Türkiye Muhasebe Standardı(<strong>TMS</strong> <strong>39</strong>)<strong>Finansal</strong> Araçlar: Muhasebeleştirme ve Ölçme1. Bu Standardın amacı; finansal varlıkların, finansal borçların ve finansal olmayan kalemlerin alım veya satımınailişkin sözleşmelerin muhasebeleştirme ve ölçülmesine yönelik ilkeleri belirlemektir. <strong>Finansal</strong> araçlarla ilgilibilgilerin sunumuna ilişkin hükümler “<strong>TMS</strong> 32 <strong>Finansal</strong> Araçlar: Sunum” Standardında yer almaktadır. <strong>Finansal</strong>araçlara ilişkin olarak kamuoyuna yapılması gereken açıklamalara yönelik hükümler ise “TFRS 7 <strong>Finansal</strong>Araçlar: Açıklamalar” Standardında yer almaktadır.Kapsam2. Bu Standart tüm işletmeler tarafından, aşağıdakiler hariç olmak üzere her türlü finansal araca uygulanır:(a) “<strong>TMS</strong> 27 Konsolide ve Bireysel <strong>Finansal</strong> Tablolar”, “<strong>TMS</strong> 28 İştiraklerdeki Yatırımlar” ve “<strong>TMS</strong> 31İş Ortaklıklarındaki Paylar” Standartlarının hükümlerine göre muhasebeleştirilen bağlı ortaklıklar,iştirakler ve iş ortaklıklarındaki paylar. Ancak işletmeler bu Standardı, <strong>TMS</strong> 27, <strong>TMS</strong> 28 veya <strong>TMS</strong>31’e göre bu Standart çerçevesinde muhasebeleştirilmesi gereken bağlı ortaklık, iştirak veya işortaklıklarındaki payları için de uygularlar. Bu Standart, ilgili türev ürün <strong>TMS</strong> 32’de yer verilenişletmeye ait özkaynağa dayalı finansal araç tanımını karşılamadığı sürece, bağlı ortaklık, iştirak veya işortaklığındaki payları konu alan türev ürünler için de uygulanır.(b)(c)(d)(e)(f)(g)(h)“<strong>TMS</strong> 17 Kiralama İşlemleri” Standardının uygulandığı kiralama işlemlerindeki hak ve yükümlülükler.Ancak:(i)Kiraya veren tarafından muhasebeleştirilen kira alacakları bu Standardın bilanço dışı bırakmave değer düşüklüğüne ilişkin hükümlerine tabidir (bakınız: Paragraf 15–37, 58, 59, 63–65 veEK A Paragraf UR 36–UR 52 ve UR 84–UR 93);(ii) Kiralayan tarafından muhasebeleştirilen finansal kiralama borçları bu Standardın bilanço dışıbırakma hükümlerine tabidir (bakınız: Paragraf <strong>39</strong>–42 ve Ek A Paragraf UR 57–UR 63); ve(iii) Kiralama işlemlerinde saklı türev ürünler, bu Standardın saklı türev ürünlerle ilgilihükümlerine tabidir (bakınız: Paragraf 10-13 ve Ek A Paragraf UR 27-UR 33).“<strong>TMS</strong> 19 Çalışanlara Sağlanan Faydalar” Standardının uygulandığı çalışanlara sağlanan faydaplanlarındaki işveren hak ve yükümlülükleri;İşletme tarafından ihraç edilen ve <strong>TMS</strong> 32’de yer verilen özkaynağa dayalı finansal araç tanımına girenfinansal araçlar (opsiyonlar ve hisse alım hakkı veren finansal araçlar dahil). Anılan araçların (a)’da yeralan istisna hükmünü karşılamamaları durumunda, bu Standart, söz konusu araçların hamili (elindebulunduran) tarafından uygulanır.