Stres Kavramı ve Psikiyatrik Hastalıklar - Cerrahpaşa Tıp Fakültesi

d- İn ti har gi ri şi mi,
e- Suç iş le me
IV- STRESSÖR-STRES CEVABI İLİŞKİLERİ
Or ga niz ma nın kar şı kar şı ya kal dı ğı stres sör le re kar şı üret ti ği stres re ak si yon la rı nı
yön len di ren bir çok ara cı re ak si yon bi zim iç dün ya mız da ol mak ta dır. Bu iç dün ya mızın
ara cı fak tör le ri (me di ating fac tors) stres sör et ki yi baş la tır ve ya baş la ta maz.
A- Me di atör Olay lar: Bun lar stres ce vap la rı nın yo ğun lu ğu na ve ka li te si ne de et ki
eder ler. Bu na de ğer len dir me ve ba şa çık ma me tot la rı da de nil mek te dir.
1- De ğer len dir me (App ra isal): Stre sör den ha ber dar ol du ğu muz da bu du ru mu
or ga niz ma de ğer len di rir. Bu de ğer len dir me de bu na han gi stres res pon su ile mu ukabe
le edi le ce ği ka rar laş tı rı lır. Bir çok stre sör as li ola rak stres li ol ma ya bi lir. Stres sör ler
tah rip, ka yıp, ka fa tut ma ve teh dit du rum la rı ola bi lir ler. Tah ri ba ta ve kay ba se bep
ol ma yan stre sö rün po tan si ye li nin bi lin me si, stre sö rün biz zat gö rül me si ile or ta ya
çı kan du rum lar dan da ha az teh li ke li du rum la ra yol açar. Do la yı sıy la de ğer len dir me
du ru mu nu bu hu dut lar ta yin et mek te dir. PTSD de es ki stres sör du rum la rın de ğer lendi
ril me siy le ye ni stres du rum la rı ya şan ma ya baş lar. De ğer len dir me ile ay nı za manda
bir stre sin ne ka dar az kont rol edi le bi le ce ği ve na sıl sey re de ce ği de ta yin edi lir.
Bu yüz den de bel li du rum lar ile kar şı laş ma nın üre tec ği stre si dü şü nür ve ken di mi zi
bu şart lar dan ko ru ruz (içe doğ ma).
Ba zı du rum lar da ol ma dı ğı hal de stre sin kont rol edi le bi le ce ği hük mü ne va ra rak
du ru mu da ha az stres ya şa ya rak at la tı rız( ken di ne gü ven art tır ma).
Üze rin de kont rol ku ra ma dı ğı mız za man stre sör da ha kuv vet li ol mak ta dır.
Stres sör sta bil ve ya la bil ola bil di ği gi bi glo bal ve ya spe si fik ya da iç sel ve ya çevre
ye ait de ola bi lir. Sta bil ve la bil du rum lar da çok za man uzun sü ren ya da ge çi ci
se bep le re bağ lı iken glo bal ve spe si fik se bep ler bir çok ola ya ya da tek bir ola ya bağlı
ol ma du ru mu nu, iç sel ya da dış sal olu şu ise ki şi sel özel lik le re ve ya çev re sel güç le re
bağ lı olu şu ifa de eder ler. Sta bil ve glo bal stre sör çok in sa nın yar dım sız kal dı ğın da
his set ti ği stres du ru mu dur. Bir stre sör de se bep ne ka dar çok iç sel olur sa in san lar
ken di le ri ni o ka dar kö tü his se der ler. Bü tün bu his se diş ler ve dav ra nış bi çim le ri stresör
le rin dep re sif du rum la ra yol aç tı ğı nı gös ter mek te dir.
2- Ba şa Çık ma: Stres sö rün de ğer len di ril me sin den son ra ikin ci ba sa mak ba şa
çık ma me ka niz ma la rı nın kul la nıl ma sı dır. Stre sör ile ne ka dar iyi ba şa çı kı lır sa bu nu
ta kip eden stres ce va bı o ka dar uy gun olur. Ba şa çık ma yön tem le ri de iki ye ay rı lırlar:
a- Prob lem odak lı ba şa çık ma
b- Emos yon odak lı ba şa çık ma
Stres Kavramı ve Psikiyatrik Hastalıklar
21