan oluşan kullanıcı adı 

edinmeniz, o hizmetin kullanıcıları tarafından rahatlıkla bulunmanızı sağlayacaktır. 

• Gazeteciler online sosyal ağlarda alıntı yapmak için efsane liderler ve uzmanlar aramaktadır. 

Muhabirin işinin büyük bir kısmı hikâyesi açısından röportaj yapmak için “doğru” insanları 

bulmaktır. Bu yüzden online sosyal ağlar onlar için mükemmel bir araçtır. Ancak, sadece 

bulunmak için orada iseniz bu geçerli olacaktır. 

 

92

Facebook Pazarlama Stratejileri 

Facebook’ta fanların (hayranların ya da taraftarların) dikkatini çekmek ve ilgilerini korumak için 

pazarlamacıların, eksantrik kampanyalar yaratmaları ya da bilindik tekniklere eşsiz bir yorum katmaları 

gerekmektedir. Aksi takdirde çabalarınız büyük ölçüde önemsenmeyecek ya da gönderileriniz fanlarınızın 

haber akışında hiç görülmeyecek veya boş bir saçmalık olarak değerlendirilecektir. Öyleyse yeni fanlar 

elde etmek, onları kendinize bağlamak ve sonuçta da satın almalarını sağlamak için nasıl pazarlama 

kampanyaları geliştirilebilir? Bu noktada yapılabilecek şey Facebook’un viral özelliklerini içine alan 

stratejileri birleştirmektir. Tablo 4.1’de Facebook Pazarlama stratejilerinden rastgele her bir kategoriden 

bir pazarlama taktiğini seçilebilir ve yenilikçi bir pazarlama kampanyası için kombine edilebilir. 

Fanlar 

1 “Ayın Fanı”nı başrolde oynatın 

2 Fanlarınızın sorularını alın 

3 Pazar araştırması yapın 

4 Fan içeriği isteyin 

5 Fanlarınızdan içeriğinizi paylaşmasını isteyin 

6 Fanlarınızın gelecekte paylaşmasını isteyin 

7 Fanlarınızı en büyük karşılaşmaya davet edin 

Etkinlikler 

8 Bir ürünün ilk gösterimini başlatın 

9 Online parti verin 

10 Basın toplantısı yapın (Facebook’tan canlı) 

11 Web tabanlı bir seminer yapın 

12 Başka sayfalara konuk gönderin 

13 Scavencer Hunt’a ev sahipliği yapın 

14 Ortak bir karşılaşma düzenleyin 

15 Bir medya odası ekleyin 

Yarışmalar 

16 Paylaşım yapan fanlara ödül verin 

17 Tüm sosyal platformlardaki yarışmaları 

bütünleştirin 

18 Ortak bir yarışmaya ev sahipliği yapın 

19 Yeni ürün fikri için işbirliği ya da yarışma 

yoluyla geniş kitlelerin önerilerini alıp ödüllendirin 

20 İçerik ve videolar ile ilgili işbirliği ya da yarışma 

yoluyla geniş kitlelerin önerilerini alıp ödüllendirin 

21 “Realite TV” türünde bir yarışmaya ev sahipliği 

yapın 

22 Bir fanın mücadele isteğini yayımlayın 

23 Bir “favori şeyler” yarışmasına ev sahipliği 

yapın 

Reklamlar 

24 Soru sorun 

25 Bir kişinin resmini ekleyin 

26 Hareket çağrısı ekleyin 

27 Reklamlarınızı ilgilere&beğenilere hedefleyin 

28 Yerelleşin. Coğrafi olarak hedefleyin 

29 Özel istikamet sekmesinde (Hoş geldin 

sayfalarında) reklam tıklama bağlantılarınız olsun 

30 Bir etkinliğin reklamını yapın 

31 Bir videoya reklam ekleyin 

 

Tablo 4.1: Facebook Pazarlama Stratejileri ve Taktikleri 

93 

Paylaşma 

32 İşinizi etiketleyen fanları ödüllendirin 

33 Bir makale, video ya da kaynağa link verin 

34 Bir kontrol listesi verin 

35 Paylaşım için bir fan yarışması sunun 

36 Hayırseverlik için yarışmaya sponsor olun: 

Pepsi Refresh 

37 Web sitenize bir beğen kutusu ekleyin 

38 Bir video yarışmasına ev sahipliği yapın 

39 Paylaşım için yüz-yüze bağlantılar isteyin 

QR Kodlar 

40 Ticari fuar tabelalarını gösterin 

41 Ürün hattı ile ilgili sayfaya link verin 

42 Ürün seçeneklerini gösterin 

43 Web sitenizin URL’sine link verin 

44 Mağaza yerini haritada gösterin 

45 Hoş geldin videosuna link verin 

46 Özel istikamet sekmesini gösterin 

47 Alıcıları sanal tura çıkarın 

48 Ürün ambalajı üzerinde kullanabilirsiniz 

İşbirliği 

49 Müşterilerin sayfasında konuk mesajı atın 

50 Meslektaşlarınızın ürünlerini inceleyin 

51 Bir panel sohbetine ev sahipliği yapın 

52 Yarışmaları ve hediyeleri birleştirin 

53 Facebook’taki işyerlerinin biraraya geldiği bir 

yere ev sahipliği yapın 

54 Özellikli beğenileri kullanın 

55 Ortak bilgiye QR kod linki verin 

56 Bir blog turuna ev sahipliği yapın ve bunu 

bütünleştirin 

Süreç Devamlılığı 

57 Sadece fanlar için kuponlar sunun 

58 Profil fotosunda QR kod gösterin 

59 Nasıl yaptıklarını sorun 

60 Bir foto yarışmasına ev sahipliği yapın 

61 Özel indirimleri ortaya çıkarmak için foto 

profilini kullanın 

62 Paylaşın, paylaşın, paylaşın 

63 Aylık olarak bir yarışmaya ev sahipliği yapın 

64 Sayfanıza özel etkinlikler ekleyin 

Kaynak: Peagler, M. (2011). “Infographic & Video: 64 Techniques for Innovative Facebook Marketing Campaigns”, 

http://socialmediaonlineclasses.com/facebook-strategies/infographic-64-techniques-for-innovative-facebook-marketingcampaigns/ 

(30.07.2012).

Örneğin her bir kategoriden şunları pazarlama stratejisi olarak seçersek: 

• Fanlar: Fanlardan sizinle ilgili şeyleri paylaşmasını isteyin. 

• Etkinlikler: Bir zaman limiti içinde oyuncuların belirli şeyleri satın almadan elde etmeyi 

denediği bir oyun olan Scavencer Hunt’a ev sahipliği yapın. 

• Yarışmalar: Fan içeriğini (fotoğraflar) çok sayıda insana sunarak buna ilişkin olarak bir görevi 

tamamlamanın, bir problemi çözümenin vb. şeylerin yolunu bulmalarını isteyin. 

• Paylaşma: Özellikle tutundurma amaçlı olarak ücretsiz bir ödül verin. 

• Süreç Devamlılığı: Bir fotoğraf yarışması düzenleyin. 

• İşbirliği: (Kendinize ya da meslektaşlarınıza ait) başka sitelerle bütünleşin. 

• QR Kodlar: QR kod, hızlı yanıt kodu demektir. Scavencer Hunt ile ilgili ipuçlarına, yerlere ve 

bir haritaya bağlanmak için QR kodu kullanın. 

• Reklamlar: Yarışmayı tutundurmak için reklam yapın. 

Scavencer Hunt kampanyası için tüm bunları birleştirirsek: Mobil aygıtlar için ipuçları göndermede 

QR kodlar kullanın, Google haritalar ve yerlere bağlantı kurun, kampanyayı blogunuz, Twitter ve 

LinkedIn üzerinde birleştirin, fanlardan Scavencer Hunt üzerindeki sitelerin fotoğraflarını sunmalarını 

isteyin ve bunun reklamla tutundurmasını yapın. Fanların çok başarılı bir Facebook tekniği olan 

oylamayla kazananı seçmelerine izin verin. Çünkü yarışma katılımcıları arkadaşlarından sayfanızı ziyaret 

ederek oy vermelerini isterler. 

Bu tablodan teorik olarak 4 milyonun üzerinde farklı kampanya yaratmak mümkündür. Bu kadar çok 

kampanyaya ihtiyacınızın olmayacağı açıktır. Ancak kendinizden emin olursanız rakibinizin geçen hafta 

yaptığı yarışmanın aynısını sunmazsınız. Bu işi markanız için yapın. Her bir kategoriyi kullanmak 

zorunda değilsiniz ve eğer belirli bir teknik işiniz için uygun değil ise bir başkasını kullanın. Böylece 

endüstriniz için en yenilikçi Facebook pazarlamasının bazılarını üretebilirsiniz. 

Kozmetik şirketi Clairol yeni ürün hattı olan “Nice and Easy Color 

Blend Foam”ı 2011’in başlarında piyasaya sürdüğünde, bu fırsatı sosyal medyadaki 

varlığını genişletmek içinde kullandı. Yeni kampanyanın başlangıcında şirketin Facebook 

fan sayfasında yaklaşık olarak 27 bin fan vardı. Ancak sayfayı beğenen ilk 100 bin kişiye 

ücretsiz olarak ürün örneğinin gönderileceği ile ilgili bir yarışma düzenlediğinde şirketin 

toplam fan sayısı artırarak sadece 4 günde 262 binin üzerine çıkmıştır. 

 

Pazarlamacıların kullanabileceği Facebook araçları nelerdir? 

MEDYA PAYLAŞIM SİTELERİ İLE PAZARLAMA 

Medya paylaşım siteleri, kullanıcıların geniş bir aralıktaki medya türlerini (ses, video, metin, resim gibi) 

paylaşmasını mümkün kılmaktadır. Bunlardan resim ve videolar, diğer medya türlerine nazaran çok daha 

fazla bir şekilde Web sitelerinin görsel deneyiminin tamamlayıcı birer parçasıdır. İşletmeler açısından 

hem video hem de resim paylaşım siteleri şirketin ve/veya markaya ait Web sitesine görsel olarak çekici 

bir görünüm kazandırmanın mükemmel bir yoludur. Görsel içerik sunarak izleyicilerin siteye daha fazla 

odaklanmaları sağlanırken, diğer taraftan önemli olan şey hayranlık uyandıran yazılı içeriğe de sahip 

olmaktır. Bilgilendirici olmak isterken, müşterilerinizin zamanlarının önemli olduğu ve çok fazla okumak 

istemeyebilecekleri akılda tutulmalıdır. Bu noktada, izleme ve dinleme için video ve hatta bakılması için 

resimler konulmalıdır. Bu yolla içeriğiniz birçok yönden görülebilecek ve daha fazla izleyici 

çekebilecektir. 

94

Ürün ve hizmetinizin içeriği görsel bir çekiciliği gerektirmeyebilir. Bu 

durumda içeriğin yazılı versiyonu tercih edilebilir. Bu yüzden insanların okuyabileceği bir 

şeylere de sahip olduğunuzdan emin olunmalıdır. 

Medya Paylaşım Sitelerinin İşletmeler Açısından Öne Çıkan Unsurları 

İşletme bakış açısıyla medya paylaşım sitelerinin öne çıkan unsurları etiketler, dijital değer 

optimizasyonu ve organik içerik şeklinde sıralanabilir. 

Etiket, bir içerik parçasını tanımlamaya yardımcı olmak için atanan bir kelimedir (kitap, iş, blog, 

sosyal medya gibi). Tek bir medya parçası birçok kelime ile etiketlenebilir. Etiketler içeriği aramak için 

kullanılır ki bu içerik düzyazı gibi değil, videolar ve resimlerdir. Etiketler, aile soy ağacı gibi hiyerarşik 

değildir ve site sahibi tarafından belirlenmekten ziyade kullanıcılar tarafından oluşturulmaktadır. Çok az 

etiket yerine çok fazla etiket eklemek iyi bir fikirdir. Bunu bir piramit olarak düşünmek gerekmektedir. 

Resim ya da videodaki kişi ya da yerin adı gibi en spesifik kelimelerle başlayın ve insanların küçük 

şeyleri görebileceğini unutmayın (arka planda klas bir araba mı var?). Sonra, daha kategorik kelimelere 

geçin (bir okyanus mazarası mı ya da bir spor gafı mı?). Etiketler, içeriğinizin bir aramada nasıl 

bulunabileceği ile ilgilidir. Bu yüzden bir kimsenin arama yapabileceği ilgili her kelime düşünülmelidir. 

İşletmeniz muhtemelen birçok içerik üretmektedir. PowerPoint slaytlar, grafikler ve hatta belki Web 

tabanlı seminer ve videolar. Dijital değer optimizasyonu, halen sahip olduğunuz dijital içeriğin 

değerlendirmesini yapma, onu online olarak ve de fısıltı ve trafiği sürüklemeye yardımcı olabilecek 

sosyal medyada edinme sürecidir. Multimedya içeriğin olağan arama motoru sonuçlarında gösterildiği 

evrensel ve karma aramanın başlamasıyla, çoğu geleneksel arama motoru pazarlamacısı sosyal medyada 

“kolay” yol olarak dijital değer optimizasyonu çığırtkanlığı yapmaya başlamıştır. Ancak dijital değer 

optimizasyonu yeni içerik yaratmada bir alternatif olarak görülmemelidir. İçerik, izleyicilerin dillerine 

destan olması için benzersiz ve çekici olmak zorundadır. Basit, yeniden kullanılabilir, eski slayt gösteriniz 

“viral olmanıza” yardımcı olmayacaktır. 

Medya paylaşım sitelerine gönderilip sizi ilgilendirmesi gereken içeriğin iki temel yapılış şekli vardır. 

Birincisi bir işletmenin içeriği yaratıp yayımlaması, ikincisi de işletme haricindeki insanlarca organik bir 

biçimde içerik ile ilgili medya yaratılmasıdır. İlki önemli olup, özellikle işletmeniz için sosyal medya 

pazarlamasının kullanımının başlangıç aşamalarındadır. Ancak ikincisi ise sosyal medya pazarlamasının 

arzulanan tutkusudur. Her ne zaman mümkün olursa fanlarınızı gönderdiğiniz medyanın yeni bir 

versiyonunu (İngilizcesi remix) yapması için ya da şirketiniz ile ilgili kendi içeriklerini oluşturması için 

cesaretlendirin. 

Etkili Pazarlama Videosu Oluşturmada Video Türü Seçimini Etkileyen 

Faktörler 

Bir video türü, videonun yapısını belirlemektedir. Video türü, mesajı nasıl yayacağınızı belirler ve 

herkesin video yapmasını da içerecek şekilde özellikler sağlar. Video türünü belirlerken şu faktörleri 

dikkate almak gerekmektedir; 

• Amaç: Neden video yaptığınızı bilmeniz gerekmektedir. Video ile çözeceğiniz spesifik problemi 

anladıktan sonra, video türlerine odaklanabilirsiniz. Bu, izleyicileriniz üzerinde çok büyük bir 

etkiye sebep olacaktır. 

• İzleyiciler: Video müşterileriniz, ortaklarınız, çalışanlarınız ya da her üç grup için de bir şeyler 

uyandırıyor mu? İzleyicilerinizin kim olduğunu ve onların neye karşılık verdiğini bilmek bir 

video türü seçmek için temeldir. Bu, anlamlı bir şekilde onlarla bağ kurmayı sağlar. 

• İçerik: İnsanların nerede, ne zaman ve nasıl cezbedileceğini ve “Oynat (Play)” butonuna 

tıkladıklarında ne beklediklerini bilmeniz gerekmektedir. Bazen beklentileri karşılamak 

istersiniz ama sıklıkla beklentinin üstüne çıkmak ihtiyacındasınızdır. 

 

95

• Dağıtım: Videonuzun nerede dağıtımının yapılacağı da önemlidir. Şirket içine yönelik 

oluşturulmuş bir video türünü yığın tüketimin gerçekleştiği bir yer olan YouTube ile yaymak 

uygun olmayabilir. 

• Zaman: Zaman, arkadaşınız da düşmanınız da olabilir. Şaşırtıcı bir şekilde dört dakikalık bir 

video bir ömür boyu gibi gelebilir. Oysa 15 dakikalık çekici bir bölüm izleyicilerin daha fazla 

beklemeden ayrılmasına yol açabilir. Video uzunluğu üretim kapasitesine göre de belirlenebilir. 

• Bütçe: Video stiline harcanacak para miktarı önemlidir. Bazı stiller daha özenli hazınlanmıştır- 

ki bu maliyeti artırır- bazılarını oluşturmak da kolayca lokasyonlarda bulunmaya, desteğe ve 

yeteneğe dayalı olarak daha basittir. 

Tüm bunları dikkate aldıktan sonra video türünün seçilmesi güçlü bir şekilde insanları harekete 

geçirecektir. 

Popüler bir fotoğraf paylaşım sitesi olan Flickr, fotoğraflarınızı 

yerleştirebileceğiniz ve geniş izleyicilerle paylaşabileceğiniz mükemmel bir yerdir. Flickr 

gibi resim gönderilen siteler markanızın ardındaki gerçek yüzleri dünyaya göstermenin 

harika bir yoludur. Flickr ücretsizdir ve Web sitenizdeki fotoğraflarınıza link vererek 

arama motoru optimizasyonunu artırmayı sağlayabilir. Bu gibi sitelerde başarılı olmak 

için sadece fotoğraf dosya ismi kullanmayın. Fotoğraflarınıza uygun isim verin, ilgili 

anahtar kelimelerle etiketleyin ve fotoğraf altyazısı ekleyin. 

YouTube’u Pazarlama Kanalı Yapmak İçin Nedenler 

YouTube’un kendisine ait istatistiklerini yayımladığı “http://www.youtube.com/t/press_statistics” 

adresinden 31.07.2012 tarihi itibariyle ulaşılan verilerin bazıları şunlardır: 

• Trafik ile ilgili istatistikler: 

• 800 milyonun üzerinde tekil kullanıcı YouTube’u her ay ziyaret etmektedir. 

• 3 milyar saatin üzerinde video YouTube üzerinde her ay izlenmektedir. 

• 72 saatlik video her dakika YouTube’a yüklenmektedir. 

• YouTube’un trafiğinin %70’i ABD dışından gelmektedir. 

• YouTube 43 ülkede ve 60 dilde yerelleştirilmiştir. 

• 2011’de YouTube üzerinde 1 trilyondan fazla görüntülenme gerçekleşmiştir ya da dünyadaki 

her bir insan için 140 civarında görüntülenme söz konusudur. 

• Her gün milyonlarca abonelik olmaktadır. Abonelikler ilgilendiğiniz ile ilgilenen 

(arkadaşınız olabilir ya da NBA ligi ile ilgilenenler olabilir) kişilerle bağ kurmanızı mümkün 

kılmaktadır ve site üzerinde onların aktivitelerine ayak uydurmayı sağlamaktadır. 

• YouTube Ortak Programı ile ilgili istatistikler: 

• YouTube, 2007’de oluşturulan bu programda 27 ülkeden 30 binin üzerinde ortağa sahiptir. 

• Parasal konularla ilgili istatistikler: 

• Binlerce reklamcı TrueView in-stream reklamları kullanmakta ve YouTube’un internet 

videosu öncesi, süresince ve sonrasında görünen reklamlarının (İngilizcesi in-stream ads) 

%60’ı şu an atlanabilmektedir (izlemeden geçilebilmektedir). 

• YouTube’un 1 milyondan fazla Google reklam platformunu kullanan reklamcısı vardır. 

Bunların büyük bir çoğunluğu küçük işletmelerdir. 

 

96

• Mobil ve Aygıtlar ile ilgili istatistikler: 

• 2011’de mobil aygıtlardan gelen trafik üç kat artmıştır. 

• Global YouTube izleyicilerinin %10’undan fazlası mobil aygıtlardan gelmektedir. 

• Mobil aygıtlardan YouTube’a her dakikada 3 saatlik video yüklenmektedir. 

• YouTube, 350 milyon aygıtta mevcuttur. 

• Sosyallik ile ilgili istatistikler: 

• Her gün Facebook’da 500 yıllık video izlenmektedir ve her dakikada 700’ün üzerinde 

YouTube videosu Twitter’da paylaşılmaktadır. 

• Her hafta 100 milyon insan YouTube üzerinde sosyal faaliyet içindedir (beğenme, paylaşma, 

yorum yapma vb. gibi). 

• YouTube üzerindeki videoların %50’sinden fazlası oylanmakta ya da topluluk tarafından 

yorum yapılmaktadır. 

• Her gün milyonlarca video favorilere eklenmektedir. 

• 2011’de başladığından bu yana YouTube üzerindeki “Beğen” ya da “Beğenme” butonuna 

tıklamalar iki kat artmıştır. Her bir “beğenme” için YouTube 10 “beğen” vermektedir. Çünkü 

insanlar sevdiği şeyleri başka insanlara anlatmayı sevmektedir. 

Bu istatistiklere bakıldığında, YouTube’un bir pazarlama kanalı olarak potansiyelini görmek 

mümkündür. 

Bununla birlikte yaşlı jenerasyonun literatüründe “metin” varken, genç yaştaki insanların literatüründe 

video yer almaktadır. Genç yaştaki insanlar Web kameralarının, video çekimi yapan cep telefonlarının yer 

aldığı bir dünyada büyümektedir. Ayrıca artık video oluşturmak ve düzenlemek için gerekli araçlar ucuz 

ve her yerde bulunabilmeketedir. 

Videonun aynı zamanda arama motoru optimizasyonu için önemi artmaktadır. Google ve Yahoo! gibi 

arama motorları sadece metinler yerine arama sonuçları sayfalarında sürekli olarak farklı medya türlerini 

de biraraya getirerek bütünleştirmektedir. Eğer videolar sonuçları dolduruyor ise, örneğin ilk 10 içinden 2 

tanesinde işletmenizin isminin yer almasıyla sonuçlanıyorsa, bunların sizin sahip olduğunuz videolar 

olması daha güzel olacaktır. 

Sosyal medya pazarlamasında videolar ya çoğunlukla büyük bir kampanyanın bir parçası 

olabilmektedir ya da videonun kendisi pazarlama çabanızın odağındadır. 

2006 yılında Blendtec’in yeni pazarlama yöneticisi George Wright 

şirketin CEO’sunun Blendtec blenderları ile yiyecek olmayan (misketler, bahçe tırmığı, 

McDonalds’ın Extra Value Meal’larından birini, kızarmış tavuk, cola ve bunun gibi) şeyleri 

blenderdan geçirdiği bir viral video kampanyası başlattı. Örneğin “Will it Blend?” adlı 

videolardan ilkinde CEO Tom Dickson 50 misketi şirketin dinlenme odasında blenderdan 

geçirmektedir. Beş video YouTube’a ve şirketin kendi Web sitesine yüklendikten sonra 

geçen beş gün içinde 6 milyon YouTube izleyicisi tarafından izlenmiştir. Videoların 

yayılma hızını artırmak için Blendtec, Google ve Yahoo! ile reklam anlaşması yapmaya 

başlamış ve daha fazla sayıda arama motoru hiti almak için dikkatli bir şekilde YouTube 

etiketleri seçmiştir. Sonuçta da perakende satışlarda %700 artış sağlanmıştır. 

 

97

SANAL DÜNYALAR İLE PAZARLAMA 

Üç boyutlu yani 3D sanal dünyalar işletmelerin müşterileriyle iletişim kurduğu kanallardan biri olarak 

boy göstermeye başlamıştır. Müşterilerin gerçek mağazalardaki gibi benzer deneyimleri 

gerçekleştirilebildiği sanal dünyalarda, müşterinin niyeti, tutumları ve ürün bilgisi artırılabilir. Ancak tüm 

ürün nitelikleri sanal olarak deneyimlenemeyebilir. Çünkü bir sanal gerçeklik arayüzü ile tüm his türleri 

(tatma gibi) dijitalleştirilemez ve sunulamaz. 

İşletmeler İçin Sanal Dünyalardaki Fırsatlar 

Sanal dünyalar işletmeler için yeni fırsatlar sunmaktadır. Aslında yeni bir ticari araç olarak bu fırsat 

oldukça çekicidir. Örneğin IBM, sanal dünya ortamını müşteri eğitimini geliştirmek, üç boyutlu sosyal 

alışveriş deneyimi yaratmak ve etkinliklere evsahipliği yapmak için kullanmaktadır. Best Buy ile ortak 

çalışan Geek Squad, müşteri hizmetlerini sanal dünyaları içene alacak şekilde genişletmiştir ve örnek 

vermek gerekirse bilgisayar ile ilgili soruları Second Life’tan yanıtlayacağını ifade etmiştir. Second 

Life’ta bilgisayar ile ilgili problemler çözülmez ise Best Buy’ın sabit ücreti üzerinden teknisyenlerin 

bilgisayar problemini tamir edebileceği fiziksel bir Best Buy mağazasına müşterilerin başvurmasını 

sağlamaktadır. Çoğu başka şirket de Second Life gibi sanal dünyalarda varlıklarını oluşturmuştur. Bunlar 

arasında Cisco Systems, Reuters, Dell, Toyota, Mazda, Nissan, MTV, Adidas sayılabilir. 

Eğer müşterinin deneyimleri sanal dünya içerisinde en üst seviyeye çıkarılabilir ise, sanal dünyalar, 

işletmeler için optimal bir test ve pazarlama platformu olabilir. Bir sanal marka yönetim şirketi olan 

Swivel Media’nın kurucusu Erik Hauser, Schwarz’ın: “Günümüzün karışık hiper uzayında pazarlamacılar 

bir tüketicinin dikkatini bir saniye ya da dakika çekebilir ise şanslıdır. Biz ise kendi izleyicilerimiz ile 

saniye ya da dakika değil saatlerce “bağlı” kalabiliyorduk” sözünü ima ederek sanal dünyalarda 

işletmenin varlığının en büyük faydasının “bağlılık” olduğunu belirtmektedir. 

Sanal dünyalar aynı zamanda sadece müşterilerle değil, çalışanlar arasında da iletişim kurulması, 

marka farkındalığı yaratma, satış (sanal ve gerçek ürün ve hizmet satışları) ve reklam yapma gibi fırsatları 

sunması bakımından da önem arz etmektedir. 

İşletmeler Açısından Sanal Dünyaya Katılımda Dikkat Edilmesi Gerekenler 

Sanal dünyaya katılmak isteyen işletmelerin bu katılımdan elde edebilecekleri bir değer söz konusu olsa 

da, buraya yatırım konusunda son derece dikkatli davranmaları gerekmektedir. Bu noktada sanal dünyalar 

ile ilgili olarak işletmelerin şunlara dikkat etmesi gerekmektedir: 

• Sanal dünyalar, oyun değildir. 

• Her avatarın arkasında gerçek bir insan vardır. Davranış ve kültür için beklentiler hala 

gelişmektedir ve işletme kullanıcılarının şirketin imajını göz önünde tutması zorunludur. 

• İlgili olunmalı ve değer katılmalıdır. Şimdiye kadar şirketler sanal bir dünyada “etkili” ve kârlı 

satış kanalı yaratma konusunda başarılı olmuş değillerdir. 

• Negatif taraflar anlaşılmalı ve frenlenmelidir. Yetişkinlere yönelik içeriğin olduğu bir dünya 

içinde uygun davranış ve etik ile ilgili sorunlar gündeme gelmektedir. Sanal dünya davranışı 

herkese açık alanlarda sorun olabilir ve bu durum şirket imajını ya da markayı lekeleyebilir. 

• Günümüzde sanal ortamların çokluluğu, sosyal ağ kurma, simulasyon ve online oyunun bir 

noktada birleşmesi yoluyla gelişmektedir. Birçok yeni üyenin istikrarlılığı ve orantılılığı henüz 

oturmamıştır. Muhtemeldir ki zaman içinde pazar baskıları, birinden diğerine varlıkların ve 

avatarların kolaylıkla hareket etmesine izin vererek daha az sayıda açık kaynaklı ortam içinde 

mevcut sanal dünyaların birleşmesine yol açacaktır. 

 

98

Pazarlamacılar için sadece sanal sosyal dünyalar değil sanal oyun 

dünyaları da müşteriler ile bağ kurmak için yeni bir kapı sunmaktadır. Çünkü her iki sanal 

dünya da oldukça tutkulu üyelere sahip olup eğer şirketiniz buralardaki üyeleri destekler 

ise bu üyeler ürün ve şirketiniz ile (başka medyalardan çok daha fazla başarılı olacak 

şekilde) ilişki kurabilir. 

Second Life’ta Pazarlama Yapmanın Yolları 

Second Life’ta şirketinizi ya da markanızı pazarlayabilmeniz için şu yolları takip edebilirsiniz; 

• İnsanların ürününüzü denemesine imkân verin: Örneğin Cisco’da insanlar bir sanal “bağlı 

evde” gezinebilmekte ve dönen resim çerçevelerinden ağ tabanlı güvenlik sistemine kadar her 

şeyle oynayabilmektedir. 

• Müşterilerinizle karşılıklı bağ kurun: Eğer ki bir avatar sizin bilgisayar markanızı, arabanızı 

kullanıyor ya da kıyafetlerinizi giyiyor ise avatarın ardındaki kişinin sizin gerçek, hakiki 

ürünlerinizi satın almasını bekleyebilirsiniz. 

• Gösteriş yapın: Sadece Second Life’ta bir işletme varlığına sahip olmak çok fazla reklamını 

yapmasanız bile muhtemelen basını toplamayı sağlayabilir. Eğer bir çabanız olursa sonuçta 

önemli gazetelerde yer alabilirsiniz. 

• Ucuz ve etkili reklam yapın: Geleneksel reklam ve Internet banner reklamlarını önemsemeyen 

çoğu insan dikkatli bir şekilde mağazalardan satın alma gerçekleştirip Second Life’ta teşhirde 

bulunacaktır. 

• Satış yapın: Second Life’ta gerçek ürünlerinizi pazarlamak kadar ürünlerinizi satmayı da 

düşünün. 

• İnsanları eğitin ya da Web sitenizi özellikle belirtin: Second Life’taki çoğu şirket yerinde 

ürünlere tıkladığınızda ürünün özellikleri ve yararları ile ilgili detaylı notlar verilmektedir. Aynı 

zamanda görsel ve interaktif olarak ürün ya da hizmeti de gösterebilirsiniz. 

• Doğrudan müşterileriniz ile etkileşime geçin: Second Life satış personelinize potansiyel 

müşterileriniz ile görüşmenize ve ürünleri tartışmanıza, seminerler yürütmenize ve tanıtım 

gösterisi yapmanıza fırsat vermektedir. 

• Toplantılar yürütün: İşletmeler geniş bir bölgeye yayılmış çalışanlarıyla toplantı yapmak için 

Second Life’a başvurmaktadır. 

• Çalışanlarla mülakat gerçekleştirin ve onları işe alın: Eğer geniş bir bölgeye yayılan bir örgüt 

iseniz ve personel almak istiyorsanız işe alma süreci için Second Life’ı düşünün. 

 

99

Özet 

Her bir sosyal medya platformu etkili bir 

pazarlama aracı olup, işletmelere fırsatlar 

sunmaktadır. 

Bloglar, işletmeler için sosyal medya 

pazarlamasında önemli bir platformdur. 

İşletmeler, Internet’te görünür olmaya ihtiyaç 

duyar. Bir işletme bloguna sahip olduğunuzda 

arama motorları ile tüketicinin sizi bulması daha 

kolay olacaktır. İşletme bloglarıyla müşterilerin 

bilgilendirilmesi ya da eğitilmesi, müşteri 

hizmetleri sağlama, şirket kültürünü yayma, 

müşterileri eğlendirme, insanları harekete 

geçirme, müşterilerle diyaloğu teşvik etme 

amaçları güdülmektedir. 

Mikroblogların pazarlamadaki önemi Twitter’ın 

global iletişimin bir parçası olarak potansiyelinin 

fark edilmesiyle anlaşılmıştır. İşletmeler Twitter’ı 

halkla ilişkiler faaliyetlerinin ve müşteri 

hizmetlerinin tamamlayıcı bir parçası olarak 

kullanabilir. Twitter, işletmelerin mesajlarını 

milyonlarca insana yaymasını sağlarken, fanların 

bir viral pazarlama kaynağına dönüşmesini 

mümkün kılmaktadır. Twitter ile pazarlamacılar 

anında geribildirimler almaktadır. İşletmenin 

insalcıl bir görünüme bürünmesinde Twitter’ın 

rolü büyüktür. 

Internet forumları, ürün, şirket ya da marka 

etrafında tüketici toplulukları yaratmanın 

mükemmel bir yoludur. Internet forumları ile 

pazarlama ya işletmenin kendisinin bir online 

forum oluşturması yoluyla ya da işletmenin bir 

online foruma üye olması şeklinde 

gerçekleştirilebilir. Pazarlamacılar açısından 

Internet forumlarının müşteriler ile bağ kurma, 

online profile ve itibara hayranlığı artırma, şirket 

ya da marka ile ilgili negatif konuşmalara daha 

başında engel olma ve hedefli trafik sağlama 

faydaları vardır. 

Online inceleme ve değerlendirme siteleri, 

tüketicilerin karar vermelerine yardımcı olarak, 

satın alma kararlarını etkileyen güçlü sosyal 

medya platformlarındandır. Online inceleme ve 

değerlendirme siteleri pazarlamacılar için reklam 

imkânının yanı sıra, şirket, ürün ya da marka 

hakkında iyi ve kötü olan şeylerle ilgili anlayış 

elde etme ve insanların ne düşündüğünü keşfetme 

yararları bulunmaktadır. 

 

100 

Sosyal haber siteleri, belirli bir kampanya 

etrafında trafik ve fısıltı yaratan bir sosyal medya 

platformudur. Sosyal haber siteleri, işletmelere 

müşteriler ile yakın ilişki kurma ve onların 

geribildirimlerini dinleme, Web trafiğini artırma, 

arama motorlarında üst sıralarda yer alma, marka 

imajı oluşturma, bilgilendirici içerik sağlama, 

belirli izleyicileri hedefleme, itibar oluşturma, 

fikir paylaşma platformu sunma faydalarını 

sağlar. Sosyal işaretleme siteleri ise şirket 

ve/veya marka Web sitesi etrafında trafik yaratan 

sosyal medya platformlarındandır. Sosyal 

işaretleme siteleri hem arama motoru 

optimizasyonu ve pazarlama araştırması aracı 

hem de ücretsiz bir reklam metodudur. 

Online sosyal ağ siteleri, bu sitelerin kullanımı ve 

kullanıcı sayısı arttıkça işletmeler için daha 

önemli hale gelmektedir. Sosyal ağ kurma 

siteleri, ilgilere dayalı özel amaçlı topluluk 

oluşumunu sağladığından tüketicilerin gücünü ve 

etkisini belirgin bir şekilde ortaya çıkaran bir 

sosyal medya platformudur. Facebook sahip 

olduğu kullanıcı sayısıyla pazarlamacıların 

hedefinde yer almaktadır. Facebook pazarlama 

stratejileri fanlar, etkinlikler, yarışmalar, 

paylaşma, süreç devamlılığı, işbirliği, QR kodlar 

ve reklamlar olmak üzere sekiz kategoriyi 

içerecek şekilde kombine edilebilir. 

