Download (944Kb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

1.1.2.3.3. John Stuart Mill
Bundan önceki uluslararası ticaret teorisi, arz yönünden incelenmiştir. Çünkü
uluslararası ticaretin yapısı, malların ülkeler arasındaki üretim maliyeti farklılıkları ile
açıklanmıştır. Bu açıklamalarda talep faktörü, ya hiç göz önünde bulundurulmamıştır ya da çok
az yer almıştır. Oysa karşılaştırmalı üstünlükler, ülkeler arası fiyat farklılıklarına bağlıdır.
Bu ise arz ve talep faktörlerinin birlikte etkisine bağlıdır. Bilindiği üzere, fiyatların
oluşumunda arz ve talep bir makasın iki kolu gibidir, birisi olmadan alet iş göremez.
Alınıp satılan miktarlar ve denge fiyatları, arz ve talep faktörlerinin ikisi tarafından
birlikte belirlenir. Bu temel kural, iç piyasalar için olduğu kadar, uluslararası piyasalar
için de geçerlidir. Uluslararası iktisat teorisinde göreli fiyatlar, ticaret hadleri (terms of
trade) ismini almakta ve ihraç mallarının ithal mallarıyla değişim oranı olarak
tanımlanmaktadır.
Klasik İktisatçılar’ dan dış ticarette talep koşullarına ilk kez yer veren düşünür,
John Stuart Mill (1806-1873) olmuştur. Mill, Ricardo modelinde iç maliyet oranlarının
belirlediği sınırlar arasında, ticaret hadlerinin hangi düzeyde oluşacağını açıklamıştır.
Mill, malların mübadele oranlarının, her ülkenin diğer ülke mallarına olan talebine ve bu
talebin esnekliğine göre belirleneceğini savunmuştur. 22 Mill’ e göre, iki ülkeli modelde
eğer ülkelerin, bir diğerinin malına karşı taleplerinin ne derece şiddetli olduğu bilinirse,
ticarette denge fiyatları belirlenebilir. Mill’ in dış ticaret hadlerinin oluşumuyla ilgili
açıklamaları, “Karşılıklı Talep Kanunu” (reciprocal demand law)’ na dayanır 23 . İki
ülkeli bir modelde, bir ülkenin karşılıklı talebi, onun kendi malından vereceği bir birim
için, öbürünün malından talep edeceği miktarlarla ölçülür. Bunu tersinden söylemek gerekirse
karşılıklı talep, bir birim yabancı mal karşılığında teklif edilen ulusal mal arzına
eşittir. Ülke, belirli miktar yerli mal karşılığında ne kadar az yabancı mala razı oluyorsa
ithal malına olan karşılıklı talebi o derece şiddetli demektir.
22 Pekin, Ekonomiye Giriş, İzmir: Bilgehan Basımevi, 1987, s.214
23 Root, s.209