(i) İhraç edenin (ihraççının) 9 uncu Paragraftaki finansal teminat sözleşmesi tanımına giren sigortasözleşmelerinden kaynaklanan hak ve yükümlülükleri hariç olmak üzere, “TFRS 4 SigortaSözleşmeleri” Standardında tanımlanan türdeki bir sigorta sözleşmesinden veya (ii) isteğe bağlı katılımözelliği içermesi nedeniyle TFRS 4 kapsamına giren bir sözleşmeden kaynaklanan hak veyükümlülükler. Ancak bu Standart, ilgili türev ürünün kendisinin TFRS 4 kapsamında bir sözleşmeolduğu durumlar haricinde, TFRS 4 kapsamındaki bir sözleşmede bulunan saklı türev ürünler (bakınız:Paragraf 10-13 ve Ek A Paragraf UR 27-UR 33) için uygulanır. Buna ek olarak, finansal teminatsözleşmelerini ihraç edenin söz konusu sözleşmeleri birer sigorta sözleşmesi olarak gördüğünü dahaönceden açık bir biçimde beyan etmiş ve sigorta sözleşmelerinin muhasebeleştirilme yöntemlerinikullanmış olması durumunda, ihraç eden, bu tür finansal teminat sözleşmeleri için bu Standardı ya daTFRS 4’ü uygulama konusunda serbesttir (bakınız: UR 4 ve UR 4A). İhraç eden, söz konusu seçimi herbir sözleşme için yapabilir; ancak herhangi bir sözleşme için yapılan tercihten geri dönülemez.İşletme birleşmelerindeki koşullu ödemeler için düzenlenen sözleşmeler (bakınız: TFRS 3 İşletmeBirleşmeleri). Bu istisna sadece edinen için geçerlidir.İşletme birleşmelerinde, edinen ile satıcı arasında, edinilenin gelecek bir tarihte alımı veya satımınailişkin olarak yapılan sözleşmeler.Paragraf 4’de yer alan kredi taahhütleri dışında kalan kredi taahhütleri. Kredi taahhüdünde bulunantaraf, bu Standart kapsamında olmayan kredi taahhütleri için <strong>TMS</strong> 37’yi uygular. Ancak, bütün kreditaahhütleri bu Standardın bilanço dışı bırakma hükümlerine tabidir (bakınız: Paragraf 15-42 ve EK AParagraf UR 36–UR 63).(i) Bu Standardın uygulandığı Paragraf 5-7 kapsamındaki sözleşmeler hariç olmak kaydıyla, “TFRS 2Hisse Bazlı Ödemeler” Standardının uygulandığı hisse bazlı ödeme işlemleri ile ilgili finansal araçlar,sözleşme ve yükümlülükler.(j)“<strong>TMS</strong> 37 Karşılıklar, Koşullu Borçlar ve Koşullu Varlıklar” Standardı uyarınca karşılık olarakmuhasebeleştirilen veya daha önceki bir dönemde kendisi için <strong>TMS</strong> 37 uyarınca karşılık ayrılmış olanbir yükümlülüğün yerine getirilmesi amacıyla işletme tarafından yapılması gereken harcamaların geriödenmesine yönelik haklar.1
3. “-”4. Aşağıda yer alan kredi taahhütleri bu Standart kapsamındadır:(a) İşletmenin gerçeğe uygun değer farkı kâr veya zarara yansıtılan finansal borç olarak tanımladığı kreditaahhütleri. Kredi taahhütlerinin sonucunda oluşan varlıkları, oluşmalarından kısa bir süre sonra satmayönünde geçmişte uygulamaları bulunan bir işletmenin, aynı sınıf içindeki bütün kredi taahhütleri için buStandart geçerlidir.(b) Nakit olarak veya başka bir finansal aracın teslim edilmesi ya da ihraç edilmesi ile net olarak ödenebilenkredi taahhütleri. Bu türden kredi taahhütleri, türev ürünlerdir. Kredinin taksitler halinde ödenmesi, tekbaşına, bir kredi taahhüdünün net olarak ödendiği anlamına gelmez (örneğin, inşaatın gelişim süreci ileuyumlu olarak taksitler halinde ödenen ipotekli inşaat kredisi).