Medya paylaşım siteleri video, görüntü ve 

doküman gibi medya türlerinin paylaşımı yoluyla 

pazarlama yapmayı sağlayan sosyal medya 

platformudur. İşletme perspektifinden etiketler, 

dijital değer optimizasyonu ve organik içerik 

medya paylaşım sitelerinin öne çıkan unsurlarını 

oluşturmaktadır. YouTube, özellikle sahip olduğu 

trafik ve sosyallik istatistikleriyle pazarlamacıların 

dikkatini medya paylaşım sitelerine 

çekmektedir. 

Sanal dünyalar, işletmeler için farklı ve yeni 

fırsatlar sunan bir sosyal medya platformudur. 

Sanal dünyalar işletmelere müşterilerle bağ ve 

çalışanlarla iletişim kurma, müşteri eğitimini 

geliştirme, marka farkındalığı yaratma, yeni ürün 

tanıtımı ve testleri ile ürün satışı vb. gibi fırsatlar 

sunmaktadır.


1. Aşağıdakilerden hangisi işletmeler açısından 

medya paylaşım sitelerinin öne çıkan 

unsurlarındandır? 

a. Medya ilişkileri 

b. Pazar testleri 

c. İşbirliği 

d. Reklam imkânı 

e. Organik içerik 

2. Sadece kullanıcıların birbirleriyle iletişim 

kurmasını değil, aynı zamanda aynı görüşteki 

bireylerin birbirlerini bulmasını olanaklı kılan 

sosyal medya platformu hangisidir? 

a. Sosyal oyun dünyaları 

b. Sosyal ağ kurma siteleri 

c. Sanal sosyal dünyalar 

d. Resim paylaşım siteleri 

e. Video paylaşım siteleri 

3. “3 milyar saatin üzerinde videonun YouTube 

üzerinde her ay izlenmesi” istatistiği YouTube ile 

ilgili aşağıdaki hangi tür istatistik grubu içinde 

yer almaktadır? 

a. Mobil ile ilgili istatistikler 

b. Sosyallik ile ilgili istatistikler 

c. YouTube ortak programı ile ilgili istatistikler 

d. Trafik ile ilgili istatistikler 

e. Parasal konularla ilgili istatistikler 

4. Internet sayesinde tüketiciler arasındaki 

konuşmalar dünya çapında hızla yayılabilmekte 

ve bu konuşmalar milyonlarca insanı 

etkilemektedir. Bu durum aşağıdaki 

kavramlardan hangisini ifade etmektedir? 

a. Düşük maliyet 

b. Viral doğa 

c. İki yönlü iletişim 

d. Kapasite 

e. Erişim 

 

101 

5. Aşağıdakilerden hangisi Internet 

forumlarıyla pazarlama yapma türlerinden 

biridir? 

a. İşletmenin bir online foruma üye olması 

b. Ürünü denemesine izin verme 

c. Müşteriyle karşılıklı bağ kurma 

d. Toplantı yapma 

e. Gösteri yapma 

6. Aşağıdakilerden hangisi küçük işletmeler 

için blog yapmanın faydalarından birisi değildir? 

a. Daha iyi iletişim 

b. Daha düşük maliyet 

c. Ürünü denemeye izin verme 

d. Kolay Web yayımlama çözümü 

e. Topluluk oluşturma 

7. Aşağıdakilerden hangisi Facebook pazarlama 

stratejileri kategorilerinden birisi değildir? 

a. Beğeniler 

b. Etkinlikler 

c. Fanlar 

d. Yarışmalar 

e. Reklamlar 

8. Bir içerik parçasını tanımlamaya yardımcı 

olmak için atanan kelimeye ne ad verilir? 

a. Avatar 

b. Etiket 

c. QR kod 

d. Haber akışı 

e. Tweet 

9. Müşterilerin gerçek mağazalardakine benzer 

deneyimleri gerçekleştirilebildiği üç boyutlu (3D) 

dünyalara ne ad verilir? 

a. Sosyal işaretleme siteleri 

b. Bloglar 

c. Mikrobloglar 

d. Sanal dünyalar 

e. Sosyal haber siteleri

10. Sosyal medya içinde mikroblogların popüler 

hale gelmesini sağlayan site aşağıdakilerden 

hangisidir? 

a. Facebook 

b. Second Life 

c. Pinterest 

d. YouTube 

e. Twitter 

 

102 


Anahtarı 

1. e Yanıtınız yanlış ise “Medya Paylaşım 

Siteleri ile Pazarlama” başlıklı konuyu yeniden 


2. b Yanıtınız yanlış ise “Online Sosyal Ağlar ile 

Pazarlama” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 

3. d Yanıtınız yanlış ise “Medya Paylaşım 



4. b Yanıtınız yanlış ise “İnceleme ve 

Değerlendirme Siteleri ile Pazarlama” başlıklı 


5. a Yanıtınız yanlış ise “İnternet Forumları ile 


geçiriniz. 

6. c Yanıtınız yanlış ise “Blog ile Pazarlama” 


7. a Yanıtınız yanlış ise “Online Sosyal Ağlar ile 


geçiriniz. 

8. b Yanıtınız yanlış ise “Medya Paylaşım 



9. d Yanıtınız yanlış ise “Sanal Dünyalar ile 


geçiriniz. 

10. e Yanıtınız yanlış ise “Mikroblogging ile 


geçiriniz.


Sıra Sizde 1 

Bir işletme bloggerı: 

• Uzmanlık alanıyla ilgili bilgi sahibi olmalı, 

• İşiyle ilgili tutkulu olmalı, 

• Güvenilir, dengeli ve sabırlı olmalı, 

• Güçlü etkileşimi ve iyi yazılı iletişimi 

olmalı, 

• Şirketin pazardaki pozisyonuyla ilgili bilgili 

olmalı, 

• Blogging ile ilgili deneyimi olmalıdır. 

Sıra Sizde 2 

Pazarlamacıların kullanabileceği Facebook 

araçları şunlardır: 

• Profil sayfası 

• Facebook grupları 

• Facebook sayfaları 

• Facebook etkinlikleri 

• Facebook notları 

• Facebook paylaşımları (durum güncellemesi, 

fotoğraf ve videoları ekleme) ve 

etiketleme 

• Haber akışı (haber yemi) 

• Zaman tüneli 

• Yorumlar ve beğeniler 

• Facebook mesajları 

• Facebook reklamları 

 

103 


Akar, E. (2011). Sosyal Medya Pazarlaması 

Sosyal Web’te Pazarlama Stratejileri, 2. Baskı, 

Efil Yayınevi: Ankara. 

Allocca, J. (2011). Connected Culture: The Art 

of Communicating With the Digital 

Generation. Connected Culture Publishing: 

USA. 

Barefoot, D. ve Szabo, J. (2010). Friends With 

Benefits: A Social Media Marketing 

HandBook, No Starch Press, Inc.: San Francisco, 

CA. 

Briggs, C. (2009). “BlendTec Will It Blend? 

Viral Video Case Study”, 

http://www.socialens.com/wpcontent/uploads/2009/04/20090127_case_blendte 

c11.pdf (31.07.2012). 

Brown, G. (2008). Social Media 100 Success 

Secrets: Social Media, Web 2.0 User- 

Generated Vontent and Virtual Communities 

– 100 Most Asked Mass Collaboration 

Questions. Emereo Publishing. 

Bullas, J. (2011). “How to Create a Twitter 

Marketing Strateji that Rocks” 

http://www.jeffbullas.com/2011/06/27/how-tocreate-a-twitter-marketing-strategy-that-rocks/ 

(03.08.2012). 

Burkholder, M. ve Greenstadt, R. (2012). Privacy 

in Online Review Sites, IEEE Symposium on 

Security and Privacy Workshops. 

Business.com (2011). “Marketing Your Business 

in Second Life: The Beginning of the 3D Web”, 

http://www.business.com/guides/marketing-yourbusiness-in-second-life-the-beginning-of-the-3dweb-1578/ 

(02.08.2012). 

Chillemi, S. (2008). How to Become Wealthy 

Selling Products on the Internet Get Noticed 

and Profiting. Lulu.com: NC. 

Constant Contact (2010). “Get Started Building 

Your Social Media Presence”, 

http://img.constantcontact.com/docs/pdf/getstarted-building-your-social-media-presence.pdf 

(30.07.2012). 

Daum, K., Hein, B., Scott, M. ve Goeldi, A. 

(2012). Video Marketng For Dummies. John 

Wiley & Sons, Inc.: Hoboken, NJ.

Davis, F.M. (2012). Social Networking: Easy 

Blog & Social Media Strategy For The Small 

Business Owner, CreateSpace: USA 

Equity Marketing Solutions (2012), “The 

Benefits of Online Ratings and Reviews for Ecommerce 

Merchants”, 

http://mygenie.com.s3.amazonaws.com/documen 

ts/whitepapers/Benefits%20of%20Ratings%20% 

26%20Reviews.pdf (02.08.2012). 

Festoon Media (2010). “Social Networking: Why 

Use It For Your Business”, 

http://www.festoonmedia.com/whitepapers/image 

s/Social_Networking.pdf (02.08.2012). 

“Forum Marketing Simplified”, 

http://www.browsermoney.com/resources/Forum%20Marketing%20 

Simplified.pdf (02.08.2012). 

Fox, S.C. (2009). E-Riches 2.0 Next-Generation 

Marketing Strategies For Making Millions 

Online. Amacom: USA. 

Gartner.com (2007). “Gartner Says 80 Percent of 

Active Internet Users Will Have A "Second Life" 

in the Virtual World by the End of 2011”, 

http://www.gartner.com/it/page.jsp?id=503861 

(02.08.2012). 

Gardner, S. (2005). Buzz Marketing with Blogs 

for Dummies. Wiley Publishing, Inc.: Hoboken, 

NJ. 

Genelius, S. (2011). 30-Minute Social Media 

Marketing. Mc Graw Hill: New York. 

Graham, J. ve Lee, L. (2011). Internet 

Advertising and Promotion: Free or Almost Free 

Strategies for Small, Local 

Businesses. CreateSpace. 

Grimes, M. (2012). “Nielsen: Global Consumers' 

Trust in 'Earned' Advertising Grows in 

Importance”, 

http://nielsen.com/us/en/insights/pressroom/2012/nielsen-global-consumers-trust-inearned-advertising-grows.html 

(29.07.2012). 

Hartline, J., Mirrokni, V.S. ve Sundararajan, M. 

(2008). Optimal Marketing Strategies over Social 

Networks, International World Wide Web 

Conference, WWW, April 21–25, Beijing, China, 

ss: 189-198. 

Horton, C. (2012). “Case Study: 4 Brands that 

Use Pinterest the Right Way”, 

http://www.business2community.com/pinterest/c 

ase-study-4-brands-that-use-pinterest-the-rightway-0169433 

(27.07.2012). 

 

104 

Iskold, A. (2007). “The Digg Effect”, 

http://www.readwriteweb.com/archives/the_digg 

_effect.php (27.07.2012). 

Jacobson, C.M. (2009). Virtual Worlds and the 3- 

D Internet, Eds: P. Candace Deans, Social 

Software and Web 2.0 Technology Trends, 

Premier Reference Source, pp: 80-104, 

Information Science Reference (IGI Global): 

USA. 

Lacy, K. (2011). Twitter Marketing For 

Dummies. 2 nd Edition, Wiley Publishing, Inc.: 

Indiana, USA. 

Lerman, K. (2007). “User Participation in Social 

Media: Digg Study”, 

http://www.isi.edu/~lerman/papers/lerman2007s 

ma.pdf (27.07.2012). 

Lui, T-W., Piccoli, G. ve Ives, B. (2007). 

Marketing Strategies in Virtual Worlds, The Data 

Base for Advances in Information Systems, 

Volume 38, Number 4, November, ss: 77-80. 

Lyins, K., Playford, C., Messinger, P.R. ve Niu, 

R.H. (2009) Business Models in Emerging 

Online Services, Eds.: Matthew L. Nelson, 

Michael J. Shaw ve Troy J. Strader, Value 

Creation in e-Business Management: 15 th 

Americas Conference on Information 

Systems,AMCIS, LNBIP 36, pp. 44-55, Springer: 

Verlag Berlin Heidelberg. 

Monty, S. (2011). “Infographic: 5 Companies 

That are Rocking Social Media”, 

http://www.business2community.com/socialmedia/infographic-5-companies-that-are-rockingsocial-media-098610 

(22.07.2012). 

Park, S.R., Nah, F. F-H., DeWester, D., 

Eschenbrenner, B. ve Jeon, S. (2008). Virtual 

World Affordances: Enhancing Brand Value, 

Journal of Virtual Worlds Research, November, 

Vol. 1, No. 2. 

Patel, S. (2012). “10 Companies Using Facebook 

to Grow Their Likes”. 

http://www.searchenginejournal.com/10companies-using-facebook-to-grow-theirlikes/39968/ 

(30.07.2012). 

Peagler, M. (2011). “64 Awesome Facebook 

Marketing Techniques”, 

http://allfacebook.com/64-awesome-facebookmarketing-techniques_b55273 

(01.08.2012).

Peagler, M. (2011). “Infographic & Video: 64 

Techniques for Innovative Facebook Marketing 

Campaigns”, 

http://socialmediaonlineclasses.com/facebookstrategies/infographic-64-techniques-forinnovative-facebook-marketing-campaigns/ 

(30.07.2012). 

Porterfield, A. (2011). “10 Top Business Blogs 

and Why They Are Successful”, 

http://www.socialmediaexaminer.com/10-topbusiness-blogs-and-why-they-are-successful/ 

(03.08.2012). 

PostRelease (2010), “Online Forums: Social 

Marketing with Proven Results”. 

http://docs.postrelease.com/content/research/postr 

elease-whitepaper-forums.pdf (22.07.2012). 

Rollyson, C.S. (2007). “Virtual Worlds and 

Gaming: Fertile Ground for Real Relationships”, 

The Global Human Capital Journal, 

http://globalhumancapital.org/virtual-worlds-andgaming-fertile-ground-for-real-relationships/ 

(02.08.2012). 

Rosenberg, J. (2012). “Social Bookmarking”, 

http://jaclyn1.files.wordpress.com/2012/05/social 

-bookmarking.pdf (27.07.2012). 

Rosetta Alba Services Ltd. (2008). “Better 

Business Blogging: An Introduction to Business 

Blogs, Their Benefits & How to Promote Them”, 

http://www.betterbusinessblogging.com/img/Bett 

erBusinessBlogging-WhatisaBlog- 

BusinessIntroduction-revised.pdf (20.07.2012). 



Engaging The Digital Generation. Second 

Edition, Kogan Page Limited: London, United 

Kingdom. 



Engaging The Digital Generation. Kogan Page 

Limited: London, United Kingdom 

 

105 



Success. 2 nd Edition, John Wiley & Sons, Inc.: 

Hoboken, New Jersey. 

Stelzner, M.A. (2012). “2012 Social Media 

Marketing Industry Report”, April, 

http://www.socialmediaexaminer.com/SocialMed 

iaMarketingIndustryReport2012.pdf 

(04.08.2012). 

Stephenson, J. ve Thurman, C. (2007). Ultimate 

Small Business Marketing Guide. 2 nd Edition, 

Entrepreneur Media, Inc.: Canada. 

The Internet Marketing Academy (2011). 

“Developing an Internet Marketing Strategy”, 

http://www.ecommis.eu/downloads/teachingmaterial/ebooks/developing-an-internetmarketing-strategy.pdf 

(30.07.2012). 

Williams, D. ve Portney, D. (2010). Mastering 

Blog Marketing How To Launch Your 

Website To The Top Of Google. eBook Edition, 

Doug Williams and Associates, LLC. 

Yelp.com (2012). “10 Things You Should Know 

About Yelp”, http://www.yelp.com/about 

(02.08.2012). 

YouTube.com (2012). “Statistics”, 

http://www.youtube.com/t/press_statistics 

(31.07.2012). 

Zarrella, D. (2010). The Social Media 

Marketing Book. O’Reilly Media, Inc.: 


Zavisic, Z. ve Zavisic, S. (2011). “Social 

Network Marketing”, 

http://bib.irb.hr/datoteka/529528.Zavisic_Zavisic. 

pdf (02.08.2012). 

360i Digital Connections (2009). Social 

Marketing Playbook. 360i.

5 



 

 

 

 

 

 

 

Halkla ilişkiler amaçlı olarak Internet’in nasıl kullanıldığını açıklayabilecek, 

Sosyal medyanın halkla ilişkiler kavramı açısından nasıl ele alındığını açıklayabilecek, 

Hakla ilişkiler iletişim aracı olarak sosyal medyanın nasıl kullanıldığını açıklayabilecek, 

Sosyal medyada halkla ilişkiler uygulamalarının nasıl gerçekleşmesi gerektiğini açıklayabilecek, 

Sosyal medyanın halkla ilişkiler kampanyaları sürecinde nasıl ele alındığını açıklayabilecek 



Halkla İlişkiler 

Kurumsal Web Sayfaları 

Sosyal Medya 

Bloglar 

Sosyal Ağlar 

Podcastlar 

İçindekiler 

106 

Mikrobloglar 

Sanal Dünyalar 

İtibar Yönetimi 

Medya İlişkileri 

Kriz Yönetimi 

Kurumsal Sosyal Sorumluluk 

Vikiler Kurumsal Kimlik 

Medya Paylaşım Siteleri Halkla İlişkiler Kampanya Süreci 

Giriş 

Halkla İlişkilerde Internet’in Kullanımı 

Halkla İlişkiler Aracı Olarak Sosyal Medya 

Halkla İlişkilerin Uygulama Alanlarında Sosyal Medya Kullanımı 

Halkla İlişkiler Kampanyalarında Sosyal Medyanın Kullanımı

GİRİŞ 

Sosyal medya, giderek daha çok araçla, halkla ilişkiler uygulamacılarına işletme ve kurumların hedef 

kitlesinin günlük yaşamlarına dahil olabilmesine olanak sağlamaktadır. Bu yeni teknolojiler, hedef kitle 

ile iletişim kurabilmek için yeni fırsatlar sunmaktadır. Halkla ilişkiler uygulamacıları, iş amacıyla sosyal 

medya araçlarını kullanabilmesi için yeni iletişim teknolojileri ve yeni medya iletişimi konusundaki 

gelişmeleri takip etmesi ve uyum sağlamak için çaba göstermektedir. 

Sosyal medya kanalları özellikle kurum imajının oluşturulmasında rol oynamaktadır. Sosyal medya 

kullanımı hedef kitlelerle online iletişim kurabilme fırsatı verir. Bunun yanında sosyal medya, kurum 

imajını geliştirmede ve iyileştirmede kullanılabilecek bir araç olarak görülmektedir. 

Sosyal medya uygulamaları kurumsal itibar yönetim stratejilerinin bir parçası olarak da görülmelidir. 

Online kriz iletişiminde etkileşimli ve yenilikçi kanalların kullanımı daha önemli olmaya başlamış 

durumdadır. Krize cevap verebilmek için çevrenin iyi araştırılması ve gözlenmesi gerekmektedir. Online 

iletişim, uygun fiyatlı bir medya kanalı olmasının yanında, kriz durumunda temel hedef kitlelere 

ulaşmada da en uygun araçtır. Halka ilişkiler çalışanları, iki yönlü iletişime olanak sağlaması açısından 

sosyal medya uygulamalarında daha fazla yer almaya çalışmalıdır. Sosyal medya aracılığı ile halkla 

ilişkiler çalışanlar çoklu ortam (multi-media) dosyalarını, basın bültenlerini ve kampanya bilgilerini 

paylaşabilmektedir. 

Halkla ilişkiler çalışanlarının kriz iletişimi konusunda bilgili ve yetkin olmaları gerekir. Sosyal medya 

kullanımında, kriz iletişimi ile ilgili nelerin önemli olduğu, sosyal medyanın ne amaçla kullanılacağının 

yanı sıra etkisinin nasıl ölçüleceği konuları öne çıkmaktadır. Sosyal medya çalışanlar, müşteriler, rakipler, 

tedarikçiler ve medya ile ilişkilerde değişiklik meydana getirmiştir. Mesajın iletilmesi daha kolay, hızlı ve 

etkili hale gelmiştir. Ayrıca sosyal medya yeniliklerin benimsenmesinde motivasyon sağlamaktadır. 

Sosyal medya, işletmelerle kullanıcıların değişik yollarla bir araya gelmelerini sağlamaktadır. 

İşletmeler, sosyal medya uygulamaları aracılığı ile etkileşim yaratarak, önemli hedef kitlelerle ilişkilerini 

geliştirebilir. Kurumlar sanal iletişim stratejileri uygulayarak temel hedef kitleleriyle ilişkilerini 

geliştirebilir. Hedef kitle işletmelerden açıklık ve şeffaflık talep etmektedir. İşletme, sosyal medya 

aracılığıyla açık, doğru ve dürüst iletişim kurmayı hedeflemelidir ve online iletişim etkinliklerinde 

şeffaflığını korumalıdır. Sosyal medyada kurum olarak yer almanın öneminin fark edilmesi gerekir. 

Ancak sosyal medyanın gücünü dikkate alarak ve ciddi uygulamalara yer vererek stratejik bir biçimde 

halkla ilişkilerinin yönetilmesine fırsat sağlar. 

HALKLA İLİŞKİLERDE INTERNET’İN KULLANIMI 

Halkla ilişkiler, kurum ve işletmelerle hedef kitle arasında karşılıklı iletişimi, anlayışı ve kabulü 

sağlaması açısından çok önemli bir role sahiptir. Halkla ilişkiler uygulamaları, işletme hakkında hedef 

kitleyi bilgilendirmenin yanında onları tanımak için de yapılan çalışmaları içerisinde barındırır. Hedef 

kitlenin tutum ve beklentilerini saptayarak, işletmenin gerekli iyileştirmeleri yapmasını sağlar. Halkla 

ilişkiler, reklamlar gibi sadece ürün ya da hizmet tanıtımına yönelik tek yönlü bir iletişimi içermez. 

İşletme ve hedef kitle arasında çift yönlü iletişim kurarak karşılıklı anlayışı sağlamaya çalışır. Bu açıdan 

ele alındığında halkla ilişkiler işletmelerin, kamunun dikkatine sunmak ve duyurmak istedikleri bilgileri 

107 

 

Sosyal Medyada Halkla 

İlişkiler

hedef kitleye ulaştıran ve onların tepkilerini yansıtan örgütlü ve çift yönlü bir iletişim olarak da 

tanımlanmaktadır (Grunig, 2005; 15). Halkla ilişkiler bir işletmenin iç ve dış kamularla, yani işletmenin 

hedeflerine ulaşma yeteneğini etkileyen gruplarla, kurduğu iletişime ait planlama, yürütme ve 

değerlendirme etkinliklerinin toplamını ifade eder. 

Halkla ilişkiler, işletme içerisinde de iletişimin geliştirilmesini sağlayarak kurumsal hedeflere 

ulaşılmasına aracılık eder. İşletme içinde çalışanların yaşadığı sorunlar, yapılan işleri de etkileyecektir. 

Halkla ilişkiler bu sorunların ortadan kaldırılması aşamasında iyileştirici, düzenleyici ve yönetici olarak 

rol oynar. Halkla ilişkilerin hedef kitlesi, iç ve dış hedef kitleleri kapsamaktadır. Yani hem işletme içinde 

hem de işletme dışındakilerle iletişim içerisindedir. Böylece işletme içi ve dışı arasında bilgi akışının ve 

iletişiminin sağlıklı bir şekilde yürütülmesini sağlar. İşletme dışındakilere işletmeyle ilgili bilgilere 

ulaşmasında kolaylık sağlanırken, işletme dışındakilerin görüşlerinin de işletme içerisine aktarılması 

halkla ilişkiler aracılığı ile gerçekleştirilmektedir. 

araştırınız. 

 

Halkla ilişkiler açısından hedef kitle kavramının ne anlama geldiğini 

Toplumda işletme hakkında farkındalık yaratma ve işletmenin görünürlüğünü sağlama açısından 

yapılan halkla ilişkiler faaliyetlerinin, düzenli ve sürekli olarak gerçekleştirilmesi gerekir. Halkla 

ilişkilerin işletmenin misyonu, konumlandırması, tanınırlığı ve yaptığı hizmetin bilinirliği açısından da 

önem taşıdığı unutulmamalıdır. Halkla ilişkiler iletişim modelleri açısından ele alındığında, Internet’in iki 

yönlü iletişim ortamı sunması, hedef kitle ile etkili iletişim kurabilme fırsatı sağlaması açısından 

önemlidir. Geribildirim elde edilmezse halkla ilişkilerin iletişim süreci eksik kalmış olur (Kazancı, 1997; 

53). Internet, etkileşime olanak veren bir iletişim aracıdır. Internet üzerinden bilgi alışverişi yapabilmek, 

zaman ve mekan kısıtı olmaksızın dünyanın herhangi bir yerinden istenen bilgilere ulaşabilmek mümkün 

hale gelmiştir. Halkla ilişkiler, hedef kitlesine ulaşmak için kitle iletişim araçlarından ve yüz yüze iletişim 

ortamlarından yararlanmaktadır. Internet’in ortaya çıkması ile halkla ilişkiler iletişim araçları arasında 

web sayfaları da yerini almıştır. Kurumsal web sayfaları ile verilmek istenen bilgiler, hedef kitlelerin 

erişimine sunulmaktadır. İşletmeler ayrıca e-posta aracılığıyla mesaj alış verişi yapmakta, sohbet odaları 

kullanmakta, haber gruplarına üye olmakta, video konferans olanaklarıyla uzak mesafelerdeki kişilerle bir 

araya gelerek etkileşimli iletişim gerçekleştirebilmektedir. Yeni iletişim teknolojisi olarak Internet’in iş 

dünyasına girmesi, iletişim açısından büyük fırsatlar yaratmıştır. Internet aracılı iletişim araçlarını şu 

şekilde sıralamak mümkündür: 

E-posta: Eş zamansız olarak kullanılabilen bu iletişim aracı ucuz ve kullanımı oldukça kolaydır. Bu 

nedenle de oldukça yaygınlaşmıştır. Yaygın olarak tercih edilen e-posta servisleri arasında Hotmail, 

Yahoo, Gmail sıralanabilir. 

Sohbet odaları: Eşzamanlı olarak, kişilerarası ve grup kapsamında kullanılabilen iletişim 

ortamlarıdır. Bilgisayar donanımına bağlı olarak yazılı sohbetlerin yanı sıra sesli ve görüntülü sohbet 

ortamları da kullanılabilir. En yaygın olarak kullanılan sohbet programları MSN ve Skype’dir. 

Videkonferans: İş ve eğitim ortamında eş zamanlı olarak gerçekleştirilen sesli ve görüntülü 

toplantılardır. 

Haber grupları: Kurumsal sitelere üye olunduğunda eş zamansız olarak e-posta adreslerine 

gelişmelerle ilgili gönderilen mesajlardır. 

Intranet: Örgütsel iletişim kapsamında dahili Internet ağı erişimidir. İşletmede, işin ağ üzerinden 

yürütülmesini sağlamaktadır. 

Web sayfaları: İşletmelerin en önemli halkla ilişkiler aracı haline gelmiştir. Metin, resim, ses ve 

görüntü dosyalarını barındırabilen ve Internet aracılığı ile bağlantı kurulabilen çoklu ortam birimidir. 

Sanal Topluluklar: Topluluk web sayfalarına üye olanlar arasında iletişimin sağlandığı, fikir ve 

görüşlerin paylaşıldığı ve tartışıldığı gruplardır. 

108

Internet’in bir halkla ilişkiler iletişim aracı olarak kullanılmaya başlamasıyla birlikte, halkla ilişkiler 

kapsamında hedef kitle ile kurulan iletişimde değişiklikler meydana gelmiştir. Internet’in sunduğu 

iletişim araçları eşzamanlı ya da eş zamansız olarak iletişim kurulmasına imkan tanımakta, iletişim tek 

yönlü olmaktan çok iki yönlü gerçekleşmektedir. Halkla ilişkiler açısından Internet hedef kitle ile etkili 

iletişim kurabilmek amacıyla kullanılmaktadır. Aynı zamanda Internet halkla ilişkilere şu alanlarda destek 

sağlamaktadır (Güçdemir, 2010; 66): 

• Hedef kitleyi gündemden haberdar etmek 

• Medyaya bilgi sağlamak 

• Hedef kitle hakkında bilgi toplamak 

• Kurumsal kimliği güçlendirmek 

• Kriz yönetmek 

• İtibarı güçlendirmek 

Halkla ilişkilerde Internet’in kullanımını ve gelişimini takip edebilmek için günümüzde hala en etkili 

halkla ilişkiler iletişim aracı olarak kabul edilen kurumsal web sayfalarının nasıl kullanıldığını ve halkla 

ilişkilerde sosyal medyanın nasıl bir değişim yarattığını incelemek gerekir. 

Kurumsal Web Sayfalarının Kullanımı 

Kurumsal web sayfaları, işletmelere halkla ilişkiler uygulamalarında yeni fırsatlar sunmaktadır. Web 

sayfaları işletme tanıtımının yanı sıra kurum kimliğini yansıtan öğelerin sunulması, işletme yayınlarının 

ucuz ve geniş ölçekli dağıtılması, medya ile ilişkilerin kolaylaşması ve iletişim olanaklarının 

genişlemesini sağlamaktadır. Kurumsal web sayfaları işletmelerin, hedef kitlelerine işletmeyle ilgili 

bilgileri ulaştırabilmek için kullandığı bir halkla ilişkiler iletişim aracıdır. Web sayfaları bir halkla 

ilişkiler aracı olarak işletmeyle ilgili doğru, güncel ve açıklayıcı bilgi sağlaması açısından önem taşır. 

İşletme hissedarlarının işletmenin işlerinin takibini kolaylaştırması, yatırım yapmak isteyenlere işletme 

hakkında açıklayıcı bilgiler sunulması ve işletmeyle ilgili haber yapmak isteyen medya çalışanlarının işini 

kolaylaştıracak malzemenin sağlanması web sayfalarını işlevsel hale getirmektedir. Bu nedenle web 

sayfalarının görsel tasarımı kadar içeriğinin de bu amaca hizmet edecek biçimde geliştirilmesi gerekir. 

Kurumsal web sayfası tasarlanırken dikkat edilmesi gereken unsurlar şu şekilde sıralanmaktadır: 

• Kolay ulaşılabilir olmalıdır. 

• Özgün olmalıdır. 

• Logosu, amblemi, ürünleri ve hizmetleri yer almalıdır. 

• Misyonu, vizyonu ve amacı belirtilmelidir. 

• Sayfa içerikleri amaca uygun olmalıdır. 

• Geribildirim mekanizması olmalıdır. 

• Güncelleme ve yeniliklerden haber vermek amacıyla RSS bağlantısı verilmelidir. 

• İletişim bilgileri yer almalıdır. 

• İlgili bağlantı linkleri verilmelidir. 

• Yıllık raporlar olmalıdır. 

• Medya ilişkileri ve basın arşivi bölümü olmalıdır. 

• Kurumsal yayınlar ve e-bültenlere yer verilmelidir. 

• Duyurular veya haberler yer almalıdır. 

• Kurumun blog sayfası, Facebook ve Twitter sayfalarına erişim bağlantısı yer almalıdır. 

 

109

Sosyal Medyanın Kullanımı 

Internet’in, ticari anlamda kullanılmaya başladığından bu yana, halkla ilişkiler açısından etkili bir şekilde 

kullanıldığı görülmektedir. Halkla ilişkilerin temelinde iletişim yatmaktadır. Bu nedenle iletişim alanında 

yaşanan gelişmelerin ve yeniliklerin yakından takip edilmesi doğaldır. Yaklaşık olarak otuz yıldır Internet 

teknolojisinin hakla ilişkiler çalışmalarında yerini aldığını görmekteyiz. 2004 yılında ortaya atılan Web 

2.0 kavramına değin, halkla ilişkilerde e-posta, haber grubu, videokonferans gibi Internet iletişim araçları 

ve özellikle kurumsal web sayfaları kullanılmaktaydı. Ancak Web 2.0 kavramının ortaya çıkışı ile 

birlikte, sadece web sayfalarının değil halkla ilişkiler kavramının da bugüne kadar yaşamadığı bir değişim 

içerisine girdiği görülmektedir. Hatta Web 2.0 ile birlikte PR 2.0 kavramının da geliştiğini görmekteyiz. 

Daha önce de bahsedildiği üzere, Web 2.0 kavramı her kullanıcının içerik yaratıcısı olabileceği 

teknolojik bir alt yapı sunmaktadır. Artık kullanıcı da iletişimi başlatabilmekte, işletmeyle ya da 

çalışanlarıyla doğrudan iletişim kurabilmektedir. Bu durum halkla ilişkiler iletişim sürecinde bir kırılma 

noktası olarak kabul edilmiş ve PR 2.0 kavramının ortaya çıkmasını sağlamıştır. Halkla ilişkiler 

çalışmalarında daha fazla stratejik öneme sahip olan iki yönlü iletişim uygulaması, tam anlamıyla sosyal 

medya kullanımıyla gerçekleşmiştir. Sosyal medya uygulamalarında hedef kitle düşünce, öneri ve 

şikayetlerini doğrudan işletme çalışanlarıyla iletişim kurarak paylaşabilmektedir. Sosyal medya açısından 

hedef kitle ile iletişim değerlendirildiğinde, işletmeleri en çok etkileyen özelliklerden biri ağızdan ağıza 

iletişimin teşvik edilmesidir. Tüketiciler sosyal medya aracılığı ile hem işletmeyle hem de kendi 

aralarında iletişim kurabilmektedir. Kullanıcıların kendi arasında iletişim kurabilmesi işletmenin ürün, 

hizmet, etkinlikleriyle ilgili bilgi paylaşımına imkan tanımaktadır. Bu durum, işletmenin de kullanıcılar 

ya da diğer hedef kitleler hakkında bilgi edinmesine imkan tanıyan bir sistem sunmaktadır. 

