MAZOWSZE.

20
Kobiety zamężne, noszą w tej okolicy włosy z przodu na
w
pół czoła rozebrane, z tyłu zaś w miejsce plecionego warkocza,
ukazuje się z pod białego czepca, zwój włosów podwijany bez
elegancyi i subjekcyi. Dziewki, podobnie jak i mężatki, noszą
włosy z przodu rozdzielone, z tyłu zaś zaplatają je jak wszędzie,
w warkosz, w który zawiązują kilka jasnej barwy wstążek, lub
zatykają kwiaty, gdy staranniej ubrać i podobać się pragną.
U włościan z pod Radzymina, Mińska, Jadowa, przeważa
również na głowie włos jasny. Twarz jest u nich niezbyt płaską,
nos mierny, wzrost mężczyzn dochodzi nierzadko do 170 cm.
i wyżej. Fizycznie są silniejsi i żywsi od chłopa podlaskiego.
Kobiety także więcej niż Podlasianki ożywione i rozmowne, są
też od nich pracowitsze, i bardziej w gospodarstwie zabiegliwe.
O przymiotach, wadach i nałogach ludu ziemi Stężyckiej,
następujące powzięliśmy z różnych źródeł wiadomości. Chłopek
tamtejszy nie ma zbytkowych potrzeb żadnych; odzież jego, czy
to świąteczna czy codzienna, jest z materyału i wyrobu domowego,
narzędzia własną ręką wyrobione, sprzęty przy pomocy sąsiada,
strawa z produktów własnej pochodzi ziemi. Nie mając sam
wyobrażenia o lepszym bycie ani o potrzebach moralnych, nie
dba też i o wychowanie w tym kierunku dzieci swoich • wie że
gdy dorosną, synowie pożenią się z posagiem (o ile nie stanie
temu na przeszkodzie służba wojskowa lub inna), a córki odebrawszy
krówkę i kilka szmat od matki, pójdą za mąż i na podobieństwo
rodziców, na własnym kawałku roli, gospodarować po
dawnemu będą. Spokojny o ich los, jak i o swój własny, troska
on się jednako nabycie grosza; i dla tego, zwłaszcza w potrzebie nie
lęka się pracy, a dość jest przebiegły i chciwy, by pożyczonego
me darować. Nabywszy wszakże grosz ów, ani obchodzić się z nim
ani uszanować go umie, gdyż albo bezużytecznie kryje go i zakopuje,
albo (co częściej) szuka sposobności by na własną zmarnował
go rozrywkę. Po zakupieniu tedy soli, która niemal jedyny
stanowi dlań wydatek, idzie do karczmy, gdzie częstowany przez
sąsiadów, topiąc uciechy i troski swoje w wódce, częstuje ich nią
wzajem, dopóki nie wyjdzie ostatnia kopiejka z kalety. Pijaństwo
,est tu to złe z którego się wszelkie inne u chłopa wywiązują
wady: zaniedbanie w robocie i obowiązku, nierząd i nieład w gospodarstwie,
opóźniony zasiew, nie w porę zbiór i t. p. więc upadek
i przymusowe częstokroć wywłaszczenie. A wtenczas, byle
21
tylko zdrowie i siły nie były podkopane i pracować się chciało,
idzie chłopek na zarobek i pracuje; z pracy tej bowiem ma
nietylko wyżywienie dla siebie i dla dzieci, ale i nowy grosz na
gorzałkę, bez której to pocieszycielki trudnoby mu było wyżyć
na tym padole płaczu. Jeżeli zaś stary i bezsilny, to idzie bez
skrupułu na żebraka (dziada), bo dla niego i ten chleb nie jest
złym, upadlającym; owszem nadaje on mu jakoby osłoniętemu
opieką kościoła pewną powagę, pobudzającą do szacunku i litości.
Nie o wiele wyższą jest i moralność kobiet. Dziewka, która
z drogi prawej zeszła (tak zwana skoczka, kozaczka), obarczona
nawet dziecięciem, znajdzie męża równie łatwo jak i najrządniejsza
dziewczyna, byleby tylko była posażną lub dobrą ro*
botnicą; śmieją się wprawdzie z niej czas jakiś, ale to tylko
z tego, iż nad stan wydać się chciała i w tem doznała zawodu.
Jest też w tej okolicy i naganny zwyczaj, iż wdowy mające własne
gospodarstwo, zaraz po zaręczynach z parobkiem, biorą go
do siebie na mieszkanie, tłómacząc to sobie i sąsiadom : potrzebą
gospodarza. Eola bowiem wraz z gospodynią, by nie podupaść,
ani na chwilę — wedle ich mniemania — odłogiem leżeć nie
powinny.
Chrzciny, wesela, pogrzeby — są to uroczyste obchody nie
tylko pojedynczych rodzin, ale całej niemal wsi a często i parafii.
Braterskie to ludności zespolenie byłoby chwalebnem i rozczulającem,
gdyby nie było wiadomo, że pobudką główną tłumnych
tych zgromadzeń bywa pijaństwo i próżnowanie, a to tem ochoczej,
iż do roboty nie nagli ich już pańszczyzna. Każdy też jarmark
ściąga ku sobie wszystkich, czy mają potrzebę jakiegokolwiek
kupna czy nie. Każdy odpust w okolicy, jest świętem, na
które podąża kto żyw, czy duży, czy mały. Bo tu chodzi o hałaśliwą
rozrywkę i o zabicie czasu, którego lud ciemny w pożyteczniejszy
dlań sposób zużytkować nie umie, a przewodnicy jego
z intelligentni ej szych warstw, — już samą jego zrażeni nieufnością—
nie zawsze lepszym przykładem przyświecać mu i na inne
skierować go tory są w chęci lub w możności.
Względem panów i przełożonych, i w ogóle względem ludzi
stanowiskiem wyższych, jest chłop podejrzliwym, niedowierzającym;
o upór jego najlepsze nieraz rozbijają się chęci poprawy
własnej jego doli. A chociaż do kradzieży posunie rękę nader
rzadko, to jednak do wywiązania się z danego słowa nie poczuwa