Gençlerle Tevhid Dersleri

إَو ‏َالله
YİRMİALTINCI DERS: - ULÛHİYYETTE ŞİRK VE ÖRNEKLERİ -1- (İSTİĞÂSE, İSTİÂZE, İSTİÂNE ŞİRKİ)
b) Ulûhiyyette Şirk: Yalnızca Allah’a (c.c) sarfedilmesi/yöneltilmesi gereken herhangi bir ibadeti Allah’tan başkasına
sarfederek onu Allah’a denk tutmak/ortak koşmaktır. Bu kısma giren bir şirk türünü işleyen kimsenin -Mâturîdîlerin
ve Eş’arîlerin dediğinin aksine- Allah’a (c.c) zâtında veya sıfatlarından birinde veya fiilerinden birinde (yani
Rubûbiyyetinde) ortak koşmaması bu yaptığını şirk olmaktan çıkarmaz.
Önceden de tarifini yaptığımız gibi ibadet: “Allah’ın sevip ve razı olduğu her bir kalp sözü, kalp ameli, dil sözü ve
organ ameli” ya da başka bir ifadeyle “bütün farz ve müstehaplar ve her türlü haramdan ve mekruhtan kaçınmak”
anlamına geldiği için oldukça geniş bir alana sahip olup hayatın bütün alanını kapsar. Örneğin; namaz kılmak, zekat
vermek, adak adamak, hayvan kesmek, dua, tevekkül, korku, hakka davet etmek, Allah’ı zikretmek, Allah’ın isim ve
sıfatlarına inanmak gibi bütün İslâmî inançlar, misvak kullanmak, komşuya iyilik etmek, aradaki anlaşmazlığın çözümü
için Allah’ın şeriatından hüküm talep etmek, rukû’, secde, sevgi, v.s bütün bunlar birer ibadettir. Yine Allah için şirki,
faiz yemeyi, kibri, gıybeti, yatsı namazından sonra boş konuşmayı v.s terk etmek de birer ibadet türleridir. İşte bu ve
daha saymadığımız ibadet çeşitlerinden birini dahi Allah’tan başkasına yöneltmek, Ulûhiyyetinde Allah’a ortak
koşmaktır.
İbadet kavramı geniş bir alana sahip bir kavram olduğu için Ulûhiyyette şirk’in de birçok çeşidi olmaktadır. Biz
inşâallah bunlardan bazıları üzerinde duracağız.
Ulûhiyyette şirke dair vereceğimiz örnekler üzerinde durmadan önce şunun altını çizelim; Rubûbiyyeti’nde Allah’ı
birlemeyen biri aynı zamanda Ulûhiyyeti’nde de Allah’ı birlemiyor demektir. Çünkü Rubûbiyyette şirk, Allah’a (c.c),
zâtında veya isimlerinden birinde veya sıfatlarından birinde başkasının ortak olduğuna inanmak anlamına geldiğine
göre ve Allah’ın (c.c) isim, sıfat ve fiillerine inanmak bir ibadet olduğuna göre o halde Rubûbiyyet’te şirk koşan biri
sadece Allah’a has kılması gereken itikâdî bir ibadeti O’ndan gayrısına sarfettiği için Ulûhiyyette de şirk koşmuş
olmaktadır. 319 Ancak Ulûhiyyette ortak koşan biri aynı zamanda Rubûbiyyette de ortak koşmuş sayılmaz.
1) İstiğâse, İstiâze ve İstiâne şirki:
İstiğâse: Var olan bir sıkıntıdan, darlıktan kurtulmayı istemektir. Yani bir musibetle karşılaşıp da yardım olunmayı
istemektir. Mesela boğulan adamın yardım istemesi gibi.
İstiâze: Sığınma isteğidir, gelmesi beklenen bir musibetin gelmezden önce def edilmesini istemeye denir.
İstiâne: Bir musibetle karşılaşılmadığı ve bir musibetin gelmesinin de beklenilmediği bir durumda, normal bir halde
yapılan yardım isteğidir.
Aslında bu üç isteme çeşidi “dua” kelimesinin kapsamı dâhilindedir. Zira dua; herhangi bir menfaat/fayda vermesi,
ihtiyacını karşılaması veya var olan herhangi bir zararı kaldırması ya da gelmezden önce herhangi bir zararı defetmesi
için başkasını çağırmak, ona seslenmek, yalvarmak, ondan istemek, yardım talep etmek anlamına gelir. Bu yüzden bu
şirk örneğine “dua şirki” de diyebiliriz.
Duanın ve çok doğal olarak duanın bu üç çeşidinin birer ibadet olduğu delillendirilmeye ihtiyaç duymayacak kadar
açık bir hakikattir. Bunlar birer ibadet olduğuna göre o halde yalnızca Allah’a sarfedilmesi gerekir ve Allah’tan
başkasına (bir peygambere, meleğe, salih bir zata, cine, ağaca v.s.) yöneltmek şirktir. Allah (c.c) şöyle buyurmuştur:
“Yalnızca sana ibadet eder ve yalnızca senden yardım isteriz.” (Fâtiha 5)
Rasûlullah (s.a.v) İbn Abbas (r.a)’ya nasihat ederken şunları söylemiştir:
ِ ‏ِا}‏ ب ‏ْنِ‏ ‏َع اسْتَعَن َ ‏ْت ف ‏َاستْ‏ ‏ِذاَ‏ ‏َل ف ‏َاسأْ‏ ‏ِذا سَأَ‏ إ َ ‏َلت
319
Dolayısıyla Rubûbiyyette şirke dair verdiğimiz bütün örnekler aynı zamanda Ulûhiyyette şirke de birer örnektir.