Web sayfalarında yaşanan en büyük değişim ise, web sayfalarında içerik üretiminin tüm kullanıcılar 

için kolay hale gelmesidir. Halkla ilişkiler açısından kurumsal web sayfalarının kullanımını düşünecek 

olursak, bu sayfaların tasarımı ve içerik üretimi için belli bir bilgi ve tasarım becerisi gerektirdiğini 

görmekteyiz. Ayrıca bu sayfaların profesyonel anlamda üretimi oldukça pahalı bir iştir. Web 2.0 

kapsamında sosyal medyanın getirdiği en büyük yenilik, eğitim ve masraf gerektirmeden, üretilen içeriğin 

paylaşılması mümkün hale gelmiştir. Halkla ilişkilerin en önemli hedef kitlesini oluşturan tüketicilerin 

sahip olduğu bu yeteneğin göz ardı edilmemesi gerekir. Çünkü tüketiciler sosyal ağlarda içerik üretirken, 

bu içerik işletmeyi, markayı ve ürünü de kapsamaktadır. Sosyal ağlarda tüketiciler olumlu ya da olumsuz 

fikirlerini ve deneyimlerini paylaşabilmektedir. Bu durum dikkate alındığında kullanıcıların işletmeler 

üzerindeki etkisinin oldukça güçlü olduğu görülmektedir. 

Sosyal ortamların halkla ilişkiler çalışanlarına kazandırdığı iki önemli avantaj ise, hedef kitlenin 

işletme, ürün, hizmet, etkinlik ya da marka hakkındaki düşünceleri ve tutumları hakkında bilgi edinme ve 

tüketicilerle hızlı, etkili, iki yönlü iletişim kurma fırsatıdır. Sosyal medyanın, işletmelerin halkla ilişkiler 

uygulamalarına etkileri şöyle özetlenebilir (Alikılıç, 2011; 17- 45): 

• Hedef kitle kapsamına çevrimiçi topluluklar eklenmiştir. 

• Hedef kitle ile ilk defa doğrudan, aracısız iletişim ve etkileşim kurulmuştur. 

• Olumlu mesajların yayılması için ağızdan ağıza pazarlama teknikleri kullanılabilir hale 

gelmiştir. 

• Medya karması içinde kullanıcı tarafından yaratılan içerik siteleri kullanılmaya başlanmıştır. 

• Hedef kitle ile etkileşim ve işbirliği sonucunda etkili mesajlar oluşturulabilmektedir. 

• Geribildirimler dikkate alınarak, yanlış uygulama ve çıkabilecek sorunların engellenmesi 

sağlanabilir. 

• Sanal ortamda etkinliklere katılım fırsatları yaratmak kolaylaşmıştır. 

• Ağ oluşturma stratejileri uygulanarak, hedef kitle ile etkili iletişim ortamı yaratılabilir. 

• Hedef kitlenin işletme hakkındaki olumlu ifadeleri, işletmenin kendi sözlerinden daha fazla 

güven sağlamaktadır. 

• Etkili iletişim kurmak ve sürdürmek, kurum itibarını olumlu etkilemektedir. 

 

110

HALKLA İLİŞKİLER İLETİŞİM ARACI OLARAK SOSYAL MEDYA 

PLATFORMLARI 

Halkla ilişkiler hedef kitlesine ulaşmak için kitle iletişim araçlarından ve yüz yüze iletişim ortamlarından 

yararlanmaktadır. Halkla ilişkilerde kullanılan geleneksel araçlar şöyle sıralanabilir: 

• Basılı araçlar: Gazeteler, Dergiler, Broşürler, El kitabı, Bültenler, Yıllıklar, Mektuplar, Afişler, 

Pankartlar, El ilanları. 

• Görsel işitsel araçlar: Fotoğraflar, Tanıtım videoları, Tanıtım CD’leri. 

• Organizasyonlar: Sergi ve fuarlar, Yarışmalar, Festivaller, Törenler, Seminer ve Konferanslar, 

Geziler. 

Günümüzde ise bu geleneksel iletişim araçlarının yanında yeni medya araçları olarak kurumsal web 

sayfaları ve sosyal medya platformları yer almaya başlamıştır. Bu bölüm kapsamında yeni medya araçları 

olarak özellikle; blog, mikroblog, sosyal ağlar, medya paylaşım siteleri, sanal oyun ve dünyalar, arama 

motoru optimizasyonu, podcast ve sosyal işaretlemeden oluşan sosyal medya platformları ele 

alınmaktadır. 

Bloglar 

2000’li yılların başından itibaren yaygınlaşan bloglar, günümüzde bireysel olduğu kadar işletmelerce de 

yaygın biçimde kullanılmaktadır. İşletmeler, kendileri ile ilgili haberleri duyurmak, kampanyalarından 

haberdar etmek amacıyla blogları kullanmaktadırlar. Blogları işletmelerin günlüklerinin tutulması, güncel 

olayların takip edilmesi açısından ele aldığımızda, halkla ilişkiler açısından önemli bir iletişim aracı 

olarak görebiliriz. Kurumsal bloglar, şirket çalışanlarının ya da yöneticilerin işletme adına blog sayfasına 

yazılar yazması, hedef kitleye bir takım bilgiler sunması ve hedef kitleden de geribildirim alması sürecini 

kapsamaktadır (Alikılıç, 2011; 25). İşletmeler, hedef kitlenin ilgisini çekmek, yaptıkları etkinliklerden 

onları haberdar etmek, işletme hakkındaki düşüncelerini edinebilmek amacıyla bloglardan halkla ilişkiler 

amacıyla yararlanmaktadır. 

Yeni iletişim teknolojileri işletmelerin hedef kitlesini daha aktif hale getirmiştir. Geleneksel medyayı 

kullanan işletmeler, hedef kitleyi daha çok pasif izleyiciler konumunda bırakırken, sosyal medya 

ortamında içerik üretebilen ve işletmeyle iletişim kurabilen bireyler haline getirmiştir. Bloglar, işletmeler 

için ürünleri ve hizmetleri hakkında geribildirim almanın en hızlı, ucuz ve kolay yoludur (Sayımer, 2008; 

120). Bloglardaki içeriğin üslubu, web sayfalarına göre daha samimi olduğu için işletmeler hedef kitle ile 

iletişim kurma konusunda daha rahat davranabilmektedir. Sade dille yazılan blogların daha kolay 

anlaşılması ve güven vermesi söz konusudur. 

İşletmeler için, kişisel bloglar ya da hobi blogları bir ürün ya da hizmetin tanıtım yeri olarak 

görülmektedir. İşletmeler, kendi yönettikleri blogların dışında diğer blogları bir reklam mecrası olarak 

kullanmaya başlamışlardır. Kurumsal bloglar, ürün ya da hizmet tanıtımında, müşterileriyle iletişim 

kurma fırsatı sağlayan yerler olarak görülmelidir. Bloglarda işletme ürün, hizmet ya da etkinliklerle ilgili 

bilgi içeren kısa ya da uzun bilgiler, satış ya da kampanya bilgileri, video, ses dosyaları ya da bir fotograf 

paylaşılabilir (Tasner, 2010; 48). Blogların düzenli olarak güncellenmesi, işletmenin sosyal medya 

kullanımı ve hedef kitlesi ile etkili iletişim kurma konusunda istekli olduğunu kanıtlayan önemli bir 

göstergedir. Uzun aralıklarla güncellenen ve içeriğinde önemli bilgiler içermeyen, yapılan yorumlara ya 

da sorulan sorulara cevap verilmeyen kurumsal bloglar önce takipçilerini kaybedecektir. Sonrasında ise 

göstermelik iş yaptığı düşüncesiyle itibarını kaybedecektir. Bu nedenle eğer kurumsal blog oluşturma 

kararı verilirse, bu blogdan sorumlu bir ya da birkaç kişi atanmalı ve düzenli olarak takibi ve 

güncellemesi gerçekleştirilmelidir. Bloglar için bir başka önemli konu da bloglarda paylaşılan bilgilerin 

ilgi çekici olması ve hedef kitle ile iletişimi etkili bir biçimde kuracak biçimde yönetilmesidir. Bazı 

işletmeler, hedef kitlenin ilgisini çekebilmek ve takipçi sayısını arttırabilmek amacıyla, bloglarında 

indirim kuponları bile paylaşmaktadır. Kurumların paydaşlarıyla iletişim kurmasında bloglar önemli 

görevler üstlenmişlerdir (Alikılıç, 2011; 23): 

 

111

• Bilgilendirme metni sunma, 

• Fikirleri ortaya koyma, 

• Fikirleri tartışmaya açma, 

• Görüş ve tutumları aktarma, 

• İkna etme 

Bir kurum için stratejik bir halkla ilişkiler yönetiminde bu görevlerin dikkatli bir biçimde ele alınması 

gerekir. Halkla ilişkilerin stratejik olarak planlanması açısından Andreasen & Kotler’ın (2008; 329) 

oluşturduğu modelde takip edilecek adımlar arasında web sitelerinin ve blogların takibi de bulunmaktadır. 

Andreasen ve Kotler’in (2008) halkla ilişkilerin stratejik olarak 

planlanması amacıyla oluşturdukları modeldeki adımları araştırınız. 

Blog oluştururken öncelikle amacın belirlenmesi gerekir. Satışları arttırmak, müşteriyle ilgili konulara 

destek vermek, fikir önderliğinizi kanıtlamak, pazarınız için tartışma forumları yaratmak gibi amaçlar 

belirlenebilir. Scott (2008; 72), blog kullanmanın üç farklı yolundan söz eder: 

• Hedef kitlenin işletme, ürün, hizmet ya da etkinlikler hakkında ne söylediğini takip etmek için, 

• Başkalarının bloglarına yorumlar yazarak bu konuşmalara katılmak için, 

• Kurumsal blog yazarak bu konuşmaları başlatmak ve konuşmaları şekillendirmek için. 

İşletmeler, paydaşlarının kendileri ile ilgili görüşlerini farklı bloglarda paylaşmasından ötürü, bu 

bilgilerden habersiz kalabilir. Bu bilgi eksikliği yüzünden olumsuz görüşlerin yayılmasını kontrol 

edemeyebilir. İstenmeyen bu gibi durumlarla karşılaşmak istemeyen işletmeler, bu nedenle pek çok farklı 

blog yazarını ya da grubunu takip etmek zorunda kalmaktadır. Böyle istenmeyen bir durumda kalmaktan 

korunmanın en iyi yolu, işletmeye ait bir blogun oluşturulmasıdır. Böylelikle tüketiciler, dilek ve 

şikayetlerini kurum blogunda paylaşacaktır. Bu sayede işletmeler hem şikayetlerden haberdar olabilecek, 

hem de yaşanan sorunları telafi etmek için önemli bir fırsat yakalayacaktır. Halkla ilişkiler açısından 

bakıldığında bu tür bir uygulama, proaktif bir çalışmadır. Yani, sorunları ya da ortaya çıkabilecek krizleri 

önleyici bir uygulamadır. Karşılaşılan problemlerin çok büyümeden üstesinden gelmek daha kolaydır. 

Ancak bazı durumlarda işletmelerin kontrol edemedikleri bazı sorunlar ortaya çıkabilir. İşletme kendini 

bir krizin ortasında bulabilir. Böyle durumlarda ise reaktif halkla ilişkiler uygulamaları 

gerçekleştirilmelidir. Bloglar kriz iletişimini sağlamak amacıyla ve hedef kitleye sorun ile ilgili detaylı 

bilgi vermek ve yapılan yorumları değerlendirmek amacıyla kullanılmalıdır. 

 

http://blog.turkcell.com.tr/ 

İşletmeler için hedef kitle ile iki yönlü iletişim kurma açısından bloglar büyük önem taşımaktadır. 

Hedef kitlenin işletmeye yönelik düşünce ve tutumlarından haberdar olmak, işletmeler için önemli bir 

veri sağlamaktadır. Bu durum yapılacak kampanya ya da etkinliklerde yol gösterici olacaktır. İşletmeler 

blogları halkla ilişkiler kampanya ya da etkinlikleri öncesi hedef kitleye yönelik araştırma çalışmaları için 

kullanabilir. Halkla ilişkiler kampanyalarının ilk adımı olan araştırma aşamasında, bloglarda küçük 

anketler yapılabilir ya da doğrudan hedef kitlenin görüşlerine başvurulabilir. Böylelikle bütçeden ve 

zamandan tasarruf sağlanmış olur. 

Blog ve diğer iletişim araçları arasındaki farklılıkları açıklayınız. 

112

Mikrobloglar 

Hedef kitleye yönelik olarak Internet’in kullanımı çeşitli iletişim araçlarının kullanımını da beraberinde 

getirmektedir. Hedef kitlenin farklı özellikleri, ilgi alanları ve bilgileri olduğu varsayıldığında çeşitli 

araçların kullanımı iletişim üstünlüğü yaratmaktadır. İşletmeler için sosyal medyada olmak zorunlu hale 

gelmiş görünmektedir. Pek çok işletme sosyal medyanın en azından bir iki platformunda yer almayı tercih 

etmektedir. Bu platformların başında blogların yanı sıra mikrobloglar da gelmektedir. İşletmelerin sosyal 

medyada yer alamaya karar verdiklerinde dikkat etmeleri gereken konular vardır. Mikroblogların 

kullanımı, halkla ilişkiler kapsamında, kurum kimliğinin oluşturulması, mesajların belirlenmesi, topluluk 

oluşturma, imaj, itibar ve beğenirlik çalışmalarına destek olacak uygulamalar olarak önerilmektedir 

(Gilpin, 2010). Mikrobloglar kullanılarak özel amaçlı topluluklar oluşturulabilir, etkinlikler yönetilebilir. 

Mikrobloglar ayrıca hedef kitle ile bilgi ve fikir alışverişi sağlanması açsısından avantaj sağlamaktadır. 

Mikrobloglar üzerinde işletmelerin kurum imajlarını korumak için özellikle dikkat etmeleri gereken 

bazı konular bulunmaktadır. İşletme öncelikle açık, doğru, güncel ve güvenilir bir biçimde bilgi 

sunmalıdır. Kullanılan içerik ilgi çekici olmanın yanında hedef kitlede olumlu his oluşturmalıdır. 

Başkalarını ya da rakipleri kötüleyici ifadeler yer almamalıdır. Bazen rakip işletmelerin müşterileri 

şikayetlerini farklı işletmelerin Twitter ya da Facebook hesaplarında paylaşmaktadır. Bu olumsuz 

yorumlara işletmenin yanıt vermeye çalışması olumsuz algılara yol açabilecektir. İşletme sosyal medyada 

kendisi ne ise onu yansıtmak için çaba göstermelidir. Kendini olduğundan farklı göstermeye çalışması ise 

alay konusu olmasına neden olacaktır. Sosyal medyada kurumsal tasarım öğeleri (logo ya da kurumsal 

renkler, semboller gibi) hedef kitle tarafından tanınmasına ve fark edilmesine yol açacak şekilde 

kullanılmalıdır. Sosyal medyada iletişimin biçimsel olması gerekmez ancak yine de mesajlar 

oluşturulurken işletme adına mesaj yazıldığı unutulmamalıdır. Mesajlar gerektiği ölçüde ciddi ve özenli 

yazılmalıdır. Yayınlanan mesajlarda telif sorunu yaratacak fotoğraf, video gibi içerik bulunmamalıdır. 

Eğer bu içeriğe Internet’ten ulaşmak mümkünse bağlantı adresi verilmesi tercih edilmelidir. 

Twitter gibi mikrobloglar, müşterileri anlamak ve onlarla iletişim kurmak için önemli bir araçtır. 

Mikrobloglar bağlantıları aracılığıyla hedef kitlesini yönlendirebilme özelliğine sahiptir. En bilindik 

mikroblog örneği olarak Twitter’ın kurumsal faydaları Weber (2009; 9) tarafından şu şekilde 

listelenmektedir (aktaran: Akar, 2010; 62): 

• Marka yaratma ve güçlendirme, 

• İşletme, ürün ya da bireyin tanıtımını yapma, 

• Hedef kitleyi genişletme, 

• Aynı alandaki iş profesyonelleriyle ağ kurma, 

• Tüketici, müşteri ya da takipçilerle ağ kurma, 

• Kurum ya da ürün hakkındaki fikirleri toplama, 

• Tavsiye isteme yoluyla yeni eleman ve ortaklar bulma, 

• Diğer online ortamlara trafiği sevk etme, 

• Çalışanlar için ağ kurma, 

• Yeni iş olasılıkları bulma, 

• Toplantı ve etkinlik programları. 

 

http://twitter.com/#!/kocholding 

113

Sosyal Ağlar 

Sosyal ağlar, kullanıcıların kendi içeriklerini yaratabildikleri, zaman ve mekandan bağımsız olarak 

iletişim kurabildikleri, istedikleri kişilerle ortak bir sosyal alan oluşturabildikleri sanal buluşma 

ortamlarıdır. Sosyal ağlar, sosyal medya platformu içerisinde en popüler alanlardır. Facebook, Myspace 

gibi arkadaşlık sitelerinin yanında LinkedIn, Netlog, Xing gibi iş bağlantılı sosyal ağ sitelerinin varlığına 

da rastlamaktayız. Özellikle iş bağlantılı sosyal ağ siteleri profesyonel hayatın paylaşıldığı, eğitim, iş 

alanı gibi özelliklerin dikkate alındığı, yapılan işlerin ve ortak konuların paylaşılmasına fırsat veren 

ağlardır. Ayrıca bu ağlar, iş ve eleman arama siteleri gibi de çalışmaktadır. Sosyal ağlar ister arkadaşlık 

sitesi olsun ister iş bağlantılı siteler olsun, kurumsal halkla ilişkiler uygulamaları için oldukça uygun bir 

alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Sosyal ağların toplulukları organize etme ve harekete geçirme 

konusundaki örnekleri göz önünde bulundurulduğunda, hedef kitleyi ikna etme amacıyla kullanımı da 

işletmeler tarafından dikkate değerdir (Alikılıç, 2011; 36). 

Sosyal ağlar işletmeye ait içeriğin daha hızlı yayılması için de uygun bir araçtır. İşletmenin sosyal 

ağlarda yer alması, farkındalığının artışını da sağlayacaktır. İşletmelerin sosyal ağlardaki varlığı, iletişim 

teknolojilerindeki yaklaşımları takip etmesinin göstergesi olması açısından işletmeye itibar da 

sağlayacaktır. İşletmeler sosyal ağları özellikle etkinliklerinin duyurulmasında etkin olarak kullanabilir. 

Ancak, sadece bilgi vermek amacıyla sosyal ağların kullanımı halkla ilişkiler açısından yeterli değildir. 

İki yönlü iletişim ve etkileşime olanak veren sosyal ağların kullanımı için işletmelerin farklı 

uygulamalara da yönelmesi gerekir. Bunun için etkinlikler kapsamında çeşitli iletişim programları da 

yürütülmelidir. Sosyal ağlar hedef kitlenin işletmeyle iletişim kurabilmesi açısından hem kolay hem de ek 

bir kanal yaratmaktadır. Bu sayede etkili iletişim yöntemlerinin uygulanması, hedef kitlenin tanınması ve 

yönlendirilmesi açısından işletmeye kolaylık sağlayacaktır. Sosyal ağlar, itibar yönetim aracı olarak, 

hedef kitlenin işletme hakkında yazdıklarını takip edebilmekte ve sorulara ya da sorunlara daha çabuk 

yanıt verme fırsatı yaratır. 

Sosyal ağlarda sadece işletme ve hedef kitle iletişiminin olmadığını unutmamak gerekir. Hedef kitle 

de sosyal ağ sitelerinde kendi aralarında iletişim kuracaklardır. Bu iletişimin olumlu ve olumsuz sonuçları 

olabilmektedir. İşletme hakkındaki beğenilerini paylaşanlar olduğu kadar şikayetçi kişilerin varlığı da 

unutulmamalıdır. İşletmenin kendi çıkarına olacak biçimde olumlu ifadelerin yer almasına çalışması 

oldukça sakıncalı bir durumdur. İşletmenin yaptığı bu çalışma ortaya çıktığında büyük bir krize neden 

olabilir. İşletmenin sürekli olarak övülmesi de hedef kitlenin bu durumdan şüphelenmesine neden 

olacaktır. Bu nedenle, hedef kitle iletişim kurarken işletmenin kendini öven açıklamaları yerine, ürün ve 

hizmetleri ya da etkinlikleri ile ilgili samimi ve öz bilgiler vermesi daha uygun olacaktır. Sosyal medya 

ortamında olumsuz ifadelerin ortaya çıkması durumunda, durumu örtbas etmek yerine şikayetleri dikkate 

alınarak sorunun çözümü için çalışılması hedef kitle üzerinde daha olumlu bir etki yaratacaktır. Scott 

(2008; 248), sosyal ağların işletmeler tarafından kullanılmasına yönelik bazı önerilerde bulunmaktadır: 

• Belirli bir hedef kitleyi hedef alın: Genel topluluklar yerine bölümlenmiş hedef kitlelere hitap 

edilmelidir. 

• Bir fikir lideri olun: İlginç ve değerli bilgiler paylaşılmalıdır. 

• Samimi ve şeffaf olun: Farklı biri gibi davranılmamalıdır. Yapılmayan şeyler yapılmış ya da 

yapılacak gibi gösterilmemelidir. 

• Birçok bağlantı oluşturun: Kullanıcıların işini kolaylaştıracak bağlantıların (linklerin) verilmesi 

yerinde olur. İşletmenin web sayfasına, bloglara ve işletmeyle ilgili ya da bağlantılı konu ve 

kurumlara bağlantı verilmelidir. 

• İnsanları sizinle bağlantı kurmaya teşvik edin: Kullanıcılara işletmenin çalışanlarına 

erişebilecekleri e-posta adresleri verilmelidir. 

• Katılın: Gruplar yaratarak online tartışmalara katılmalıdır. 

• Sizi bulmalarını kolaylaştırın: Web sayfası, blog sayfasını etiketleyerek arama motorlarında 

listelenme sağlanmalıdır. 

• Deneme yapın: Sosyal ağların yeniliklere ve deneyimlere açık olduğu unutulmamalıdır. 

 

114

Sosyal ağlar işletmeler için büyük bir iletişim potansiyeline sahiptir ancak dikkatli bir biçimde takip 

edilmesi ve iyi yönetilmesi gerekir. Aksi takdirde kurum itibarını zedeleyecek ve kriz yaratacak kadar 

olumsuz sonuçların doğmasına neden olunabilir (Alikılıç, 2011; 37). Böyle bir durumdan korunmak için 

proaktif halkla ilişkiler uygulamaları tercih edilmelidir. Sosyal sitelerde mümkün olduğunca yer almalı ve 

işletmeyle ilgili haberler takip edilmeli, hedef kitle ile iletişim içerisinde olmaya özen gösterilmelidir. 

Halkla ilişkiler kapsamına girebilecek hedef kitle içerisinde kimlerin 

yer alabileceğini öğrenmek için Filiz Balta Peltekoğlu’nun Beta Yayınlarından çıkan 

“Halkla İlişkiler Nedir” (1998) isimli kitabındaki “Proaktif ve Reaktif Halkla İlişkiler” 

başlıklı bölümü okuyabilirsiniz. 

Sosyal ağ sitelerinin halkla ilişkiler aracı olarak kullanım yerleri şöyle sıralanabilir (Onat ve Alikılıç, 

2008): 

Vikiler 

• Kurumsal itibarın izlenmesinde sosyal ağ sitelerinde işletme adı, marka adı, kurumsal ağı 

oluşturan diğer işletmelerin isimleri, üst düzey yönetici ve çalışanların isimleri izlenmelidir. 

Kurumsal iletişimden sorumlu görevlilerin, sıkça arama kısmına isimleri yazılarak ne şekilde, 

hangi profil içeriğiyle isimlerinin geçtiğini gözlemeleri mümkündür. 

• Sosyal ağ sitelerinde rakip ve ilgili kuruluşların halkla ilişkiler kapsamındaki eylemlerini 

inceleyip, medya planlama yaparken bu ortamlar değerlendirilmelidir. 

• Halkla ilişkiler birimleri veya halkla ilişkiler ajansları sosyal ağ sitelerindeki kullanıcıları birer 

hedef kitle olarak görmelidir. Bu hedef kitlelere farklı içerikte mesaj tasarlayıp, gönderebilirler. 

• İşletmeler, sponsorluk yaptıkları spor, kültür, sanat etkinliklerini tüketicilerine ve diğer hedef 

kitlelere duyurabilirler (Facebook içindeki “etkinlik uygulaması - event application” gibi). 

• Yarışma, workshop, eğitim gibi işletme dışına taşabilen etkinlikleri duyurmada kullanılabilir. 

• Sosyal sorumluluk projelerini ilgili hedef kitleye tanıtma ve destek bulmada kullanabilirler. 

• Kriz yönetimi kapsamında, kriz öncesinde izleme ve kriz döneminde kurumsal mesajları 

yayınlamada sosyal ağ siteleri kullanılabilir. 

• Sosyal ağlarda farklı grupları birbirine bağlayan kişileri belirleyip bu kişileri etkileyip dürüst, 

sağlıklı iletişim kurarak kurumsal mesajları yayabilirler. 

• Bir etkinliğin, bir kampanyanın veya işletmeyle ilgili mesajların yayılmasında çalışanlar 

kullanılabilir. Çalışanların profilleri üzerinden mesajlar yayılabilir. Özellikle, eğitim ve 

pazarlama gibi birimlerdeki çalışanların hem gerçek yaşamdaki hem de sosyal ağ sitelerindeki 

sosyal ağları geniş olduğu için, halkla ilişkiler bağlantılı mesajlar çok geniş kitlelere 

yayılabilecektir. 

• İşletmeler genel kullanıma açık veya iş sosyal ağ sitelerinde profil yaratabilir. 

 

http://www.facebook.com/doguscay 

Vikiler, işletmelere içerik ekleme ve düzenleme imkanı verir. Bilgi paylaşımı özellikle broşür biçiminde 

hazırlanmaktadır. Veri tabanı olarak kullanımı da söz konusudur. Ayrıca, eğitim malzemesinin 

paylaşımına olanak sağlar. Bir işletme içerisindeki farklı departmanlar tarafından hazırlanan 

dokümanların ortak bir alanda paylaşımına olanak verir. İşletmeler iş görme biçimlerini de vikiler 

aracılığıyla paylaşmaktadır. Alım satım politikaları, sponsorluk başvuruları, başvurulacak hizmetler, 

işlem ya da programın nasıl gerçekleştiği gibi konularda vikileri bir tür kılavuz olarak kullanmaktadır. 

Kurumların vikileri kullanma nedenlerini şöyle sıralanabilir (Akar, 2010; 73): 

115

• Ucuz ve hızlı intranet ihtiyacı, 

• Dağınık dokümanların bir araya toplanması, 

• Notları, ajandayı, takvimi, planları yönetme, 

• Ucuz ve herkes tarafından erişilebilir proje yönetim aracı, 

• Hem iç hem de dış hedef kitlenin dokümanlara ulaşabileceği bir platform. 

En yaygın kullanılan vikiler, Wikipedia ve Ekşi Sözlük’tür. Wikipedia.org sitesi kullanılarak, Toplu 

Projeler altında yer alan “vikiprojeler ve portallar” aracılığı ile kurumsal işbirliklerine gitmek ve hedef 

kitle ile ortak projeler yürütmek mümkündür. 

Wikipedia kullanımı giderek yaygınlaşmakta, her gün binlerce insan bu sitenin içeriğine katkıda 

bulunmaktadır. Halkla ilişkiler çalışmaları kapsamında işletmeyle ilgili anahtar kelimelerin belirlenerek 

uygun içeriklerin bu siteye eklenmesi ve değişikliklerin belirli periyodlarla kontrol edilmesi gerekir. 

Wikipedia sayfalarında yer almanın işletme için sağladığı avantajlardan biri, işletmenin görünürlüğünü 

arttırarak iyi bir itibar sağlamasıdır. Ayrıca Wikipedia sayfalarından paylaşılan bilgilerin yanında, 

kurumsal web sayfasına ve işletmenin diğer sosyal medya araçlarına verilecek bağlantılarla da hedef 

kitlenin işletme hakkında daha fazla bilgi edinebileceği ortamlara ulaşması sağlanır. Bir konu, kişi ya da 

kurum hakkında hızlı ve öz bilgi edinmek isteyenlerin uğrak yeri haline gelen Wikipedia sitesi, hedef 

kitleyi doğru adreslere yönlendirmek açısından önemli bir rol oynamaktadır. 

Wikipedia’da hedef kitlenin yönlendirilmesi sadece işletme hakkındaki anahtar kelimeler aracılığı ile 

değil, işletmenin ürettiği ürün, hizmet ve etkinliklerle de ilgili olmalıdır. Bu yolla hedef kitle için ürün, 

hizmet ya da etkinlik denince akla ilk gelen ya da gelenlerden biri olma özelliği kazanılabilir. Bu durum 

işletmeye rekabet avantajı sağlayacaktır. 

Medya Paylaşım Siteleri 

 

http://tr.wikipedia.org/wiki/Vikipedi:Topluluk_portali 

Youtube, Flickr, SlideShare gibi video, fotoğraf ve sunum dosyalarını paylaşmaya fırsat veren bu siteler 

giderek yaygınlaşmaktadır. Günümüzde pek çok işletme ürün, hizmet ve etkinlik tanıtım videolarını bu 

siteler aracılığı ile paylaşmaktadır. Yine bu işletmeler, kendi kurumsal web sayfalarında bu tanıtım 

görüntülerinin indirilmesine imkan vermiş olsa da medya paylaşım sitelerinde daha kolay izleme ve bu 

sitelerin veri tabanından da erişim sağlaması açısından tercih edilir duruma gelmiştir. İşletmeler böylece 

videonun izlenme oranlarını da takip edebilmektedir. Bunun yanında bu sitelerde sunulan görüntüleri, 

hedef kitlenin tercihleri doğrultusunda diğer sosyal medya platformlarında da kolaylıkla paylaşılmasına 

olanak sağlaması, işletmeyle ilgili bilginin kolaylıkla yayılmasına olanak sağlayacaktır. 

Halkla ilişkiler çalışanları medya paylaşım sitelerini, kurum içi halkla ilişkiler, çalışanlarla ilişkiler, 

müşteri ilişkileri ve eğitimi, yani kurumsal iletişim amacıyla kullanabilmektedir. Halkla ilişkiler 

çalışmalarında kullanıcıların anahtar kelimelerle arayarak izleyebildikleri videolar VOD (video on 

demand) türündeki Internet videolarıdır. 

olabilir? 

Bu videoların (VOD) kullanımının tercih edilmesindeki nedenler neler 

Bu videolar sadece işletme tarafından medya paylaşım sitelerine yüklenmez. İşletme dışındaki 

kullanıcılar da kendi videolarını yükleyebilmektedir. Çok profesyonel olmayan bu görüntüler, doğal ve 

inandırıcı olması nedeniyle daha etkili olmaktadır. Bu nedenle, bazı işletmeler bu tür video çekimlerini 

desteklemektedir. Viral reklam olarak adlandırılan bu uygulamalar giderek daha fazla yaygınlaşmaktadır. 

116

İşletmeler, pazarlama araştırma sonuçlarını, pazarlama iletişimi kampanyalarını ve arşivlerini de 

medya paylaşım sitelerinde sunmaktadır. Alikılıç (2011, 50) bunun nedenlerini şöyle sıralamaktadır: 

• İşletmenin açık görüşlü ve paylaşımcı olduğu imajını çizmek, 

• Rakiplerinin karşısında kendine duyduğu güveni sergilemek, 

• Hedef kitle ile iletişim kurmak, 

• Hedef kitleden geribildirim sağlamak 

• İşletmenin etkinliklerini duyurmak 

İşletmeler açısından medya paylaşım sitelerinin kullanım yerleri şöyle sıralanabilir (Tasaner, 2010; 

149): 

• Konferanslar: Online konferansa katılım gerçekleştirilebileceği gibi, geleneksel ortamlarda 

gerçekleştirilen konferanslardaki önemli konuşmalar video olarak medya paylaşım sitelerinde 

paylaşılabilir. 

• Ürün ve hizmet sunumları: Yeni ürün ve hizmetlerle ilgili olarak hazırlanan videolar online 

satış işlemleri ile birlikte kullanılabilir. 

• Partiler: İşletme kutlamalarının küresel çapta online olarak yapılmasına olanak tanır. Kutlama 

videoları, yine medya paylaşım siteleri aracılığı ile hedef kitle ile paylaşılabilir. 

• Röportajlar: İşletme yöneticileri ya da çalışanlara ait videolar, işletme ya da etkinlik tanıtımı 

amacıyla kullanılabilir. 

• Basın toplantıları: Gerçekleştirilen basın toplantılarının videolarının paylaşılması, özellikle 

medya çalışanlarının televizyon haberlerinde kullanabileceği malzemeyi sağlayacaktır. 

Sanal Oyunlar ve Dünyalar 

Sanal oyunlar, sanal bir ortamda insanlara yaşam deneyimi sunmaktadır. Sanal ortamlar halkla ilişkiler 

açısından hedef kitle ile iletişim kurulması için fırsat yaratmaktadır. Gerçek dünyanın sanal ortama 

aktarıldığını gördüğümüz pek çok başarılı uygulama ile karşılaşmaktayız. Ayrıca, Facebook üzerinden 

oynanabilen Farmwille gibi oyunlar da gerçek markaların kullanımı sayesinde marka görünürlüğüne ve 

bilinirliğine etkisi olmaktadır. Online oyunların dışında, yine hedef kitle ile etkileşim sağlayan oyunların 

varlığı, kurumun itibarının gelişmesine katkı sağlamaktadır. 

Alternatif Gerçeklik Oyunları (Alternate Reality Games - ARG oyunları), gerçek dünyanın bir 

simülasyonunu sunmaktadır. Hikayeler ya da etkinlikler oyuna çevrimiçi katılan kişilerin fikirleri ve 

hareketleri doğrultusunda yönlendirilmektedir. Ortam sanal olmasına rağmen eşzamanlı olarak oynanması 

gerekir. Bu durum, kişiler arasında iletişim kurulmasına da aracılık etmektedir. Bu oyunların üretim ve 

geliştirme maliyetleri yüksek olmasına rağmen genellikle ücretsiz olarak oynanabilmektedir. Masrafların 

karşılanması için destekleyici ürünler kullanılmaktadır. Bazı markalar bu tür oyunlara destek olarak, 

kendi markalarının bu oyunlarda yer almasını sağlamaktadır. Bu oyunların küresel olarak oynandığı 

düşünülürse, yapılan iletişim uygulamasının sonuçlarının çok geniş alanda olacağı görülebilir. Sanal 

oyunlar aracılığı ile marka bağlılığı yaratılmasını sağladığı görülmüştür. Bu nedenle işletmeler ve 

markalar, sanal oyunlara ilgi göstermeye ve bu oyunlar içerisinde yer almaya çalışmaktadırlar (Alikılıç, 

2011; 54). 

