Bülten 42 (Eylül 2006) - Mimarlar Odası Ankara Şubesi

26 27Depremde yapı hasarlarını etkileyen faktörlerYapının üzerinde bulunduğu zeminlerle ilgilifaktörler1. Zemin oturmaları2. Sıvılaşma ve kum püskürmesi3. Zeminin şiddetlendirme etkisi4. Rezonans5. Yamaç ve şevlerde stabilite bozulmalarıJeolojik faktörler1. Aktif faya olan uzaklık2. Bölgenin genel tektonik özellikleriYapı-zemin bağlantısı, temel sistemiÜst yapıyla ilgili faktörler1. Mimari özellikler2. Proje3. Malzeme seçimi4. Yapının davranışıSıralanan faktörlerin etkisi, yaşanan sondepremlerdeki örnekler incelendiğinde son derecedeaçık şekilde görülmektedir. Gölcük, Adapazarı,Kaynaşlı, Düzce ve Sultandağ-Çay ve Bingöldepremlerinde zeminden, tektonik özelliklerden veyapıdan kaynaklanan hasarlar ve bunlara bağlı cankayıpları son derecede yüksek rakamlara ulaşmıştır.Belirtilen faktörlerin yapılaşma açısındandenetlenmesi, yer seçimi; imar planlarının yapılması,ruhsat, izin, denetim vb. tüm aşamalarda birinciderecede yetkili ve sorumlu konumunda bulunanbelediyelerin görevlerini layıkıyla yapmadıkları, konuyapopülist yaklaşımlarla çözüm getirmeye çalıştıkları vesonuçta ortaya çıkan ve bu çağda Türkiye'ye hiçyakışmayan, anormal can-mal kayıplarında baş rolüoynadıkları ortada duran bir gerçektir.2. SonuçTürkiye aktif tektonik bir zon üzerinde, süreklideprem üreten çok sayıda farklı özellikte fayasahiptir. Ne ülkenin ne de fayların yerinideğiştirme şansı da yoktur. Bu gerçek akıldatutulmalıdır.Küçük-büyük kent alanlarının çoğu depremetkisini artıracak, sıvılaşma potansiyelinesahip alüvyal zeminler üzerindedir.Kentlerin yerini değiştirmek de çok güçolduğuna göre, bundan böyle zemine uygunyapı tipleri geliştirilip inşa edilmelidir.kısa yapılar, az katlı; sıkı kaya zeminler üzerineise salınım peryodu uzun çok katlı yapılaşmayaizin verilebilir.Türkiye deprem bölgeleri haritası dahagerçekçi olarak yenilenmelidir.Konuyla ilgili tüm kişi ve kurumlar başkalarınısuçlamaktan vazgeçip, görevlerinin gereğinikabullenmeli ve sorumluluk duygusu içindeyerine getirmelidir.Yerleşim alanlarında öncelikle riski yüksekönemli yapılardan başlanmak üzere tümyapı stoku belli bir plan dahilindeüniversiteler, meslek odaları, ilgilibakanlıklar ile belediyelerin potansiyelleribirleştirilerek elden geçirilmeli, inceleme,onarım-güçlendirme çalışmalarına devletvatandaşişbirliği içinde bir an öncebaşlanmalıdır.Belediyelerin öncülüğünde başlatılacak birçalışma ile yerleşim alanlarında yaşayantüm insanlar, medyanın etkin desteği desağlanarak deprem öncesi, deprem sırasıve deprem sonrasında yapılması gerekenlerkonusunda aydınlatılmalıdır.Deprem ve yapı güvenliği konusunda uzmaneleman yetersizliği açıktır. Bunu gidermek içinmühendis-teknisyen-usta-kalfa-işçi vb. tümelemanlar depremle ilgili kısa eğitimproğramlarından geçirilmeli, diploma, sertifikavb. belgesi olmayanın sektörde çalışmasınınengellenmesi konularında belediyeler öncülüketmelidir.Yasa, yönetmelik, yönerge çıkarmakyetmez. Önemli olan bunların uygulanmasıkonusunda titizlik göstermektir. Belediyeler,uzman elemanları eliyle üzerlerine düşenyükümlülükleri eksiksiz yerinegetirmelidirler.Ankara yıkıcı deprem yaratacak aktif fayzonları ile çevrelenmiş olup, bu zonlara 80-100 km mesafededir ve adı geçen bu faylarüzerinde meydana gelecek 6.5 ve dahabüyük magnitüdlü depremlerden can ve malkayıpları verecek şekilde etkilenecektir.Ankara kent alanının önemli bir kısmıdeprem etkisini artıracak, sıvılaşmapotansiyeline de sahip, alüvyal ve killizeminlerden oluşmaktadır.Genel kural olarak mevcutların aksine, doğalsalınım peryotları uzun olan yumuşak, gevşek,ıslak alüvyal zeminler üzerine salınım peryotlarıAnkara'nın deprem tehlikesini olduğundan düşükgöstermek doğru bir yaklaşım değildir. Aksineİstanbul ve İzmir'e yakın tehlike ve risk altındaolduğu bilinmelidir.Şekil 2. Ankara çevresininaktif fayları