Türkiye'de Genç İşsizliği - Gençlik Çalışmaları - İstanbul Bilgi ...

olduğu) bir toplum söz konusuydu. Yani toplumsal risklerden (hastalık,
ihtiyarlık, işsizlik vb.) korunmanın temelinde dayanışmacı, karşılıklı
kuşaklararası yardımlaşmaya dayanan bir model vardı. Ama bu güvence
sistemleri karmaşık ve maliyetliydi, güçlü bir devlet desteği
gerektirmekteydi.
1970’lerin sonu ile birlikte istihdamda yaşanan azalma, sürekli iş
imkanlarının kısıtlanması, yaşanan küreselleşmenin ulus-devletin
uygulayabileceği ekonomi politikalarının baştan aşağı değişiyor olması,
ulus devletin zayıflamasının toplumsal dayanışma ve bölüşümü
dengelemeye yönelik kurumları zayıflatması ya da ortadan kaldırmaya
başlaması, aktif nüfusun azalması, yaşam süresi beklentilerinin uzaması
gibi demografik olgularla birleşince, sosyal güvenlik sistemini de
değiştirmeye başladı. Çalışma dünyasının istikrarlı istihdam koşulları
temelinde filizlenen kollektif (ortak) sosyal güvenlik yönetimin yerine
bireyselleşmiş güvenlik yönetim geçmeye başladı (Castel, 2004; Yentürk,
2006).
Henüz sistem henüz büyük ölçüde çalışmaya bağlı olan ve çalışmadan
alınan paylarla finanse edilen sosyal güvenliğin egemenliğinde olmakla
birlikte ortaya çıkan dönüşüde üç türlü değişim yaşanmaktadır (Castel,
2004): Özellikle yoksullara ve sosyal dışlanmışlara yönelik sosyal
politikaların uygulanması toplumsal barış ve insani değerler açısından çok
önem kazanmıştır. Bunlar dışlanmaya karşı mücadele ve yoksullara asgari
kaynak ve yardımı garantileyen insani dayanışmadan kaynaklanan
korumalar, yerel düzeyde sosyal içerme olarak özetlenebilir 21 . Diğer
yandan, sosyal güvenlik politikaları açısından iki önemli değişim daha
ortaya çıkmaktadır. Bunlardan birincisi sürekli istihdam olanağına
kavuşmuş kişilerin kazanılmış sosyal haklarının gittikçe aşındığı; koruma
sağlanan risklerin azaldığı veya yükümlülük eşiğinin azaldığı bireysel
tamamlayıcı sigorta sisteminin arttığı bir sistemin gelişmesidir. Ortaya
çıkan ikinci değişim ise, yeni konjonktürde ortaya çıkan yeni çalışma
biçimleri ile hayatını kazanmaya çalışan kişilere yönelik sosyal
güvencelerin hiç olmamasıdır. Sosyal güvenlikte yaşanan reformu sadece
tam ve sürekli istihdama yönelik sosyal haklardaki azalma çerçevesinde
tartışmak, çeşitli formlarda çalışan bu nedenle de sosyal güvenlik sistemi
dışında kalan toplumun önemli bir kesiminin sosyal güvencesizliğini
görmezlikten gelme riskini taşımaktadır.
Günümüzde kayıtlı ve sürekli istihdam dışında kalan ve gelişen, özellikle
gençleri kapsayan yeni çalışma şekillerinin nasıl bir sosyal güvence ile
ilişkilendirilebileceği önemli bir tartışmadır. Bu yeni çalışma şekilleri
günümüzün sosyal güvenlik sisteminin tamamen dışında kalan, kısa süreli,
mevsimsel işlerden, ev eksenli çalışmaya, şehirlerde ev kadınlarının
21 Yoksulluğa ve sosyal dışlanmaya karşı uygulanabilecek sosyal politikalarla ilgili
tartışmalar çalışmanın kapsamını aşmaktadır. Bu konularda önemli yayılar için bkz.
www.spf.boun.edu.tr .
44