 

http://apps.facebook.com/akillicaybardagi/#_=_ 

Sanal oyunlar arasında en yaygın olanlardan bir olan Second Life adlı oyun, küresel alanda 

işletmelerin marka iletişimi gerçekleştirdikleri bir oyun alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. İşletmelerin 

Second Life içerisinde yer almak istemelerinin nedeni olarak reklam, ürün tanıtımı, fizibilite çalışması ve 

müşteri görüşlerinin alınması gösterilmektedir (Second Life Türkiye). İşletmeler bu oyun ortamını 

117

pazarlama iletişimi çalışmaları için bir ön çalışma olarak görmekte ve sundukları ürün, hizmet ya da 

etkinlikle ilgili olarak, gösterilen ilgiye göre pazara yönelmektedirler. Türkiye’de Second Life içerisinde 

faaliyet gösteren bazı kurumlar şöyledir: Vestel, IBM, Sun Microsystems, Cisco, BMG, Sony Ericsson, 

Adidas, Nike, Reuters. Gerçek yaşamın bir simülasyonu olarak sunulan oyun, çoklu kullanıma ve online 

iletişime izin veren bir uygulamadır. Günümüzde kullanıcı sayısı dünya çapında 7 milyonu geçmiş 

durumdadır. Türkiye’de ise 5 bin aktif kullanıcı olduğu tahmin edilmektedir. Bu durum pazarlama 

iletişimi çalışmaları için yeterli bir hedef kitle oluşturmaktadır. 

• Katılımcılar: Sanal fuarların ziyaretçileri de bilgisayar başındaki kullanıcılar olacaktır. Saat ve 

zaman kısıtı olmadan dünyanın herhangi bir yerindeki sanal fuara katılmak mümkün hale 

gelmiştir. Ayrıca bu tür sanal fuar, web sayfalarında sohbet sayfalarının yer alması, katılımcılar 

arasında iletişim ve etkileşim fırsatı yaratacaktır. 

118 

 

http://www.slturkiye.com/ 

Sanal gerçeklik dünyaları, Internet aracılığıyla kullanıcılar ve araçlar arasında etkileşime izin veren üç 

boyutlu web tabanlı topluluklardır (Tasaner, 2010; 105). Sanal dünyalar, işletmeler için çok fazla iş yükü 

gerektirecek işlerden birisidir. Sanal dünyaların tasarlanması ucuz, çabuk ve kolay bir yöntem değildir. 

Ayrıca bu sanal dünyada sunulacak ürün, hizmet ya da etkinliklerinde geleneksel pazarlama iletişimi 

çalışmalarına göre daha detaylı ve sanal ortamın daha fazla dikkate alınması gerekir. Bütün bu zorluklara 

rağmen özellikle yeni müşteriler elde etme, satış yapma, marka sadakati oluşturma ve tüketici görüşlerini 

toplama açısından uğraşmaya değer bir iş olarak görülmektedir. Sanal dünyaların kullanıcılara sağladığı 

deneyim ve etkileşim fırsatı kurumsal iletişim açısından büyük değer taşımaktadır. 

Sanal dünyaları etkin kılabilmenin yollarını Tasaner (2010; 126) şöyle sıralamaktadır: 

• Toplantı ve etkinliklere ev sahipliği yapmak 

• Müşteri adaylarına satış çağrıları 

• Markalama 

• Ürün sunumları 

• Ürün ya da hizmeti uygulamalı olarak göstermek 

• Dijital ürün satışları 

• Eğitim ve seminerler 

• Hizmet içi eğitim 

• Eğlence 

Halkla ilişkiler açısından ticari organizasyonlar önemli birer iletişim çalışmasıdır. Fuarlar, sergiler, 

seminerler, konferanslar bunların başlıcalarıdır. Bu tür etkinliklerin gerçekleştirilmesi için büyük 

maliyetleri göze almak gerekir. Organizasyonlar, oldukça pahalı uygulamalardır. Ayrıca katılımcılar için 

de yine zaman ayırma ve düşükte olsa belli bir maliyete katlanmayı gerektirir. Günümüzde bu 

organizasyonlar sanal ortama taşınmış ve katılımcıların zaman ve maliyet sorunlarına kolaylık 

getirilmiştir. Geleneksel ticari fuarlarla, sanal fuarlar arasındaki farklılıklar şöyle sıralanmaktadır 

(Tasaner, 2010; 129): 

• Değişen boyut ve standlar: Maliyeti düşük, istenen büyüklükte ve ürün genişliğinde stand 

hazırlama imkanı. 

• Sponsorlar: Sanal fuarlarda da sponsorluklar bulunmaktadır. 

• Armağanlar: Standlardan tanıtım ürünleri ve broşür toplama keyfi için sanal ortamda 

indirilebilir broşürler tasarlanmaktadır. Somut ürünler için de adrese postalama yapma fırsatı 

kullanılabilir.

• Ürün ve hizmet demoları: Ürün ya da hizmetlerin kullanımı ya da deneyimi hakkında bir fikir 

vereceği için oldukça kullanışlı uygulamalardır. 

• Satılık ürün ve hizmetler: Kredi kartı aracılığı ile online alışveriş yapma fırsatının verilmesi 

yerinde olur. 

• Ürünlere ait basılı malzemeler: İndirilebilir broşür ve kataloglar kullanıcılara kolaylık 

sağlamaktadır. 

• İletişim: Fuarlarda sadece işletme ve hedef kitle değil, aynı zamanda herkesin iletişim kurabilme 

şansı vardır. 

• Eğlence: Sanal ortamda da eğlenceli etkinlikler düzenleme ve oyunlar oynamak mümkündür. 

Arama Motoru Optimizasyonu 

Arama motorları sitelerini kullanmadan Internet başında geçirdiğimiz bir gün dahi yok gibi görünüyor. 

Arama motorları arasında en yaygını %80’den fazla tercih edilme oranıyla Google’dır. Yahoo ve Bing 

onu takip eden arama motorlarıdır. Türkçe arama motorlarının sayısı da oldukça fazladır ancak yaygın 

değildir. Internet kapsamında milyonlarca web sitesi içerisinden adresini bilmediğimiz bir siteyi arama 

motorları olmadan bulmak neredeyse imkansızdır. Bir işletme ya da marka hakkında bilgi almak için 

arama motorunu açmak ve adını yazmak yeterlidir. Bu nedenle işletmeler için arama motorlarının 

sıralamaları içinde üst sıralarda yer almak önemlidir. Bunun için yürütülen çabalar ise arama motoru 

optimizasyonu kavramıyla açıklanmaktadır. İşletmelerin konu, ürün, hizmet ve etkinliklerle bağlantılı 

aramalarda üst sıralarda yer alması rakiplerine karşı üstünlük sağlamaları açısından önemlidir. 

Arama motoru optimizasyonu çalışması yürütmeyen işletmeler için en büyük tehlike, etiketlerinde 

işletme adına yer veren konu bağlantılı, blog veya web sitesine yönlendirme olacaktır. Özellikle otel adı 

aramalarında, otelin kurumsal web sayfası yerine seyahat içerikli web sayfalarına yönlendirme yapıldığı 

görülmektedir. Benzer biçimde, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde üye olunan ve sadece adres 

bilgilerinin yer aldığı birlik ya da dernek sayfalarına ulaşılmaktadır. İşletme hakkında detaylı bilgi almak 

isteyen hedef kitlenin kurumsal web sayfasına ulaşmak için daha fazla uğraşması, işletme için bir itibar 

kaybı olacaktır. Bu nedenle işletmelerin web sayfalarının tasarımına özen göstermesinin yanı sıra, arama 

motorlarında üst sıralarda yer almalarını sağlayacak olan uygulamaların da gerçekleştirilmesi gerekir. 

Bunun ilk adımı ise web sayfalarında gerekli, doğru ve yeterli etiketlemelerin yapılmasıdır. Arama 

motorları web sayfalarını ararken onları öncelikle etiketleri kapsamında taramaktadır. Bu nedenle web 

sayfalarının üretim aşamasında işletme adı, marka adı, ürün, hizmet ve etkinlik adının mutlaka etiket 

alanına yazılması gerekir. Arama motorlarında ilk on sırada yer almak için kurumların yapabilecekleri bir 

başka şey ise, arama motorları sonuç sayfasında (SERP=Search Engine Result Page) sponsor olarak yani 

para ödeyerek yer almaktır. Arama motorlarının sonuç sayfalarında ilk ona giren sayfalar arasında yer 

almak her zaman için mümkün olmayabilir. Bu nedenle bazı işletmeler arama motorlarının sonuç 

sayfasının ilk onunun görüntülendiği sayfada, arama motoruna para ödeyerek sponsorlu olarak 

tanımlanan web sayfaları listesinde yer alabilir. 

Yakın geçmişe kadar işletmeler herkesin var bizim de bir web sayfamız olsun düşüncesiyle hareket 

ediyorlardı. Ancak son beş yıldır özellikle sosyal medyanın etkisinin artmasıyla beraber işletmeler web 

sayfalarının tasarımına kurumsal itibar kapsamında daha fazla önem vermeye başlamışlardır. Kurumsal 

web sayfalarının içeriği ve tasarımı konusunda daha özenli olmaya ve web sayfalarını etkili iletişim 

amacıyla kullanma yoluna gitmektedirler. Ancak bu sitelerin ziyaretçi sayısının az olması, istenen etkinin 

yaratılmasını engelleyecektir. Bu nedenle arama motorlarının optimizasyonu için web sayfalarının 

tasarımı aşamasında uygun kodlamaların yapılması gerekir. Yayına giren web sayfalarının arama 

motorlarına kayıtlarının da yapılması gerekir. 

RSS Kullanımı 

RSS (Really Simple Syndification - Gerçeten Basit Dağılım ya da Rich Site Summary - Zengin İçerikli 

Site Özeti), işletmelerin doğrudan hedef kitle ile iletişime geçtikleri alternatif bir iletişim kanalı olarak 

görülmektedir. RSS sistemi, sürekli güncellemelerin olduğu sitelerde, bilginin otomatik olarak düzenli bir 

119

yerlere ulaştırılmasını sağlar. Hatta, bu bilgi akışı takipçiler tarafından gözlenebilmekte ve yorum 

yapılabilmektedir. RSS’ler kullanıldığında gelecek olan bilginin içeriğini başlıklar halinde kontrol 

edebilme olanağı vardır. Kullanıcılar hangi bilgilerin onlara ulaşmasını istediklerini kontrol edebilir. 

Memnun kaldıkları bilgiler için aboneliklerini devam ettirebilir ya da abonelikten çıkabilirler (Güçdemir, 

2010; 100). Bu özellik sayesinde işletmeler takipçilerinin web sayfalarını ya da bloglarını hem kolay 

takip edebilmelerini sağlayabilmekte hem de sayfanın popülerliğini gözlemleyebilmektedir. 

Podcast 

 

http://dosyalar.hurriyet.com.tr/rss/ 

Podcastler, RSS uygulamasına benzer şekilde, kullanıcıların yayınlanmış içeriğe ulaşmasını sağlarlar. 

Ancak bu bilgi paylaşımına bilgisayar ekranı üzerinden değil Ipod gibi araçlardan ulaşabilmelerine imkan 

tanır. Podcastler genellikle RSS yoluyla yüklemek (download yapmak) için Internet üzerinden dağıtılan 

bir ses ya da video dosyalarıdır (Akar, 2010; 106). Özellikle reklam filmlerinin ya da kurumla ilgili 

belgesellerin dağıtılması için oldukça uygun bir araçtır. Medya paylaşım siteleri gibi medya kullanım 

masrafı ödemeden reklamların dağıtımına olanak verir. Ölçülebilir bir araçtır. İçeriğin oluşturulması ve 

kontrolü işletmeye aittir. Ayrıca kurumun bilinirliğini ve farkındalığını arttırmada önemli bir 

uygulamadır. Halkla ilişkiler açısından hedef kitleye doğrudan ve hızlı biçimde bilgi dağıtımına izin 

vermesi önemli bir özelliğidir. 

Halka ilişkiler amacıyla podcast kullanıldığında, hedef kitleye uygun içerik tasarlanmalı ve içeriğin 

çekici olmasına özen gösterilmelidir. Podcastler ayrıca yeni işe alınanların oryantasyonu, CEO ve üst 

düzey yöneticilerden personele mesaj gönderme, radyo spotları ve reklam videolarının dağıtımı, yeni ürün 

ve hizmetlerin tanıtımı, toplantı ve konferansların kaydı, kurum içi iletişim, kurumsal kimlik çalışmaları 

amacıyla kullanıma uygundur (Akar, 2010; 119). 

Sosyal İşaretleme 

Sosyal medya takipçileri bir web sitesini beğendiklerinde onu Internet Explorer, Mozilla Firefox ve 

Crome gibi tarayıcıların favoriler kısmına kaydeder. Bu işlem o web sayfasının işaretlenmesi anlamına 

gelir. Sosyal işaretleme ise beğenilen bu web sayfalarının arkadaşlarla online paylaşımına imkan verir. 

Ayrıca aynı kullanıcının farklı bilgisayarlarda bu web sayfalarına erişebilir duruma gelmesini sağlar. 

Sosyal işaretleme ile Internet kullanıcıları, kendi yer imlerini herkese açık olarak depolayabilmekte ve 

düzenleyebilmektedir. Bu yer imleri için anahtar kelimeleri içeren meta datalar kullanılır. Bu sosyal 

işaretleme etiket olarak adlandırılır. Metadatalar yer imli içeriğe bellekten erişebilmeyi sağlar (Akar, 

2010; 78). Yaygın olarak kullanılan sosyal işaretleme siteleri, Del.icio.us, StumbleUpon, Dilgo. Halkla 

ilişkiler açısından sosyal işaretlemenin kullanılması, kurumla, marka, ürün, hizmet veya etkinlikle ilgili 

etiketlerin kullanılması aracılığı ile bulunabilirliğini, farkındalığını arttır ve aynı etiket altındaki diğer 

kurumların takibini kolaylaştırır. 

HALKLA İLİŞKİLERİN UYGULAMA ALANLARINDA SOSYAL 

MEDYA KULLANIMI 

Toplumda işletme hakkında farkındalık yaratma ve işletmenin görünürlüğünü sağlama açısından yapılan 

halkla ilişkiler faaliyetlerinin düzenli ve sürekli olarak gerçekleştirilmesi gerekir. Halkla ilişkiler 

kapsamına giren pek çok uygulama bulunmaktadır. Bunların önemli bir kısmı burada ele alınacaktır. Bu 

uygulamalardan bazıları arasında; kurumsal itibar, kriz iletişimi, medya ilişkileri ve kurumsal sosyal 

sorumluluktan söz etmek mümkündür. 

Medya İlişkileri 

Halkla ilişkiler için hedef kitleleriyle iki yönlü iletişim kurmak ve iyi ilişkiler geliştirmek, bu ilişkilerin 

sürekliliğini sağlamak önemlidir. Bu nedenle medya ile ilişkilerin de sağlam kurulması ve iyi yönetilmesi 

120

gerekir. Medya ilişkileri sosyal medyayla birlikte değişim göstermiş, hedef kitleye online erişebilme 

olanağını da beraberinde getirmiştir. Geleneksel medya ilişkilerinde geçerli olan bazı kurallar sosyal 

medyanın gelişmesinden sonra da geçerliliğini kormuştur. 

Bir işletmenin medyada yer alabilmesi için, medya çalışanları ile etkili iletişim kurulması önemlidir. 

Medya iletişimi, işletmeye ait bilgi ve etkinliklerin medya tarafından en verimli şekilde habere 

dönüştürülmesinin koşullarını sağlar (Aydede, 2004; 15). Halkla ilişkilerin medyada yer almasına olanak 

tanıyan en önemli uygulamalarından biri duyurumlardır. Duyurumlar, işletmenin haber olma değerine 

bağlı olarak işletmeyle ilgili bir haberin kitle iletişim araçlarında bedel ödemeksizin yer almasıdır 

(Akyürek, 1998; 40). Halkla ilişkiler açısından duyurumlar tarafsız yayın yaptıkları varsayıldığından daha 

güvenilir kabul edildikleri için ve ucuz olduğu için tercih edilen bir uygulamadır. 

Medya ile ilişkilerde, medya çalışanları ile iletişimin geliştirilmesi, onların istek ve beklentilerine 

uygun biçimde verilecek bilginin tasarımını ve paketlenmesini sağlayacaktır. Medya ilişkileri, halkla 

ilişkiler için oldukça önemli bir çalışmadır. Ayrıca buradaki hedef kitlenin özellikleri son derece açıktır. 

Bu sayede, işletme medya çalışanlarınca işletme hedeflerinin anlaşılmasını ve nasıl başarıya 

ulaşabileceklerinin fark edilmesini sağlar. 

Yeni iletişim teknolojisi olarak Internet ve web sayfaları, diğer hedef kitlelerle olduğu gibi medya ile 

ilişkilerde de etkili birer araçtır. Medya çalışanlarına e-posta yoluyla basın bültenlerinin ulaştırılmasının 

yanı sıra işletme web sayfalarında basın bülteni arşivine yer verilmesi, medya çalışanlarına daha kolay 

erişilmesini sağlar. E-posta ve forumlar yoluyla işletmeler medya çalışanlarına ulaşabilirken, işletme 

hakkında haber yapmak isteyen medya çalışanları da kurumsal web sayfasından işletmeyle ilgili bilgilere 

ulaşabilirler ve iletişim adreslerini öğrenebilirler. Haber için gerekli durağan ve hareketli görüntülere 

ulaşabilirler. 

Medya ile ilişkilerde sadece basın bültenlerinin medya çalışanlarına gönderilmesi yoluyla duyurum 

olarak haber olabilme fırsatı yakalamak için çalışılmaz. Medya ile ilişkilerin sosyal medya açısından 

işletmeyle ilgili çıkan tüm haberlerin takibi de işletmeler için önem taşımaktadır. İşletmeler bu amaçla 

medyanın takibini yaparlar. Medya kanallarının haber içeriklerini online vermesi, dijital medya 

araçlarının takip edilmesini kolaylaştırmaktadır. Pek çok dijital medya aracının kendi içinde “arama” 

seçeneği, hatta geçmişe dönük olarak yapılabilecek arşiv tarama hizmeti vardır. Bu sayede işletmeler, 

kendilerine yönelik çıkan haberlere bu taramalar yoluyla ulaşabilirler. 

İşletmeler kendileri ile ilgili haberleri takip etmelerinin yanı sıra, işletmeyle ilgili bilgileri medya 

çalışanlarına sunmak için de kurumsal web sayfalarını kullanmaktadır. Kurumsal web sayfalarında sadece 

basın bültenleri yer almaz. Aynı zamanda işletme hakkında detaylı bilgi almak isteyen medya 

çalışanlarının erişebileceği, kurumun tarihçesi, yöneticilerinin özgeçmişleri, kurum yapısı, kurumsal 

yayınları, kurumsal kimlik unsurları, misyon, vizyon ve değerleri, kurumsal sosyal sorumluluk 

faaliyetleri, kurumsal başarıları gibi bilgileri öğrenir. Bu bilgilerin dışında iletişim bilgilerinin de 

erişilebilir olması gerekir. Kurumsal sitelerin sağladığı en büyük avantaj bilgiye erişimin zamandan ve 

mekandan tasarruf sağlamasıdır. Günümüzde bu özelliklere işletmelerin sosyal medya bağlantılarına 

erişim de eklenmiştir. İşletmelerin özellikle Facebook ve Twitter hesaplarına bu yolla erişmek daha 

sağlıklı bir yoldur. İşletmeler artık bazı etkinliklerini sosyal medya üzerinden gerçekleştirmekte ya da 

hedef kitle ile iletişimini bu yolla kurabilmektedir. Sosyal medyanın etkin bir biçimde kullanımı 

teknolojiyi takip eden ve hedef kitlesi ile iki yönlü iletişim kurma çabası gösteren işletmeler için olumlu 

bir imaj yaratacaktır. Medya çalışanlarının işletmelerin etkinliklerini bu araçlarla takip etmesi, işlerini 

kolaylaştıracaktır. Ayrıca işletmenin hedef kitlesi ile kurduğu iletişimin olumlu sonuçları, haberlere de 

yansıyacaktır. 

Kurumsal web sitelerinin medya çalışanlarını çekebilmesi için, sadece iyi tasarlanmış olması yeterli 

değildir. Kurumsal web sayfalarının bir halkla ilişkiler aracı olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca, kurumsal 

web sayfaları içinde diğer tutundurma karması unsurlarını da barındırabilecek altyapıya sahiptir. 

Kurumsal web sayfalarında reklam videoları ve basılı reklamlar, satış teşviki unsurları yer alabilir. Ayrıca 

diğer halkla ilişkiler iletişim araçlarını ve uygulamalarını da içermelidir. Kurumsal yayınlar, tanıtım 

videoları, broşürler, kurumsal sosyal sorumluluk projeleri, etkinlik takvimi gibi. Bütün bu bilgilerin web 

 

121

sayfalarında sunulması medya çalışanlarının işlerini kolaylaştıracaktır. Medya ile ilişkilerde kurumsal 

web sayfalarının dışında dikkate alınması gereken bir başka araç ise e-posta aracının kullanımıdır. Basın 

bültenleri artık günümüzde e-bülten olarak medya çalışanlarına ulaştırılmaktadır. Online medya ile 

iletişimde kullanılacak yöntemler şunlardır (Alikılıç, 2011; 79): 

• Kurumsal web sayfalarında basın odalarının oluşturulması 

• Basın bültenlerinin e-posta aracılığı ile gönderilmesi 

• Dijital basın kitlerinin hazırlanması 

• Kurumsal e-dergi ve e-bültenlerin hazırlanıp gönderilmesi 

• Güncel ve yüklenebilir ürün, hizmet ve etkinlik tanıtım dosyalarının oluşturulması 

• Üst düzey yöneticilerin özgeçmişleri 

• Kurumsal blogların hazırlanması 

• Çevrimiçi iletişim fırsatlarının yaratılması 

• RSS güncellemelerinin etkin kullanımı 

• Video konferans çalışmalarının yapılması 

• Kurum tanıtımı için sanal turların oluşturulması 

• Medya takibinin çevrimiçi yapılması 

Medya ile ilişkilerde kullanılabilecek en etkili özellik ise iki yönlü iletişime fırsat sağlamasıdır. Web 

sayfalarının geleneksel iletişim araçlarına göre en büyük avantajı kolay güncellenebilir olmasıdır. Ayrıca 

web sayfaları içerdikleri bilgi bakımından neredeyse sınırsızdır. İşletme ürün, hizmet ve etkinliklerle ilgili 

tüm bilgileri metin, resim, grafik, animasyon, ses ve video formatında sunma avantajına sahiptir. Ancak, 

kullanıcının sayfalar arasında kaybolup gitmesine neden olan ya da aradığını bulmakta zorluk çekmesine 

neden olacak kalabalık tasarımlardan her zaman için kaçınmak gerekir. Bu bilgi zenginliği medya 

çalışanlarının bilgi edinmesine ve haberini zorluk çekmeden hazırlaması için olanak sağlayacaktır. Ancak 

kurumsal web sayfalarında yer alan bilgilerin güncel olmaması, haberi yapacak medya çalışanlarının 

eksik ya da hatalı bilgiler toplamasına neden olabilir. Bu nedenle, web sayfalarında özellikle güncelleme 

tarihinin yer almasına özen gösterilmelidir. Web sayfaları bazen ne kadar geniş bilgi içerse de medya 

çalışanlarının işletmeyle ilgili öğrenmek istedikleri bir takım ek bilgiler olabilir. Bu nedenle, web 

sayfalarından erişilebilen ve iki yönlü iletişim fırsatı yaratan çevrimiçi yazışma olanakları her zaman için 

kuruma itibar kazandıran özellikler olmuştur. İşletmelerin iletişime açık olmaları, bunun için yeterli 

sayıda ve gerekli araçları sunmaları işletmelerin şeffaflığını, uyumunu ve anlayışlı olmalarını sergileyen 

bir uygulama olmuştur. 

Web sayfalarında işletmenin hedef kitlesini ilgilendiren diğer web sayfalarına bağlantıların olması, 

sitenin kullanışlılığını arttıran bir özellik olarak görülebilir. Ayrıca kurumsal web sayfasında kurumsal 

sosyal medya platformlarına yapılacak bağlantılar da kullanıcıları doğru adrese yönlendirecektir. 

Kullanıcıların işletmeyle ilgili söyleyecek bir fikir, şikayet ya da önerileri olduğunda bunu işletmenin 

takip edebildiği bir sosyal medyada paylaşmalarının avantajları vardır. Gönderilen mesajlara en kısa 

sürede cevap verilmesine olanak sağlar. İkili iletişim fırsatı yaratır. Hedef kitlenin ilgisine göre 

erişebileceği bir ortamda işletme ürün, hizmet ve etkinlik ile ilgili bilgilerini paylaşabilir. Gelen tepkilere 

göre düzenlemelere gidebilir. 

Genel olarak web sayfalarında medya çalışanlarına yönelik içerikte 

yer alması gereken malzemeler neler olabilir? 

Basın bültenlerinin sosyal medya aracılığı ile paylaşıldığı uygulamalar da görülmektedir. Internet 

aracılığı ile gönderilen basın bültenlerine e-bülten ya da çevrimiçi bülten gibi isimler verilirken, sosyal 

 

122

medya aracılığı ile dağıtılıp paylaşılan basın bültenleri de sosyal medya bülteni olarak adlandırılmaktadır 

(Alikılıç, 2011; 94). Sosyal medya bültenlerinde dikkat edilmesi gereken özellikler şöyle sıralanabilir: 

• Bültenlerin içerik özellikleri geleneksel medya basın bültenleri ile benzer olmalıdır. 

• Başlık dikkat çekici olmalıdır. 

• 5 N 1 K kuralına uyulmalıdır. (Ne, Neden, Nasıl, Ne Zaman, Nerede ve Kim) 

• Metin kısa ve anlaşılır cümlelerden oluşmalıdır. 

• İşletmeyi övücü ifadelerden kaçınmalıdır. 

• İletişim için halkla ilişkiler çalışanının erişim bilgilerine yer verilmelidir. 

• Sosyal medya bültenlerinde fotoğraflar ve videolar yer alabilir, ancak bunların çözünürlükleri 

yüksek olmalıdır. 

• Arama motorlarında tarandığında, ilk on listesine girebilmesi için, arama motoru optimizasyonu 

kullanılmalıdır. 

• İletişim bilgilerinin yanı sıra sosyal medya adresleri de yer almalıdır. 

• Metin çok uzun olmamalı, yaklaşık olarak 500 kelimeyi geçmemelidir. 

 

http://beycon.com.tr/sosyal-medya/online-basin-bulteni-hazirlama 

http://www.kurumsalhaberler.com/kurumsalhaberler 

Bu bilgiler, medya ilişkileri kapsamında ya da başka başlıklar altında kurumsal web sayfalarında 

mutlaka bulunması gerekir. İşletme ile ilgili haber yapmak isteyen bir medya çalışanı, ilk olarak 

işletmenin resmi web sitesini ziyaret edecektir. İşletmeyle ilgili en güncel, en doğru ve en geniş bilgiye 

kurumsal web sayfasından ulaşılması beklenir. Bu nedenle medya çalışanı işletme hakkında aradığı her 

türlü bilgiye buradan ulaşabilmelidir. Daha fazla bilgi edinebilmesi için de mutlaka doğrudan erişim 

sağlayabileceği bir iletişim adresi bulunmalıdır. 

Medya ilişkileri kapsamında sosyal medyanın da kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Özellikle, yeni 

haber alarmı (news alert), RSS ve Podcast gibi araçlar kullanılarak, işletmeyle ilgili web sayfası 

güncellemelerinden hedef kitlenin ve medya çalışanlarının haberdar edilmesi kolaylaşmaktadır. 

Geleneksel basın/medya bültenlerinin yanı sıra sosyal medya bültenlerinin oluşturulması da kolaylık 

sağlamaktadır. Medya çalışanlarının metin yazım işini kolaylaştırmakta ve konu ile ilgili diğer web 

sayfalarına ya da sosyal medya platformlarına yapılan göndermeler, araştırma işini kolaylaştırmaktadır. 

Ayrıca çevrimiçi basın odalarının varlığı, medya çalışanlarının işletme çalışanları ile iletişimini 

kolaylaştırmaktadır. İşletmeler bu uygulama için sadece bu işle ilgilenecek ve halkla ilişkiler alanında 

uzman kişileri görevlendirmelidir. Bu iş yükü ve masraf gerektirecek bir yöntem olmasına rağmen 

işletmelerin medya ile iyi ilişkiler geliştirmesi için bir fırsat yaratacaktır. 

Sosyal medya ortamında hazırlanan sosyal medya bültenlerinde dikkat edilmesi gereken unsurlar 

şöyledir (Scott, 2008; 87): 

• Her zaman çok büyük bir haber olmasına gerek yoktur. 

• Sadece medya çalışanlarına değil, diğer hedef kitleye de yöneliktir. 

• Sosyal medya bültenlerine yönelik soru cevap yöntemine izin verecek ortam yaratılabilir. 

• Anahtar sözcükler dikkate alınarak bülten hazırlanmalıdır. 

123

• Kurumsal web sayfasına ve kurumsal sosyal medya platformlarına doğrudan erişimi sağlayacak 

bağlantılar verilmelidir. 

• Sosyal medya bültenlerinde seçilen sözcükler arama motorları için optimize edilmelidir. 

• Konu için uygunsa resim ve video kullanılmalıdır. 

• İnsanlar satış sürecine yönlendirilebilir. 

Yapılan araştırmalar, medya çalışanlarının kurum ve kurum çalışanlarının bloglarına güvendiğini 

göstermektedir (Güçdemir, 2010; 94). Ancak yine de kişisel bloglara duyulan güven daha fazla olduğu 

için işletmelerin medya çalışanları ile olduğu kadar, diğer hedef kitlesi içinde yer alan gruplara yönelik iyi 

ilişkiler geliştirmesi gerekir. Bunun da temelinde hedef kitle ile etkileşim içerisinde olmak yatmaktadır. 

Bu amaçla özellikle halkla ilişkilerin stratejik yönetimi sürecinin takip edilmesi gerekir. 

Kurumsal İtibar 

İşletme içindeki ve dışındaki hedef kitlenin işletme hakkındaki algılamaları olarak tanımlanan kurumsal 

itibar, bir halkla ilişkiler uygulaması olarak ele alınmaktadır. Kurumsal itibarın elde edilmesi için en 

temel çalışma hedef kitle ile iyi ilişkiler kurulmasına dayanmaktadır. Bu nedenle, en önemli halkla 

ilişkiler uygulamalarından biri olarak ele alınmaktadır. İşletmenin tüm hedef kitlesi gözünde kurumsal 

itibarın kazanılması için, her hedef kitleye yönelik olarak kurumsal kimliğin oluşturulması gerekir. 

Halkla ilişkiler açısından kurumsal kimliği oluşturun unsurların neler 

olabileceğini araştırınız. 

İşletmelerin web sayfaları olduğu kadar sosyal medya ortamında kullanılan platformlar da kurumların 

itibarlarını yönetmesine fırsat sağlamaktadır. Bir işletme, sosyal medya ortamında itibarını yönetebilmek 

için özellikle bloglar kullanabilir. Bloglar aracılığı ile imajını güçlendirecek bilgi akışı sağlayabilir ve 

kullanıcılarla etkileşim içerisinde olmaya özen göstermelidir. Bloglar işletmelerin kendileri ile ilgili 

olarak gündem oluşturabilmelerine olanak sağlamanın yanında, hedef kitlenin öneri ve şikayetlerini 

doğrudan alabilmesine de fırsat tanımaktadır. Böylece işletmeler hedef kitlenin kendileri hakkındaki 

düşüncelerini takip edebilmeleri de kolaylaşmaktadır. Ancak, itibarın iyi yönetilebilmesi için hedef kitle 

ile karşılıklı iletişim kurmaya, onların öneri ve şikayetlerine cevap vermeye ve onlara karşı dürüst, şeffaf 

davranmaya özen göstermelidir. 

İtibar yönetiminde sosyal medya platformlarında işletmeyle ilgili haberlerin takip edilmesi ve 

olumsuz söylemlerle karşılaşıldığında uygun bir üslupla verilen cevaplarla olumsuz durumun 

iyileştirilmeye çalışması da önem taşır. İşletmeyle ilgili mesaj ve haberlerin takibi, olumsuz olayların 

ortaya çıkmasını engelleyerek de itibarın korunmasına katkı sağlar. 

Kurumsal itibarın sosyal medya aracılığı ile iyi bir biçimde yönetilebilmesi için ayrıca, markaya ve 

kuruma yönelik reklamlar, kurumsal sosyal sorumluluk çalışmaları, sponsorluk bilgileri, etkinlik bilgileri, 

alınan ödüller ve başarılar da paylaşılabilir. 

Sosyal medya ortamında itibarın izlenmesi ve korunmasını sağlamak için şunlar yapılabilir 

(Güçdemir, 2010; 75): 

• Arama motorları ve sosyal ağlarda işletme ve marka ile ilgili tüm anahtar kelimelerin düzenli 

olarak takibi. 

• Technorati ve Feedster gibi, blogları takip eden sistemlerin düzenli izlenmesi 

• Hedef kitlelere sistematik ve doğru bilgi akışının sağlanması 

İşletmeler, itibarlarını iyi yönetemedikleri takdirde krizlerle mücadele etmek durumunda kalabilir. 

Kriz iletişimi kapsamında sosyal medyadan da yararlanılmalıdır. Kriz iletişiminde doğrudan bilgiye 

ulaşma ve soruna yönelik olarak cevapların verilmesi krizin büyümesini, itibarın zedelenmesini 

önleyecektir. 

 

124

Kriz Yönetimi 

İşletmelerin, düzenli olarak halkla ilişkiler uygulamaları gerçekleştirmeleri beklenmektedir. İşletmenin 

genel olarak gerçekleştirdiği halka ilişkiler uygulamaları proaktif kampanyalardır. Bu kampanyaların 

genellikle amacı medyada yer almak ve kurumun itibarını artırmaktır. Ancak işletme bir kriz ile 

karşılaştığında, geleneksel halkla ilişkiler uygulamalarının dışında, daha savunmacı bir iletişim içerisine 

girecektir. İşletmeler bu krizlerle başa çıkabilmek için reaktif halkla ilişkiler çalışmaları yapmaktadırlar. 

Internet’in kriz dönemleri için yarattığı avantajlar şöyledir (Sayımer, 2008;244): 

• Web siteleri ve kurumsal bloglar çeşitli spekülasyonlarla başa çıkma konusunda yardımcı olur. 

• İşletmeyle ilgili bilgilerin hızla yayılmasını sağlar. 

• Basın bültenleri ve duyurumlar aracılığı ile kamuoyunun bilgilendirilmesi sağlanır. 

• Kriz sürecinde temel enformasyon kaynağı olarak rol oynar. 

• Bloglarda yer alabilecek resim ve görüntülere kolay erişim sağlar. 

• İşletmenin açıklık ve şeffaflık politikasına destek olur. 

• Hedef kitle ile etkili iletişim kurulmasına olanak sağlar. 

Halkla ilişkiler açısından kriz yönetiminin nasıl ele alınması 

gerektiğini araştırınız. 

