Download (944Kb) - Süleyman Demirel Üniversitesi

Ticaret sapması, malı alan A ülkesinde de olumlu gelişmeler yaratabilir. A’
nın, artan ithal rakip endüstrileri ile karşılaşan artış içindeki serbest ticaret anlaşması
rekabeti; A ülkesine mal ihraç eden diğer ülkelerin de tarifelerini indirmelerine ve
fiyatlarını düşürmelerine sebep olur. Bu durumda A ülkesi, ithalatını, dış ülkelerden daha
düşük maliyetle alma yoluna gidebilir. Böylece, C (dış ülke) kaynağından alım ile
gerçekleşen refah artırıcı ticaret yaratımına dönüşmesi ile birlikte ticaret sapmasından
oluşacak ticari kayıp ortadan kalkar.
Verilen örnekte, dikkat çekmesi gereken husus, ticaret yaratma ve ticaret
saptırma etkilerinin serbest ticaret anlaşmalarının özünü oluşturduğudur. Bununla birlikte
ticaret yaratma etkisi, ticaret saptırma etkisine tercih edilir. Refah üzerine, ticaret
yaratmanın olumlu, ticaret saptırmanın ise olumlu veya olumsuz etkisi söz konusu
olabilir. Serbest ticaret anlaşmalarına taraflar seçilirken, genellikle ticaret yaratma
üzerinde durulmuş, ticaret sapması en aza indirilmiştir. Ülkeler, hem yoğun ticaret
yaptıkları ülkeleri hem de geçmişte kendilerine en ucuza mal satan ülkeleri, kendilerine
partner olarak seçmişlerdir. Ticaret yaratma, üretimi pahalı olan ülkeleri barındırmaz,
ancak dış ülkelerin ihracatlarını engellemez. Ticaret sapmasında, bu durumun tersi
gerçekleşebilir.
Serbest ticaret anlaşmalarına taraf ülkeler, sadece aralarındaki ticareti
kolaylaştırma ve tarife ayarlaması uygulamalarına gitmişlerdir. Anlaşmada, diğer
ülkelerle olan ticari ilişkilerini engelleyen herhangi bir husus yoktur. Serbest ticaret
anlaşmasına taraf ülkelerin, diğer ülkelere karşı, ortak bir gümrük tarifeleri
bulunmamaktadır. Bu nedenle, serbest ticaret anlaşmasına taraf bir ülke, yine serbest
ticaret anlaşmasına taraf daha yüksek maliyetli bir ülkeden mal alımı yerine, daha düşük
maliyetli bir başka ülkeden mal alımını gerçekleştirebilir. Bu durum, dış ülke kotalarının
değişmemesiyle gerçekleşebilir. Bir başka şekilde ifade edilecek olursa, mal alan ülke,
pahalı olmasına rağmen serbest ticaret anlaşmasına üye ülkelerden mal alırsa, yine de
dünya ticaretini olumlu etkiler. Çünkü, C ülkesinin zaten yeni bir kota hakkı yoktur. Her
kota durumunda sadece ticaret yaratımı gerçekleşir 105 .
Serbest ticaret anlaşmasının yaygınlaşması, sadece yeni ticaret sapmalarına
neden olmaz, eski sapmalarında yönünü değiştirir. Örnek verecek olursak, CUSFTA
(Kanada-ABD Serbest Ticaret Anlaşması), ABD’nin ithalatını, Meksika’ ya değil de
105
Ronald J.Wonnacott, “Free Trade Agreements: for better or worse?”, American Economic Review,
Vol.86, Issue 2 (May 96), s.62