Gençlerle Tevhid Dersleri

َ
ِ
اَی
بَر
م َُّث لَخ
بْلَق نِْم الَو
زْقًاِر
تَت
جْ‏ عَت لاََف
عَج
أَو َّ
لَذ نِْم فَی نَْم رَكَائِكُمُْش نِْم حْ‏ یِیكُمُْی م َُّث مِیتُكُمُْی م َُّث زَقَكُمَْر
رَاشًاِف
عْلَت
نِْم
الس َّمَاءََو
بْحَانَھُُس يْءٍَش
نَاءًِب
تَعَو
نَِم
شْرِكُونَُی م َّاَع
نَِم ھِِب أَف اءًَم
neticesi olarak Ulûhiyyette’de birlemelerinin gerekli olduğu vurgulanmıştır. Bu ayetlerden birinde şöyle
buyrulmaktadır:
أَی ُّھَا الن َّاسُ‏ اعْبُدُوا
ال َّذِي خَلَق ‏ْمُ‏ ‏َك َّكُمُ‏
َّذِینَ‏
‏ْمُ‏ ‏ِك لَعَل َّكُمْ‏
الث َّمَرَاتِ‏
َّقُو
ل ‏ْمُ‏ ‏َك
‏َن.‏ ال َّذِي ‏َل ل ‏ُمُ‏ ‏َك
‏َلُوا أ ادًاَدْ‏ ‏َن
الأْ‏ ‏َضْ‏ ‏َر
ونَُ‏ ‏َم ‏ْمُتْ‏ ‏َن
‏َجَرْ‏ ‏َخ الس َّمَاءِ‏ أَو ‏َلَزْ‏ ‏َن
{ِ
“Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize ibadet ediniz. Umulur ki, böylece sakınmış (Allah'ın azabından
kendinizi kurtarmış) olursunuz. O Rab ki, yeri sizin için bir döşek, göğü de bir tavan yaptı. Gökten su indirerek onunla,
size besin olsun diye (yerden) çeşitli ürünler çıkardı. Artık bunu bile bile Allah'a ortaklar koşmayın.” (Bakara 21-22)
Altı çizili ilk yerde özellikle bu müşriklerin, kendilerini ve kendilerinden öncekileri yarattığını bildikleri rabbe ibadet
etmeleri istenmektedir. Yani “eğer ki yaratıcının Allah olduğunu itiraf ediyorsanız o halde sadece Allah’a ibadet
ediniz” denmektedir. Altı çizili diğer yerde ise; “eğer kendinizi ve sizden öncekileri yaratanın, yeri bir döşek, ğöğü bir
tavan, semadan su indirip onunla hem kendinizin hem de hayvanlarınızın yiyeceği çeşitli ürünler çıkaranın yalnızca
Allah olduğuna inanıyorsanız, o halde ibadeti Allah’tan başkalarına yönelterek ibadette Allah’a ortaklar
koşmamalısınız.” anlamı ifade edilmektedir. 315
Bu hakikati gösteren başka bir ayette şöyle buyrulmuştur:
‏َق ‏ْمُ‏ ‏َك ُ َّالله ال َّذِي
ھ ْ ‏َل
‏ْمُ‏ ‏ِك ُ ‏َل ‏ْع
‏َالَى
“O Allah ki sizi yaratmış, sonra rızıklandırmıştır, sonra hayatınızı sona erdirecek ve daha sonra da sizi diriltecektir. Peki
sizin ortaklarınız içinde bunlardan birini yapabilecek var mı? Allah onların ortak koştuklarından münezzehtir ve
yücedir.” (Rûm 40) 316
Rubûbiyyet tevhidi ulûhiyyet tevhidi’ni gerektirdiğine göre bu demektir ki, tevhid’in bu iki kısmı, biri olmadan
tevhid’in söz konusu olamayacağı ayrı kısımlardır. Bir kimsenin Rubûbiyettinde Allah’ı (c.c) birliyor olması onun aynı
zamanda Ulûhiyyetinde de Allah’ı (c.c) birleyen biri olduğunu göstermez. Lakin böyle bir kimse Ulûhiyyetinde Allah’ı
(c.c) birlemiyorsa, normalde Uluhiyyetinde de birlemesi gerekir, ama birlememiştir.
d) Yûsuf 106. ayetinin tefsirinde -önceden aktardığımız- başta Mücahid, İkrime ve Katâde olmak üzere selefimizin
yaptığı açıklamalar da onların bu iki kısmı birbirlerinden ayırdıklarını göstermektedir. Buna ek olarak, İbnu’l-Kayyim
(r.h)’ın; “Hamd, gökleri ve yeri yaratan, karanlıkları ve aydınlığı var eden Allah'a mahsustur. (Bunca delilden) sonra
kâfir olanlar Rab'lerine (başkasını) denk tutuyorlar.” (En’âm 1) ayeti hakkında söz ederken İbn Abbas (r.a)’dan
aktardığı şu açıklamayı da zikredelim: “(Bu ayetinde Allah şunu) kastediyor; Nimetimi ve Rubûbiyyetimi ikrar
etmelerinden sonra yarattığım şeylerden olan taşı ve putları (bunlara ibadet etmek suretiyle) bana denk tuttular.” 317
Seleften gelen bu sözlere aykırı, bu iki ekolün tevhid ve şirk anlayışlarını destekyen yine seleften bir söz
bilinmemektedir. Bu da selefin, Rubûbiyyet tevhidinden ayrı bir de Uluhiyyet tevhidi diye bir kısmın olduğunda ittifak
ettiklerini gösterir. 318
Ömer Faruk
315
Bkz: Câmiu’l-Beyân, İmam Taberî.
316
Bu hakikati vurgulayan bir başka ayet için bkz: Neml 60-64.
317
İğâsetu’l-Lehfân min Mesâidi’ş-Şeytân, 2/230.
318
Burada ayriyeten, “Tevhid’in, Kısımları Üzerinden Açıklanması” başlıklı konunun giriş kısmında bulunan bir dipnotta, tevhidin
Rubûbiyyet ve Ulûhiyyet diye kısımları olduğunu kabul eden âlimlerin isimlerini de hatırlamak gerekir.