Internet’te kullanılabilecek kriz iletişimi ile ilgili stratejiler şunlardır (Taylor ve Perry, 2005: 211-212, 

akt: Güçveren, 2010; 83): 

• Tek yönlü iletişim taktikleri: Geleneksel iletişim yöntemlerinin Internet’te uygulanmasıdır. 

Basın bültenleri ve toplantılarının Internet’ten yayınlanmasını içerir. 

• Yenilikçi medya taktikleri: Bu taktikler beş kategoride toplanır: 

• Diyaloğa dayalı iletişim 

• Bağlantı linkleri: özel sayfalar 

• Gerçek zamanlı bilgi ulaştırma 

• Multimedya efektlerinden yararlanma 

• Online sohbet fırsatının kullanılması 

Kriz döneminde geleneksel medyanın yanı sıra sosyal medyanın da takip edilmesi gerekir. Özellikle 

haber bloglarının takibi, ürün ve alanla ilgili blog yazarlarının takibi de yapılmalıdır. Blogların takibiyle 

işletme hakkında yaşanan krizle ilgili haberlere cevap verilmesi, olumsuz haberlerin yayılmasını 

engelleyecektir. Ancak haberlere açık ve dürüst cevap verilmesi çok önemlidir. İşletmelerin, sosyal 

medyayı kriz durumunda bir savunma yeri olmaktan çok, çözüm bulma yeri olarak görmeleri daha 

yerinde bir davranış olacaktır. Sosyal medya platformlarında hedef kitle ile etkileşim içerisinde olmak 

daha kolaydır. Bunu avantaj olarak kullanabilmek işletmenin elindedir. Ancak, bu platformlarda hedef 

kitle ile tartışmaya girmek en istenmeyen olaydır. İşletmelerin kriz iletişimini iyi yönetememesi, yeni 

krizlerin yaratılmasına bile neden olabilir. Bu nedenle, kriz iletişiminde sosyal medya alanında iletişimi 

yöneten kişilerin, özellikle halkla ilişkiler alanında uzman olması önemlidir. Sosyal medya ortamında 

hedef kitle ile etkileşim içerisinde iken, iletişimi yöneten kişinin işletme adına cevap verdiğini göz ardı 

etmemesi gerekir. Sosyal medyada iyi yürütülecek kriz iletişimi hedef kitlenin işletmeye destek olmasını 

bile sağlayacak etkiler yaratabilir. İşletmeler Internet’i kriz planlarına şu şekilde dahil etmektedir 

(Güçdemir, 2010; 83): 

 

125

• Intranet sanal kriz yönetim merkezi olabilmeli, 

• Web ortamı 7-24 izlenmeli, 

• Kriz ekibinde bir bilişim ya da web uzmanı olmalı, 

• Kurumsal web sayfanın dışında bağımsız kaynakların linkleri de bulunmalı , 

• Kurumsal web sitesi güncel olmalı, 

• Diğer blog yazarları takip edilmeli, 

• Krize ait bir web sayfası hemen oluşturulmalı, 

• Sosyal paydaşların iletişim bilgileri dikkate alınmalı, 

• Web sitesinde online bir platform kurulmalı. 

Kurumsal Sosyal Sorumluluk 

İşletmeler, ekonomik kaygılarının yanı sıra topluma karşı sorumluluklarını yerine getirme çabası içerisine 

girmişlerdir. Bu amaçla sosyal sorumluluklarını yerine getirebilecekleri etkinliklere yönelmektedirler. 

İşletmelerin sosyal sorumluluklarını toplumla paylaşabilmek amacıyla web sayfalarından 

yararlanmaktadırlar. Web sayfaları ve sosyal medya işletmelerin hem bu kampanyaları duyurmak hem de 

yürütmek için kullanabilecekleri alanlardır. Sosyal sorumluluk çalışmalarıyla ilgili web sayfalarında yer 

alabilecek bilgiler şöyle sıralanabilir (Sayımer, 2008; 235): 

• E-posta listelerine üyelik: Sosyal sorumluluk etkinlikleri ile ilgili bilgilerin paylaşılacağı eposta 

listelerine üye olunacak alanlar. 

• Herkese açık davet: İşletmenin şeffaflık anlayışı çerçevesinde iş yerini tanıtan videolar ve 

online yayınlar. 

• Ortak projelerin tanıtımı: Özellikle sosyal kampanyalara destek arayan işletmeler, sosyal 

sorumluluk projelerini tanıtmanın yanı sıra kampanyaya katılımı da sağlayabilir. 

• Kültür ve sanata katkılar: İşletmenin sponsorluğunu yaptığı ya da sahip olduğu sanatsal ve 

kültürel etkinliklerin tanıtımını gerçekleştirebilir. Orkestraların tanıtımı ve eserleri sunulabilir ya 

da sanal müze turları düzenlenebilir. 

HALKLA İLİŞKİLER KAMPANYALARINDA SOSYAL MEDYANIN 

KULLANIMI 

Halkla ilişkiler çalışmaları hedef kitle ile etkili iletişim kurabilmek amacıyla stratejik olarak 

yönetilmelidir. Halkla ilişkiler işletmenin tüm hedef kitlesine yönelik olarak ilişkilerinin yönetiminin yanı 

sıra diğer yönetim işlevlerinin ortak hareket etmesini sağlayan kilit bir noktadadır. Halkla ilişkiler yakın 

geleceğe kadar geleneksel olarak ele alınmakta ve ağırlıklı olarak taktiksel uygulamaları içermekteydi. 

Yapılacak etkinliklere yönelik olarak basın bültenlerinin hazırlanması, yönetici konuşmalarının 

hazırlanması, broşür, afiş gibi iletişim malzemelerinin oluşturulması daha çok yapılan işler arasındaydı. 

Günümüzde ise halkla ilişkiler daha çok stratejik çözümler üretmeyi amaçlamaktadır (Ural, 2006; 20). 

Web sayfalarının, sadece tüketicilere ve medya ilişkilerine yönelik değil, aynı zamanda, finansal çevreye 

ve topluma yönelik bilgiler içermesi, sosyal medyanın hedef kitle ile iletişim kurma açısından sağladığı 

iki yönlü iletişim fırsatını kullanması halkla ilişkilerin stratejik yönetimini destekler özelliklerdir. Bir 

halkla ilişkiler kampanyası; araştırma, planlama, iletişim ve değerlendirme aşamalarından oluşmaktadır. 

Bu süreçte, her adımın stratejik biçimde ele alınması gerekir. Halkla ilişkiler kampanyalarının 

programlanmasında süreci ve geliştirilecek strateji ve taktikleri, işletmenin amaçları ve halkla ilişkiler 

amaçları etkilemektedir. 

Halkla ilişkiler, işletmelerin onsuz karar veremeyecekleri bir yönetim fonksiyonudur. İşletmeler, iş 

görebilmek için, malzeme tedariki, zaman kullanımı, eleman işe alımı ve gerekli bütçeyi takip etmek gibi 

 

126

yönetim işlevlerini yerine getirirken, çalışmaların üstesinden başarı ile gelebilmek için belli hedef ya da 

amaçlar belirlemek ve bu hedef ya da amaçlara ulaşmak için bir plan yapmaktadırlar. Benzer biçimde 

halkla ilişkiler uygulamalarında da amaç ve hedefler önem taşımaktadır. Halkla ilişkiler hedef ve 

amaçlarına ulaşmak için yapılan planlar stratejik yönetim olarak tanımlanabilir. Halkla ilişkiler açısından 

stratejik yönetim kavramı ele alındığında işlevleri şöyle sıralanabilir (Özkan, 2009; 42): 

• İşletmenin amaçlarını ve önceliklerini belirlemesini sağlar, 

• İşletmenin rekabet alanını belirler, 

• İşletmeye yönelik fırsat ve tehditlere karşı hazırlıklı olur, 

• İşletmedeki hiyerarşik yapılar arasında iletişim sağlar, 

• Sosyal paydaşlar için motivasyon kaynağı oluşturur. 

Halkla ilişkiler uygulama ya da kampanyalarının başarılı olabilmesi için, stratejik olarak planlanması 

ve yönetilmesi gerekir. İş gücü ve maliyet açısından etkili ve verimli bir çalışma yapmak ve hedefe 

ulaşmayı sağlayacak çalışmaları sürdürmek için planlı davranmak gerekir. Ayrıca yapılan planları 

yürütebilmek için de halkla ilişkiler alanında uzman kişiler tarafından yönetilmesi gerekir. Halkla ilişkiler 

işletmenin hedef kitlesi ile iletişimi sağlamak, karşılıklı etkileşim yaratmak üzere girişeceği 

uygulamalarda başarılı olması için stratejik yönetim özelliklerini dikkate alması gerekir. 

Halkla İlişkiler Kampanyalarında Araştırma Aşamasında Sosyal Medyanın 

Kullanımı 

Halkla ilişkiler kampanyalarındaki ilk adım araştırmadır. Araştırmalar genellikle bir sorunu çözmek ve 

durum bilgisini saptamak amacıyla gerçekleştirilir. Bir halkla ilişkiler kampanyasının başarılı olabilmesi 

için, işletmenin hedef kitlesi hakkında yeterli ve doğru bilgiye sahip olması gelmektedir. Araştırmalar için 

zaman, bütçe ve temel odak noktasının belirlenmesi gerekir. 

Araştırma kapsamında genellikle şu sorulara yanıt aranmaktadır (Wilcox, 2007; 129) : 

• Sorun nedir? 

• Ne tür bir bilgiye ihtiyaç var? 

• Araştırma sonuçları nasıl kullanılacak? 

• Hangi spesifik hedef kitle araştırılmalı? 

• Araştırma işletme içi kaynaklarla mı yoksa danışman ajans kiralayarak mı yapılmalı? 

• Araştırma verisi nasıl analiz edilmeli, raporu yazılmalı ve sunulmalı? 

• Sonuçlar ne kadar süreye ihtiyaç var? 

• Araştırma ne kadara mal olacak? 

Halkla ilişkiler kampanyaları kapsamında araştırma yapılırken geleneksel yöntemlerin kullanımının 

yanı sıra Internet’in ve sosyal medyanın da kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Özellikle ikincil 

araştırmalarda Internet’in ve özellikle web sayfalarının kullanımı söz konusudur. Internet aracılığı ile 

araştırma yapılırken çok sayıda, dünyanın her yerindeki kaynağa ulaşmak mümkündür. Ancak Internet 

üzerinden araştırma yapmanın bazı sakıncaları vardır. Bunlardan biri her kaynağın güvenilir olmamasıdır. 

Bunun için web sayfasının sahipliğine ve yayının ait olduğu kurumun güvenilirliğine dikkat edilmesi 

gerekir. Bir başka olumsuz durum ise araştırma, tüm dünya çerçevesini kapsamış olsa bile, sadece 

bildiğimiz dildeki kaynakların kullanılabilmesidir. Web sayfalarında egemen olan dil İngilizcedir. 

Araştırma yaparken ikinci dil ya da yabancı dil olarak İngilizce tercih edilmektedir. Sadece bilgiye 

ulaşırken değil, bilgiyi küresel alanda yaymak isteyenler için de, yani küresel hedef kitle için de, web 

sayfalarının İngilizce versiyonunun hazırlanması yerinde olur. 

 

127

Web sayfalarında akademik alanda yapılmış çalışmalar, araştırma dokümanları, sektörel yayınlarda 

yer alan haberler, araştırma şirketinin raporları, meslek odalarına ait veriler, bilgi sağlayıcı bloglar, 

kamuoyu araştırmaları, kütüphaneler, kurumsal web sayfaları, önceki halkla ilişkiler kampanyalarının 

değerlendirme raporları yer alır. Bütün bunlar ikincil veriler olarak halkla ilişkiler kampanyaları 

araştırmasında kullanılabilir. Halkla ilişkiler uzmanları web sayfalarını ve çevrimiçi ortamları şu 

araştırmaları yapmak için kullanırlar (Alikılıç, 2011; 134): 

• Basın bültenlerinin medyada kullanılıp kullanılmadığını araştırma, 

• Ürünle ilgili araştırma, 

• Halkla ilişkiler çalışmalarını değerlendirmek üzere yapılan araştırmalar, 

• Rakiplerin yaptıkları araştırma ve takipler, 

• Kurumu ve markayı ilgilendiren konuları takip etme. 

Halkla ilişkiler araştırmalarında birincil veriler elde etmenin diğer yolları ise şu şekilde sıralanabilir 

(Alikılıç, 2011; 135): 

• Online anketler: Halkla ilişkiler kampanyaları kapsamında birincil veri toplama yöntemi olarak 

en yaygın olanı online anketlerdir. Internet aracılığı ile gerçekleştirilen anketler için birkaç 

yöntem uygulanabilir. Öncelikle e-posta aracılığı ile anket formlarının dağıtımı ve 

geribildirimini sağlamak mümkündür. Bazen e-posta aracılığı ile sadece anket bağlantısının 

verilmesi de mümkündür. Diğer anket araçlarıyla karşılaştırıldığında online anketler hem daha 

hızlı hem de uygulaması oldukça ucuzdur. Ancak soruların tamamının cevaplanmaması durumu 

ve anket ortamının etkileri hesaba katıldığında, sağlıklı sonuçların elde edilmesi zorlaşabilir. 

Yani kontrol ve denetim eksikliği söz konusudur. 

• Anahtar kelime araştırması: Arama motorları aracılığı ile anahtar kelime olarak işletme, 

marka, ürün, hizmet, etkinlik, kampanya adı girilerek tarama yapılabilir. 

• Çevrimiçi forumlar: Tutum ve kanaatleri küresel alanda değerlendirmeye imkan veren 

araştırma yöntemidir. 

• Odak grup çalışmaları: Yeni ürün, hizmet ve etkinliklerin değerlendirilmesinde, yeni 

kampanyalar hakkında fikir alınmasında, paydaş tutumlarının ölçülmesinde çevrimiçi mülakatlar 

halkla ilişkiler amacıyla kullanılmaktadır. 

• Sosyal ağ analizi: Kişilerin demografik özelliklerinin belirlenmesi, tutum ve kanaatlerin 

öğrenilmesi sağlanabilir. Sosyal ağlar aracılığı ile işletme hakkında düşünceleri, işletme adına 

yapılacak sohbetlerle öğrenilebilir, paydaşlar kurumsal iletişimin bir parçası olabilir. 

Halkla İlişkiler Kampanyalarında Planlama Aşamasında Sosyal Medyanın 

Kullanımı 

Halkla ilişkiler kampanyalarının en önemli adımlarından biri de planlama aşamasıdır. Özellikle kampanya 

için stratejik planların yapılması gerekir. Halkla ilişkiler kampanyalarının planlama aşamasında sosyal 

medyanın kullanımına yönelik ele alınacak konular şunlardır (Borges, 2009; 68; akt: Alikılıç, 2011): 

• Neden sosyal medya stratejisine ihtiyaç duyulmakta? 

• Amaç nedir? 

• Bu amaca ulaşmanın maliyeti nedir? 

• Elemana ihtiyaç var mı? 

• Sonuçları nasıl ölçülecek? 

• Risk var mı? Varsa ne? 

• Fırsatlar nedir? 

• Rakipler sosyal medyayı kullanıyor mu? 

 

128

Sosyal medyada yer alan gruplar ve işletmelerin şeffaf davrandığı kabul edilir. Açık, net ve dürüst 

iletişim esas alınır. Halkla ilişkiler planlama aşamasında öncelikle sosyal medyada gerçekleştirilecek olan 

etkinliklerin neler olabileceği saptanmalıdır. Daha sonrasında ise özellikle sosyal medya platformlarında 

deneyim sahibi kişiler tarafından etkinliğin planı ve tasarımı gerçekleştirilmelidir. Ulaşılmak istenen 

hedefe uygun olarak planın gerçekleştirilmesi için yapılacak işlerin adım adım listelenmesi ve 

görevlendirmelerinin yapılması gerekir. Bütçe hesaplamalarının da yapılacak iş listesine göre çıkarılması 

kolay olacaktır. 

Halkla İlişkiler Kampanyalarında İletişim Aşamasında Sosyal Medyanın 

Kullanımı 

Halkla ilişkiler kampanyalarının uygulama aşaması iletişim ayağı olarak ele alınmaktadır. Halkla ilişkiler 

uygulamalarında iki yönlü iletişim tercih edilmektedir. Halkla ilişkiler, işletmeyle hedef kitle arasında 

karşılıklı iletişimi, anlayışı ve kabulü sağlaması açısından çok önemli bir role sahiptir. İşletme ve hedef 

kitle arasında çift yönlü iletişim kurarak karşılıklı anlayışı sağlamaya çalışır. Bu açıdan ele alındığında 

halkla ilişkiler, işletmelerin kamunun dikkatine sunmak ve duyurmak istedikleri bilgileri hedef kitleye 

ulaştıran ve onların tepkilerini yansıtan örgütlü ve iki yönlü bir iletişim olarak ele alınmaktadır. Halkla 

ilişkileri önemli ve etkin kılan uygulamalar iki yönlü simetrik uygulamalardır. Geleneksel halkla ilişkiler 

uygulamalarında halkla ilişkiler kampanyaları kapsamında buna özen gösterilmiş olsa bile daha çok hedef 

kitle hakkında bilgi edinme çabalarından ve kamuoyu araştırmalarından öteye gidilemediği 

görülmektedir. Kampanyalar kapsamında genellikle tek yönlü kamuoyunu bilgilendirme çalışmalarının 

yapıldığı görülmektedir. Ancak sosyal medya kullanımı iki yönlü iletişim çalışmalarının gerçekleşmesi 

açısından önemli bir gelişme olarak karşımıza çıkmaktadır. 

Sosyal medya öncesinde iki yönlü iletişim çabası ya da niyeti olsa bile gerçekleştirme konusunda 

yeterli değildir. Bu açıdan ele alındığında sosyal medya halkla ilişkiler açısından her hedef kitleye 

yönelik olarak, iki yönlü iletişime fırsat sağlamaktadır. Bu durum, sosyal medyayı halkla ilişkiler için 

artık olmazsa olmaz bir araç haline getirmiştir. Halkla ilişkiler açısından iki yönlü iletişimin önemi hedef 

kitlenin düşünce ve davranışlarının anlaşılması ve iletişimin kolaylaşmasıdır. Bu da hedef kitlenin ikna 

edilmesi ve etkili iletişim sürecinin işlemesi anlamına gelmektedir. 

İşletmelerin hedef kitleye yönelik mesajlarını iletmek için sosyal medyayı kullanması, öncelikle 

iletişim içeriğinin kontrolünü sağlaması açısından önemlidir. Bu yolla hedef kitlenin düşüncelerini 

öğrenebilmesi, şikayetlerine çözüm bulabilmesi kolaylaşır. Hedef kitle için de işletmeyle ilgili fikirlerini 

doğrudan iletebilecekleri bir iletişim kanalının olması önem taşımaktadır. 

Sosyal medya çerçevesinde hedef kitle ile iletişim kurarken dikkat edilecek bazı özellikler şöyle 

sıralanabilir (Alikılıç, 2011; 165): 

• Çevrimiçi topluluğun ihtiyaçlarının belirlenmesi: Hedef kitlenin istekleri ve şikayetleri takip 

edilmeli. 

• Aktif topluluk yönetimi: İçerik işletme tarafından yönlendirilmeli ve sürekliliği sağlanmalı. 

• Ölçümleme yapılması: Ziyaretçi sayısı, mesaj sayısı takip edilmeli. 

• Diğer çevrimiçi toplulukların dinlenip takip edilmesi: Sadece içerik sunulan topluluklar değil 

diğerleri de takip edilmeli. 

• Çevrimiçi toplulukların özelliklerinin bilinmesi: Her topluluğun özelliklerinin birbirinden 

farklı olduğu bilinmeli. 

• Çevrimiçi toplulukların pazarlama kanalı olarak kullanılması: Topluluklar işletme 

haberlerinin duyurulması amacıyla kullanılmalı. Ürün, hizmet, etkinlik değerlendirmeleri 

yapılmalı. 

• İşletme ve topluluk üyelerinin eşit katılımı: İşletme topluluk içerisinde etkin olursa diğer 

üyelerin de katılımını sağlayacaktır. 

• Topluluğa ait kimliğin yerleşmesine yardımcı olunması: Etkin iletişim kurarak topluluğa 

katılan üyelerin takipçiliği ve sadakati sağlanabilir. 

 

129

• Topluluk sahipliği ve kontrol eşitliği: İşletmeler toplulukta üyelere, eşit ölçüde kontrol imkanı 

vermelidir. Üyeler ancak bu şekilde topluluğu sahiplenecektir. 

• Çevrimiçi topluluklara doğrudan ulaşılması: İşletmeler çevrimiçi toplulukları oluşturduktan 

sonra, kendi web sayfalarından erişim verebilir ya da yine çevrimiçi diğer topluluklara katılım 

çağrısı yapmada kullanabilir. Ancak bu topluluğa katılım tercihi her zaman üyenin olmalıdır. 

Halkla İlişkiler Kampanyalarında Değerlendirme Aşamasında Sosyal 

Medyanın Kullanımı 

Halkla ilişkiler alanında çalışanlar önce Internet’in iletişim fırsatlarıyla ve ilerleyen dönemlerde sosyal 

medya fırsatlarıyla ilgilenir duruma geldiler. Internet’in ve sosyal medyanın halkla ilişkiler amacıyla 

değerlendirilmesi üzerinde çalışmaya başladılar. İletişim stratejileri giderek daha fazla örgütsel hedeflerle 

bağlantılı hale geldi. Medya ölçümü ve halkla ilişkiler değerlendirmeleri hızlı bir biçimde gelişmektedir. 

Sosyal medyanın ortaya çıkmasıyla halkla ilişkiler değerlendirmeleri büyük bir iş alanı haline geldi. 

Web sayfalarının kolay güncellenebilir olması ve sosyal medya içeriğinin paylaşımının kısa süreli 

olması kurumsal bilişim alanında çalışanları, iletişim stratejilerini belirlerken daha dinamik olmaya, 

gündemi belirleme ve konu yönetimi konusunda daha çok çalışmaya yöneltmiştir. Ayrıca sosyal medya 

platformları ölçmeye uygun araçlar oldukları için, harcanan çabaların karşılığını alıp almama konusunda 

daha net veriler elde eder hale gelmişlerdir. Özellikle medya takibi de kolaylaşmıştır. Arama motorları 

aracılığı ile işletme hakkında çıkan haberler, anahtar kelime olarak işletme adı ya da markası girildiğinde 

listelenmektedir. Bu durum Internet üzerinde medya takibi işini kolaylaştırmıştır. Dijital ve sosyal medya 

değerlendirmesi geleneksel iletişim araçlarının ölçülmesinden oldukça farklıdır. Geleneksel iletişim 

araçları genellikle iletişim süreci açısından ele alındığında, iletişim kaynağı işletme ve mesajın alıcısı ise 

işletmenin hedef kitlesidir. Sosyal medyada halkla ilişkiler değerlendirme yöntemleri olarak şunlar 

sıralanabilir (Alikılıç, 2011; 177). 

• Sosyal ağ analizi: Kullanıcı sayısı, mesaj sayısı. 

• Çevrimiçi kupür takibi: İşletmenin, seçili sosyal medya platformlarında yer alan haberlerinin 

toplanması. 

• Google değerlendirme araçlarının kullanımı: 

• Google analytics: Kullanılan kaynak, en çok kalınan sayfa, toplulukta geçirilen zaman gibi 

ziyaretçi bilgileri sağlar. 

• Google webmaster tools: Hangi anahtar kelimeler kullanılarak topluluğa ulaşıldığı bilgisini 

verir. 

• Google alerts: İşletmeyle ilgili temel başlıklara ait kayıtları takip eder. 

• Google blogsearch: Anahtar kelimelerden yola çıkarak blog yazılarının takibini sağlar. 

• Abonelik ve takipçilerin takibi: Web sayfasına, sosyal medya topluluğuna, bloglara ve RSS 

beslemelerine üye olanların sayısı takip edilir. 

Yeni iletişim teknolojilerinin kullanımı, halkla ilişkiler uygulamaları açısında büyük fırsatlar 

sağlamaktadır. Özellikle hedef kitle ile iki yönlü iletişime fırsat sağlaması, halkla ilişkiler uygulamalarına 

farklı bir bakış açısı kazandırmıştır. İnsanların gerçek yaşam yerine sanal ortamlarda daha fazla zaman 

geçirmesi, çok fazla bilginin içerisinde doğru bilgiye erişim olanağının zorluğu, gerçek ile sahte olanı 

ayırt etmenin zorlaştığı bu sosyal medya ortamında halkla ilişkilerin olumsuz etkilenmesi de söz 

konusudur. Teknolojik açıdan gelişmeleri sadece göstermelik olarak takip eden işletmelerin varlığı, 

teknolojik gelişmelerin aşırı biçimde övülmesi, sosyal medya ortamına gereğinden fazla görev 

atfedilmesi, teknoloji açısından gelişmiş olma imajı yaratma çabaları beklentileri yükseltmektedir. Ancak 

bu beklentiler tam olarak yerine getirilmediğinde ise itibar kaybının gerçekleşmesi ile karşı karşıya 

kalınmaktadır ( Ural, 2011; 79). İşletmelerin iki yönlü iletişim sürecini desteklemek, karşılıklı uzlaşma ve 

tatmin ortamı yaratmak için hedef kitlenin beklentilerini, isteklerini ve ihtiyaçlarını sürekli izlemek ve 

işletmenin üretim, pazarlama, dağıtım ve iletişim çalışmalarına yön vermeleri gerekmektedir. 

 

130

Özet 

Internet’in bir halkla ilişkiler iletişim aracı olarak 

kullanılmaya başlamasıyla birlikte, halkla 

ilişkiler kapsamında hedef kitle ile kurulan 

iletişimde değişiklikler meydana gelmiştir. 

Internet’in sunduğu iletişim araçları, eşzamanlı 

ya da eş zamansız olarak iletişim kurulmasına 

imkan tanımakta, iletişim tek yönlü olmaktan çok 

iki yönlü gerçekleşmektedir. Kurumsal web 

siteleri işletmelere halkla ilişkiler 

uygulamalarında yeni fırsatlar sunmaktadır. Web 

sayfaları işletme tanıtımının yanı sıra, kurum 

kimliğini yansıtan öğelerin sunulması, kurum 

yayınlarının ucuz ve geniş ölçekli dağıtılması, 

medya ile ilişkilerin kolaylaşması ve iletişim 

olanaklarının genişlemesini sağlamaktadır. Yeni 

iletişim teknolojisi olarak Internetin iş dünyasına 

girmesi iletişim açısından büyük fırsatlar 

yaratmıştır. 

Hedef kitleye yönelik olarak Internet’in kullanımı 

çeşitli iletişim araçlarının kullanımını da 

beraberinde getirmektedir. Hedef kitlenin farklı 

özellikleri, ilgi alanları ve bilgileri olduğu 

varsayıldığında çeşitli araçların kullanımı iletişim 

üstünlüğü yaratmaktadır. İşletmeler için sosyal 

medyada olmak zorunlu hale gelmiş 

görünmektedir. Pek çok işletme sosyal medyanın 

en azından bir iki platformunda yer almayı tercih 

etmektedir. Bu platformların başında blogların 

yanı sıra mikrobloglar da gelmektedir. 

İşletmelerin sosyal medyada yer alamaya karar 

verdiklerinde dikkat etmeleri gereken konular 

vardır. İşletmeler öncelikle sosyal medyada 

neden yer almak istediklerini açık ve net olarak 

ortaya koymalıdır. Sosyal medyanın işletmenin iş 

hedeflerine katkısının ne olacağının saptanması 

gerekir. Ancak bundan sonra işletme hedef aldığı 

hedef kitle ile sosyal medyada nasıl iletişim 

kuracağını tasarlamalıdır. İşletmeler, 

tüketicilerinin ve diğer paydaşların ilgisini 

çekmek, yaptıkları etkinliklerden onları haberdar 

etmek, işletme hakkındaki düşüncelerini 

edinebilmek amacıyla bloglardan halkla ilişkiler 

amacıyla yararlanmaktadır. 

Sosyal ağlar işletmeye ait içeriğin daha hızlı 

yayılması için de uygun bir araçtır. Sosyal 

ağlarda işletmenin yer alması, farkındalığının 

artışını sağlayacaktır. İşletmelerin sosyal 

ağlardaki varlığı, iletişim teknolojilerindeki 

yaklaşımları takip etmesinin göstergesi olması 

açısından kuruma itibar da sağlayacaktır. 

 

131 

İşletmeler iş görme biçimlerini vikiler aracılığı ile 

paylaşmaktadır. Alım satım politikaları, 

sponsorluk başvuruları, başvurulacak hizmetler, 

işlem ya da programın nasıl gerçekleştiği gibi 

faaliyetlerinde bu alanları bir tür kılavuz olarak 

kullanmaktadır. 

Halkla ilişkiler çalışanları medya paylaşım 

sitelerini, kurum içi halkla ilişkiler, çalışanlarla 

ilişkiler, müşteri ilişkileri ve eğitimi yani 

kurumsal iletişim amacıyla kullanabilmektedir. 

Bir işletme ya da marka hakkında bilgi almak için 

arama motorunu açmak ve adını yazmak 

yeterlidir. Bu nedenle işletmeler için arama 

motorlarının sıralamalarında üst sıralarda yer 

almaları önemlidir. Bunun için yürütülen çabalar 

ise arama motoru optimizasyonu kavramıyla 

açıklanmaktadır. İşletmelerin konu, ürün, hizmet 

ve etkinliklerle bağlantılı aramalarda üst sıralarda 

yer alması rakiplerine üstünlük sağlaması 

açısından önemlidir. 

Toplumda işletme hakkında farkındalık yaratma 

ve işletmenin görünürlüğünü sağlama açısından 

yapılan halkla ilişkiler faaliyetlerinin düzenli ve 

sürekli olarak gerçekleştirilmesi gerekir. Halkla 

ilişkiler uygulamaları kapsamında, kurumsal 

itibar, kriz iletişimi, medya ilişkileri ve kurumsal 

sosyal sorumluluktan söz etmek mümkündür. 

Halkla ilişkiler uygulama ya da kampanyalarının 

başarılı olabilmesi için stratejik olarak 

planlanması ve yönetilmesi gerekir. İş gücü ve 

maliyet açısından etkili ve verimli bir çalışma 

yapmak ve hedefe ulaşmayı sağlayacak 

çalışmaları sürdürmek için planlı davranmak 

gerekir. Ayrıca yapılan planları yürütebilmek için 

de halkla ilişkiler alanında uzman kişiler 

tarafından yönetilmesi gerekir. Halkla ilişkiler 

işletmenin hedef kitlesi ile iletişimini sağlamak, 

karşılıklı etkileşim yaratmak üzere girişeceği 

uygulamalarda başarılı olması için stratejik 

yönetim özelliklerinin sosyal medyaya 

yansıtılması önem taşımaktadır.


1. Aşağıdakilerden hangisi, kurumsal web 

sayfalarında yer alması önerilen unsurlardan biri 

değildir? 

a. Özgün olması 

b. Logo, amblem gibi görselleri içermesi 

c. Yıllık raporları içermesi 

d. Çalışma raporlarını içermesi 

e. Basın bültenlerini içermesi 

2. Aşağıdakilerden hangisi sosyal medyanın 

özelliklerinden biri değildir? 

a. İşletme içeriği sağlar 

b. İki yönlü iletişime dayalıdır 

c. İçerik paylaşımına izin verir 

d. İletişim hızlı ve etkilidir 

e. Kullanıcıların eğitimi gerekmez 

3. Web 2.0 teknolojileri üzerine kurulan, daha 

derin sosyal etkileşime, topluluk oluşumuna ve 

işbirliği projelerini başarmaya imkan sağlayan 

web siteleri ne olarak adlandırılır? 

a. Sanal ortam 

b. Dijital iletişim 

c. Sosyal medya 

d. Web sayfası 

e. İnternete dayalı iletişim 

4. Aşağıdakilerden hangisi, bloglarda kullanıcı ile 

paylaşılan bilgilerden biri değildir? 

a. Ürün, hizmet ve etkinlik bilgileri 

b. Reklam filmleri 

c. Kurumu tanıtan videolar 

d. Satış kampanya bilgileri 

e. Toplantı tutanakları 

 

132 

5. Aşağıdakilerden hangisi kurumsal web 

sayfaları ile bloglar karşılaştırıldığında uygun 

ifadelerden biri değildir? 

a. Kurumsal web sayfalarında geribildirim 

almak bloglara göre daha kolaydır. 

b. Kurumsal web sayfalarında içeriğin üslubu 

bloglara göre daha resmidir. 

c. Kurumsal web sayfalarında kullanılan dilin 

anlaşılması bloglara göre daha zordur. 

d. Kurumsal web sayfaları samimiyet açısından 

bloglara göre daha az güvenilirdir. 

e. Kurumsal web sayfaları hedef kitleyi bloglara 

göre daha pasif hale getirmiştir. 

6. Aşağıdakilerden hangisi mikroblogların halkla 

ilişkiler açısından destek olabileceği 

uygulamalardan biri değildir? 

a. Kurum kimliğinin oluşturulması 

b. Mesajların belirlenmesi 

c. Medya ile ilişkilerin geliştirilmesi 

d. İmaj ve itibar çalışmaları 

e. Beğenilirlik çalışması 

7. Aşağıdakilerden hangisi sosyal ağların sahip 

olduğu özelliklerden biri değildir? 

a. İşletmeye ait içeriğin hızla yayılması 

b. İşletmeye yönelik farkındalığın arttırılması 

c. Kurumsal itibarın sağlanması 

d. İletişim programlarının yürütülmesi 

e. Reklam mecrası olarak kullanılması 

8. Aşağıdakilerden hangisi sosyal ağların 

kullanılmasında hedef kitle üzerinde olumlu etki 

yaratabilecek önerilerden biri değildir? 

a. İletişim kurmaya teşvik etme 

b. Tek bir bağlantı sunma 

c. Bulunmayı kolaylaştırma 

d. Gruplara katılım 

e. Samimi ve şeffaf olma

9. Aşağıdakilerden hangisi işletmelerin viki 

kullanma nedenlerinden biri değildir? 

a. Ucuz ve hızlı intranet ihtiyacı 

b. Dağınık dokümanların bir araya toplanması 

c. Notları, ajandayı, takvimi ve planları 

yönetmesi 

d. Ürün ve hizmetler için tanıtım fırsatı sunması 

e. İç ve dış hedef kitlenin ulaşabileceği bir 

platform sunması 

10. Aşağıdakilerden hangisi Internet’in kriz 

dönemleri için yarattığı avantajlardan biri 

değildir? 

a. İşletmeyle ilgili bilgilerin hızla yayılmasını 

sağlar 

b. Basın bültenleri ve duyurumlar aracılığı ile 

kamuoyunun bilgilendirilmesi sağlanır 

c. Kriz sürecinde geleneksel medyadan sonraki 

enformasyon kaynağı olarak rol oynar 

d. Bloglarda yer alabilecek resim ve görüntülere 

kolay erişim sağlar 

e. İşletmenin açıklık ve şeffaflık politikasına 

destek olur 

 

133 


Anahtarı 

1. d Yanıtınız yanlış ise “Kurumsal Web 

Sayfalarının Kullanımı” başlıklı konuyu yeniden 



Kullanımı” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 


Kullanımı” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 

4. e Yanıtınız yanlış ise “Bloglar” başlıklı 


5. a Yanıtınız yanlış ise “Bloglar” başlıklı 


6. c Yanıtınız yanlış ise “Mikrobloglar” başlıklı 


7. e Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Ağlar” başlıklı 


8. b Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Ağlar” başlıklı 


9. d Yanıtınız yanlış ise “Vikiler” başlıklı konuyu 


10. d Yanıtınız yanlış ise “Kriz Yönetimi” 

başlıklı konuyu yeniden gözden geçiriniz.