(c) Piyasa faiz oranın altında bir faiz oranından kredi kullandırmaya yönelik taahhütler. Paragraf 47(d), bu türkredi taahhütlerinden kaynaklanan borçların daha sonraki ölçümlerine ilişkin açıklamalar içerir.5. Bu Standart bir işletmenin beklenen alım, satım veya kullanım gereksinimleri çerçevesinde finansal olmayan birkalemin teslim alınması veya teslim edilmesi amacıyla düzenlenen ve elde tutulmaya devam edilenler hariçolmak üzere, nakit veya başka bir finansal araçla ya da sözleşmeler birer finansal araçmış gibi finansal araçlarınkarşıklı olarak birbirleriyle takas edilmeleri suretiyle net olarak ödenebilen finansal olmayan kalemlerin alımveya satımına ilişkin sözleşmelere uygulanır.6. <strong>Finansal</strong> olmayan bir kalemin alım veya satımına ilişkin sözleşmenin nakit veya başka bir finansal araçla veyafinansal araçların takas edilmesi suretiyle net olarak ödenebileceği çeşitli durumlar bulunmaktadır. Sözü edilendurumlar aşağıdakileri içerir:(a) Sözleşme hükümlerinin taraflardan herhangi birine nakit veya başka bir finansal araçla veya finansal araçlarıtakas etmek suretiyle net olarak ödemede bulunabilme imkanı vermesi;(b) Nakit olarak veya başka bir finansal araçla veya finansal araçların takas edilmesi suretiyle net olarak ödemeyapabilme imkanı sözleşme koşullarında açıkça belirtilmemiş olmakla birlikte, işletmenin benzersözleşmeleri, nakit veya başka bir finansal araçla ya da finansal araçları takas etmek suretiyle ödemeyönünde uygulamalarının bulunması (karşı tarafla veya başkasıyla mahsup/netleştirme sözleşmeleri yapmakveya sözleşmeleri vadeleri dolmadan veya hükümsüz kalmadan önce satmak gibi);(c) İşletmenin benzer sözleşmeler için, sözleşme konusunu teslim alma ve teslimden kısa bir süre sonra kısavadeli fiyat hareketlerinden veya satıcı kârındaki dalgalanmalardan kâr etmek amacıyla satma şeklinde biruygulamaya sahip olması; ve(d) Sözleşmeye konu finansal olmayan kalemin hemen nakde dönüştürülebilir olması.(b) veya (c) alt Paragrafının uygulandığı bir sözleşme, işletmenin beklenen alım, satım veya kullanımgereksinimleri çerçevesinde finansal olmayan bir kalemin teslim alınması veya teslim edilmesi amacıyladüzenlenmez; dolayısıyla bu Standart kapsamında yer alır. Paragraf 5’in uygulandığı diğer sözleşmeler,işletmenin beklenen alım, satım veya kullanım gereksinimleri çerçevesinde finansal olmayan bir kalemin teslimalınması veya teslim edilmesi amacıyla düzenlenip düzenlenmedikleri ve elde tutulmaya devam edilipedilmedikleri, dolayısıyla bu Standart kapsamında olup olmadıkları yönünden değerlendirmeye tabi tutulurlar.7. Paragraf 6(a) ve (d) çerçevesinde nakit veya başka bir finansal araçla ya da finansal araçların takası suretiyle netolarak ödenebilen finansal olmayan bir kalemin alım veya satımına ilişkin yazılı opsiyon, bu Standartkapsamında yer alır. Bu tür bir sözleşmenin, işletmenin beklenen alım, satım veya kullanım gereksinimleriçerçevesinde finansal olmayan bir kalemin teslim alınması veya teslim edilmesi amacıyla düzenlenmiş olmasımümkün değildir.Tanımlar8. <strong>TMS</strong> 32’de yer alan tanımlar, bu Standartta <strong>TMS</strong> 32’nin 11 inci Paragrafında belirtilen anlamlarda kullanılmıştır.<strong>TMS</strong> 32 aşağıdaki terimleri tanımlamakta ve bu tanımların uygulanması konusunda yol göstermektedir:• <strong>Finansal</strong> araç• <strong>Finansal</strong> varlık• <strong>Finansal</strong> borç• Özkaynağa dayalı finansal araç9. Bu Standartta geçen terimlerin anlamları aşağıdaki gibidir:2