Sıra Sizde 1 

Halkla ilişkiler açısından, kurumun dikkate alma 

gereği duyduğu, ortak beklentileri olan insanlar 

topluluğu, hedef kitle olarak tanımlanmaktadır. 

Hedef kitlenin belirlenmesi, iletişim araç ve 

tekniklerinin seçilmesi aşamasında, mesajların 

etkili bir biçimde hazırlanmasında, bütçe ve 

kaynak kullanımının iyi yönetilmesinde ve 

gerçekleştirilecek kampanyalarda grupların 

önceden saptanması aşamasında önem 

kazanmaktadır. Halkla ilişkilerin hedef kitlesini 

genel olarak sıralamak gerekirse çok geniş bir 

gruptan söz edildiği görülecektir. İç ve dış hedef 

kitle ayrımı yapmadan hedef kitle kapsamına 

bakacak olursak şu gruplarla karşılaşılabilir 

(Peltekoğlu, 1998;117): 

• Çalışanlar 

• Çalışanların aileleri 

• Sendikalar 

• Emekliler 

• İçerisinde yaşanan topluluk 

• Belediyeler 

• Şehir toplulukları 

• Müşteriler 

• Dağıtımcılar 

• Tedarikçiler 

• Rakipler 

• Ticari birlikler 

• Medya 

• Akademik çevre 

• Bankacılar 

• Yatırımcılar 

 

134 

Sıra Sizde 2 

Halkla ilişkilerin stratejik olarak planlanabilmesi 

için ele alınabilecek modelde takip edilmesi 

gereken adımlar şunlardır (Andreasen & Kotler, 

2008; 329): 

• İşletmenin uygun hedef kitlesini tanımlamak 

• Uygun hedef kitlenin işletmeye yönelik imaj 

ve tutumlarını ölçmek 

• Temel hedef kitle için imaj tutumu ve 

davranışsal hedefler oluşturmak 

• Maliyet etkili halkla ilişkiler geliştirmek 

• Halkla ilişkiler krizleri için hazırlıklı olmak 

• Medya üzerinde çalışmak 

• Web sitelerini ve blog yazarlarını takip 

etmek 

• Etkileri ölçmek 

Sıra Sizde 3 

Blog ve diğer iletişim araçları arasındaki 

farklılıklar (Aydede, 2006;35) 

Kolaylık: Herkes blog yayınlayabilir. 

Erişilebilirlik: Arama motorları aracılığı ile 

bloglara erişim sağlanabilir. 

İki yönlü iletişim ortamı: Kayıtlara ya da 

gönderilere yapılan yorumlar küresel çapta 

olabilir. 

Yaygınlık: Erişim açık olduğu için, çok hızlı 

şekilde bilgilerin, fikirlerin ulaştırılabilmesi 

sağlanır. 

İlişkilendirilebilirlik: Bloglar arasında bağlar 

kurularak erişim kolaylaştırılmaktadır. 

Sıra Sizde 4 

Videoların kullanımının tercih edilmesindeki 

sebepler şunlardır (Alikılıç, 2011; 48): Doğal 

olmaları, üretim kolaylığı, kişisel olması, tekrar 

izleme olanağı, ücretsiz olması.

Sıra Sizde 5 

Genel olarak web sayfalarında öncelikle medya 

çalışanlarına yönelik içerikte yer alması gereken 

malzemeler şunlar olabilir: 

• Güncel bültenlerin yanı sıra basın 

bültenlerinin de arşivine yer verilebilir. 

Geriye dönük olarak etkinliklerin takibini 

kolaylaştıracaktır. Bültenlerin isimlerinde 

tarih sıralamasına dikkat edilmelidir. Eğer 

sayısı çoksa yıla ya da konuya göre 

sistematik listelemelerin yapılması, yerinde 

olur. 

• İşletmeye ait yüklenebilir broşür, tanıtım 

CD’si, fotoğraflar ve varsa afişlere yer 

verilebilir. 

• İşletme üst düzey yöneticilerinin 

özgeçmişlerine ait bilgiler ve fotoğrafları 

yer almalıdır. 

• İşletmeye ait raporlar, analizler, tablolar ve 

grafikler verilmelidir. 

• E-dergi, e-bülten, e-kitap gibi yüklenebilir 

kurum yayınları yer almalıdır. 

Sıra Sizde 6 

Halkla ilişkiler açısından kurumsal kimliği 

oluşturun unsurlar şu şekilde açıklanabilir: 

Kurum kimliği, kurumun kullandığı logo, renkler 

ve amblem gibi kurumsal tasarımın yanı sıra 

kurumsal iletişim, kurumsal davranış ve kurum 

felsefesinden oluşmaktadır. Bu kapsamda, kurum 

kimliğinin, logo, amblem, diğer tanıtıcı işaretler, 

bina tasarımı, web sayfası tasarımı, reklam, 

kıyafet özellikleri gibi işletmenin görsel 

öğelerinin yanı sıra davranışı, kurumun felsefesi 

ve kurumsal iletişim gibi özellikleri de içinde 

barındıran kimlik olduğu ifade edilebilir. 

 

135 

Sıra Sizde 7 

Her işletme beklenmedik bir zamanda 

beklenmedik bir durumla karşı karşıya kalabilir. 

Böyle durumlar işletmeler için bir kriz ortamı 

yaratabilmektedir. Bu krizler işletmeleri hem 

ekonomik açıdan hem de itibar açısından zor 

duruma sokabilir. İşletmenin böyle bir kriz ile 

karşılaşma ihtimaline karşılık hazırlıklı olması 

gerekir. Krizlerin ortaya çıkmasını engellemek 

mümkün olmayabilir ancak iyi yönetilen krizler 

işletme için fırsata bile dönüşebilir. Bunun için 

öncelikle işletmede kriz yönetimi fikrinin 

benimsenmesi ve uygulanması yerinde olur. Kriz 

yönetiminde ilk adım ise kriz durumunda neler 

yapılacağının planlanmasıdır. Kriz kavramı, bir 

işletmenin, krizi öngörme ve önleme 

mekanizmalarını yetersiz bırakan, üst düzey 

hedeflerini ve işleyiş düzenini tehdit eden, bazen 

işletmenin yaşamını tehlikeye sokan, kısa sürede 

karar vermeyi ve tepki göstermeyi gerektiren 

gerilim durumudur (Pira, Sohodol, 2004; 25). 

Kriz döneminde ise kriz iletişimi, ortaya çıkan 

kötü sonuçların kurum imajını zedelememesi 

amacıyla hedef kitle ile sürdürülen bir dizi halkla 

ilişkiler çalışmasından oluşmaktadır.


Akar, E. (2010) Sosyal Medya Pazarlaması, Efil 


Akyürek, R. (1998) Sponsorluk Planlaması, 

Anadolu Üniversitesi, ESBAV Yayınları, 

Eskişehir. 

Alikılıç, Ö. A. (2011) Halkla İlişkiler 2.0, Efil 


Alankuş, S. (der.) (2003) Yeni İletişim 

Teknolojileri ve Medya, IPS İletişim Vakfı 


Andreasen, A.R. & Kotler, P. (2008) Strategic 

Marketing for Nonprofit Organizations. 

Seventh edition. Pearson Education. NJ. 

Aydede, C. (2004) Medya ve Halkla İlişkiler. 

Rota Yayınları, İstanbul. 

Aydede, C. (2006) Blog Çağı, Hayat Yayıncılık, 

İstanbul. 

Curtis, L., Edwards, C., Fraser, K.L., 

Gudelsky,S., Holmquist,J., Thornton, K., 

Sweetser, K.D. (2010) “Adoption of social media 

for public relations by nonprofit organizations”, 

Public Relations Review. 36. 90–92. 

Gilpin, D. (2010) “Organizational Image 

Construction in a Fragmented Online Media 

Environment” Journal of Public Relations 

Research, 22(3):265–287. 

Grunig, J. E. (edit) (2005) Halkla İlişkiler ve 

İletişim Yönetiminde Mükemmellik, Rota 

Yayınları, İstanbul. 

Güçdemir, Y. (2010) Sanal Ortamda İletişim, 

Derin Yayınları: İstanbul. 

 

136 

Kazancı, M. (1997) Halkla İlişkiler, Turhan 

Kitabevi, İkinci Baskı, Ankara. 

Onat, F. & Alikılıç, Ö.A. (2008) "Sosyal Ağ 

Sitelerinin Reklam Ve Halkla İlişkiler Ortamları 

Olarak Değerlendirilmesi” Journal of Yasar 

University, 3(9), 1111-1143. 

Özkan, S. (2009) Halkla İlişkiler Yönetimi, 

İstanbul Ticaret Odası Yayınları. 

Peltekoğlu, F. B. (1998) Halkla İlişkiler Nedir. 

Beta Yayınları, İstanbul. 

Pira, A. & Sohodol, Ç. (2004) Kriz Yönetimi 

Halkla İlişkiler Açısından Bir Değerlendirme, 

İletişim Yayınları, İstanbul. 

Sayımer, İ. (2008) Sanal Ortamda Halkla 

İlişkiler, Beta Yayınları, İstanbul. 

Scott, D. M. (2008) Pazarlamanın ve İletişimin 

Yeni Kuralları, MediaCat Yayınları: İstanbul. 

Smith, R.D. (2005) Strategic Planning for 

Public Relations, Lawrance Erlbaum Associates, 

Publishers, London. 

Stone, N. (1995) The Management and 

Practice of Public Relations, Mac Millian Press. 

London. 

Ural, E. G. (2006) Stratejik Halkla İlişkiler 

Uygulamaları, Birsen Yayınevi, İstanbul. 

Ural, E. G. (2011) Teknolojinin Etkileri ve 

Halkla İlişkiler: Eleştirel Bir Yaklaşım” Zeliha 

Hepkon (editör), İletişim ve Teknoloji, Kırmızı 

Kedi Yayınevi 66, İstanbul. 

Wilcox, D.L., Cameron, G.T., Ault, P.H. ve 

Agee, W.K. (2007) Public Relations Strategies 

and Tactics, Seventh edition. Allyn and Bacon, 

Boston.

6 



 

 

 

 

 

 

 

Sosyal medyada ölçüm sürecini açıklayabilecek, 

Sosyal medyada ölçüm yapılabilecek alanlar arasından seçim yapabilecek, 

Temel performans göstergeleri ve yatırımın geri dönüşü kavramlarını açıklayabilecek, 

Bir programda ya da kampanyada kullanılacak temel performans göstergeleri ile ölçme araç ve 

platformlarını belirleyebilecek 



Metrik 

İçindekiler 

Giriş 

Temel Performans Göstergesi 

Yatırımın Geri Dönüşü 

Dinleme Platformları 

Sosyal Medyada Ölçüm 

138 

Metin Madenciliği 

Uygulama Programı Ara Yüzleri 

Site Analizi 

Metrikler, Temel Performans Göstergeleri ve Yatırımın Geri Dönüşü 

Ölçüm ve Analizlerde Kullanılabilecek Araç ve Platformlar 

Sosyal Medya Ölçümünde Takip Edilecek Adımlar 

Sosyal Medya Ölçüm Süreci

GİRİŞ 

Rekabetin oldukça yoğun olduğu ve her türden maliyetin işletmeler için büyük önem taşıdığı günümüz 

pazarlarında işletmeler, yaptıkları pazarlama yatırımlarının kendilerine anlamlı bir geri dönüş 

sağladığından emin olmak istemekteler. Dolayısıyla da her türden pazarlama faaliyetleri için yaptıkları 

yatırımların kendilerine ne ölçüde geri dönüşü olduğunu, hangi faaliyetlerin daha fazla getiri sağladığını 

ya da maliyeti kurtarmadığını daha titizlikle inceler olmuşlardır. Sosyal medyanın pazarlama 

uygulamaları içinde giderek daha önemli bir yer edinmeye başlaması ile birlikte yöneticiler gözlerini bu 

mecralarda yapılan faaliyetlerin analiz ve ölçümlemesine de çevirmeye başlamışlardır. 

Sosyal medya pazarlaması her geçen gün popülerleşmekle birlikte çoğu pazarlama yöneticisi için bir 

ikilemi de beraberinde getirmektedir. Bir taraftan pazarlama yöneticileri sosyal medyanın işletmeleri için 

çok önemli bir mecra olduğunu içten içe hissetmekte ve sosyal medya pazarlamasının vazgeçilmez 

olduğunu düşünmektedir. Ancak, diğer tarafta gerçek kar ve getiri rakamlarını görmeden sosyal medya 

pazarlamasına inanmaya ve yatırım yapmaya istekli olmayan tepe yöneticileri ve yatırımcılar yer 

almaktadır. Bu ikilemi çözmek ve tepe yöneticilerini ikna etmek isteyen pazarlama yöneticilerinin aklında 

sosyal medya yatırımlarının getirisinin nasıl ölçüleceği sorusu giderek büyümektedir. Öyle ki, 2011 

yılında gerçekleştirilen Sosyal Medya Pazarlaması araştırması kapsamında görüşülen 3.300 pazarlama 

yöneticisinin, sosyal medya ile ilgili cevaplanmasını istedikleri on sorudan ilki, “sosyal medya üzerinden 

gerçekleştirdikleri pazarlama faaliyetlerinin etkilerini nasıl ölçecekleri” olmuştur. 

Ancak sosyal medya faaliyetlerinin getirisinin ölçümü söylendiği kadar kolay bir iş değildir çünkü 

sosyal medyada gerçekleştirilen pazarlama faaliyetleri, daha önce de belirtildiği üzere, geleneksel 

pazarlama uygulamalarından çok daha farklı bir bakış açısı taşımaktadır. Bu nedenle de geleneksel medya 

ölçümü için kullanılan araçların bu mecralarda kullanımı çok da doğru sonuçlar sunmamaktadır. Dahası, 

kimi zaman yapılan uygulamaların finansal getirilerle bağlantısını kurmak ya da kısa vadede finansal 

anlamda bir geri dönüşü ortaya koymak her zaman mümkün olmamaktadır. Örneğin, Facebook 

sayfasındaki takipçilerin artmasının o ayki satışlarla bağlantısını kurabilmek çok da kolay bir iş değildir. 

Sosyal medyada ölçme ve analiz dendiğinde, karşımıza oldukça karmaşık bir tablo çıkmaktadır. Bir 

yanda profesyonel araştırma ve medya takip firmalarının ortaya koymuş oldukları analiz ve ölçüm 

teknikleri yer almaktadır. Sosyal medya pazarlamasının gelişimine paralel olarak, bu mecralarda yapılan 

uygulamaların performanslarını ölçmeye odaklanan ya da sosyal medya takibi yapan yeni bir sektör 

ortaya çıkmış durumdadır. Bu firmalar, farklı ihtiyaçları karşılayacak farklı izleme ve analiz yöntemleri 

ile müşterilerine hizmet vermektedir. Ancak uygulamalar ve ölçüm yöntemleri firmadan firmaya önemli 

ölçüde farklılıklar gösterebilmektedir. Diğer tarafta ise, sosyal medya uzmanlarının ortaya koymuş 

oldukları temel performans göstergeleri karşımıza çıkmaktadır. Bu göstergeler de yine işletmelerin farklı 

amaçlarına göre ölçülmesi ya da analiz edilmesi gereken temel alanları göstermektedir. Ortaya konan tüm 

bu araçlar ve göstergeler sosyal medyada ölçme ve analiz işini kolaylaştırmaktan ziyade 

zorlaştırmaktadır. Dolayısıyla da sosyal medya etkinliklerini değerlendirmek için kullanılabilecek tek bir 

analiz ve ölçüm yöntemi değil çok sayıda seçenek bulunmaktadır. Bu da süreci çok daha karmaşık hale 

getirmektedir. Bu noktada, işletmelerin sosyal medya amaçları ile uyumlu ve bu amaçların izlenmesine 

olanak sağlayan gösterge ve analiz yönetmelerinin seçimi ve bunların belirli bir sistematik içinde 

kullanılması büyük önem taşımaktadır. 

139 

 

Sosyal Medyada Ölçme 

ve Analiz

SOSYAL MEDYADA ÖLÇÜM 

Sosyal medya ölçümü, işletmelerin belirledikleri amaç ve hedefler çerçevesinde ortaya koydukları sosyal 

medya uygulamalarının takip edilmesi ve bu uygulamaların performanslarının ölçülmesi süreci olarak 

tanımlanabilecektir. Ölçüm, bir süreç içinde gerçekleşmektedir ve bu süreçte işletmeler birbirini izleyen 

birtakım faaliyetleri yerine getirmektedirler. 

Sosyal Medyada Ölçüm Süreci 

Sosyal medya ölçümü tek bir platforma ya da kampanyaya odaklı değil, işletmenin tüm sosyal medya 

uygulamalarını kapsayacak genişlikte bir süreçtir. Ayrıca hem çevrimiçi hem de çevrimdışı ortamlarda 

ölçüm yapmayı gerektirir. Örneğin, sosyal medya kampanyalarının önemli ve istenen sonuçlarından birisi 

de tüketicilerin markadan olumlu olarak bahsetmeleridir ki bu konuşmaların birçoğu çevrimdışı 

ortamlarda gerçekleşmektedir. Ya da ürün satışları fiziki mağazalardan da yapılmaktadır. Dolayısıyla, 

ölçüm süreci çevrimdışı ortamlarda gerçekleşen bu sonuçları da kapsamalıdır. Genel olarak bakıldığında 

ölçüm süreci izleme, ölçüm, analiz ve raporlama olmak üzere dört temel adımdan oluşmaktadır; 

İzleme (Dinleme): Sosyal medya dilinde daha çok “dinleme” olarak adlandırılan bu aşama genellikle 

ölçüm ile karıştırılabilmektedir. İzleme, temel olarak bir amaç ile dinlemek olarak tanımlanabilecektir. Bu 

aşamada işletmenin derdi bir şeyleri ölçmek ya da sayısallaştırmak değildir. İzleme aşaması, daha sonra 

yapılacak ölçümlerde kullanılacak verinin belirlenmesi, toplanması ve düzenlenmesi işlemlerini kapsar. 

Bu aşamada işletme, amaçları doğrultusunda dinleme alanları oluşturur ve bunlardan gelen verileri toplar. 

Elde edilen verinin niteliği değerlendirilir. 

Ölçüm: İzleme aşamasında elde edilen verinin işletme amaçlarıyla bağlantılı olup olmadığı 

değerlendirilir. Sonraki adımda artık verinin sayısallaştırılması gerekmektedir. Bu işlem ölçüm 

aşamasında gerçekleşir. Ölçüm, izleme ile elde edilen verilere ampirik bir değer ya da “sayısal bir 

büyüklük” atfedilmesidir. Örneğin, bir web sitesini ziyaret edenlerin sayısı, bir bağlantıyı tıklayanların 

sayısı ya da YouTube üzerinden yayınlanan bir videonun izlenme sayısı ölçülebilir. Aynı zamanda 

verilerin zaman içindeki değişimi ya da bir videonun ya da blog yazısının yayılma hızı da ölçülebilecekler 

arasındadır. 

Analiz: Ölçüm ile sayısal değerler alan verilere analiz aşamasında bir anlam verilmektedir. Analiz 

aşaması, elde edilen sayısal verilerin, işletme tarafından alınacak diğer kararlarda kullanılmak üzere, 

değerlendirilmesi ve yorumlanması sürecidir. Dolayısıyla, analiz olmadan ölçüm bir işe yaramaz. Çoğu 

işletme topladığı verileri analiz etmemekte sadece raporlamaktadır. Bu haliyle yapılan ölçümlerde elde 

edilen veriler, sayılar ve grafiklerden öteye geçemez ve işletmelerin bir işine yaramaz. Halbuki analizler, 

işletmelere yaptıkları uygulamaların hangilerinin başarılı, hangilerinin başarısız olduğunu görme şansı 

sağlar. Sonraki uygulamalarında hangi noktalara daha fazla odaklanmaları gerektiği konusunda yol 

gösterir. Karşılaşabilecekleri riskleri, tehditleri ve fırsatları gösterir. Analiz süreci dinamik bir süreçtir. 

Kullanılan analiz araçları ve yöntemleri sürekli değişme ve gelişme içindedir. Bu nedenle işletmelerin 

analiz süreci de sürekli bir evrim geçirmek, yeni araçlara uyum sağlamak zorundadır. İşletme bu sene 

kullandığı bir analiz aracını seneye aynen kullanmak yerine, kendisi ve amaçları için uygun olabilecek 

yeni analiz araçlarını düzenli aralıklarla değerlendirmelidir. 

Raporlama: Sosyal medya programları için yatırımların devamlılığı, mevcut programın başarısına 

bağlıdır. Üst yönetimin bu başarıyı göreceği yer ise, yapılan ölçüm ve analizlerin sonuçlarının sunulduğu 

raporlar olacaktır. Dolayısıyla raporlar ölçüm sürecinin önemli çıktılarından birisidir. Raporlama 

adımında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, elde edilen önemli bulguların kısa, öz ve gerekli 

vurgular yapılarak üst yönetime sunulmasıdır. 

Sosyal medya amaçlarını belirlemiş ve stratejisini uygulamaya başlayacak ya da başlamış bir 

işletmenin, sosyal medya ölçümünde kullanabileceği farklı stratejik yaklaşımlar bulunmaktadır. Aşağıda 

Tablo 6.1. içinde, yöneticilerin içinde bulunabilecekleri bu dört farklı stratejik yaklaşım gösterilmektedir. 

 

140

Yöneticinin 

Etkinliği 

Ölçme 

Becerisi 

 

Tablo 6.1: Sosyal Medya Ölçümünde Stratejik Seçenekler 

Yöneticinin Etkinlik Konusunda Öznel 

Değerlendirmesi 

Başarısız Başarılı 

Ölçülebilir Ölç ve Düzelt Başarı için Tekrar Et 

Belirsiz Çıkmaz Sokak Tecrübesiz İyimserler 

Kaynak: Hoffman, D.L. ve M. Fodor (2010). “Can You Measure the ROI of Your Social Media Marketing?”, MIT Sloan 

Management Review, Fall. 

İşletmenin sosyal medya ölçümündeki stratejik seçeneklerinden ilki, Tablo 6.1. içinde “Çıkmaz 

Sokak” olarak adlandırılan bölgedir. Bu bölgede yer alan yönetici, sosyal medya çabalarını ölçmek 

konusunda yetersiz kalmaktadır ve sosyal medya çabalarının da iyiye gitmediğini (başarısız olduğunu) 

düşünmektedir. Bu bölgedeki yöneticiler genellikle dene ve gör yaklaşımıyla hareket ederler ve 

uygulamalarında yaptıkları değişiklikleri ölçmezler. Ölçüm yapılmadığı için yöneticiler genellikle hatanın 

ya da sorunun nerede olduğunu bilemeyeceklerinden, sonraki adımlarında ne yapmaları ya da neyi 

düzeltmeleri gerektiğini de bilmezler. Bu grupta sosyal medya uygulamaları ya tamamen durdurulur ya da 

elle tutulur bir gerekçesi olmaksızın bazı düzeltmeler yapılmaya çalışılır. Ancak, elde yöneticiye yol 

gösterecek bir veri olmadığından, yöneticinin sıkıştığı bu çıkmaz sokaktan kurtulması çok mümkün 

olmaz. 

İkinci seçenek, “Ölç ve Düzelt” olarak adlandırılmıştır. Bu bölgede yönetici gerçekleştirdiği 

uygulamaları ölçmektedir ve elde ettiği sonuçlardan yola çıkarak sosyal medya çabalarının çok da iyiye 

gitmediğini düşünmektedir. Bu noktada yer alan bir yönetici, çıkmaz sokak bölgesindeki yöneticiden çok 

farklı bir konumdadır. Her ne kadar iki yönetici de çabalarının iyiye gitmediğini (başarılı olmadıklarını) 

düşünüyor olsalar da, bu bölgedeki yönetici sorunu çözebilmek için birtakım ölçümler yapmaktadır. 

Yapılan faaliyetlerin değerlendirilmesi, er ya da geç yöneticinin sorunu bulacağının bir göstergesidir. 

Dolayısıyla, yönetici yaptığı ölçümler sonucunda belirlediği hataları düzeltirse, tabloda “Başarı için 

Tekrar Et” bölgesine geçmeyi başarabilir. Bu bölgede yönetici hem faaliyetlerini ölçebilmektedir, hem 

de çabalarının iyiye gittiğini (başarılı olduğunu) düşünmektedir. Uygulanan faaliyetlerin ölçüm ve 

değerlendirilmesi yapıldığından, işletme daha başarılı olmak için mevcut faaliyetlerini ufak düzeltmelerle 

tekrarlayarak, başarısını sürdürebilir. Bu başarıyı sürdürmek zor olsa da elde edilenler düşünüldüğünde bu 

çabaya değdiği görülebilecektir. 

Son grupta ise “Tecrübesiz İyimserler” yer almaktadır. Bunlar, gösterdikleri çabaların etkinliğini 

ölçememelerine rağmen, çabalarının iyiye gittiğini ya da başarılı olduklarını düşünmektedir. Bu 

yöneticiler sosyal medyada bir çaba göstermeye değdiği görüşündedirler ancak nasıl ölçüm yapacakları 

konusunda kafalarında soru işaretleri vardır. Bu alan oldukça tehlikeli bir alandır. İşletmelerin işe 

başlaması için iyi bir bölge gibi gözükse de, yöneticilerin en kısa zamanda ölçme stratejilerini geliştirerek 

bu yaklaşımdan uzaklaşmaları en doğrusu olacaktır. Yönetici ölçüm konusunda gerekli çabaları 

göstermezse, eninde sonunda “çıkmaz sokak” bölgesine geçecektir. Başarıyı ölçememek bir süre sonra, 

çabaların iyiye gittiği yönündeki iyimserliği ortadan kaldıracaktır. Ancak yönetici ölçme stratejisini 

geliştirip başarısını değerlendirmeyi başarabilirse, ya doğrudan “başarı için tekrar et” bölgesine geçecektir 

ya da önce “ölç ve düzelt” bölgesine kayacak, burada uygulamalarındaki hatalı noktaları düzeltecek ve 

nihai olarak gene “başarı için tekrar et” bölgesine ulaşacaktır. 

Özetlemek gerekirse, sosyal medya ölçümü için sunulan bu seçeneklerde anlatılmak istenen, 

yöneticilerin hızla belirsiz ölçüm alanlarından uzaklaşıp, etkinliğin ölçülebildiği yaklaşımlara 

141

geçmelerdir. Böylelikle yaptıkları arasında neyin işe yarayıp neyin yaramadığını görebilecek ve sosyal 

medya uygulamalarında başarıya giden yolda hızla ilerleyebileceklerdir. 

Ölçüm ve Analiz Yapılabilecek Temel Alanlar 

Sosyal medya içinde farklı alanlardan veri toplayıp ölçüm yapmak, işletmelere hem tüketici karar 

süreciyle ilgili hem de sosyal medyada neler olup bittiği hakkında daha fazla bilgi sahibi olma şansı 

sağlayacaktır. Aşağıda Şekil 6.1 içinde işletmelerin sosyal medya içinde ölçüm yapabilecekleri üç temel 

alan gösterilmektedir. Çok sayıda metrik olmasına rağmen, temelde bu metrikleri elde etmek için gerekli 

olan veri bu üç temel alandan elde edilmektedir. 

 

Şekil 6.1: Sosyal Geribildirim Döngüsü ve Ölçüm Yapılabilecek Alanlar. 

Kaynak: Evans, D. (2008). Social Media Marketing: An Hour a Day, Wiley Publishing, Inc. 

Sosyal medya pazarlaması konusunu ele aldığımız 2. Ünite içinde sosyal geribildirim döngüsünün 

öneminden bahsetmiştik. İşletmelerin sosyal medya çabaları tüketiciyi bu geribildirim döngüsü içinde 

etkilemeyi amaçlamaktadır. İşletmeler, sosyal medya programlarını değerlendirmek için bu geribildirim 

döngüsü içindeki üç farklı alandan veri toplayıp ölçüm yapabilirler. Bunlar (Evans, 2008; Evans ve 

McKee, 2010); 

İçeriğin kendisine yönelik ölçümler: İşletmelerin kullanabilecekleri en zengin veri alanı, sosyal 

medya içinde ortaya çıkan içeriğin kendisidir. İşletmeler, kendileri hakkında söylenenleri en kolay yoldan 

sosyal medya içinde oluşan içerik sayesinde öğrenebilir ve takip edebilirler. Burada, işletmeler hem 

tüketicilerin kendileri hakkında ne düşündüğünü hem de kendi aralarında işletme/sektör hakkında neler 

konuştuklarını öğrenebilirler. Marka hakkındaki blog yazıları, öneri ve yorumlar, Tweetler vb. içeriğin 

kendisine ilişkin ölçümlerin yapılabileceği bir alandır. Bu alanlarda işletmeler içeriğin ya da 

konuşmaların duygusal yönünü (içeriğin olumluluk ya da olumsuzluk durumunu) anlamaya, içeriği 

oluşturan kaynağa ve son olarak da içeriğin hacmine yönelik analizler gerçekleştirebilirler. İçeriğin 

duygusal yönü (konuşmaların olumlu ya da olumsuz olması – İngilizcesi “sentiment analysis” olarak 

geçmektedir) sayesinde işletmeler, tüketicilerin markaya/ürüne/işletmeye bakış açısını öğrenebilir ve bu 

hislerinin ne denli güçlü olduğunu görebilirler. Kaynağa yönelik analizlerin iki yönü bulunmaktadır; i) 

işletme kendi alanında daha fazla etkileyici güce sahip yazarları ya da tüketicileri belirleyebilir, ii) 

konuşmaların gerçekleştiği sosyal medya platformlarını (Facebook, Twitter, bloglar vs.) analiz ederek, 

hangi platformların kendisi için daha önemli olduğunu görebilir ve mutlaka yer alması gereken 

platformları belirleyebilir. İçeriğin hacmine yönelik analizler ise marka/ürün/işletme ile ilgili konuşma 

hacmini ortaya koyar. Belirli bir konu başlığı üzerine kaç kişi konuşuyor, kaç kişi o konuyu beğeniyor ya 

da yeniden yayınlıyor/başkalarıyla paylaşıyor gibi soruların cevapları bulunmuş olur. 

Sosyal medya faaliyetlerinin dikkate alınmasına yönelik ölçümler: Bu ikinci ölçüm alanı, tüketici 

ilgileri ile işletmenin sosyal medya faaliyetleri arasındaki kesişim noktasına odaklanmaktadır. İçeriğe 

ilişkin ölçümlerin aksine burada işletmenin sosyal medyadaki faaliyetleri ile ilintili alanlarda ölçüm 

142

yapılmaktadır. İşletmenin, gerçekleştirdiği faaliyetlerin tüketici karar süreci içinde dikkate alınıp 

alınmadığı sorusuna yanıt bulabileceği bir alandır. Bir başka deyişle, tüketicinin işletmenin sosyal 

medyadaki faaliyetlerini ne derece dikkate aldığı ile ilgili ölçümlerin yer aldığı bir alandır. Sitede 

geçirilen süre, blog yazılarına gelen yorumlar, Facebook sayfasındaki faaliyetlere gelen tepkiler içeriğin 

dikkate alınmasına ilişkin ölçümlerin yapılabileceği alanlardır. 

Sosyal medya faaliyetlerinin etkilerine yönelik ölçümler: Son olarak sosyal medyada yaratılan ve 

iletilen mesajların istenilen sonuçları doğurup doğurmadığı, bir başka deyişle işletmenin faaliyetlerinin ve 

yarattığı içeriğin etkisine yönelik ölçümlerin yapıldığı alandır. İşletmeler sosyal medya kampanyaları ile 

belirli amaçlara ulaşmayı hedeflerler ve gerçekleştirdikleri faaliyetlerin sonuçlarını ölçerler. Elde edilen 

sonuçlar ile amaçlara ne denli ulaşıldığını analiz etmeye çalışırlar. Burası, yapılan bir kampanya 

sonrasında tüketicilerden beklenen belirli davranışların ne oranda gerçekleştirildiği ya da kampanya 

mesajıyla tüketicilerin ne kadar ilgilendiği gibi ölçümlerin yapıldığı bir alandır. Sosyal medya 

faaliyetlerinin tüketicinin farkındalık düzeyini ve satışları nasıl etkilediği, bu alanda yapılan ölçümlerin 

cevap aradığı en önemli sorulardır. 

İşletmeler bu alanların birinde ya da hepsinde ölçüm ve analiz yapabilirler. Mevcut durumda çoğu 

işletme sadece “içeriğin kendisine yönelik ölçümler” gerçekleştirmektedir. Bu işletmeler, sosyal medyayı 

dinlemektedirler. Ancak, tek başına dinlemek çoğu zaman başarılı bir sosyal medya programı ortaya 

koymaya yetmez. Bu noktada işletmelerin sundukları içeriğin tüketicileri ya da dinleyicileri tarafından ne 

denli dikkate alındığına bakması gerekir ki bu ölçüm sürecinde onları bir adım öteye taşır. Elbette, gerçek 

anlamda ölçüm ve analiz gerçekleştiren bir işletmenin, faaliyetlerinin finansal etkilerine yönelik ölçümleri 

de gerçekleştiriyor olması gerekmektedir. 

METRİKLER, TEMEL PERFORMANS GÖSTERGELERİ VE 

YATIRIMIN GERİ DÖNÜŞÜ 

Sosyal medya faaliyetlerinin değerlendirilmesi sürecinde nicel verilere dayalı ölçümler ve finansal 

getirileri görmek için de yatırımın geri dönüş oranı oldukça büyük önem taşımaktadır. Dolayısıyla, sosyal 

medya programlarının ölçümü için kullanılabilecek metrikler, temel performans göstergeleri ve yatırımın 

geri dönüş oranı hakkında işletmelerin bilgi sahibi olması gerekir. 

Metrikler ve Temel Performans Göstergeleri 

Sosyal medya ölçümü sürecinde kullanılabilecek çok sayıda metrik (ölçü) bulunmaktadır. Bu metrikler, 

ölçüm süreci içinde işletmelerin kendilerini değerlendirmek üzere kullanacakları kriterleri ifade 

etmektedir. İşletmeler Twitter, Facebook ya da benzeri sosyal ağlarda gerçekleştirdikleri faaliyetlerin 

başarısını ortaya koymak için çok farklı metriklerden yararlanabilmektedir. Ancak bu metrikleri 

belirlerken ya da kullanırken yapılan hatalar işletmeleri yanlış ölçüm süreçlerine sürükleyebilecektir. 

Örneğin, Facebook sayfasını beğenen ya da takip eden bir izleyici, eğer ki işletme ile ilgili başka hiçbir 

işlem yapmıyorsa, bu izleyicinin işletme için bir değeri yoktur. İşletmenin böyle 10.000 tane izleyicisi 

olduğunu düşünelim. Kağıt üzerinde 10.000 izleyicisi olmasına rağmen, sadece bu ölçüt işletmeye sosyal 

medya programının başarısı konusunda anlamlı bir sonuç vermeyecektir. Çünkü bu 10.000 takipçi aslında 

işletmeye geri dönüş sağlayıp sağlamadığı tam olarak bilinemeyen bir grubu oluşturmaktadır. Dolayısıyla 

işletmelerin sosyal medya faaliyetlerini ölçmek için kullanabilecekleri çok sayıda metrik olmasına karşın, 

hangi durumda hangi metriğin kullanılması gerektiği önemli bir sorunu oluşturmaktadır. 

Bu nedenle işletmelerin performanslarını değerlendirmek için öncelikle temel performans 

göstergelerinin neler olacağını belirlemesi gerekmektedir. Temel performans göstergeleri (Key 

performance indicator-KPI), bir kampanya ya da programın belirli hedefler çerçevesinde performansını 

ortaya koymaya yaramaktadır. Temel performans göstergesinin ne olacağı, ulaşılmak ya da ölçülmek 

istenenin ne olduğuyla doğrudan ilintilidir. Uygulanan programa ya da kampanyaya göre kullanılabilecek 

çok sayıda temel performans göstergesi bulunabilir. Örneğin bir web sitesine yapılan ziyaretler, bir 

bağlantının ya da reklamın tıklanma sayısı ya da bir bloğun takipçi sayısı bunlar arasında yer alabilecek 

örnek metriklerdir. Ancak, sosyal medya programlarında seçilecek temel performans kriterlerinde dikkat 

edilmesi gereken en önemli nokta, yapılacak ölçümlerin sadece çevrimiçi ortamları kapsamayacağıdır. Bu 

 

143

nedenle perakende mağazaya yapılan ziyaretler ya da satışlar da bu çerçevede dikkate alınması gereken 

temel performans kriterleri arasında yer almalıdır. Özetlemek gerekirse, eldeki metrikler içinden seçilecek 

temel performans kriterlerinin hem program amaçlarına uygun olması hem de programın etkinliğinin 

değerlendirilmesine katkı sağlaması gerekmektedir. Aşağıda Tablo 6.2 içinde, farklı işletme amaçları için 

sıkça kullanılan bazı metriklerden örnekler yer almaktadır. 

 

Tablo 6.2: Sıkça Kullanılan Bazı Sosyal Medya Metrikleri 

İşletme amacı Kullanılabilecek Metrikler 

Marka farkındalığı ve bilinirliği • Paydaşların bağlılığı: İşletmeyle bağlantılı yorumların, 

işaretlemelerin (imlemelerin), görsel, fotoğraf veya videoların 

sayısı. 

• Destekçilerin (Advocate) bağlılığı: Bu kişiler, işletme 

çalışanları dışında işletmeyi gönülden destekleyen kişileri 

ifade etmektedir. Bu kategori içinde kullanılabilecek 

metriklerden bazıları; 

• Destekçilerin sayısı 

• Desteklerin sıklığı (İşletmeden ne sıklıkla 

bahsediyorlar) 

• Destekçilerin sözlerinin dinlenir olma derecesi ve 

etki alanları (Tüm paydaşlarla karşılaştırıldığında 

bu destekçilerin sözü ne derecede dinleniyor ve bu 

kişiler kaç kişiye ulaşabilirler?) 

• Destekçi etkisi: Bu kişilerin sahip olduğu etki 

düzeyi (Olumlu konuşmaları arttırma ya da yeni 

destekçiler yaratma gücü gibi) 

• Konuşulanlardan alınan pay (Share of Voice): İşletme ve 

rakipleri hakkında söylenen sözler içinde işletmenin ne 

oranda paya sahip olduğu. 

• Konuşmaların duygusal yönü (Sentiment): Sohbetler 

içinde işletme ile ilgili olumlu ve olumsuz konuşmalar. 

Müşteri Hizmeti • Sorun gönderme yüzdesi: Diğer tüm kanallardan gönderilen 

sorunlar içinde sosyal medya kanallarından gönderilen 

sorunların yüzdesi. 

• Sorun çözme oranı: Sosyal medya kullanılarak başarıyla 

çözümlenen sorun sayısı. 

• Sorun çözüm süresi: Diğer tüm iletişim kanallarına göre 

sosyal medyada bir sorunu çözmenin aldığı süre. 

• Müşteri memnuniyet oranı: Sorunlarını sosyal medya 

kanalları aracılığıyla çözen müşterilerin memnuniyet düzeyi. 

• Dış müşteri katılımı: Aldıkları hizmet düzeyinden müşteriler 

sosyal ağları içinde ne kadar bahsediyorlar? 

• Finansal etki: Sosyal medyayı bir müşteri hizmeti kanalı 

olarak kullanmanın yarattığı giderler ve varsa gelirlerin 

yarattığı finansal etki. 

Yenilik • Raporlanan konular ve sohbet sayısı: Raporlanan, 

tartışma yaratan ve işletmeyi harekete geçiren konu sayısı. 

• Gönderilen fikirler: İşletmenin kendisini, ürünlerini ya da 

hizmetlerini iyileştirmesine yardımcı olan fikirlerin toplam 

sayısı. 

• Fikir ve konu etkisi: Ortaya konan fikirler ve raporlanan 

konuların yarattığı etkiler (Sağlanan tatmin, satın alma 

oranları ya da maliyet tasarrufları gibi) 

144

Satış ve Pazarlama • Yönlendirmeler ve satın almalar: Sosyal medya 

faaliyetlerinden kaynaklı muhtemel müşteri sayısı ve bunların 

müşteriye dönüşme oranı. Aynı zamanda, diğer kanallara 

göre sosyal medyadan bu müşterileri edinmenin maliyeti. 

 

• Gelir: Sosyal medya faaliyetlerinden elde edilen toplam ve 

net gelirler. Aynı zamanda toplam gelirler içindeki payı. 

• Yeni müşteri edinme: Sosyal medya faaliyetleri sayesinde 

edinilen yeni müşteri sayısı. 

• Müşteriyi elde tutma ve yeniden satın alma oranı: Sosyal 

medyayı bir satış kanalı olarak kullanarak elde edilen 

müşterilerin elde tutulma oranı ve bu müşterilerin yeniden 

satın alma oranı (ve bu müşterilerden elde edilen gelirler). 

• Ortalama satın alma miktarı: Diğer kanallara göre sosyal 

medya kanallarından gerçekleşen ortalama satın alma 

miktarları. 

• Müşteri yaşam boyu değeri: Diğer kanalları kullananlara 

göre sosyal medyayı kullanan müşterilerim yaşam boyu 

değerleri. 

Kaynak: Scott, P.R. ve Jacka, J.M. (2011). Auditing Social Media: A Governence and Risk Guide. John Wiley & Sons, 

Inc. 

Kullanılacak performans göstergelerinin seçimi sırasında yaşanan bir diğer önemli zorluk ise, sosyal 

medya ölçümü için kullanılabilecek çok sayıda metrik olması ve bunların hepsinin dikkate alınması 

durumunda işletmenin çok büyük bir veri yığını ile karşılaşmasıdır. İşletmeler, sadece ölçmeyi 

becerebildikleri için değil, gerçekten kampanya başarısını ya da gelişimini ortaya koyduğu için bazı 

metrikleri tercih etmek zorundadır. Aksi halde, ortaya çıkan ve işe yaramayan koskoca bir veri denizi 

içinde kaybolma riski ile karşı karşıya kalırlar. Bir metriğin işletmenin temel performans göstergeleri 

arasına girebilmesi için, metriğin istenilen hedeflere ulaşılıp ulaşılmadığını işletmeye göstermesi 

gerekmektedir. Bu nedenle de temel performans göstergelerinin belirlenmesinde sosyal medya programı 

için belirlenmiş amaçlar büyük önem taşımaktadır. 

Yatırımın Geri Dönüşü 

Yatırımın geri dönüşü, işletmenin yaptığı yatırımlardan elde ettiği getirileri hesaplamak ve yatırımlarını 

değerlendirmek için kullandığı en önemli ölçütlerden birisidir. İşletmeler, bir kazanç elde etmek 

umuduyla bir takım yatırımlarda bulunurlar. Yatırımın geri dönüşü de yaptıkları bu yatırımın kendilerine 

ne oranda kazanç sağladığını göstermektedir. Aşağıdaki formül yatırımın geri dönüşünü (YGD) 

hesaplamak için kullanılmaktadır. Formülden de anlaşılacağı gibi, yatırımın geri dönüşü, yapılan 

yatırımdan sağlanan getiri ve yapılan maliyetler arasındaki ilişkiye dayanmakta ve sonuçta işletme bir 

oran ya da yüzde elde etmektedir. 

YGD = (Yatırımdan sağlanan getiri – Yatırımın maliyeti) / Yatırımın maliyeti 

Örneğin, bir işletme bir kampanya için 10.000 harcamış olsun ve bu kampanya sonucunda da 

15.000 getiri elde etmiş olsun. Bu durumda işletmenin elde ettiği net getiri 5.000 (15.000 – 10.000) 

olacaktır. Yatırımın geri dönüş oranı ise %150 ((15.000 – 10.000) / 10.000) olacaktır. Bir başka deyişle 

işletme bu kampanya için yatırdığı her 1 karşılığında, 1,5 gelir elde etmiştir. 

Bu hesaplama oldukça basit gözükmesine karşın, sosyal medya programlarında yatırımın geri 

dönüşünü hesaplamaya gelince işler biraz olsun karışmaktadır. Sosyal medya programlarının yürütülmesi 

sürecinde rol oynayan çalışanların temel derdi, insanlarla bu ortamın gerektirdiği duygusal bağı 

kurabilmektir. Bu insanlar nicelikten ziyade niteliğe odaklanmaktadırlar. Tüketiciler ile kurulan dürüst ve 

kalıcı bağlar onların temel hedefini oluşturmaktadır. Bir başka deyişle işin duygusal kısmına 

odaklanmaktadırlar. Diğer taraftan, yürütülen bu programların ölçüm ve raporlanmasından sorumlu 

kişiler ise, gerçekleştirilen faaliyetler ile amaçlara ne oranda ulaşıldığına odaklanmışlardır. Bu grup için 

nitelik değil nicelik ön plandadır ve yatırımlardan elde edilen getiriyi hesaplamaya çalışmaktadırlar. Bu 

145

noktada yatırımın geri dönüşü için bu iki kesim farklı şekillerde düşünebilmektedir. Örneğin, sürecin 

uygulanmasında etkin rol oynayan çalışanlar insanlarla kurulan bağların parasal olmayan bir geri dönüşü 

olduğunu ve bu nedenle de ayrıca değerlendirilmesi gerektiğini söyleyebileceklerdir. 

Bu nedenle sosyal medya programlarında yatırımın geri dönüşü hesaplamalarına ilişkin bazı 

noktaların netleştirilmesi gerekmektedir (Blanchard, 2011); 

• Yatırımın geri dönüşü bir işletme metriğidir. Kullanılan medyadan bağımsızdır. Yatırımın geri 

dönüşü hesaplaması kullanılan medya türüne göre değişim göstermez. Yapılan yatırım bir sosyal 

medya programı da olsa, bir gayrimenkul ya da hisse senedi alımı da olsa hesaplama formülü 

aynıdır. 

• Yatırımın geri dönüşü hesaplamalarında kullanılan birimlerin aynı olması gerekmektedir. Bir 

başka deyişle, yatırımın maliyetini cinsinden belirliyorsanız, yatırımın getirisini de cinsinden 

belirlemelisiniz. Aksi halde formülün çalışması mümkün olmayacaktır. Örneğin, bir TL sosyal 

medya kampanyası için 10.000 harcamışsanız ve bu kampanyanın getirisi olarak 30.000 

Twitter takipçisi elde ettiğinizi söylüyorsanız, bu durumda yatırımın geri dönüşünü hangi birim 

üzerinden hesaplayacaksınız? cinsinden mi yoksa Twitter takipçisi cinsinden mi? Bu durum 

elmalarla armutları toplamaya çalışmak gibi bir durumdur. 

• Bir proje için kullanılan tüm kaynakların bir maliyeti olduğu unutulmamalıdır. Kullanılan 

kaynaklar insan kaynağı, teknoloji, zaman ve diğer muhtelif maliyetler olmak üzere dört temel 

maliyet sınıfından birine dahildir. Sosyal medya kampanyalarında çalışan insan kaynağının 

belirli bir aylık ya da saatlik ücreti olacaktır. Kullanılan bilgisayar donanımlarından tutun da 

kampanya yönetimi ya da ölçümü için satın alınan yazılımlara hatta bilgi güvenliğini sağlamak 

için kapılara takılan güvenlik sistemlerine kadar tüm yatırımlar teknoloji maliyetleri altında yer 

almaktadır. Çalışanlarınızın ya da dışardan hizmet aldığınız aracıların fazladan harcadığı her saat 

size fazla mesai masrafı olarak geri dönecektir. Tüm bunların dışında sosyal medya konferans ve 

eğitimlerine harcanan paralar, Facebook reklamları, danışmanlık ücretleri ya da sektör araştırma 

ve raporları gibi kalemler ise muhtelif diğer maliyetleri oluşturmaktadır. Görüldüğü gibi sosyal 

medya kampanyaları maliyetsiz değildir. Bu programa dahil edilen her kalemin bir maliyeti 

vardır. 

• Yatırımın geri dönüşü hesaplaması, yatırım bir getiri elde ettikten sonra yapılmalıdır. Henüz 

yatırımdan bir getiri elde etmeden geri dönüşü hesaplamanın bir anlamı olmayacaktır. 

Kullanılan çoğu sosyal medya metriği genellikle finansal olmayan getiriler üzerinden çalışmaktadır. 

Örneğin, web sayfasının tıklanma sayısı, Facebook ya da Twitter üzerindeki takipçi sayısı ya da YouTube 

üzerinden bir videonun izlenme sayısı gibi. Buna karşın yatırımın geri dönüşü, finansal anlamda geri 

dönüşlere odaklanmaktadır. Aşağıda Şekil 6.2 içinde, sosyal medya kampanyalarındaki yatırımın geri 

dönüş süreci gösterilmektedir. 

 

Şekil 6.2: Yatırımın Geri Dönüş Süreci 

Kaynak: Blanchard, O. (2011). Social Media ROI: Managing and Measuring Social Media Efforts in Your 

Organization, Pearson Education. 

146

İşletme sahip olduğu fonları, sosyal medya faaliyetlerini gerçekleştirecek kaynaklara aktarır ve bir 

takım yatırımlar yapar. Bu kaynaklar aracılığıyla da sosyal medyada birtakım faaliyetler gerçekleştirir. Bu 

faaliyetler marka ve sosyal medya kullanıcıları arasında bir etkileşim yaratır. Bu etkileşimler bir takım 

tepkiler yaratır ve sonuçta işletme finansal olmayan bazı getiriler elde etmeye başlar. Takipçiler 

(followers), marka hakkında konuşmalar, tıklamalar (clicks), indirmeler (downloads), öneriler, 

yönlendirmeler, paylaşımlar (share), hoşlanmalar (like) hep bu finansal olmayan getirilerin örnekleridir. 

Finansal olmayan bu getiriler beraberinde marka farkındalığını, tercihleri ve nihayetinde satın alma 

davranışını değiştirebilecektir. Son noktada ise finansal olmayan bu getiriler finansal getirilere 

dönüşmelidir. 

Bu süreçte elde edilen finansal getirileri ölçmek zor değildir. Örneğin, finansal olmayan getiriler 

sonrasında işletme o dönem içinde elde ettiği satış gelirlerindeki artışı kolaylıkla belirleyebilir. Ancak, 

elde edilen getirinin ortaya konan sosyal medya faaliyetlerinden kaynakladığını ispat etmek zordur. Bir 

başka deyişle, sosyal medya faaliyetlerinin satışı arttırdığını ortaya koymak kolay bir iş değildir. 

Bir sosyal medya programının devamı ve başarısında finansal olmayan getiriler ve etkiler elbette 

büyük önem taşımaktadır. Bu getirilerin ölçümü için de işletme birtakım metrikler veya performans 

göstergeleri belirlemek zorundadır. Ancak, bu finansal olmayan getirilerin hiçbiri işletmeye yatırımın geri 

dönüşü hesaplamalarında fayda sağlamaz. Programın devamı için önemli olan “yatırımın geri dönüşünü” 

görmektir. Bu nedenle de işletmelerin finansal olmayan getirilerin finansal getirileri nasıl etkilediğini ve 

işletmeye nasıl bir geri dönüş sağladığını net olarak ortaya koyması gerekmektedir. 

Yatırımın geri dönüşü hesaplamaları için kullanılabilecek veri 

toplama yöntemlerini araştırınız. 

ÖLÇÜM VE ANALİZLERDE KULLANILABİLECEK ARAÇ VE 

PLATFORMLAR 

İşletmelerin kullanacakları temel performans göstergelerini belirlemeleri ölçüm için yeterli değildir. Bir 

sonraki adımda işletme kullanılacak temel performans göstergeleri için verinin toplanması ve analizlerin 

yapılmasında hangi araç ve platformlardan yararlanacağına karar vermelidir. Burada ücretli ve ücretsiz 

olmak üzere temelde iki tür araç/platform bulunmaktadır. Hatalı seçimler işletmeye önemli maliyetler 

yaratabilecektir. Ücretsiz hizmetler dikkate alındığında, işletme takip için çok sayıda aracı kullanmaya 

kalktığında bir veri bombardımanı altında kalabilecek, dahası farklı araçların sunduğu farklı metrikler 

arasında uyum sağlamakta sorunlar yaşayabilecektir. Diğer tarafta ise ücretli araç ve platformlar yer 

almaktadır. Elbette, bu grupta işletmenin aldığı ekonomik risk çok daha fazladır. Bu yüzden de sahip 

olduğu kaynakları verimli kullanması için kendisi için en etkili araç ve platformları seçmesi 


Sosyal Medya Ölçüm Araçları ve Veri Toplama Platformları 

Sosyal medya ölçümü için kullanılabilecek araç ve platformları dört temel grup altında ele almak 

mümkündür; 

• Dinleme Platformları: Bu platformlar sosyal medyada herkese açık olan içeriğin toplanması, 

raporlanması ve sentezi işlemlerini yerine getirmektedir. Bu araçlar ve platformlar kapsamında 

toplanan veriler, işletmelerin erişim kapsamlarını ve sosyal medyada gerçekleşen sohbetlerin 

içyüzünü kavramaya yardımcı olmaktadır. 

• Metin Madenciliği: Bir işletme ya da marka hakkında sosyal medya içinde yapılmış tüm 

yorumları tek tek taramak ve buradan bir sonuç çıkartmak imkansıza yakın bir çabadır. Metin 

madenciliği araçları, sosyal medyadaki metin denizi içinden bir marka ya da işletme ile ilgili 

yorumları toplayıp, bunları daha önceden belirlenmiş bir takım kurallara göre deşifre etmeye 

yaramaktadır. Elbette bu işlem otomatik bir şekilde gerçekleştirildiğinden 100% doğru 

olmayabilecektir ama yine de işletmelerin genel olarak tartışılan konuların temaları hakkında bir 

fikir sahibi olmasına yardımcı olabilecek araçlardır. 

 

147

• Platform Araçları (Platformlara ait Uygulama Programı Ara Yüzleri): Bu araçlar belirli 

platformlarda (örneğin Facebook, Twitter gibi) herkese açık olmayan bazı veri ve analizleri 

kapsamaktadır. Bunlar belirli sosyal medya faaliyetlerine yönelik (örneğin bir kampanya gibi) ve 

duruma özgü kullanılan araçlardır. 

• Site Analiz Çözümleri: Bu araçlar temelde bir işletme ya da markanın web sitesine gelen 

ziyaretçilerin davranışlarını izlemeye yaramakla birlikte, yapılan sosyal medya faaliyetlerinin 

web sitesindeki hareketlere yansımasını izlemek amacıyla da kullanılmaktadır. Örneğin, bir 

blogdan ya da Facebook’dan sayfaya ulaşan ziyaretçileri belirlemek ya da yapılan bir sosyal 

medya kampanyasında müşterilerin siteye ulaşma ve istenilen davranışı yerine getirme 

oranlarının izlenmesi gibi amaçlarla kullanılabilmektedir. 

Özetlersek, mevcut durumda çok sayıda veri toplama aracı ve platformu bulunmakta, bunlardan 

bazıları gerçekleştirdikleri analizler açısından birbiriyle çakışabilmektedir. Aşağıda Şekil 6.3 içinde 

yerine getirdikleri fonksiyonlara göre bazı araç ve platformlardan örnekler yer almaktadır. 

Şekil 6.3: Sosyal medya ölçümlerinde kullanılabilecek araç ve platformlardan örnekler. 

Kaynak: Murdough, C. (2009). “Social Media Measurement: It's not Impossible”, Journal of Interactive Advertising, 

10, 1: s. 94-99. 

Temel Bazı Araç ve Platformlardan Örnekler 

İşletmelerin kullanabilecekleri neredeyse yüzlerce araç ve platform bulunmaktadır. Bunlar arasında 

işletmenin kendi kullandığı sosyal medya platformlarının içindeki araçlar, ücretli ve ücretsiz platformlar 

bulunmaktadır. Aşağıda bu araç ve platformlar arasından en bilindik birkaç tanesi açıklanmakta, diğerleri 

içinse Tablo 6.3 içinde geniş bir liste verilmektedir. İşletmeler amaçları, programlarının kapsamı ve 

belirlemiş oldukları temel performans göstergelerini dikkate alarak bunlar arasından bir seçim yapmalıdır. 

Facebook İstatistikleri. Facebook istatistikleri markanın ya da işletmenin Facebook sayfası ile ilintili 

olarak demografik verileri, katılım, tıklanma yolları vs. gibi konularda analiz ve ölçüm yapmasına olanak 

tanır. 

 

http://www.facebook.com/help/search/?q=insights 

148

Resim 6.1: Facebook istatistikleri içinden bir görüntü 

Kaynak: http://www.facebook.com/help/pages/insights (Erişim tarihi: 10.08.2012) 

HootSuite. Bu platform bir ya da daha fazla Twitter hesabını yönetmenin yanında diğer sosyal medya 

araçlarının ve blogların Twitter ile entegre edilmesine olanak sağlamaktadır. Aynı zamanda Twitter 

hesaplarının analizi için de bazı araçlar sunmaktadır. 

http://hootsuite.com/features/custom-analytics 

Klout. Klout kullandığı bir takım kriterlerden yola çıkarak bir Klout Skoru hesaplamaktadır. Bu skor 

1 ila 100 arasında yer almakta ve skor arttıkça etki derecesi de artmaktadır. Klout Facebook, Twitter, 

LinkedIn ve Google Plus içinden bazı değişkenleri kullanarak, “Gerçek Erişim”, 

“Çoğaltma/Zenginleştirme Gücü” ve “Ağ Etkisi” adını verdikleri metrikleri hesaplamaktadır. 

Socialmention. Socialmention, sosyal medyada gerçek zamanlı arama ve analiz yapan bir araçtır. 

Socialmention 80’in üzerinde sosyal medya platformu içinde kullanıcılar tarafından yaratılan içeriği 

toplamakta ve toplanan veriyi bir bütün halinde sunmaktadır. Bu araç sayesinde işletmeler sosyal 

medyada sahip oldukları güç, duyarlılık, tutku ve ulaşım gibi metrikleri elde edebilirler. 

http://socialmention.com/ 

Google tarafından sunulan sosyal medya ölçüm araçlarını ve 

platformlarını araştırınız. 

149

Resim 6.2: Klout metriklerinden bir görüntü 

Kaynak: http://www.socialmedia.biz/wp-content/uploads/2012/03/kl1.jpg (Erişim tarihi: 10.08.2012) 

150

Tablo 6.3: Diğer Bazı Sosyal Medya Ölçüm ve İzleme Araçları 

Addictomatic addictomatic.com AIM newmediastrategies.net Alterian 

socialmedia.alterian.com 

Analytic.ly 

analytics.peoplebrowsr.com 

Asomo www.asomo.net Attentio attentio.com 

Awareness Networks 

Backtype www.backtype.com Beevolve 

www.awarenessnetworks.com/sof 

tware/measure 

www.beevolve.com 

Blog Grader blog.grader.com Blogpulse www.blogpulse.com Boardreader 

boardreader.com 

BrandMetric 

Brands Eye 

Brandtology 

www.brandmetric.com 

www.brandseye.com 

www.brandtology.com 

Brandwatch 

Buzz Numbers HQ 

Buzzcapture 

www.brandwatch.com/solutions www.buzznumbershq.com www.buzzcapture.com 

BuzzGain 

Buzzient Enterprise 

BuzzLogic Insight 

www.BuzzGain.com/index.html www.buzzient.com 

www.buzzlogic.com 

BuzzPerception 

BuzzStream 

Cision Social Media 

www.customscoop.com/products/ 

buzzperception.php 

www.buzzstream.com 

us.cision.com 

ClipIQ www.customscoop.com Cognito Monitor 

www.expertsystem.net 

Collecta Collecta.com 

Collective Intellect 

Context Voice 

Conversation 

www.collectiveintellect.com/produ 

cts/self_service 

contextvoice.com/applications www.ecairn.com 

Conversation Miner 

CoTweet www.cotweet.com Crimson Hexagon 

www.converseon.com/us/services 

www.crimsonhexagon.com/p 

/services1.html 

roduct 

Custom Scoop 

Cyber Alert 

Cyveillance 

www.customscoop.com 

www.cyberalert.com 

www.cyveillance.com 

Dialogix www.dialogix.com/.au Digimind Meta-Search 

Direct Message Lab 

www.digimind.com/products www.directmessagelab.com 

dnaMonitor www.dna13.com Dow Jones Insight 

Evolve 24 

www.dowjones.com/productevolve24.com/productsdjinsight.aspservices/the-mirror eWatch ewatch.prnewswire.com Facebook Grader 

Feedburner 

facebook.grader.com 

feedburner.google.com 

Filtrbox www.filtrbox.com Followthing followthing.com Gnip gnip.com 

Google Blogsearch 

Graph Edge 

HowSociable 

blogsearch.google.com 

www.graphedge.com 

howsociable.com 

Hubspot 

Icerocket www.icerocket.com iCrossing 

www.hubspot.com/marketing- 

www.icrossing.com/marketin 

tools 

g-platform 

Impactwatch impactwatch.com Just Signal justsignal.com Klout klout.com 

Linkfluence linkfluence.net Livedash www.livedash.com Looxii www.looxii.com 

Loudpixel loudpixel.com Maestro 

Managing News 

www.cymfony.com/Solutions/C 

ymfony-Maestro 

managingnews.com 

Market Sentinel 

Market Voice 

Marketo www.marketo.com 

www.marketsentinel.com 

www.attensity.com 

Media Genius 

MediaMiser Enterprise 

Mediasphere360 

www.mediageniusapp.com www.mediamiser.com/product 

s/enterprise.html 

www.mediabadger.com 

Meltwater 

Mentionmap 

Meteor 

www.meltwater.com/products/melt apps.asterisq.com/mentionma www.meteorsolutions.com 

water-buzz 

p/# 

Metrica 

www.metrica.net/Whatwedo/Cont 

ent2l.htm 

My BuzzMetrics enus.nielsen.com/tab/product_famili 

es/nielsen_ buzzmetrics 

Monitter www.monitter.com Motive Quest 

www.motivequest.com/main. 

My Reputation Manager 

reputationhq.com/ 

151 

taf?p1,2 

Newsdesk 

moreover.com/public/product 

s/newsdesk.html 

Omniture www.omniture.com Onalytica onalytica.com OneRiot www.oneriot.com

Open Mic 

www.overtone.com/product/openmic 

İşletmeler sosyal medya faaliyetleri çerçevesinde iki tür sosyal medya ölçümü yaparlar. Bunlardan ilki, 

uyguladıkları genel sosyal medya programı çerçevesinde gerçekleştirdikleri devam eden ölçüm ve 

analizlerdir. Bu genel ölçüm ve analizler sayesinde işletme sosyal medyada ne olup bittiğini, markası ya 

da ürünü hakkında neler konuşulduğunu takip eder. İşletme bu tür ölçüm ve analizleri bir rutine 

soktuğunda artık tek yapması gereken, düzenli olarak elde ettiği sonuçları izlemektir. Diğer taraftan, 

işletmeler sosyal medya programları içinde belirli bir süre ile ve belirli bir amaca ulaşmak için bazı 

152 

 

Optify www.optify.net Positive Press 

www.iterasi.net 

Post Rank www.postrank.com Radian6 www.radian6.com Raven raven-seo-tools.com 

Reputation Control 

Reputation Defender 

RepuTrace 

www.reputation-control.de www.reputationdefender.com www.repumetrix.com 

Resonate 

Revinate www.revinate.com RightNow 

www.listenlogic.com/solutions/res 

www.rightnow.com/cx-suite- 

onate.php 

social-experience.php 

SAS www.sas.com/software/custo Scanbuzz 

ScoutLabs 

mer-intelligence/socialmedia- www.medimix.net/content/scan www.scoutlabs.com 

analytics 

buzz-services 

Sentiment Metrics 

Silverbakk Briefing Room SM2 www.alterian-social- 

www.sentimentmetrics.com www.silverbakk.com 

media.com 

Snapstream 

Social Media Dashboard Social Mention 

www.snapstream.com/enterprise www.ovrdrv.com 

socialmention.com 

Social Radar 

Social Too socialtoo.com SocialMetrix 

www.infegy.com/socialradar.php 

www.SocialMetrix.com 

Socialscape www.socialscape.biz SocialSeek 

SocialSense 

www.sensidea.com/socialseek www.net/workedinsights.com 

/products 

Socialtalk www.socialtalk.com SpredFast spredfast.com StartPR startpr.com 

StatsMix statsmix.com Steprep 

Symscio 

steprep.myfrontsteps.com www.symscio.com/PR_Meas 

urement/Dashboards 

Synthesio 

Sysomos MAP & Heartbeat Systemone Radar 

www.synthesio.com/corporate/gb www.sysomos.com/products/o www.systemone.net/en/prod 

_index.php 

verview/sysomos-map 

ucts/radar 

Tealium SM 

The Search Monitor 

ThoughtBuzz 

www.tealium.com/products/socialmedia/index.html 

www.thesearchmonitor.com www.thoughtbuzz.net 

TraceBuzz www.tracebuzz.com Trackur www.trackur.com Trendistic trendistic.com 

Trendrr www.trendrr.com Tribe Monitor 

TruReach 

https:/www.tribemonitor.com www.visiblemeasures.com 

TweetBeep www.tweetbeep.com TweetFeel www.tweetfeel.com Twitalyzer 

www.twitalyzer.com 

Twitter Grader twitter.grader.com Twitter Search 

Umbria 

search.twitter.com 

www.jdpowerwebintelligence 

.com 

Viralheat www.viralheat.com Visible 

www.visibletechnologies.com/ 

products.html 

Vitrue vitrue.com/smi 

Vocus PR 

Web Clipping 

Webdig 

www.vocus.com/content/social- www.webclipping.com 

www.woollabs.com/Webdig. 

media.asp 

html 

WebTrends 

White Noise 

Whitevector 

www.webtrends.com/Products/So 

cialMeasurement 

www.herdthenoise.com www.whitevector.com 

Who’s Talkin 

Woopra www.woopra.com Workstreamer 

www.whostalkin.com 

www.workstreamer.com/soci 

al 

Kaynak: Scott, P.R. ve Jacka, J.M. (2011). Auditing Social Media: A Governence and Risk Guide. John Wiley & Sons, 

Inc. 

SOSYAL MEDYA ÖLÇÜMÜNDE TAKİP EDİLECEK ADIMLAR

kampanyalar gerçekleştirirler. İşletmelerin gerçekleştirdikleri ikinci tür ölçümler işte bu kampanyalara 

özel yapılan ölçümlerdir. Bu ölçümler, amacına göre kampanyadan kampanyaya farklılık gösterir. 

Başarılı bir sosyal medya ölçüm sürecinin hem devam eden hem de kampanya özelindeki ölçümleri 

içermesi gerekmektedir. Aşağıda her iki tür ölçüm için de işletmelerin izleyebileceği adımlar yer 

almaktadır. 

Amaçların Belirlenmesi 

Sosyal medya programına başlamadan önce işletmenin yapması gereken ilk iş, amaçlarını belirlemesidir. 

Nereye gideceğini bilmeyen bir işletmenin, yolda kaybolma olasılığı oldukça fazladır. Amaçlarını ortaya 

koyan işletme bunlara ulaşmak için yapılması gerekenleri tasarlar ve uygulamaya geçer. Bu uygulama 

sürecinde ve sonunda işletme bir şekilde kendini değerlendirmelidir. Bu değerlendirmenin iki amacı 

vardır. İlk olarak işletme doğru yolda ilerleyip ilerlemediğini görmeye ihtiyaç duyar. Bu sayede yolundan 

şaşmadan ilerlemeyi garanti eder. İkinci olarak ise işletme amaçlarına ulaşıp ulaşamadığını ya da ne 

oranda ulaştığını değerlendirmelidir. İşte tüm bu değerlendirmeler işletmenin yapacağı ölçümlerin 

temelini oluşturacaktır. Bir başka deyişle, işletme sosyal medya programı çerçevesinde gerçekleştirdiği 

faaliyetler sonucunda amaçlarına ne oranda yaklaştığını değerlendirmek için bazı performans 

göstergelerinden yararlanacaktır. Bu göstergelerin ne olacağı ise işletme amaçlarına göre değişecektir. 

Özetlemek gerekirse, her sosyal medya programının ya da kampanyasının amacı, o 

programın/kampanyanın değerlendirilmesinde kullanılacak performans göstergelerinin neler olacağını 

belirleyecektir. 

İşletmelerin gelirlerini arttırmak, maliyetlerini düşürmek, müşteri tatminini arttırmak vs. gibi temel 

bazı amaçları vardır. Sosyal medya programları makro anlamda işletmenin bu amaçlarına ulaşması için 

uygulanmaktadır. Ancak sosyal medyanın sağladığı bazı avantajlar dolayısıyla işletmeler, marka 

bilinirliği, bağlılık ya da ağızdan ağıza iletişim gibi bazı özel amaçlarla da yola çıkabilmektedir. Bu farklı 

amaçların her biri farklı performans göstergelerini gerektirmektedir. Aşağıda Tablo 6.4 içinde farklı 

platformlar üzerinden gerçekleştirilecek kampanyalarda, belirlenen kampanya amacına göre 

kullanılabilecek bazı performans göstergeleri örnek olarak verilmektedir. Görüleceği gibi, aynı sosyal 

medya platformu için bile amaç değiştiğinde, performans göstergesi de değişmektedir. Dolayısıyla 

işletmenin ilk olarak sosyal medya programının ve/veya kampanyasının amaçlarını belirlemesi 


 

153

Tablo 6.4: Farklı Sosyal Medya Amaçlarına Göre Kullanılabilecek Performans Göstergelerine Örnekler 

Sosyal 

Medya 

Platformu 

Marka Bilinirliği 

Bloglar • Tekil ziyaretçi sayısı 

• Sayfaya geri dönen 

ziyaretçi sayısı 

• İşaretlenme (imlenme) 

sayısı 

• Arama motorundaki 

sıralaması 

Mikrobloglar • Marka hakkındaki 

Tweetlerin sayısı 

• Takipçi sayısı 

Forumlar ve 

Tartışma 

Siteleri 

Sosyal 

Ağlar 

Video ve 

Fotoğraf 

Paylaşımı 

• Sayfa görüntüleme 

sayısı 

• Ziyaretçi sayısı 

• İçeriğin değeri 

• Üye/takipçi sayısı 

• Yüklenen uygulama 

(aplikasyon) sayısı 

• İzlenimlerin sayısı 

• İşaretlemelerin 

(imlemelerin) sayısı 

• Değerlendirme sayısı 

• Video/fotoğraf 

görüntülenme sayısı 

• Video/fotoğraf için 

yapılan değerlendirmeler 

(+/-) 

 

Program ya da Kampanya Amacı 

154 

Marka Bağlılığı 

• Üye sayısı 

• RSS takipçi sayısı 

• Yorum sayısı 

• Tüketiciler tarafından 

yaratılan içeriğin miktarı 

• Sitede kalınan ortalama 

süre 

• Anket, yarışma ya da 

oylamalara katılım oranı 

• Takipçi sayısı 

• Yanıt sayısı 

• İlgili konu başlıklarının 

sayısı 

• Kişisel yanıtların sayısı 

• Kayıtlı kullanıcıların giriş 

sayısı 


• Aktif kullanıcı sayısı 

• “Beğenenlerin” sayısı 

• Tüketicilerden gelen içerik 

(fotoğraf vs. gibi) sayısı 

• Uygulamaların kullanım 

analizleri 

• Üyelerin/takipçilerin 

aktiflik oranı 

• Yönlendirme sayısı 

• Sayfanın görüntülenme 

sayısı 


• Abone sayısı 

Ağızdan Ağıza 

İletişim 

• Medyada 

(çevrimiçi ve 

çevrimdışı) bloğa 

verilen referans 

(bağlantı ya da 

link) sayısı 

• Diğer bloglarda 

konu edilme 

sayısı 

• “Beğenenlerin” 

sayısı 

• Yeniden Tweet 

etme sayısı 

• Sayfaya verilen 

bağlantılar 

(linkler) 

• Diğer sitelerden 

yapılan atıflar 

(yönlendirmeler) 

• Sosyal işaretleme 

(imleme) 

sitelerinde 

etiketleme 

• Çevrimdışı 

referanslar 


sayısı 

• Arkadaşların 

zaman tünelinde 

görünme sıklığı 

• Duvarda 

yayınlanan 

gönderi sayısı 

• Gönderilerin 

üyeler tarafından 

paylaşılma sayısı 

• Üyelerin/takipçileri 

n arkadaşlarına 

gönderdiği 

davetlere karşılık 

veren sayısı 

• Sayfalara 

yerleştirilme 

(embedding) 

sayısı 

• Sayfaya verilen 

bağlantı (link) 

sayısı 

• Diğer sosyal 

medyada ve 

çevrim dışında yer 

alma sayısı 


sayısı 

Kaynak: Hoffman, D.L. ve M. Fodor (2010). “Can You Measure the ROI of Your Social Media Marketing?”, MIT Sloan 

Management Review, Fall.

Web sitesine daha fazla trafik sağlama amacındaki bir işletmenin 

kullanabileceği metrikler neler olabilir? 

Temel Performans Göstergelerinin Belirlenmesi 

Ölçüm sürecinde kullanılabilecek metrikleri alt alta koysak, sadece bu metriklerden oluşan ayrı bir kitap 

yazılabilecektir. Pazarlamacılar ve sosyal medya uzmanları her geçen gün birtakım yeni metrikleri bu 

listeye eklemektedir. Bununla beraber, sektörde bu alanda hizmet veren çok sayıda işletme de sundukları 

ücretli ve ücretsiz ölçüm araçları ile seçenek sayısına katkıda bulunmaktadır. Bu karmaşık süreçte yolunu 

kaybetmeden sosyal medya faaliyetlerini değerlendirmek isteyen işletmelerin takip edebilecekleri temel 

bazı adımlar bulunmaktadır. Aşağıdaki adımları takip eden işletmeler, amaçları doğrultusunda 

kullanabilecekleri temel performans göstergelerini belirleyebileceklerdir. 

Ölçülebileceklerin listelenmesi. İşletmeler öncelikle amaçlarıyla ilintili olabilecek her türlü 

metrikten oluşan bir liste çıkartmalı ve zaman içinde yeni çıkan metrikleri de bu listeye dahil ederek 

ellerindeki listeyi güncel tutmaya çalışmalıdırlar. Sosyal medya metrikleri ile ilgili yayınlara bakıldığında 

farklı amaçlara ve araçlara göre çok sayıda metrik olduğu görülmektedir. Bu nedenle kullanabilecek tüm 

metrikleri bir araya getirmek kolay bir iş değildir. Aşağıda Tablo 6.5 içinde kullanılabilecek olası 

metriklerin bir listesi de yer almaktadır. 

Yapılan gönderiler bazında 

marka için tüketici 

konuşmaları 

Günün belli bir zamanında 

konuşmalar 

Kategoriye/konuya göre 

konuşmalar 

Varlık popülerliği (örneğin, 

YouTube içinde 

kullanılabilecek çok sayıda 

video varken, bunlardan 

hangisinin daha fazla 

kullanıldığı) 

 

Tablo 6.5: Kullanılabilecek Olası Metrikler 

İzlenimlerin sayısı bazında 

konuşma miktarı 

155 

Zaman içinde 

konuşulanlardaki değişme 

Konuşmaların mevsimselliği Rakip hakkındaki konuşmalar 

Sosyal platform bazında 

konuşmalar (forumlar, sosyal 

ağlar, bloglar, Twitter, vs.) 

Ana akım medyada çıkan 

haberler 

Satın alma karar süreci 

içindeki basamaklarda 

konuşmalar (örneğin bilgi 

arama, işlem ya da satın alma 

sonrası gibi) 

Fanlar 

Takipçiler Arkadaşlar Fanların, takipçilerin ve 

arkadaşların büyüme oranı 

Virallik oranı ya da iletilme 

oranı 

Virallik oranında zaman içindeki 

değişim 

İkinci dereceden erişim 

(fanlarla, takipçilerle ya da 

arkadaşlarla olan bağlantılara 

erişim) 

Yerleştirmeler (Embeds) ve 

kurulumlar (Installs) 

İndirmeler (Downloads) Yüklemeler (Uploads) 

Kullanıcı tarafından başlatılan Gömülme (Embeded) ya da Beğenme/Favori gösterme 

izlemeler 

favori (Favorite) gösterilme oranı 

Yorumlar (Comments) Değerlendirmeler (Ratings) Sosyal işaretlemeler/imlemeler 

(Social bookmarks) 

Üyelikler (RSS, podcast, 

video serileri) 

Markayla ilgili tüm sitelerin 

arama motorlarındaki 

konuşma payının (share of 

voice) değişmesi 

Sayfa görüntüleme (Pageviews) 

(bloglar, mikro siteler gibi) 

Sosyal faaliyetlerle bağlantılı 

olarak arama sayılarındaki artış 

Sosyal medyada link verilen 

sitenin arama motorlarındaki 

sıralamasındaki değişim 

Bağlantı (link) içeren konuşma 

oranı

Yayıncıların etkisiyle 

sıralanan bağlantılar 

 

Multimedya (görsel, video, ses) 

içeren konuşmaların oranı 

Ulaşılan tüketicilerin etkisi Ulaşılan yayıncıların (örneğin 

blog yazarları) etkisi 

Sosyal medya kanallarıyla Hedef izleyicilerin sosyal medya 

ulaşılan/katılımı sağlanan 

hedef izleyicilerin demografik 

bilgileri 

alışkanlıkları ve ilgileri 

Yapılan gönderilerin hacmine İzlenimlerin hacmine göre 

göre olumlu/olumsuz oranı olumlu/olumsuz oranı 

156 

Kazanılmış ve paralı 

medyanın aynı ortamda 

kullanılması durumunda 

sosyal sitelerde 

konuşmalardan alınan pay 

Sosyal kanallarda paylaşılan 

markaların etkisi 

Katılımcı tüketicilerin coğrafi 

konumu 

Sosyal medya programı 

öncesinde, sırasında ve 

sonrasında olumlu/olumsuz 

konuşma düzeylerindeki 

değişimler 

Katılımcı tüketicilerin 

konuştukları diller 

Yayılan içeriğe harcanan zaman Tıklamalar (Clicks) 

Kazanılmış medyadan 

sağlanan trafik oranı 

İzlenmeler Etkileşim sayıları 

Etkileşim/katılım oranı Tüketici başına etkileşim sıklığı Video izlenme yüzdesi 

Ankete katılım/alınan oy Marka çağrışımı Satın alma için dikkate alma 

Kullanıcılar tarafından Sanal hediye 

İçeriğin görece popülerliği 

yaratılan üyeliklerin sayısı gönderme/görüntülenme sayısı 

Eklenen etiketler Etiketlerin özellikleri (örneğin, Diğer sosyal medya 

markanın nasıl algılanmak sitelerinden gelen üyelikler 

istediğiyle uyum düzeyi gibi) (örneğin Facebook hesabı 

kullanılarak sayfaya üye 

olanlar gibi) 

Kanala göre kayıtlar (örneğin, 

Web, masaüstü uygulaması, 

mobil uygulama, SMS gibi) 

Yarışmaya girişler Sohbet odası üyelerinin sayısı 

Wikiye katkı sağlayanlar Çevrimdışı pazarlama 

Pazarlamacı tarafından başka 

faaliyetlerinin ve sosyal medya kanallarda kullanılabilecek 

programlarındaki etkinliklerin kullanıcı tarafından yaratılmış 

konuşmalara yansıma oranı içerik 

Destek hizmeti verilen Başka bir kanal (çağrı merkezi, Müşterilerin birbirleriyle 

müşteriler 

mağaza gibi) kullanmak yerine bağlantı kurmasını sağlayarak 

sosyal medya üzerinden destek 

verilen müşterilerden sağlanan 

tasarruflar 

elde edilen tasarruflar 

Müşteri memnuniyeti Müşteri geribildirim oranı Sosyal medyadan alınan geri 

bildirimler sayesinde ARGE 

zamanından/maliyetlerinden 

sağlanan tasarruflar 

Sosyal medyada verilen Geleneksel araştırmalara 

Çevrimiçi satışlar üzerindeki 

geribildirimler sayesinde başvurmamanın sağlayacağı etki 

uygulanan öneriler 

maliyet avantajları 

Çevrimdışı satışlar üzerindeki İndirimlerden kurtulma oranı Çevrimdışı davranışlar 

etki 

üzerindeki etki 

Yapılan yönlendirmeler Denenen ürünler Mağaza yeri sayfalarına 

yapılan ziyaretler 

Kullanıcı yorum ve 

Müşteri/ziyaretçi koruma oranı Müşteri yaşam boyu değeri 

değerlendirmelerine bağlı 

değişimler 

üzerine etki 

Sosyal medyada müşteri elde Pazar payındaki değişim Paralı medyada yaratılan 

etme/elde tutma maliyetleri 

sonuçların kazanılmış medya 

üzerine etkileri 

Kaynak: Sterne, J. (2010). Social Media Metrics: How to Measure and Optimize Your Marketing Investment, John Wiley 

& Sons, Inc.

Ölçülmesi gerekenlerin listelenmesi. İşletmenin bir sonraki adımı, ortaya çıkarttığı ölçülebilecekler 

listesi içinden, ölçmesi gerekenleri belirlemesi olacaktır. Bir başka deyişle, işletmenin ölçmesi gerekenler 

onun temel performans göstergelerini oluşturacaktır. Neyin ölçülmesi gerektiği sorusunun cevabı, işletme 

içindeki departmanlara göre farklılık göstermektedir. Her departman sosyal medyadaki amacıyla 

bağlantılı olarak farklı şeyleri ölçmeye ihtiyaç duyacaktır. Ama aynı zamanda tüm departmanlardan 

bağımsız olarak, sosyal medya programının genel olarak etkinliğinin de ölçülmesine ihtiyaç vardır. Bu 

durumda ölçüm sürecinde bir yanda departmanlar düzeyinde mikro ölçümler, diğer tarafta tüm programın 

genel başarısı için makro düzeyde ölçümler yapılmalıdır. Bu aşamada işletmelerin karşılaşabilecekleri 

önemli sorunlardan birisi, temel performans göstergesi olarak belirleyecekleri mikro ve makro metrikleri 

çok geniş tutmaları olacaktır. İşletmeler, daha sonra işlerine yarayabileceği düşüncesiyle çok sayıda 

metrik için veri topladıklarında, o verinin içinde gerçek anlamda programın etkinliğini ya da neden-sonuç 

ilişkilerini görmelerini engelleyecek bir kalabalığın da içine girmiş olacaklardır. Bu nedenle, aşağıda 

Şekil 6.4. içinde sunulan yaklaşım, seçilmesi gereken temel performans kriterlerinin sınırlandırılması 

konusunda işletmeye bir ölçüde yardımcı olabilecektir. 

Ölçüm 

Sosyal medya programlarının ya da kampanyalarının ölçümü 

sürecinde kullanılabilecek metriklerin ve ölçüm araçlarının sayısı görüleceği gibi oldukça 

fazladır. Dolayısıyla, bu süreçteki en zor iki adım kullanılacak metriklerin ve ölçüm 

araçlarının belirlenmesini oluşturmaktadır. Sosyal medyada yeni olan işletmelerin 

öncelikle basit amaçlarla yola çıkmaları ve bu doğrultuda daha basit metrik ve ölçüm 

157 

 

Şekil 6.4: Ölçme Bölgesi 

Kaynak: Blanchard, O. (2011). Social Media ROI: Managing and Measuring Social Media Efforts in Your 

Organization, Pearson Education. 

Metriklerde olduğu gibi, ölçüm için kullanılacak da çok sayıda araç bulunmaktadır ve her geçen gün bu 

araçlara bir yenisi eklenmektedir. İşletmelerin düzenli olarak daha yeni, daha ileri ve kendi ihtiyaçlarına 

daha uygun olabilecek ölçüm araçlarını takip etmesi gerekmektedir. Yukarıda verilen liste (Tablo 6.3) 

dışında işletmelerin yararlanabilecekleri bir diğer kaynak da SocDir sayfasıdır. Bu sayfa 300’den fazla 

sosyal medya ölçüm aracını listelenmektedir ve güncel araçları da düzenli olarak sayfasına eklemektedir. 

http://socdir.com/ 

İşletmelerin bu süreçte dikkat etmesi gereken noktaların başında, ölçüm için dışarıdan hizmet 

alacaklarında, ölçüm araçlarının sundukları ile işletme ihtiyaçları arasında uyumsuzluk olma olasılığıdır. 

Bu nedenle, büyük yatırımlar yapıp bir takım hizmet alım anlaşmaları ya da yazılım alımı yapmadan önce 

işletmelerin bu araçların sunduklarını ve kendi ihtiyaçlarını (ölçüm yapacakları alanlar, temel performans 

göstergeleri gibi) dikkatli şekilde değerlendirmeleri gerekmektedir. 

Eğer ki işletme ölçüm işini dışarıda değil de kendi bünyesinde yapacaksa, bu durumda ölçme işinden 

sorumlu bir kişiyi de belirlemesi gerekmektedir. Sosyal medya programının uygulanması kapsamında 

çalışan bir kişinin aynı zamanda ölçüm işi için de kullanılması iki önemli sorunu beraberinde getirebilir. 

İlk olarak, bu kişi mevcut durumda yaptığı asıl işten (programın uygulanması) uzaklaşacak ve ilgisi 

dağılacaktır. İkincisi, uygulama sürecinde çalışan bir kişinin ölçüm sürecinde tarafsız kalamama riskidir. 

Bu nedenle, işletmelerin ölçüm işi için, sosyal medya programının başarısından ya da başarısızlığından 

doğrudan etkilenmeyen bir kişiyi bu işle görevlendirmesi en doğrusudur.

araçlarından yararlanmaları daha doğru olacaktır. Sosyal medya içinde deneyimleri 

arttıkça, daha kapsamlı amaçlara ulaşmak için kullanılabilecek metrikler ve ölçüm 

araçları hakkında da daha fazla bilgi sahibi olunacaktır. Elbette işletmeler bu seçimler 

için dışarıdan profesyonel uzmanların desteğine de başvurabilirler. Önemli olan en düşük 

maliyetle doğru metriklerin ve ölçüm araçlarının kullanımıdır. 

İzleme ve Raporlama 

Analiz sürecinden sonra işletmelerin elde ettikleri analiz sonuçlarını rapor etmeleri ve değerlendirmeleri 

gerekmektedir. Eğer ki ölçümü yapılan şeylerin işletme amaçları içinde bir karşılığı yoksa, işletme yanlış 

şeyleri ölçüyor demektir. Bu nedenle, belirli ölçümler yapılarak elde edilen her sonucun, işletmenin 

amaçları ile ilişkilendirerek değerlendirilmesi gerekmektedir. 

Bu aşamada işletme elde ettiği sonuçları iki farklı şekilde değerlendirmelidir. İlk olarak, amaçladığı 

sonuçlara göre elde ettiği sonuçları değerlendirmelidir. Elbette, burada değerlendirmenin genel olarak 

sosyal medya programına göre mi yoksa belirli bir kampanya özelinde mi yapıldığı süreçte farklılıklar 

yaratabilecektir. Ancak, her iki durumda da işletmenin belirli aralıklarla ölçüm ve analiz sonuçlarını 

raporlayıp, amaçlarına göre nerede olduklarını, doğru yolda ilerleyip ilerlemediklerini kontrol etmesi 


İşletmelerin aynı zamanda, elde ettikleri sonuçları rakiplerin sonuçları ile de karşılaştırma imkanları 

bulunmaktadır. Sosyal medyada ölçüm yapmanın en güzel yanlarından birisi de rakiplerin faaliyetlerini 

de ölçme şansının olmasıdır. Böylelikle işletmeler kendi faaliyetlerinden kaynaklanan ölçüm sonuçları ile 

rakiplerin sonuçlarını karşılaştırarak çabalarının etkinliğini değerlendirebilecektir. 

İşletme ölçüm yapmaya başladığı ilk andan itibaren elde ettiği ölçüm sonuçlarını bir veri tabanında 

saklamalıdır. Elde edilen bu sonuçlar belirli bir süre sonra işletmelerin yeni faaliyetlerini değerlendirmek 

için kullanabilecekleri temel bir veri tabanını oluşturacaktır. İşletme başarısına dair değerlendirmeler 

yaparken geçmişteki bu verileri bir referans olarak kullanabilecektir. 

Düzeltmeler ve Yeni Uygulamalar 

Bu süreçteki son adım ölçüm sürecinin kendisinin değerlendirilmesidir. Kullanılan temel performans 

göstergelerinin gerçekten ulaşılmak istenen amaçlarla uyumlu olup olmadığı, kullanılan ölçüm araçlarının 

performansı ya da ölçüm yapan personelin çalışmaları bu son aşamada değerlendirilmelidir. İşletme işine 

yaramayan performans göstergelerini ve ölçüm araçlarını elemeli, bunların yerine amaçlarına daha doğru 

şekilde hizmet edebilecek gösterge ve ölçüm araçlarını ölçme sürecine dahil etmelidir. 

 

158

Özet 

Sosyal medya pazarlaması her geçen gün 

popülerleşmekle birlikte çoğu pazarlama 

yöneticisinin aklında sosyal medya faaliyetlerinin 

getirisi önemli bir soru işareti oluşturmaktadır. 

Sosyal medya faaliyetlerinin getirisini ölçmek 

mümkün olmakla birlikte, bu işi yapmak 

söylendiği kadar kolay bir iş değildir çünkü 

sosyal medyada gerçekleştirilen pazarlama 

faaliyetleri geleneksel pazarlama 

uygulamalarından oldukça farklı bir bakış açısı 

taşımaktadır. 

Sosyal medya ölçümü, işletmelerin belirledikleri 

amaç ve hedefler çerçevesinde ortaya koydukları 

sosyal medya uygulamalarının takip edilmesi ve 

bu uygulamaların performanslarının ölçülmesi 

süreci olarak tanımlanabilecektir. Genel olarak 

bakıldığında ölçüm süreci izleme, ölçüm, analiz 

ve raporlama olmak üzere dört temel adımdan 

oluşmaktadır. İzleme aşaması, daha sonra 

yapılacak ölçümlerde kullanılacak verinin 

belirlenmesi, toplanması ve düzenlenmesi 

işlemlerini kapsar. Ölçüm, izleme ile elde edilen 

verilere ampirik bir değer ya da “sayısal bir 

büyüklük” atfedilmesidir. Analiz aşaması, elde 

edilen sayısal verilerin, işletme tarafından 

alınacak diğer kararlarda kullanılmak üzere, 

değerlendirilmesi ve yorumlanması sürecidir. 

Raporlama ise yapılan ölçüm ve analizlerin 

sonuçlarının bir bütün halinde sunulmasıdır. 

İşletmeler, sosyal medya programlarını 

değerlendirmek için farklı alanlardan veri 

toplayıp ölçüm yapabilirler. İçeriğin kendisine, 

sosyal medya faaliyetlerinin dikkate alınmasına 

ve sosyal medya faaliyetlerinin (finansal) etkisine 

yönelik ölçümler bu alanları oluşturmaktadır. 

İşletmeler bu alanların birinde ya da hepsinde 

ölçüm ve analiz yapabilirler. 

Sosyal medya ölçümü sürecinde kullanılabilecek 

çok sayıda metrik (ölçü) bulunmaktadır. Bu 

metrikler, ölçüm süreci içinde işletmelerin 

kendilerini değerlendirmek üzere kullanacakları 

kriterleri ifade etmektedir. İşletmeler 

performanslarını değerlendirmek için eldeki 

metrikler arasından temel performans 

göstergelerini seçerler. Yatırımın geri dönüşü ise, 

işletmenin yaptığı yatırımın kendilerine ne 

oranda kazanç sağladığını gösteren bir oran ya da 

yüzdedir. Bir sosyal medya programının devamı 

ve başarısında finansal olmayan getiriler ile 

birlikte elde edilen finansal getirilerin de ortaya 

 

159 

konması ve yatırımın geri dönüş oranının 

hesaplanması büyük önem taşır. 

Sosyal medya ölçümü için kullanılabilecek araç 

ve platformları dört temel grup altında ele almak 

mümkündür. Dinleme platformları, sosyal 

medyada herkese açık olan içeriğin toplanması, 

raporlanması ve sentezi işlemlerini yerine 

getirmektedir. Metin madenciliği araçları, sosyal 

medyadaki metin denizi içinden bir marka ya da 

işletme ile ilgili yorumları toplayıp, bunları daha 

önceden belirlenmiş bir takım kurallara göre 

deşifre etmeye yaramaktadır. Platformlara ait 

uygulama programı ara yüzleri, belirli 

platformlarda (örneğin Facebook, Twitter gibi) 

herkese açık olmayan bazı veri ve analizleri 

kapsamaktadır. Site analizi araçları ise temelde 

bir işletme ya da markanın web sitesine gelen 

ziyaretçilerin davranışlarını izlemeye yaramakla 

birlikte, yapılan sosyal medya faaliyetlerinin web 

sitesindeki hareketlere yansımasını izlemek 

amacıyla da kullanılmaktadır. 

Başarılı bir sosyal medya ölçüm sürecinin hem 

devam eden hem de kampanya özelindeki 

ölçümleri içermesi gerekmektedir. Bu süreçte 

işletmeler ilk olarak amaçlarını belirlemelidir. 

Her sosyal medya programının ya da 

kampanyasının amacı, o programın/kampanyanın 

değerlendirilmesinde kullanılacak performans 

göstergelerinin neler olacağını belirleyecektir. 

İkinci adımda işletmeler temel performans 

göstergelerini belirlemelidir. Bu aşamada işletme 

amaçlarıyla ve ihtiyaçlarıyla uyumlu temel 

performans göstergelerini belirler. Üçüncü 

adımda işletme ölçüm yapmalıdır. Bu ölçümler 

kapsamında kullanacağı ölçüm araç ve 

platformlarını belirlemeli, ölçüm için dışarıdan 

hizmet alıp almayacağına karar vermeli ve eğer 

ki almayacaksa işletme içinde ölçüm işini 

gerçekleştirecek personeli belirlemelidir. Son iki 

adımda ise işletme ölçüm sonuçlarını izleyip, 

raporlamalı ve eğer işine yaramayacak ölçümler 

yapıyorsa, süreçte bunlara yönelik düzeltmeleri 

gerçekleştirmelidir.


1. Yapılacak ölçümlerde kullanılacak verinin 

belirlenmesi, toplanması ve düzenlenmesi 

işlemleri sosyal medya ölçüm sürecinin hangi 

aşamasında gerçekleştirilir? 

a. İzleme 

b. Ölçüm 

c. Analiz 

d. Raporlama 

e. Yatırımın geri dönüşü 

2. Sosyal medya faaliyetleri kapsamında 

gösterdikleri çabaların etkinliğini ölçememelerine 

rağmen, başarılı olduklarını düşünen 

yöneticiler aşağıdaki bölgelerden hangisi içinde 

yer almaktadır? 

a. Çıkmaz sokak 

b. Başarı için tekrar et 

c. Tecrübesiz iyimserler 

d. Ölç ve düzelt 

e. Siteyi analiz et 

3. Aşağıdakilerden hangisi sosyal medyada 

herkese açık olan içeriğin toplanması, 

raporlanması ve sentezi işlemlerini yerine 

getirmektedir? 

a. Metin madenciliği 

b. Dinleme platformları 

c. Site analizi 

d. Uygulama programı ara yüzleri 

e. Metrikler 

4. Tüketici ilgileri ile işletmenin sosyal medya 

faaliyetleri arasındaki kesişim noktasına 

odaklanan ölçüm aşağıdakilerden hangisidir? 

a. İçeriğin kendisine yönelik ölçümler 

b. Sosyal medya faaliyetlerinin sonuçlarına 

yönelik ölçümler 

c. Facebook ölçümleri 

d. Sosyal medya faaliyetlerinin etkisine yönelik 

ölçümler 

e. Sosyal medya faaliyetlerinin dikkate 

alınmasına yönelik ölçümler 

 

160 

5. Aşağıdakilerden hangisi müşteri hizmetlerini 

geliştirmek isteyen bir işletmenin, sosyal medya 

faaliyetlerini değerlendirmek için kullanabileceği 

temel performans ölçütlerinden birisi olabilir? 

a. Konuşulanlardan alınan pay 

b. Konuşmaların duygusal yönü 

c. Raporlanan konular ve sohbet sayısı 

d. Müşteri memnuniyet oranı 

e. Destekçilerin sayısı 

6. Aşağıdakilerden hangisi sosyal medya ölçüm 

araç ve platform türleri arasında yer almaz? 

a. Metin madenciliği 

b. Dinleme platformları 

c. Site analizi 

d. Uygulama programı ara yüzleri 

e. Metrikler 


ölçümünde takip edilecek adımlardan birisi 

değildir? 

a. Amaçların belirlenmesi 

b. Farkındalık düzeyinin arttırılması 

c. Temel performans göstergelerinin belirlenmesi 

d. Ölçüm 

e. Düzeltmeler ve yeni uygulamalar 

8. Aşağıdaki ölçüm alanlarından hangisi 

tüketicinin farkındalık düzeyi ve satın alma 

davranışı üzerindeki etkileri ölçmeye 

odaklanmıştır? 

a. Sosyal medya faaliyetlerinin dikkate 

alınmasına yönelik ölçümler 

b. Sorun çözme oranına yönelik ölçümler 

c. Destekçilerin bağlılığına yönelik ölçümler 

d. İçeriğe yönelik ölçümler 

e. Sosyal medya faaliyetlerinin etkisine yönelik 

ölçümler

9. Aşağıdakilerden hangisi yatırımın geri 

dönüşü hesaplamasının formülüdür? 

a. YGD = Yatırımdan sağlanan getiri/Yatırımın 

maliyeti 

b. YGD = (Yatırımın maliyeti – Yatırımdan sağlanan 

getiri) / Yatırımın maliyeti 

c. YGD = (Yatırımdan sağlanan getiri – Yatırımın 

maliyeti)/Yatırımın maliyeti 

d. YGD = (Yatırımdan sağlanan getiri – Yatırımın 

maliyeti)/Yatırımdan sağlanan getiri 

e. YGD = (Yatırımın maliyeti – Yatırımdan sağlanan 

getiri) / Yatırımdan sağlanan getiri 

10. Aşağıdakilerden hangisi temel performans 

kriterlerinin belirlenmesi sırasında yapılması 

gereken adımlardan birisidir? 

a. Ölçülebilecek metriklerin belirlenmesi 

b. Ölçüm yapacak personelin seçimi 

c. Ölçüm aracının belirlenmesi 

d. Hatalı seçilen metriklerin yerine yenilerinin 

belirlenmesi 

e. Raporların hazırlanması 

 

161 


Anahtarı 

1. a Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyada 

Ölçüm” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 

2. c Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyada 


geçiriniz. 

3. b Yanıtınız yanlış ise “Ölçüm ve Analizlerde 

Kullanılabilecek Araç ve Platformlar” başlıklı 


4. e Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyada 


geçiriniz. 

5. d Yanıtınız yanlış ise “Metrikler, Temel 

Performans Göstergeleri ve Yatırımın Geri 

Dönüşü” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 

6. e Yanıtınız yanlış ise “Ölçüm ve Analizlerde 

Kullanılabilecek Araç ve Platformlar” başlıklı 


7. b Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medya 

Ölçümünde Takip Edilecek Adımlar” başlıklı 


8. e Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medyada 


geçiriniz. 

9. c Yanıtınız yanlış ise “Metrikler, Temel 

Performans Göstergeleri ve Yatırımın Geri 

Dönüşü” başlıklı konuyu yeniden gözden 

geçiriniz. 

10. a Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Medya 

Ölçümünde Takip Edilecek Adımlar” başlıklı 

konuyu yeniden gözden geçiriniz.


Sıra Sizde 1 

Pazarlama Karması Modeli yöntemi, farklı 

medya kanallarının karşılaştırılması ve pazarlama 

yatırımlarının geri dönüşünün sayısallaştırılmasında 

en çok kullanılan yöntemlerden 

birisidir. Bu yöntemde işletme geçmiş verilerden 

yola çıkarak bir takım pazarlama faaliyetlerinin 

getirilerini tahmin etmeye çalışır. Bu tahminler 

üzerinden de yatırımın geri dönüşü hesaplamaları 

yapılabilir. Aynı zamanda test pazarlarından ve 

müşteri panellerinden de yatırımın geri dönüşü 

hesaplamaları için veri toplamak mümkündür. 

Sıra Sizde 2 

Google sunduğu farklı hizmetlerle işletmelere ve 

markalara ölçüm süreçlerinde yardımcı 

olmaktadır. Örneğin, Google Analytics, web 

sitelerin trafiği ve pazarlama faaliyetlerinin 

verimliliğiyle ilgili zengin bilgiler veren bir 

kurumsal web analizi çözümüdür. Google Web 

Yöneticisi Araçları, web sayfalarının Google'daki 

görünürlüğüyle ilgili ayrıntılı raporlar sağlar. 

Google Trends ve Google Alerts gibi hizmetler 

ise belirli anahtar kelimelerle bağlantılı ölçüm ve 

analizler için kullanılabilir. 

 

162 

Sıra Sizde 3 

Web sitesine daha fazla trafik yaratma 

amacındaki bir işletme sayfa görüntülenme 

sayısı, tekil ziyaretçi sayısı, sayfada geçirilen 

süre, sayfada yapılan tıklama sayısı gibi 

metriklerden yararlanabilir.


Blanchard, O. (2011). Social Media ROI: 

Managing and Measuring Social Media 

Efforts in Your Organization, Pearson 

Education. 

Davis, J.D. (2012). “5 Easy Steps to Measure 

Social Media Campaigns”, Entrepreneur. 

http://www.entrepreneur.com/article/223437 


Evans, D. (2008). Social Media Marketing: An 

Hour a Day, Wiley Publishing, Inc. 

Evans, D. ve McKee, J. (2010). Social Media 

Marketing: The Next Generation of Business 

Engagement, Wiley Publishing, Inc. 

Hoffman, D.L. ve Fodor, M. (2010). “Can You 

Measure the ROI of Your Social Media 

Marketing?”, MIT Sloan Management Review, 

Fall. 

Murdough, C. (2009). “Social Media 

Measurement: It's not Impossible”, Journal of 

Interactive Advertising, 10, 1. 

 

163 

Owyang, J. ve Lovett, J. (2010). “Social 

Marketing Analytıcs: A New Franework for 

Measuring Results in Social Media”. 

http://www.slideshare.net/jeremiah_owyang/alti 

meter-report-social-marketing-analytics (Erişim 

tarihi: (15.07.2012) 

Scott, P.R. ve Jacka, J.M. (2011). Auditing 

Social Media: A Governence and Risk Guide. 

John Wiley & Sons, Inc. 

Stelzner, M.A. (2011). “2011 Social Media 

Marketing Industry Report: How Marketers Are 

Using Social Media to Grow Their Businesses?”. 

http://www.socialmediaexaminer.com/SocialMed 

iaMarketingReport2011.pdf (Erişim tarihi: 

19.09.2011) 

Sterne, J. (2010). Social Media Metrics: How to 

Measure and Optimize Your Marketing 

Investment, John Wiley & Sons, Inc.

SOS206U

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?